Ísafold - 08.11.1890, Blaðsíða 1

K.emui út á miðvikudögum og.
Iaugardögum. Verð árgangsina
(104 arka) 4 kr.; erlendis S kr
Borgist fyrir miðjan júlímánuð
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVII 90
Reykjavík, laugardaginn 8. nóv.
1890
Landshagsskýrslur vorar.
—»«—
J)VÍ hefir einatt verið viðbrugðið hjá oss,
hve tiundarframtalið væri óáreiðanlegt, og
hve mjög væri dregið undan, ér fjenaður
væri talinn fram til tíundar, auðvitað í þeim
tilgangi að losna ineð því við gjöld þau, sem
byggð eru á tíundinni. Naumast mun hægt
að hera á móti því, að umkvörtun þessi sje
4 rökum byggð; eu sje þjóðinni nokkuð að
fara fram, þá ætti hún ekki hvað sízt að
sýna framfrairir sínar í því, að skjóta sjer
ekki með svikum undan því, að greiða lög-
boðin gjöld til almennra þarfa. Slíkt er víta-
verður ódrengskapur og í raun rjetti þjófn-
•aður, þó margir muni kynoka sjer við að
nefna það með sínu rjetta nafni, helzt ef
þieir eiga sjálfir í hlut.
En hverjum er slíkt að kenna? Auðvitað
iausafjáreigendunum sjálfum, sem draga þann-
ig þjóð sína á tálar. En lands3tjórnin og þjón-
ar hennar og löggjöfin eru þar fyrir ekki sýkn
saka: landsstjórnin að því leyti, að hafa ekki
betra eptirlit með framtali manna heldur en
almennt mun gert, og löggjöfin að því leyti
að láta viðgangast að eiga framtalið þannig
undir drengskap manna. Lögin eiga auðvit-
að að vera til þess að knýja menn og leiða
þá til siðvendni, en alls ekki til þess að freista
þeirra til óráðvendni, eins og á sjer stað í
þessu efni. þvf það má telja víst, að þjóðar-
hneixli þessu ljetti ekki fyr að fullu og öllu
■en rannsakaðar eru eigur manna, í stað þess
að láta þá telja þær fram sjálfa. Veri svo
mikið sem vera vill prjedikað um siðbetrun
mannkynsins — mennirnir munu lengst verða
ekki eins góðir eins og þeir eiga að vera. —
þ>að verður langt að biða eptir fullkomnun
tíundar framtals þangað til þeir eru orðnir
fullkomnir að dyggð og sannleiksást. þangað
til ættu lög og landsstjórn að hafa dálítið
hönd í bagga með.
þ>að er eðlilegt þó tíundaskýrslur þær, sem
hyggðar eru á framtali manna, sjeu ekki sem
-áreiða-nlegastar, fyrst aðrar skýrslur, sem
<engin útgjöld eru miður við, eru eins ófull-
komnar eins og þær eru enn í dag.
Tökum fyrst tii dæmis búnaðarskýrslurnar.
Tala lifandi penings er byggð á framtalinu
(tíundinni) og hefir verið minnzt á hana, hvað
röng hún muni vera.
Flestir munu telja heyafla þann, sem þeir
fá á sinni eigin ábúðarjörð, en sumir fella
'Undan það, sem þeir fá að láni í slægjulandi
annara, jafnvel þó sjálfsagt virðist vera, að
þeir telji það með.
Sama mun eiga sjer stað með mótöku og
skógarhögg. Sumstaðar er algjörlega sleppt
að minnast nokkuð á slíkt í skýrslum hrepp-
stjóranna. það lítur jafnvel svo út, sem
sumum þeirra standi á sama, hvort þær eru
rjettar eða rangar. Móhestarnir munu víða
taldir eptir ágizkun, en alls ekki eptir því,
að slíkt hafi verið talið; og skógarhögg er
sleppt að minnast á sumstaðar þar, sem
kunnugt er, að skógur er höggvinn ár ept-
ir ár.
Kálgarðarnir eru ómældir nema eptir ágizk-
un og eins er með túnin.
Garðahleðsla, skurðagröptur og túnasljett-
un er ef til vill rjettast, að minnsta kosti
minnst dregið undan, ef til vill í þeirri von,
að kunna að fá einhverja verðlaunamynd á
sínum tíma fyrir vikið.
Eramtalið á jarðarávexti er eins og annað
byggt á ágizkun hjá öllum þorra manna. jpað
mun veia skylda hréppstjóranna, að sjá um,
að búnaðarskýrslurnar verði sem rjettastar að
auðið er, en þó munu þess dæini, að tómt-
húsmenn, sem hafa þó kúlgarða og láta taka
mó o. s. frv., eru ekki kvaddir til framtals á
haustm.
Landsstjórnin hefir gert sjer far um, að
verzlnnarskýrslurnar geti orðið sem áreiðan-
legastar að auðið er, en þó er þeim ábóta-
vant. |>ar mun falla talsvert undan af ýms-
um vörum, sem koma til einstakra manna
með póstskipunum, en ef vel ætti að vera
þyrft-i það allt að teljast með.
Elestar þjóðir hafa nákværnar skýrslur yfir
fiskiveiðar sínar, en ekki hefir því enn þá
verið hreyft af landsstjórnarinnar hálfu, að
safna slíku saman hjer á landi, og er þó
auðvitað að hún vildi gjarna geta komið því
á. Á Eyrarbakka var fyrir nokkrum árum reyut
að semja nákvæma fiskiveiðaskýrslu einn vet-
ur í Árnessýslu, og var hún birt í Isafold, og
sama vorið birti síra Oddur V. Gíslason fiski-
veiðaskýrslu fyrir Grindavík. Arið sem leið
safnaði maður á Eyrarbakka saman fiskiveiða-
skýrslu í nokkrum verstöðum þar í grenndi
en að öðru leyti þekkist ekki slík; því al-
menn orðtæki um fiskiaflann eru lltils nýt.
Manntalsskýrslurnar, sem byggðar eru á
sóknaskýrslum prestanna, hljóta aptur á móti
að vera yfir höfuð rjettar — að minnsta kosti
eru gallarnir á þeim víst naumast teljandi í
samanburði við hinar landshagsskýrslurnar.
í snöggu áliti sýnist þýðingarlítið fyrir
framtíð landsins, hvað landhagsskýrslunum
líður; en sje betur aðgætt, verður auðsætt,
að á þeim má og á að byggja endurbætur í
ýmsum greinum, þegar fram líða stundir; því
er auðsætt, að nauðsyn er, að vanda þær
svo vel, sem auðið er. En slíkt er naum-
ast hægt til hlítar, nema allur almenningur
hjálpi landstjórninni í því efni.
h.
Thyra kemur ! Thyra kemur!
jþetta fagnaðaróp ljet monsjör »Lýður« sái.
hljóma um land allt (Eyjafjörð ?) í sumar
um leið, þegar Thyru var von til landsins
sína fyrstu ferð.
Varla gat þetta fagnaðaróp verið yfir því,
að það væri framar venju nokkuð óvanalegt
gieðiefni, þó »Thyra« kæmi. Skipið var hið
sama og áður hefur verið hjer í strand-
ferðunum, og sem aldrei hefir áunnið sjer
nokkurs manns hylli sem hentugt strand-
ferðaskip, einkum hvað farþegarúm á skipinu
snertir.
Nei, þetta var heldur ekki meiniugin. f>að
var ekki sjálft skipið »Thyra«, sem þetta
fagnaðaróp átti við, heldur var það hinn nýi
yfirmaður á skipinu, herra kapt. Hovgaard.
það var hann, þessi frægi norðurfari, sem
átti svo sem eins og að varpa nýjum og
dýrðlegum blæ á allt ferðalag skipsins og
vistina innanborðs, svo það yrði fagnaðarefni
að ferðast og flytja muni með því.
Að hve miklu leyti þetta hefir rætzt í
sumar, veit eg ekki. En hitt er víst, að
þessa síðustu ferð skipsins norður um landið,
mun fæstum, sem með skipinu voru, hafa
þótt æfin skemmtileg, og vil jeg stuttlega
lýsa þei'm þægindum, sem farþegar hafa
innanborðs á »Thyru«.
Fyrsta káeta er eins og lög gjöra ráð fyrir
all-skemmtileg og þægiieg, það sem hún tek-
ur, en það er hvorttveggja, að þetta æðra
rúm er ekki fyrir marga og ekki heidur fyrir
fátækt fólk að kaupa það, þar sem því
fylgir meðal annars sú kvöð, að kaupa þar
fæði dýrum dómum hvort sem nokkurs er
neytt eða ekki, og hvað lengi sem ferðiu
stendur yfir.
Aðhlynning mun vera mikið góð þar, og
gjörir skipstjórinn sjer víst far um að sem
flestum líði þar vel og allt sje sem fullkomn-
ast, og að ekkert skorti hvorki, skemmtanir,
vistir eða vín.
f>á er önnur káeta, sem svo er nefnd,
annað farþegarúmið. þar hagar nú dálítið
öðru vísi til en í fyrstu káetu, enda er
hún í framstafni skipsins og því all-utar-
lega í sjóndeildarhring yfirmanna, enda að-
hlynniug smá og eptirlit því miuna, að
minni reynslu. Eeyndar á að vera þar
einn þjónustusveinn, en í þessari síðustu
ferð hafði hann aldrei að kalla tíma til að
gefa þyrstum eða sjúkum vatnsdropa að
drekka, hvað þá meira. Hann var optast
önnum kafinn í fyrstu káetu, enda þótt
þar væru 2 þjónustusveinar og þjónustu-
stúlka að auki. Onnur káeta á að heita
að vera hólfuð sundur í tvennt, þ. e. fyrir
karla og konur. f>essi herbergi eru bæði þröng
og loptlítil, í lögun líkust dimmum og löng-
um fjósgöngum, sem í mesta lagi gæti
rúmað 8—10 manns hvert, ef þrautlítið ætti
að vera. Far í þessu öðru eða óæðra far-
þegarúmi var nú selt því nær takmarkalaust
sjálfsagt um 40 manns, án nokkurs tillits
til þess, hvort rúm hafði eða ekki; svo
treður fólkið sjer þarna niður eins og salt-
kjöt í tunnu, því allir þykjast hafa og
hafa líka jafnan aðgang, sem borgað hafa.
Hver treðst ofan á annan, karlar og konur,
þangað til loptleysið ætlar alveg að kæfa
menn. f>á er ekki annað til ráða til að
forða lffinu en að fara upp á þilfarið og
hýma svo þar hverju sem viðrar, eða þá,
ef menn fyrir einstaka náð fá að skríða
ofan í eitthvert lestarúmið til þess fólks,
sem þar býr, og sem líklega á nú að heita
þriðja rúm á skipinu.
En þriðja rúm á þessu skipi er nú
reyndar ekkert til annað en þilfarið. Að