Ísafold - 20.01.1894, Síða 1

Kemur út ýmist emu sinni
tvisvar í viku. Verð Arg.
<minnst 80 arka) 4 kr.. orlenrlÍB
5 kr. eöa l>/« doll.; borgist
fyrir mirijan júlíman. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin vib
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir 1. októ-
berm. Afgroiðslustofa blaös-
ins er í Austurstræti ö.
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 20 jan. 1894
HOTEL TIL SALG.
3. blað.
L Jensens Hotel i Akureyri, soin i :i2 Aar har været drevet ined Held, er, paa Grund af
F'ierens H<»d til Sal<>, eller i Mangel deraf til Leie paa billige Vilkaar —Om onskes kan alt Inventar, 2
Fartoffelliaver <>-- „Tún‘S som aarlig giver c. 100 Heste Hö, fölge.-Reflecterende henvende sig til
ivai toneinavei o„ „ Faktor JOH. CHRISTENSEN, Akureyri.
Nauðsyn og nytsemi farmannalaga.
Eptir skólastj. M. F. Bjarnason.
I.
Með því að greinin »Um þilskipaútgerð«
í síðasta bl. snertir efni, sem mjer er nokk-
uð kunnugt um, og efni liennar þaif leið-
Tjettingar við, þá leyfi jeg mjer að biðja
yður, herra ritstjóri, að ljá þessum línum
rúm í yðar heiðraða blaði.
Hið helzta, sem höfundurinn (G. E.)
segir að staðið hafi þilskipaútgerð vorri
fyrir þrifum, er fátsekt landsmanna, og
skal jeg síðar tala rækilegar um það atr-
iði. el) svo hefir höfundurinn auk þess
fundið einn spánnýjan agnúa, er sje þil-
skipaútveg vorum til fyrirstöðu, og það eru
farmannalögin frá 22. marz 1890.
Sökum þess, að jeg þráfaldlega fekk
tækifæri til, meðan jeg var skipstjóri, að
horfa fram á það bersýnilega tjón, sem
agaleysi, óregla og skeytingarleysi manna
á þilskipum hjer við land lilaut að hafa í
för með sjer, þá vakti jeg fyrstur máls á
því, að reynt yrði til að bæta úr þessu,
og ’ var það gert með farmannalögunum,
og finn jeg mjer því skylt að andmæla ó-
rökstuddum árásum á fyrnefnd lög.
Það er næsta fljótfærnislegt af hötund-
inum, að segja það, að lög þessi geri út-
gerðarmönnum þilskipa stórskaða, og þa
því fremur, sem lögunum er enn ekki beitt
eins og vera ber; og jeg þori að segja, að
hann getur ekki komið með eitt einasta
dæmi, ekki eitt einasta atvik, sem sýnþað
farmannalögin standi þilskipaútveg vorum
fyrir þrifum. Það vill svo vel til, að jeg
hefi fengið tækifæri til, þótt lítið sje, að
reyna þau, og sannfærðist jeg þá enn bet-
ur um hið ómetanlega gagn, er farmanna-
lögin hafa í för með sjer, og hefi jeg ekki
lifað ánægjulegri stund úti á skipi en þann
litla tíma, sem jeg hafði yfir löglega ráðn-
um hásetum að segja; þá heyrðist aldrei
nokkurt mótþróa- eða mögiunarorð frá há-
setum, og allir voru til taks á rjettum
tíma, hvenær og til hvaða vinnu sem þeir
voru kallaðir.
Þeir fáu af skipstjórum vorum, sem
reynt hafa lögin, og allir þeir, sem nokk-
uð skynbragð bera á verkaliring þilskipa,
ljúka upp einum munni um það, að á engri
rjettarbót hafi verið meiri þörf, og ekkert
geti fremur stuðlað að framförum þilskipa-
útvegsokkaren einmitt farmannalögin. Lög-
gjafarvaldið á margfaldar þakkir skilið
fyrir það, að hafa rutt groiða braut fyrir
þilskipaútveg vorum með þessum ómiss-
andi lögum.
Það lítur út fyrir, að höfundurinn beri
ekki rjett gott skynbragð á, livaða þýð-
ingu farmannalög hafa og í hvaða til-
gangi þau eru búin til, þar sem hann
segir: »Hvort nokkur þörf hefir verið á
slíkum lögum, læt jeg ósagt«. Enda kem-
ur hann hvergi við það atriði, sem lögin
eru grundvölluð á. Það er mjög einfalt,
að skýra grundvallaratriði laganna fyrir
honum, og sanna, að þeirra var brýn þörf,
eins og líka hvað ber til þess, að skipa-
eigendur geta ekki ráðið háseta á þilskip
sín eptir öðrum lögum en farmannalögum.
Tilgangur farmannalaga er fyrst og
fremst sá, að veita skipstjóra fullkomna
heimild til, að neyta þeirra krapta og vits-
muna, sem hann er gæddur, sem og að
koma í veg fyrir aila óreglu og skeyting-
arleysi frá hálfu hásetanna, sem getur
bakað útgerðarmanni óbætanlegt tjón. I
annan stað tryggja lög þessi rjett háset-
anna gegn skipstjóranum, ef hann á nokk-
urn hátt misbeitir því valdi, sem honum
er veitt sem skipstjóra gagnvart hásetum
sínum. Farmannalög eru því ekkert »in-
strúks« fyrir útgerðarmenn þilskipa, held-
ur að eins fyrir skipstjóra og háseta.
Lög þessi heimta fullkomin skil af báð-
um pörtum. Af' hendi hásetans alla þá
lilýðni, trúmennsku og undirgefni, sem
hann getur yfirmanni sínum í tje látið; af
liendi skipstjórans alla skilsemi, mannúð-
lega umgengni og góða meðferð á há-
setum.
Nú skal jeg benda höfundinum á, hvort I
vjer munum ekki hafa haft fullkomna
þörf á farmannalögum. Aður en far-
mannalögin öðluðust gildi, var, eins og
flestum, sem þekkja til, er kunnugt, eng-
inn liáseti ráðinn á þilskip, að minnsta
kosti hjer á Suðurlandi, öðruvísi en samn-
ingslaust, og sízt að nokkurn tím-a væri
gerður skrifiegur samningur. Þetta átti
sjer staö líka á Vesturlandi á meðan jeg
þekkti þar til. Ilvað viðurgerning og kaup-
gjald háseta snerti, hafði þetta í sjálfu sjer
e'kki mjög mikla þýðingu, með því að
lengi fram eptir voru færri skip og minni
samkeppni en nú gerist, og þau 20 ár, sem
jeg var við útveg herra G. Zoéga riðinn,
heyrði jeg háseta hans aldrei kvarta um
það, að ekki væri staðið í fullum skilum
við þá með kaupgjald, og viðurværi var
á hans skipum hið sama. og nú gerist.
Hvað gerzt hefir á öðrum skipum, ermjer
ekki vel kunnugt um. En þrátt fyrir þetta
íeiddi samt af lagaleysinu megna óánægju,
misskilning og framúrskarandi þrjózku
meðal skipverja, og það bar til dögum
optar, að) hásetarnir, margir hverjir, áiitu
það mesta ójöfnuð og jafnvel ósvífni, ef
skipstjóri heimtaði af þeim það verk i
skipsins þarfir, sem þeim var ekki geð-
fellt, og kvað svo rammt að yfirgangi há-
seta á stundum, að þeir álitu sjer ekki
skylt að halda vörð á skipinu, hvort held-
ur var á höfnum eða úti á hafi, þegar
þeim var goldið kaupið með helming þess
fiskjar, er þeir drógu.
Eins neituðu hásetar margopt að koma
upp á þilfar, þegar þeir voru kallaðir,
hvort heldur var til að draga fisk eða til
annara verka, nema þeim væri það geð-
fellt. Þegar komið var til lands þar, sem
vinna, í skipsins þarfir, varð að fara fram
á landi, þá voru þeir horfnir frá vinnu
sinni áður en mann varði, og þegar þeir
komu aptur, þá voru þeir meir eða minna
ölvaðir og gerðu svo ekki annað en tafir
og stundum uppistand meðal þeirra, sem
voru að vinna, og kæmi maður á ókunnar
hafnir, þar sem var hægt að ná i ölföng,
þá var bæði vanvirða og hneyxli, að verða
að senda óreglusama háseta á iand, og
gat verið ábyrgðarhluti fyrir skipstjóra.
Væri háseti sendur á land snöggva ferð,
sem varla var gjörandi nema að yfirmað-
ur væri með, og jafnvel þótt svo væri, þá
var það algengt, að hásetinn sást hvergi,
þegar fara át.ti út aptur. Væri háseta
skipað að gæta skipsbáts við bryggju,
þegar ókyrr var sjór, var það algengt, að
hásetinn var stokkinn á burt þegar litið
var af honum augunum, og þegar að var
komið, lá skipsbáturinn stundum fullur af
sjó upp i íjöru, opt stórskemmdur eða hálf-
brotinn, ef hann var á floti. Þegar átti
að sigla út af höfn, einkum þar sem há-
seti átti heima, bar það varla nokkurn
tíma við, að ekki þyrfti að bíða eptir ein-
hverjum háseta, þrátt fyrir það, þótt hon-
um væri stranglega f'yrirskipað, að koma
á rjettum tíma. Og svo jeg reki enda-
hnútinn á þetta með dálítilli áherzlu, þá
ætla jeg að geta þess, að jeg vissi einu
sinni til, að hásetar höfðu áformað að gera
aðsúg að skipstjóra. sínum og taka af hon-
um ráðin, út af mikilvægu málefni, sem
kom fyrir á skipinu og var á ábyrgð
skipstjórans eins; en sökum þess, að hann
var einbeittur og hafði fylgi stýrimanns-
ins, sem var röskur maður, þá komst á-
form þeirra ekki nema á varirnar. Slíkur
yfirgangur háseta varðar nú betrunarhúss-
vinnu.
Væri nú háseti ávítaður fyrir athæfi sitt,
og skipið var við land, þá gat skipstjóri
| átt það á hættu, að hásetinn gengi tafar-