Ísafold - 24.03.1894, Blaðsíða 1

Ísafold - 24.03.1894, Blaðsíða 1
Kemur dt< ýmist emu siimi •eða tvisvar i viku. Verð arg (minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis 5 kr. eða l1/* doll.; borgist fyrir miðjan j úlimkn • (erlend - is fyrir fram). ÍSAFOLD Uppsögn(skriflog) bundiii vib Aramót. ógild nema komir 9 je til útgefanda fyrir 1. októ- berm. Afgroiöslustofa blabs- ins er i Austurstrœti *> XXI. árg. Reykjavík, laugardaginn 24. marz 1894 14. blað. Lausamannalögin nýju. Að viku liðinni eða 1. apríl þ. A. gon?' nr í gildium land allt mikils hftttar nýmæli ■og almenning varðandi meira en algengt -er. Upp frá þeim degi er vistarskyldu al gerlega ljett af öllu vinnandi fólki á Is- iandi eldra en þrítugu, körlum jatnt sem konum, en linuð á því scm yngra er, sje það 22 ára, þannig, að á þeim aldri, 22 :30 ára, geta karlmenn leyst sig undan vistargkyldu með 15 kr. gjaldi eitt skipti fyrir öll, en konur með 5 kr. gjaldi. Fullkomin vistarskylda hvílir því upp frá þessu að eins á þeim, sem eru yngri on 22 ára. Það er sjálfsagður hlutur, að gerðir vistarsamningar eru gildir og órjúfanlegir .jafnt fyrir þessi lög og áður, og eins hitt, að hverjum manni, er það kýs lieldur, er heimilt að vera í vist og vista sig áfram •alveg eins og áöur. Lögin ljetta að eins ú mönnum þeirri skyldukvöð, að ráða sig í vist og ganga í vist, eða kaupa að öði um kosti lausamennskuleyfl dýrum dómum. Þeir, sem leyflsbrjefs þurfa enn, sem sje milli 22—30 ára aldurs, verða að vera búnir að útvega sjer það, hjá lögreglu stjóra, fyrir 1. maí það ár, er þeir ganga úr vistinni. Fast ársheimili eiga allir lausamenn að hafa eptir hinum nýju lögum og skulu til kynna það hreppstjóra eða bæjarfógeta á vori hverju eigi síðar en 20. júní, h.já hverjum húsráðanda þeir eigi heimili, að viðlögðum 4—20 kr. sektum. Húsráðandi hettr ábyrgð á lögboðnum gjöldum lausa- manns. Líklegt er, að meiri hluti vinnufólks hafl vistað sig á venjulegum tíma um vist arár það, er nú fer i hönd, og getur það þá eigi hagnýtt sjer lögin fyr en að ári liðnu. En úr ýmsum hjeruðum heyrist þess getið, að vinnandi fólk hafl diegið að vista sig til þess að bíða eptir lögunum og mun það þá grípa þau glóðvolg þegar í stað. Illt er að spá neinu um það, hvort ný- mæli þetta muni verða þjóðinni yfirleitt til láns eða óláns. Eru mjög um það ' skiptar skoðanir; sumir trúaðir, sumir vantrúaðir. Það þarf fleira að breytast en lögin til taka, ef nikid gott á af þeim að hljótast, þar á meðal að leggjast niður hið alþekkta meinleysi og kjarkleysi bænda og sveitarstjórna við ómennsku- ■ ániðslu þeirra sem svo eru gerðir. gegn Tómasi nokkrum Tómassvni bónda á Hrútafelli, er hafði verið dæmdur í hjer- aði 27. sept. 1892 í 3 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, auk málskostn- aðar.í ekki þó raunar fyrir rekaþjófnað, heldur fyrir falsvitní) fyrir rjetti með eiði i rekaþjófnaðarrannsókninni. IJndirdóm arinn hafði haldið honum í 4 vikna gæzlu- varðhaldi, er yfirrjettur segir hafa verið á hann lagt, án nægilegrar ástæðu, og legg- ur hann þann dórn á, að gæzluvaröhald þetta skuli koma i stað hegningar, en á- kærði greiði málskostnað allan fyrir báð um rjettum. Heimfærir yflrrjettur brotið undir 148. gr. hegningarl., fyrri lið : ákærði hefði haft ástæðu til þess, eins og á stóð, og eptir framkomu dómarans og spurning- um, að ætla, að málið varðaði sjálfan hann. — Yfirrjettur vítir undirdómarann fyrir tvennt: nð hann ljet ákærða þegar í stað eiðfesta hina fyrri (röngu) skýrslu sína (um fjöruferðir fólksins i Hrútafellskoti), »sem þó enga þýðingu gat haft fyrir mál- ið sjálft«, og að hann hjelt ákærða 4 vik- ur í gæzluvarðhaldi, af því, eins og segir í varðhaldsúrskurðinum, að ákærði »hefur borið rangan vitnisburð fyrir rjetti og unn ið eið að honutn«, en þessi ástæða var eigi einhlít til að svipta ákærða frelsi, eptir að hann hafði að dómarans eigin vottun ját að brot sitt afdráttarlaust«. Næsta rjettardag á undan, 26. febr., var í rekasökunum sjálfum krafizt með úrskurði ýmissa frekari skýrslna en prófin höfðu inni að halda eða vanprófað þykir hjá sýslumanni, — áður fullnaðardómur verði upp kveðinn, — ekki færri en 10 atriði. Þar er meðal annars spurt um, hvernig rekaeigendur hafl framfylgt rekarjettind- um sínum, um venju að þvi er snertir hag- nýting reka af leiguliða hálfu, um sveitar- venju yfir höfuð að þvi er snertir fjöru- ferðir á eigin eða annara fjöru. Ennfrem- ur nm varðhaldsvist ýmissa, hinna ákærðu, er kærur frá þeim herma annað um en í prófunum stendur. Fyrir ólöglega laxveiði var Jón bóndi Ásgeirsson á Þingeyrum dæmdnr í yflrrjetti 26. f. mán. í 60 kr. sekt, helming í landssjóð og helming til uppljóstrarmanns (O. F. 0.), auk málskostnaðar fyrir báð- um rjettum. Sektin vár í hjeraðsdómi 100 kr. Hann hafði þvergirt Bjargaós, — »er skoða verður sem á, er fellur úr stöðu- vatninu Hópinu, en í tjeð vatn fellur lax- veiðiáin Víðidalsá«, — með fyrirstöðuneti, 3 til 5 stundir í senn. Ákærði hefir tví- vegis áður verið sektaður fyrir laxveiði- lagabrot, um 20 og 40 kr. Eyjafjallamálin. Hinn 5. þ. m. var dæmt í yfirrjetti liið fyrsta svonefndra Eyja- fjallamála, eða rekaþjófnaðarmálanna und- an Eyjatjöllum, er miklar sögur fóru af hjer um veturinn (1890—1891), er þau voru tekin fyrst til rannsóknar. Það var Dómari sektaður. Sýslumaðurinn i Norður-Múlasýslu, Einar Thorlacius, heflr með landsyfirrjettardómi 5. þ. m. verið dæmdur í 200 kr. sekt (200 lóð silfurs, samkv. Nl. 1. 5. 8. sbr. tilsk. ls/s 1832, 16 gr.) í landssjóð fyrir að hafa haft mál und ir dðmi í 11 vikur. frá 2. maí til 18. júll f. á.. í stað 6 í mesta iagi. Auk þess fær dómarinn svolátandi ofanígjöf hjá landsyfir- rjettinum : »Þess skal getið, að forsendur hjeraðsdómsins eru mjög ófullkomnar og lýsa fljötfærni og hirðuleysi, en þó þykir eigi alveg næg ástæða til fyrir þá sök að sekta hjeraðsdómarann«. Dráttinn hafði hann afsakað með áður dagsettum embætt- isverkum um alla sýsluna, sem ekki mátti undir höfuð leggja. En yfirdómurinn seg- ir að hann hafi ekki gert neina grein fyr- ir, hver þessi áður dagsettu embættisverk hafi verið. — Málið var lítils háttar verzlun- arskuldamál milli Sigurðar kaupmanns Jónssonar á Vestdalseyri og Odds Sigurðs- sonar í Vestdal; var Oddur sýknaður fyrir báðum rjettum af skuldarkröfu hins (88 kr. 20 a.) og hann (Sigurður) dæmdur í 25 kr. . máiskostnað fyrir yfirdómi. Sauðaness-dúnmálið. í þvi máli, milli síra Arnjóts Olafssonar, prests að Sauðanesi, og prófastsekkju' Sigi'iðar Gutt- ormsdóttur, staðfesti yfírrjettur 5. þ mán. hjeraðsdóminn í málinu, þar sem ekkjan hafði verið dæmd til að greiða presti 1043 kr. 4 a. með 5°/0 vöxtum frá sátta- kærudegi, — eptirstöðvar af eptirgjaldi hálf- lendu Sauðaness fardagaárið 1889—90. Málskostnaður fyrir báðum rjettum látinn niður falla. Ekkjan hafði gagnstefnt presti og krafið hann 1500 kr. skaðabóta sem andvirði þess dúns, er varpið á prestssetr- inu Sauðanesi gaf af sjer vorið til fardaga 1890, vegna þess, að hún, þótt löglegur ábúandi væri, í byggingu prófasts, hafði gegnt síra Arnljóti, er hann hafði fengið veitingu fyrir brauðinu um haustið, til þess, að hirða að eins kaldegg og fokdún og skila honum öllum í hendur umboðs- manni pi'ests, er þóttist eiga tiikall til alls dúnsins tjeð fardagaár samkvæmt 11. gr. ábúðarlaganna (1884) sem viðtakandi jarð- arinnar í fardögum 1890. En slíka skaða- bótaskyldu segir yfirdómur eigi unnt að byggja á utaurjettarbanni prests (gegn þvi að taka dún og egg úr varpinu fyrir far- dagalok, eins og viðgengizt hafði áður), sem ekkjan þurfti ekki að hlýðnast fremur en hverri annari yfirlýsingu hans um skoð- un hans á rjettindum sínum, nema því að éins, að unnt væri að miða bæturnar eða uppbótina til hennar við áreiðanlegan á- kveðinn ábata, sem prestur hefði haft af aðferð hennar, en kröfur hennar stefna eigi í þá átt, enda mundi það naumast mögulegt úr því sem komið er. — Pre'stur hafði f'arið fram á 215 kr. meira en hon- um var dæmt í undirrjetti, vegna þess, að hann hafði misreiknað náðarárstekjur ekkj- unnar henni í vil, en það segir yfirrjettur- inn nú of seint upp borið.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.