Ísafold - 19.11.1890, Side 1

lCemut út á miðvikudögum og.
laugardögum. Verð árgangsins
■(104 arka) 4 kr,; erlendis 5 kr
Borgist fyrir miðjan júlímánuð
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin v;ð
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Austurntrœti 8.
XVII 93.
Reykjavík, miðvikudaginn 19. nóv.
1890
Fátækrastyrkurinn.
Sveitarþyngslin eru, eins og kunnugt er,
■eitt af þeim þjóðarmeinum vorum, sem mest-
ar og flestar bollaleggingar hafa verið gjörð-
ar um, til þess að ljetta byrði þessari dálít-
ið á almenningi. Hafa sumir jafnvel viljað
fara svo langt, að afnema algjörlega allan
fátækrastyrk. Aðrir hafa aptur á móti vilj-
að auka frændsemis-framfærsluskylduna, en
þótt ómannlegt að láta þá ásjárlausa, sem
geta ekki sjálfir unnið fyrir sjer. |>ví verð-
ur heldur ekki neitað, að jafnvel þó naum-
ast verði borið á móti þvl, að sumir kunni
að leggjast upp á hreppitm af leti og eyðslu-
serni, þá væri viðsjárvert að ljetta þeirri byrði
af sveitarfjelögunum, að sjá ómögum sínum
farborða, því vissulega eru margir í tölu
þeirra sannir þurfamenn.
Yæru fátækralög vor afnumin og ekkert
sett í staðinn, yrðu eðlilega margir aumingjar
að deyja útaf í hungri, nema þar sem ein-
stakir menn kynnu að rjetta þ'eim hjálpar-
hönd; en misjafnlega mundi sú hjálp koma
niður á þá sem ljetu hana af hendi. Ojafn-
ari yrði hún en sveitarútsvörin. En það er
skylda laganna eða löggjafarinnar, að láta
sem jafnastan rjett koma yfir sem flesta að
auðið er. Að fþyngja skyldmennum fátækl-
inga með því að gjöra mönnum skylt að sjá
fyrir frændum sínum fjarskyldari en nú er
gæti orðið sumum óbærileg byrði. Hugsum
t. d. fátækan bónda, sem ætti 5—6 börn, en
hefir jafnan unnið baki brotnu og þannig
;getað forðað sjer frá sveit. Nú deyr bróðir
hans, eina systkinið, sem hann átti, og lifa
■eptir hann 4 börn og ekki meiri eigur eptir
hann til framfærslu þeim en í mesta lagi
handa einu þeirra. Væri nú ekki ranglátt,
að bróðurnum, sem eptir lifði, væri gjört að
skyldu, að taka öll 3 börnin til sín endur-
gjaldslaust? Og væri ekki nær að láta byrði
þessa jafnast niður á sveitarfjelagið?
En þó hvorttveggja yrði ísjárvert, bæði að
afnema ómagastyrkinn algjörlega og eins að
gjöra mönnum að skyldu, að annast fjær-
skyldari menn sjer, en nú á sjer stað, þá
virðist nauðsynlegt að finna einhver ráð til
að ljetta þyngstu byrðinni á sveitarsjóðnum í
þessu efni eða að gera einhverjar tilraunir í
þá átt, að meiri hlutanum af fje þessu yrði
ekki líkt og kastað í sjóinn. Jeg tala ekki
hjer um ómagaframfærsluna að því leyti er
kemur til munaðarlausra barna, örvasa gam-
almenna eða heilsuleysingja, heldur sveitar-
styrk þann, sem veittur er þeim, sem eru
vel vinnufærir og hafa ekki of marga ómaga
fyrir að sjá.
það virðist vera ísjárvert, að veita þeim
sveitarstyrk, sem að öilum ytri kringumstæð-
um sýnasjt vera betur staddir en aðrir, sem
komast af fyrir sig og sína. Getur það komið
af ýmsum orsökum, sumpart af iðjuleysi,
sumpart af drykkjuskap og óreglu húsbónd-
ans, og sumpart af eyðslusemi konunnar, en
það er ef til vill allra örðugast að ráða bót
á þvf. f>að stendur nærri því á sama, hvað
mikið bóndinn aflar til heimilisins; það hverf-
ur éins og dropi í hafið, ef konan eyðir því
þegar er heim kemur, af óspilun eða óþrifn-
aði. Og það verður líka ódrjúgur afli bóud-
ans, þó hann gangi berserksgang í skorpunni,
en liggi annað veifið í drykkjuskap, og eyði
tugum punda af tóbaki um árið. Jeg álít
að sveitinni beri ekki að leggja fram einn
eyri til jafn heimskulegs og skaðlegs mun-
aðar þurfalinga, eins og áfengir drykkir eru
eða tóbak. það virðist vera hart, að knýja
gialdendurna til að hjálpa þeim mönnum, sem
ekki vilja láta jafnlítið á móti sjer sem að
neita sjer um slíkt. Sjeu þeir svo þráir, að
vilji ekki leggja slíkt á sig, þá finnst mjer
ekki of hart, þó þeir sje algjörlega látnir eiga
sig, og meira að segja þó hegning lægi við,
ef þeir láta börn síu svelta.
Fátækratillög vor eru svo niðurdrepandi
fyrir þjóðfjelag vort eins og þau eru, vegna
þess, þau eru látin af hendi eins og gjöf, —
mjer liggur við að segja eins og sjálfskylda,
handa þeim, sem hafa gefið sig á náðir
hreppsins eða kannske krafizt svo sem sjálf-
skyldu að fá svona og svona mikið til að
lifa á.
Öll fátækratillög ættu þvert á móti að greið-
ast eins og endurgjald fyrir vinnu, verði því
með nokkru móti við komið, að láta þiggj-
andandann vinna eitthvað það, sem getur
orðið til gagns fyrir mannfjelagið á einhvern
hátt. Hugsum oss, að hreppsnefndin skipaði
bónda, sem beðizt hefði sveitarstyrks, að
sljetta svo eða svo mikið í túninu sínu, hlaða
svo eða svo langan vörzlugarð o. s. frv. og
hjeti honum jafnframt ákveðnum styrk fyrir
það, sem hann framkvæmdi af verkinu, mið-
uðum við það, sem honum væri ætlandi að
afkasta, án þess að vanrækja önnur nauð-
synjaverk og með hliðsjón á þörf hans. Lát-
um svo vera, þó að styrkurinn væri á stund-
um eins mikill eins og ef verkið væri borgað
tvöfalt eða þrefalt, þegar svo stæði á; en í
hverju hlutfalli sem styrkurinn stæði við
verkið, ætti það að vera föst regla, að greiða
alls ekkert nema fyrir þann hluta verksins,
sem unninn væri, og vildi einhver ekki vinna
vegna þess hann teldi sig ófæran til þess
sökum heilsubrests, ætti hjeraðslæknir að
gefa honum vottorð, til þess afsökun hans yrði
tekin til greina. þyrfti læknirinn ekki að
gera sjer sjerstaka ferð til þess, heldur mætti
fá það gjört, er hann færi um sveitina í öðr-
um erindum. þeim sem læknirinn gæfi vott-
orð um, að þeir gætu ekki unnið str-itvinnu,
mætti kannske finna einhverja væga vinnu,
sem þeir fengi endurgjald fyrir; en þeim sem
ófærir væri til allra verka, ætti að hjálpa
skilyrðislaust eins og hingað til hefir átt sjer
stað, að svo miklu leyti sem hin nýju lög um
»styrktarsjóð handa alþýðu« taka ekki ómak-
ið af sveitarfjelögunum með tímanum. þeim
aptur á móti, sem ekkert vildu vinna, til að
afla sjer og sínum viðurværis, og gætu þó
engar sönnur fært á neinn heilsubrest, ætti
ekki að eins að neita um alla hjálpa, heldur
jafnvel að knýja til vinnu eða refsa þeim fyr-
ir að hafa gert tilraun til að svíkja undir
sig eigur annara.
Misjafnar skoðanir kunna að vera um,|að
hve miklu leyti uppástungur þessar sjeu hag-
feldar eða ekki; en aðalatriðið er, að sá ósið-
ur lagist, að veita öllum þeim styrk endur-
gjaldslaust, sein leggjast upp á hreppinn, og
hyggilegra mundi að láta þá vinna fyrir því
á einhvern hátt.
Sumum kann að þykja miður viðfeldið, að
véita endurgjald fyrir jafnvel þau verk, sem
hreppurinn hefir ekki beinlínis not af; en
jeg álít ekkert horfandi í það, komi verk
það, sem endurgoldið er fyrir á einhvern
hátt, þjóðfjelaginu að liði. Leiguliði hefir og
sjálfur not af jarðabótum sínum sína tíð og
getur nú þar að auki fengið sæmilegt endur-
gjald fyrir þær, er hann fer frá jörðinni, (lög
12. jan. 1884, 20. gr.); verður það sveitar-
fjelaginu þarmeð til hagsmuna óbeinlínis.
Að skipa fátækum einyrkja aptur á móti t.
d. í vegavinnu um langan tíma langt frá
heimili sínu, getur verið aðgæzluvert.
M.
Hin nýja fiskiveiðasamþykkt við
Faxaflóa.
»Sjaldan er nema hálfsögð sagan, þegar einn
segirs, segir máltækið, og eins varð nafna mín-
um í Nesi á, þegar hann fór að rita um hina
nýju fiskiveiðasamþykkt við Faxaflóa í 85.
tölubl. ísaf. þ. á.
Hann kveðst í upphafi greinar sinnar hafa
heyrt, að suðurhrepparnir ætli nú að leggja
fyrir sýslunefnd Kjósar- og Gullbringusýslu
frumvarp til fiskiveiða á opnum bátum; en
rjett á eptir segir hann: »þ>að er ekki í fyrsta
sinn, að Vatnsleysustrandarmenn vilja gera ein-
hverjar breytingar við fiskiveiðarnar«. Ef það
eru ekki aðrir en Yatnsleysustrandarmenn,
sem vilja gjöra breytingar við fiskiveiðaregl-
ur þær, sem nú eru gildandi, þá var óþarfi
að dreifa þar við öðrum suðurhreppum sýsl-
unnar, og þá hefði verið óþarft fyrir Guðm.
í Nesi að grípa pennann, því trauðla þarf
hann að óttast að Strandarmenn einir hafa
svo mikil áhrif á sýslunefndina og amtmann-
inn, að ósk þeirra fái mikla áherzlu, ef allir
aðrir hreppar sýslunnar eru henni andstæðir.
En meiningin er sú, að nafni minn í Nesi
hefir orðið skelkaður af því hann veit, að
allir suðurhreppar Gullbringusýslu (að und-
anteknum litlum hluta af Eosmhvalaneshreppi
og má ske einstöku manni á Seltjarnarnesi)
eru samdóma, að minnsta kosti um það, að
nauðsynlegt sje að afnema alls ýsulóðarnotk-
un um vetrarvertíð, svo framarlega sem menn
vilja gjöra nokkra tilraun til að varðveita
þorskveiðarnar í syðri og innri veiðistöðum
Faxaflóa.
þetta sýndi sig bezt þegar kjörnir menn
úr öllum suðurhreppum sýslunnar mættu á
einum aðalfundi, sem haldinn var á Tanga-
búð hjer í hreppi í síðastl. septembermán.,
til að undirbúa þetta mál undir sýslufund.
Eptir að allir fimm suðurhrepparnir: Eosm-
hvalaness, Njarðvíkur, Vatnsleysustrandar,
Garða og Bessastaðahreppar, höfðu haldið