Ísafold - 13.01.1894, Blaðsíða 3

7
hægum boi'garstrætum. Yon er þótt víða
sje pottnr brotinn til sveita hvað kosning-
arskyldurækt snertir, svo langt og erfltt
sem þar er opt á kjörfundi, þegar helztu
menn í höfuðstaðnum sýna enn af sjer
slikt fyrirmyndardæmi.
Ekki fekk W. Ó. Br. kaupm. nokkurt
eitt einasta atkv. í þetta sinn.
Dönsk búnaðarsýning. í Bandarósi
á Jótlandi á að halda í sumar, dagana 26.
júní til 1. júlí, almenna búnaðarsýningu,
bæði landvöru og sjóvöru, gripa á fæti o.
s. frv. Þar verða og fyririestrar haidnir
um ýms búnaðarmál. Það er gert ráð
fyrir, að íslendingar taki þátt í þessari
syningu, og er yfirkennari H. Kr. Frið-
riksson kvaddur af syningarstjórninni um-
boðsmaður fyrir Island.
f Tónias Hallgrímsson,
lœknaskólákennari.
Ort á jóladaginn 1898. Snngió solo í kirkjnnni vi?)
útförina af stúdent Ben. Gröndal.
Daprast jól.
Dró flrir sól.
Hverflst ótt
alda hjól.
Frændi minn góði! Hve föl.er þin kinn!
Fir var svo aldrei á burðardag þinn,
Frelsarans fæðingartíð.
Líkams bönd
leist hefur önd.
Hjartað kirt,
köld þín hönd —
líknsama höndin, sem læknaði sár,
linaði kvalir og þerraði tár,
stirðnuð og aflvana er.
Blessuð tíð!
Búið er stríð
langt og strangt.
Lausn er blíð.
Heillaósk færi’ eg á fæðingarstund:
Frændi minn, sofðu nú djúpværan blund,
leistur frá þjáning og þraut.
Drottins sól
signi þín jól!
Veiti oss
öllum skjól,
huggi og gleðji, og græði vort sár,
geri oss farsæl hin komandi ár,
geft oss gleðileg jól!
Björn M. Olsen.
Um þilskipaút^ðrð.
Það er fátt, sem íslendingum heflr sárn-
að meir um langan undanfarinn tíma en
það, hvað útlendar þjóðir hafa verið nær-
göngular við fiskiveiðar við strendur lands-
ins, og það jafnvel inn á flskimiðum, og
um leið hafa menn sjeð, hvað þjóðin er
skammt komin á menningarstiginu, þar
sem þeir hafa sjeð útlendingana ausa upp
hinum feikna-mikla afla, án þess að hafa
hin minnstu not af honum sjálflr; og þar
sem Frakkar. Englendingar, Danir og Norð
menn, sem um langan veg, mörg hundruð
mílur, hafa þurft að ferðazt til að ná afl-
anum, hafa haf't hag af sinni þilskipaút-
gerð við ísland, þá hafa einstakir menn
fundið til þess, að sú útgerð mundi ekki
síðúr borga sig fyrir okkur sjálfa, oghafa
Norðlendingar og Vestflrðingar gengið á
undan öðrum með að koma á fót þilskipa-
útveg, og hefir það komið í ljós, fað þil-
skipaútgerð er miklu aflavænlegri ogtrygg-
ari en bátaútgerð, enda hefir hún verið
stunduð að miklum mun af landsmönnum
hin seinni ár.
Hinir helztu yfirburðir, sem hún heflr
fram yfii' bátaútgerðina, eru, að aflinn er
miklu vissari, og það svo viss, að nú hin
síðustu 10—15 ár heflr hann aldrei brugð-
izt að neinum mun, sem kemur af því, að
þilskipin geta elt flskinn og náð honum
hvar sem er við strendur landsins. Svo
er og reynsla fyrir því, að þilskip, með
tilteknum manna fjölda, hefir fiskað miklu
meira, jafnvel helmingi meira en jafnmargir
menn, sem róið hafa á opnum bátum, ef
tekið er tillit til meðalárferðis. Einnig
hefir þilskipaaflinn farið til muna vaxandi
hin siðari ár, sem kernur af því, að menn
eru því nær nyfarnir að stunda þá atvinnu
hjer á landi og lærist það eptir því sem
þeir venjast því. Það hafa þvi margir þá
von, að hún fari hjer eptir vaxandi og að
bátaútgerðin ryrni fyrir henni að nokkru
leyti. Því það þykir sýna sig, að hún
auki meir auð og velgengni landsmanna
en bátaútgerðin.
Hið helzta, er staðið hefir þilskipaút-
gerðinni fyrir þrifum, eins og öðrum fram-
kvæmdum, er fátækt landsmanna, og í
sambandi við það vöntun á innlendri á-
byrgðarstofnun. Því að þótt sjaldan hafl
borið við, að skip hafi farizt af Suðurlandi,
þá mundi fátækum mönnum verða hægra
fyrir að eignast skip, ef þau yrðu sett í
ábyrgð, því þá væru þau miklu betri eign.
Þö það, sem jeg nú hefl talið, sje þil-
skipafjölgun til fyrirstöðu, þá hefir einn
agnúi nýlega myndazt, sem gerir sitt til í
þá átt, og það eru Farmannalögin frá 22.
marz 1890. Þó að þau hafl eflaust verið
búin til í góðum tilgangi, þá er hinn sýni-
legí ávöxtur þeirra ekki annað en stór-
skaði fyrir útgerðarmanninn. Það hefir
líklega heldur ekki verið tilætlun þings-
ins, að þau næðu til skipa þeirra, sem
stunduðu flskiveiðar, heldur að eins til
þeirra skipa, sem væru eða kynnu að
verða í förum landa á milli eða hafna á
milli. En hvað sem því líður, þá hefir
verið úrskuröað, að þau nái einnig til
skipa þeirra, sem stunda flskiveiðar.
Hvort nokkur þörf heflr verið á slíkum
lögum, læt jeg ósagt. Það sýnist svo vera,
að ráðning háseta á skip sje ekki þyðing-
armeiri en vistarráðning eða aðrir við-
skiptasamningar, sem vanalega eru gerðir
skriflegir, en ekki staðfestir af lögreglu-
stjóra. Ekki hefir það heldur heyrzt, að
ágreiningur hafl orðið á milli háseta og
skipaútgerðarmanna áður en þessi lög urðu
til, enda má gera þá samninga skriflega
og vottanlega, eins og aðra samninga, sem
hafa fullt gildi.
Það getur verið óþægilegur kostnaður,
að vera skyldugur að láta lögreglustjóra
skrásetja hvern mann. Ef t. d. skip ligg-
ur tilbúið á laugardagskveldi, en vantar
1 eða 2 háseta, sem væri von að kæmi þá
samstundis; því ef þeir kæmu ekki fyr en
eptir kl. 7, þá má skipið bíða f'rá þeim
tíma til kl. 9 á mánudaginn, einungis til
þess að fá þessa menn skráða; og þó út-
gerðarmaður ráði vinnumann hjá sveita-
bónda á skip sitt, og, ef til vill, borgi hon-
um kaupið fyrir fram, þá má maðurinn
ekki fara út á skipið fyr en hann er sjálf-
ur búinn aðjáta það fyrir skráning arstjóra
og hver kjörin sjeu, sem hann, ef til vill,
veit ekkert u.m, enda jafnvel varðar ekk-
ert um.
Kostur sá, sem menn haldið að lög þessi
hefðu, er sá, að þau gerðu meiri reglu á
skipinu og hlýðni meðal háseta en áður
var. En það hefir, því miður, ekki synt
sig enn. Aptur á móti hafa hásetar orðið
heimtufrekari og útgerðarkostnaðurinn
miklu meiri síðan en áður. Þar á mótj
eru tæplega dæmi þess, að sektum eða
begningu hafl verið komið f'ram gagnvart
hásetum, þó þeir hafi til þess unnið, og
það þó þeir hafl strokið af skipi.
Löggjöfin hjer á landi gerir engum lands-
mönnum eins erfltt fvrir eins og hún gerir
þilskipaútgerðarmönnum með þessum lög-
um, þar sem þeir eru skyldaðir til að
brúka vissan skammt af tollskyldum vör-
um, og það jafnvel áfengi, sem hvergi hefir
góðar afleiðingar í för með sjer, og sízt
hjá sjómönnum. Aðrir mega láta það liggja
á sínu valdi, hvort þeir brúka tollskyldar
vörur eða ekki, enda mun það ekki vera
of mikið í lagt, sem einn skipaútgerðar-
máður sagði, að það væri óhætt að meta
lögin 300 til 400 kr. árlegan aukakostnað
fyrir hvert skip, beinlínis og óbeinlínis, og
er það allt of mikið fje, þegar talin eru
saman öll þilskip landsins, ef lögunum
annars er hlýtt. Beyndar heflr heyrzt, að
sumir Vestflrðingar, og jafnvel fleiri, sjeu
ekki bókstaflega fastir við þau, og er það
að nokkru leyti náttúrlegt, þar sem þau
geta verið ástæða til þess, að skip standi
uppi, og margir, og það jafnvel lögfræð-
ingar, álíta, að þau nái ekki til íslenzkra
flskiskipa. En lög, sem ekki er hlýtt, eru
verri en engin lög, og ætti að stryka þau
burt hið bráðasta.
Þilskipaformennirnir eru líka farnir að
verða nokkuð erflðir útgerðarmönnum, þar
sem þeir í seinni tíð margir hverjir eru
ekki orðnir ánægðir með minna en 200
krónur um mánuðinn í kaup og premíu,
auk fæðis, og sumir ekki ánægðir með
það; því þó þeir sjeu vanalega duglegir
menn, þá haf'a þeir ekki kostað miklu sjer
til menntunar, þó flestir þeirra hafi lesið
sjómannafræði 5—10 mánuði. Auk þess
mundi lærdómur þeirra koma að litlum
notum, ef í hafvillur bæri, þar sem fæstir
þeirra hafa hin nauðsynlegustu mælingar-
áhöld á skipinu. Það var því mjög ósann.
g.jarnt af þeim, að vilja hækka kaup sitt
þetta ár, þar sem flestir útgerðarmenn hafa
haft skaða á útgerðinni.
En þó að margir hafl haft skaða á út-
gerðinni árið sem leið, sem kemur af hinu
lága verði á fiskinum, ásamt þeim ástæð-
um, er jeg hefl talið, þá er leiðinlegt, ef
menn láta hugfallast með þilskipaútgerð-
ina. Því þó að bátaaflinn hafi verið góð.
ur árið sem leið, þá bregzt hann allt af
þegar ininnst varir. Auk þess gefa þil-
skipin af sjer árlega mjög mikla atvinnu,
sem rennur inn í landið og einhverjir hafa
gott af. Ef þar á móti fiskverðið er í
meðallagi, svo sem 40—45 kr., þá er ekki
vel á haldið, ef útgerðin borgar sig ekki
með vanalegum aflabrögðum. Enda er
illa farið, ef sú útgerð þyrfti að færast
saman fyrir óþarflega afskiptasemi löggjaf-
arvaldsins eða ósanngirni skipstjóranna.
Guðmundur Einarsson.