Ísafold - 05.11.1890, Blaðsíða 2

354
treysti prestur sjer ekki til að byrja sjálfur,
má verða messufall. Og þegar mena verða
þá að hverfa frá kirkjunni án þess að fá
me3su, verða þeir ófúsir á að koma næsta
sunnudag, þótt engri óánægju sje til að
dreifa með prestinn.
Ýmislegt fleira var nefnt sem örsök þess,
að kirkjurækni væri dauf. |>ar á meðal var
minnzt á, að það hlyti óneitanlega að hafa
ill áhrif á prestskap kennimanna, hvernig
staða þeirra er í þjóðfjelaginu. f>eir verða
að fást við búskap til að geta lifað. |>eir
verða að vera í hreppsnefndum og mjög opt
hreppsnefndaroddvitar, og vita flestir, hve sú
staða er góð og vinsæl.
Hjeraðsfundurinn áleit mjög áríðandi, að
ráða bót á söngleysinu í kirkjunum, og gjöra
kirkjurnar þannig úr garði, að heilsu manna
sje engin hætta búin að sitja í þeim, þótt
eitthvað væri að veðri. I þessu skyni ættu
prestar að leita ráða og bendinga hjá kirkju-
stjórninni, og jafnframt fá í lið með sjer hina
beztu menn f hverju prestakalli.
Síðan var rætt um iippfrœðingu ungmenna
og hve áríðandi væri að búa börnin sem allra
bezt undir ferminguna, og spyrja þau vet-
urinn eptir að þau eru staðfest.
Sú skoðun kom fram, að hagfeldara mundi
að ferma ekki börnin fyr en 15—16 ára
gömul. J>á væru þau þroskaðri, og hefðu
Ijósari hugmynd um, hve skuldbindandi
fermingarheitið væri.
Mánudaginn 8. september fyrir hádegi var
hinn eiginlegi hjeraðsfundur settur, og stoð
hann til kvölds. Lengi dags stóð yfir að
rannsaka kirkjnreikningana og kirkjubygg-
ingarreikninga, og voru þá kirkjubygging-
arreikningarnir ekki úrskurðaðir vegna ófull-
kominna og vantandi fylgiskjala. Alls voru
voru rædd 12 mál, og voru þessi meðal
þeirra:
1. Uppástunga frá hjeraðsprófastinum, urn
að allir prestar í prófastsdæminu gangi í fje-
lag, sem hafi það fyrir mark og mið, að
glæða sem mest kirkjulífið. í því skyni afli
þeir sjer sem flestra góðra liðsmanna í söfn-
uðum sínum; skulu þeir á ferðum sínum um
prestakallið og við önnur tækifæri brýna fyrir
húsbændum og heimilisfólki nauðsyn á, að
iðka lestur heilagrar ritningar, og hve ósam-
boðið það sje kristnum mönnum, að vanrækja
altarisgöngur ár frá ári, og hve illt eptirdæmi
það gefi. Ennfremur skulu þeir hvetja menn
til að iðka húelestra á vetrum, og taka sem
optast þátt í opinberri guðsþjónustugjörð;
sjeu samtaka í því, að brýna fyrir mönnum,
hve ósamboðið það sje kristnum söfnuðum,
að vanbrúka helgi- og hvíldardaginn eins og
nú er orðið svo almennt.
Hver prestur gefi prófasti fyrir hjeraðs-
fund skriflega tilkynningu um, hvernig máli
þessu verður framgengt í prestakalli hans.
Mikill rómur var gjörður að þessu máli
prófastsins, og lofsorði lokið á áhuga hans
í því, að glæða kristilegt líf; fundu menn að
vísu, að uppástungan inniheldur einungis það,
sem prestar þegar áður hafa skuldbundið
sig til og er beinlínis embættisskylda þeirra,
en álitu samt rjett, að skuldbinda sig að
nýju, og samþykktu uppástunguna í einu
hljóði. Sömuleiðis lofuðu safnaðarfulltrúarn-
ir því opinberlega á fundinum, að stuðla til
þess af fremsta megni, að trúarlífið glæddist
og kirkjurækni færi vaxandi í söfnuðunum.
2. Uppástunga um, að fá breytt 3. gr.
laga 4. nóv. 1881 um breyting á 1. gr. í
lögum 27. febr. 1880 um skipun prestakalla
þannig, að orðin: «Frá brauði þessu (þ. e.
Höskuldsstöðum) greiðist í landssjóð 200 kr.»
falli burt. Var þetta samþykkt í einu hljóði.
Einnig var talið mjög áríðandi, að fá þvl
framgengt, ef auðið væri, að eptirlaun síra
Eggerts Ó. Bríms, sem nú ber að greiða af
preststekjum Höskuldsstaða og Holtsstaða-
sókna, verði framvegis greidd úr landssjóði.
Fáist þessu ekki framgengt, eru mjog lítil
líkindi til, að sótt verði um brauðið.
3. Var samþykkt í einu hljóði, að æskilegt
væri, að fá breytingu á 10. gr. laga 27. febr.
1880 um stjórn safnaðarmála, þannig, að í
stað orðanna: «1 septemberm.» komi «í júní-
mánuði«, og 3. gr. sömu laga verði breytt
þannig, að í stað orðanna «í júnímánuði ár
hvert» komi «í maímánuði ár hvert».
4. Var samþykkt, að á hverjum hjeraðs-
fundi skyldi ákveða, hvarnæsti fundur skyldi
haldinn. Næsti fundur var ákveðinn á |>ing-
eyrum; skyldi hann byrja á sunnudag eptir
messu. Prófasturinn ákveður, hver prestanna
prjedikar þann dag, og öllum þeim, sem
kirkju sækja þennan dag, gefst kostur á að
heyra fyrirlestra, sem ef til vill verða fluttir
af einhverjum hjeraðsfundarmönnurn.
Kl. 9 um kveldið var fuudi slitið.
B. P.
Frumfræðsla ungmenna.
—o—
Harla misjafnar eru skoðanir manna um það,
hvort eða að hve miklu leyti landinu beri
að takast á hendur kostnað þann, sem leið-
ir af kennslu barna frain að fermingaraldri,
að svo miklu leyti sem foreldrarnir sjálfir
annast hana eigi.
Sumir eru þeirrar skoðunar, að svo fram-
arlega sem menntun og menning þjóðarinn-
ar eigi að geta tekið reglulegum framförum,
sje nauðsynlegt að fræðsla unglinga fari fram
eptir föstum og samkvæmum reglum um land
allt, að svo miklu leyti sem við verður kornið,
og að landinu beri að standast kostnað þann,
sem af því leiðir. Aðrir segja, að hvert
sveitarfjelag eða í raun rjettri hver einstalc-
ur maður eigi að vera sem sjálfráðastur í því
efni og ekki beri að knýja neinn til að láta
kenna börnum sínum annað eða meira en
hann vill sjálfur. |>etta sje samkvæmt því,
að láta hvert hjerað vera setn sjálfráðast í
sínum eigin málum, og sje í raun rjettri einn
af hyrningarstéinum sannarlegs þjóðfrelsis og
mannfrelsis.
Vegna þessara tvfskiptu skoðana meðal
annars erum vjer enn óráðnir um fyrirkomu-
lag á kennslumálum vorum.
Ekki þarf því um að kenna, að rcáli þessu
sje ekki hreyft bæði í ræðum og ritum, bæði
á löggjafarþingi landsins og annarsstaðar.
En meðan þessi tvídrægni ríkir, þarf ekki að
búast við neinum verulegum framförum í
þessu efni. Meðan verðum vjer að standa
að kalla má í sömu sporum. Vjer krefjumst
sífelt þess, að þjóðinni fari fram, að hún fái
sem fullkomnast frelsi; en hvernig getum vjer
vænzt þess, að frelsið komi að nægilegum
notum eða að þjóðmenningin geti orðið nema
kák, meðan ekki er stigið það stig, sem ó-
umflýjanlegt er til þess að fá því framgengt,
að veita öllum landsmönnum sömu frum-
fræðslu og svo mikla sem hver þeirra getur
á móti tekið?
Ætti einn maður að stjórna oss með : ó-
takmörkuðu einræðisvaldi, mundi oss ekki
þykja það sjálfsagt, að hann stæði framar
öllum öðrum að þekkingu, til þess vjer gætum
átt von á, að hann hefði þó að minnsta kosti
allvel vit á, hvað þjóðinni væri fyrir beztu?
Er þá ekki samkvæmni í því, fyrst vjer eig-
um þó að miklu leyti að stjórna oss sjálfir,
að krefjast þess, að þjóðin í heild sinni hafi
sem bezta þekkingu? Og er ekki fyrsta stig-
ið til þess það, að tilvonandi eða uppvax-
andi meðlimir þjóðfjelagsins nemi undirstöðu-
atriði þeirra fræða, er hverjum manui eru
nauðsynleg?
En hvaða trygging er fyrir, að því verði
framgengt, meðan hver einstakur húsráðandi
má heita sjálfráður um nám og fræðslu
barnanna, nema hvað kristindóminn snertir?
því þrátt fyrir það, þótt prestum sje að lög-
um gjört að skyldu að húsvitja hvert heim-
íli í sóknum sínum tvisvar á ári, mun þykja
gott, að sumir gjöri það að nafninu einu
sinni, enda er ekki víst að það stoðaði mikið
þó húsvitjunum presta fjölgaði, því þeir
mundu i lengstu lög skirrast við að beita
valdi til þess að koma endurbótum á nám
barna, enda er það svo fátt og ofursmátt, sem
börnunum er lögboðið að nema, að þjóðin er
yfirhöfuð mjög fjarri því, að geta stjórnað
sjer sjálf, þó hver og einn lærði slíkt a unga
aldri, sjerstaklega ef hann týndi því öllu eða
mestöllu niður aptur, áður en hann nær tví-
ugs-aldri, sem hann hefir lært á unga aldri.
Af hverju kemur slíkt öðru en því, að hætt
er algjörlega við nám barna þegar um ferm-
inguna, þ. e. einmitt á þeim árum, þegar
hæfileikarnir til náms eru sem óðast að
vakna?
I Bandaríkjunum í Norður-Aatneríku, þar
sem þjóðfrelsi, þjóðmenning og þó einkanlega
alþýðumenntunin er komin einna lengst, á-
lífcur þjóðfjelagið það skyldu sína, að hafa
algjörlega á hendi alla umsjón og skipa fyrir
um alla alþýðumenntun og kosta hana. Er
líka nokkur samkvæmni í því, að landið
kosti og skipi fyrir um nám þeirra, sem eiga
að hafa embætti landsins á hendi, en þeir
sein eiga að hafa á hendi öll hin smærri störf
þjóðfjelagsins, sje að miklu leyti látnir af-
skiptalausir? Menn geta ekki orðið prestar,
læknar, sýslumet.n o. s. frv. nema með því
móti að hafa numið tiltekin uiidirstöðuatriði
áður en þeir tóku að stunda atvinnunám
sitt; en hreppsnefndarmenn, hreppstjórar,
sýslunefndarmenn, amtsráðsmenn, umboðs-
menn og alþingismenn, sem eiga að búa lög-
in í hendur dómaranna, og hafa fyrirhyggju
fyrir þörfum þjóðarinnar, um þá er yfir höf-
uð sárlítið hirt.
Einar 5 þúsund krónur ganga til barna-
kennslunnar, til þess að búa þjóðina í heild
sinni undir lífið; en til hinnar æðri skóla-
menntunar, sem svo er nefnd, er varið tug-
um þúsunda handa fáeinum mönnum, og
margir þeirra yfirgefa svo fósturjörð sína í
miðju kafi, áður en þeirhafanáð embætti eða
orðið landi sínu að neinu liði.
Vjer erum svo smá þjóð, að engin líkindi
eru til, að bókmenntir vorar geti orðið eins
auðugar og bókagjörð jafn- kostnaðarlítil eina
og meðal stórþjóða heimsins. Fyrir því hlýt-
ur flestum einstaklingum að vera of vaxið
efnanna vegna, að afla börnum sínum nægi-
lograr fræðslu, En fyrst þekking er nauð-
synleg hverjum meðlim þjóðfjelagsins til að
hagnýta sjer borgaralegt frelsi, þá leiðir af