Ísafold - 24.03.1894, Blaðsíða 1
Kemur dt< ýmist emu siimi
•eða tvisvar i viku. Verð arg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eða l1/* doll.; borgist
fyrir miðjan j úlimkn • (erlend -
is fyrir fram).
ÍSAFOLD
Uppsögn(skriflog) bundiii vib
Aramót. ógild nema komir
9 je til útgefanda fyrir 1. októ-
berm. Afgroiöslustofa blabs-
ins er i Austurstrœti *>
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 24. marz 1894
14. blað.
Lausamannalögin nýju.
Að viku liðinni eða 1. apríl þ. A. gon?'
nr í gildium land allt mikils hftttar nýmæli
■og almenning varðandi meira en algengt
-er.
Upp frá þeim degi er vistarskyldu al
gerlega ljett af öllu vinnandi fólki á Is-
iandi eldra en þrítugu, körlum jatnt sem
konum, en linuð á því scm yngra er, sje
það 22 ára, þannig, að á þeim aldri, 22
:30 ára, geta karlmenn leyst sig undan
vistargkyldu með 15 kr. gjaldi eitt skipti
fyrir öll, en konur með 5 kr. gjaldi.
Fullkomin vistarskylda hvílir því upp
frá þessu að eins á þeim, sem eru yngri
on 22 ára.
Það er sjálfsagður hlutur, að gerðir
vistarsamningar eru gildir og órjúfanlegir
.jafnt fyrir þessi lög og áður, og eins hitt,
að hverjum manni, er það kýs lieldur, er
heimilt að vera í vist og vista sig áfram
•alveg eins og áöur. Lögin ljetta að eins
ú mönnum þeirri skyldukvöð, að ráða sig
í vist og ganga í vist, eða kaupa að öði um
kosti lausamennskuleyfl dýrum dómum.
Þeir, sem leyflsbrjefs þurfa enn, sem sje
milli 22—30 ára aldurs, verða að vera
búnir að útvega sjer það, hjá lögreglu
stjóra, fyrir 1. maí það ár, er þeir ganga
úr vistinni.
Fast ársheimili eiga allir lausamenn að
hafa eptir hinum nýju lögum og skulu til
kynna það hreppstjóra eða bæjarfógeta á
vori hverju eigi síðar en 20. júní, h.já
hverjum húsráðanda þeir eigi heimili, að
viðlögðum 4—20 kr. sektum. Húsráðandi
hettr ábyrgð á lögboðnum gjöldum lausa-
manns.
Líklegt er, að meiri hluti vinnufólks
hafl vistað sig á venjulegum tíma um vist
arár það, er nú fer i hönd, og getur það
þá eigi hagnýtt sjer lögin fyr en að ári
liðnu. En úr ýmsum hjeruðum heyrist
þess getið, að vinnandi fólk hafl diegið
að vista sig til þess að bíða eptir lögunum
og mun það þá grípa þau glóðvolg þegar
í stað.
Illt er að spá neinu um það, hvort ný-
mæli þetta muni verða þjóðinni yfirleitt
til láns eða óláns. Eru mjög um það
' skiptar skoðanir; sumir trúaðir, sumir
vantrúaðir. Það þarf fleira að breytast
en lögin til taka, ef nikid gott á af
þeim að hljótast, þar á meðal að leggjast
niður hið alþekkta meinleysi og kjarkleysi
bænda og sveitarstjórna við ómennsku-
■ ániðslu þeirra sem svo eru gerðir.
gegn Tómasi nokkrum Tómassvni bónda
á Hrútafelli, er hafði verið dæmdur í hjer-
aði 27. sept. 1892 í 3 mánaða fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi, auk málskostn-
aðar.í ekki þó raunar fyrir rekaþjófnað,
heldur fyrir falsvitní) fyrir rjetti með eiði
i rekaþjófnaðarrannsókninni. IJndirdóm
arinn hafði haldið honum í 4 vikna gæzlu-
varðhaldi, er yfirrjettur segir hafa verið
á hann lagt, án nægilegrar ástæðu, og legg-
ur hann þann dórn á, að gæzluvaröhald
þetta skuli koma i stað hegningar, en á-
kærði greiði málskostnað allan fyrir báð
um rjettum. Heimfærir yflrrjettur brotið
undir 148. gr. hegningarl., fyrri lið : ákærði
hefði haft ástæðu til þess, eins og á stóð,
og eptir framkomu dómarans og spurning-
um, að ætla, að málið varðaði sjálfan hann.
— Yfirrjettur vítir undirdómarann fyrir
tvennt: nð hann ljet ákærða þegar í stað
eiðfesta hina fyrri (röngu) skýrslu sína
(um fjöruferðir fólksins i Hrútafellskoti),
»sem þó enga þýðingu gat haft fyrir mál-
ið sjálft«, og að hann hjelt ákærða 4 vik-
ur í gæzluvarðhaldi, af því, eins og segir
í varðhaldsúrskurðinum, að ákærði »hefur
borið rangan vitnisburð fyrir rjetti og unn
ið eið að honutn«, en þessi ástæða var eigi
einhlít til að svipta ákærða frelsi, eptir að
hann hafði að dómarans eigin vottun ját
að brot sitt afdráttarlaust«.
Næsta rjettardag á undan, 26. febr., var
í rekasökunum sjálfum krafizt með úrskurði
ýmissa frekari skýrslna en prófin höfðu
inni að halda eða vanprófað þykir hjá
sýslumanni, — áður fullnaðardómur verði
upp kveðinn, — ekki færri en 10 atriði.
Þar er meðal annars spurt um, hvernig
rekaeigendur hafl framfylgt rekarjettind-
um sínum, um venju að þvi er snertir hag-
nýting reka af leiguliða hálfu, um sveitar-
venju yfir höfuð að þvi er snertir fjöru-
ferðir á eigin eða annara fjöru. Ennfrem-
ur nm varðhaldsvist ýmissa, hinna ákærðu,
er kærur frá þeim herma annað um en
í prófunum stendur.
Fyrir ólöglega laxveiði var Jón
bóndi Ásgeirsson á Þingeyrum dæmdnr í
yflrrjetti 26. f. mán. í 60 kr. sekt, helming
í landssjóð og helming til uppljóstrarmanns
(O. F. 0.), auk málskostnaðar fyrir báð-
um rjettum. Sektin vár í hjeraðsdómi 100
kr. Hann hafði þvergirt Bjargaós, — »er
skoða verður sem á, er fellur úr stöðu-
vatninu Hópinu, en í tjeð vatn fellur lax-
veiðiáin Víðidalsá«, — með fyrirstöðuneti,
3 til 5 stundir í senn. Ákærði hefir tví-
vegis áður verið sektaður fyrir laxveiði-
lagabrot, um 20 og 40 kr.
Eyjafjallamálin. Hinn 5. þ. m. var
dæmt í yfirrjetti liið fyrsta svonefndra Eyja-
fjallamála, eða rekaþjófnaðarmálanna und-
an Eyjatjöllum, er miklar sögur fóru af
hjer um veturinn (1890—1891), er þau
voru tekin fyrst til rannsóknar. Það var
Dómari sektaður. Sýslumaðurinn i
Norður-Múlasýslu, Einar Thorlacius, heflr
með landsyfirrjettardómi 5. þ. m. verið
dæmdur í 200 kr. sekt (200 lóð silfurs,
samkv. Nl. 1. 5. 8. sbr. tilsk. ls/s 1832, 16
gr.) í landssjóð fyrir að hafa haft mál und
ir dðmi í 11 vikur. frá 2. maí til 18. júll
f. á.. í stað 6 í mesta iagi. Auk þess fær
dómarinn svolátandi ofanígjöf hjá landsyfir-
rjettinum : »Þess skal getið, að forsendur
hjeraðsdómsins eru mjög ófullkomnar og
lýsa fljötfærni og hirðuleysi, en þó þykir
eigi alveg næg ástæða til fyrir þá sök að
sekta hjeraðsdómarann«. Dráttinn hafði
hann afsakað með áður dagsettum embætt-
isverkum um alla sýsluna, sem ekki mátti
undir höfuð leggja. En yfirdómurinn seg-
ir að hann hafi ekki gert neina grein fyr-
ir, hver þessi áður dagsettu embættisverk
hafi verið. — Málið var lítils háttar verzlun-
arskuldamál milli Sigurðar kaupmanns
Jónssonar á Vestdalseyri og Odds Sigurðs-
sonar í Vestdal; var Oddur sýknaður fyrir
báðum rjettum af skuldarkröfu hins (88 kr.
20 a.) og hann (Sigurður) dæmdur í 25 kr. .
máiskostnað fyrir yfirdómi.
Sauðaness-dúnmálið. í þvi máli,
milli síra Arnjóts Olafssonar, prests að
Sauðanesi, og prófastsekkju' Sigi'iðar Gutt-
ormsdóttur, staðfesti yfírrjettur 5. þ mán.
hjeraðsdóminn í málinu, þar sem ekkjan
hafði verið dæmd til að greiða presti
1043 kr. 4 a. með 5°/0 vöxtum frá sátta-
kærudegi, — eptirstöðvar af eptirgjaldi hálf-
lendu Sauðaness fardagaárið 1889—90.
Málskostnaður fyrir báðum rjettum látinn
niður falla. Ekkjan hafði gagnstefnt presti
og krafið hann 1500 kr. skaðabóta sem
andvirði þess dúns, er varpið á prestssetr-
inu Sauðanesi gaf af sjer vorið til fardaga
1890, vegna þess, að hún, þótt löglegur
ábúandi væri, í byggingu prófasts, hafði
gegnt síra Arnljóti, er hann hafði fengið
veitingu fyrir brauðinu um haustið, til
þess, að hirða að eins kaldegg og fokdún
og skila honum öllum í hendur umboðs-
manni pi'ests, er þóttist eiga tiikall til alls
dúnsins tjeð fardagaár samkvæmt 11. gr.
ábúðarlaganna (1884) sem viðtakandi jarð-
arinnar í fardögum 1890. En slíka skaða-
bótaskyldu segir yfirdómur eigi unnt að
byggja á utaurjettarbanni prests (gegn þvi
að taka dún og egg úr varpinu fyrir far-
dagalok, eins og viðgengizt hafði áður),
sem ekkjan þurfti ekki að hlýðnast fremur
en hverri annari yfirlýsingu hans um skoð-
un hans á rjettindum sínum, nema því að
éins, að unnt væri að miða bæturnar eða
uppbótina til hennar við áreiðanlegan á-
kveðinn ábata, sem prestur hefði haft af
aðferð hennar, en kröfur hennar stefna
eigi í þá átt, enda mundi það naumast
mögulegt úr því sem komið er. — Pre'stur
hafði f'arið fram á 215 kr. meira en hon-
um var dæmt í undirrjetti, vegna þess, að
hann hafði misreiknað náðarárstekjur ekkj-
unnar henni í vil, en það segir yfirrjettur-
inn nú of seint upp borið.