Ísafold - 07.04.1894, Síða 1
Kemur út ýmist einu sinni
eda tvisvar í vikn. Yerð árg
(minnst 80arka) 4 kr.. erlendis
6 kr. eða 1 '/* doll.; borgist
fyrirmibjanjúlimdn. (erlend-
is fyrir fr»m).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin vib
áramót, ógild nema komin
8 j e til útgefanda fyrir 1. októ-
berm. Afgreibslastofa blabs-
ins er í Austuratrœti 8
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 7 apríl 1894
16. blað.
jgág" XJpp frá þessu kemur ísafold |
út tvisvar í viku, á miðvikudög-
um og laugardögum, 5 6 mánuði
samfleytt. Þá verður neðanmáls-
saga í blaðinu að staðaldri, sem rúm
hefir eigi leyft að undanförnu.
^——imuinn—iwri—rw————mm
Fiskiveiðar Norðmanna.
I.
Þser cru svo nákoiunar sömu atvinnu-
grein hjer hjá oss, öðrum aðalbjargræðis-
veg vorrar þjóðar, að eptirfarandi glögg
og áreiðanleg lýsing á þeim, tekin eptir
nyrri bók (Norge og Sverrig, af N. Kr.
Andersen, 1893), ætti aö vera fjölmörgum
iesendum blaðs þessa kærkomin.
»Fiskiveiðarnar eru í Noregi svo mik-
ils háttar atvinnuvegur, að flskiveiðar
bæði Dana og Svía eru lítils virði saman
bornar við það. Má marka, hve mikils-
verðar þær eru fyrir landið, á því, að það
sem flutzt heflr út eða miðlað verið öðr-
um þjóðum þaðan af sjóarvöru um síðari
áiún, nemur 41 milj. króna virði á ári
að meðaltali, eða 40% af öllum útfluttum
vörum frá Noregi.
Einkanlega munar vesturströnd lands-
ins mikið um sjávaraflann, og það svo, að
væri hann ekki, inundu stór svæði, sem
nú eru byggð, liggja því nær í auðn.
petta á sjerstaklega við hin 3 nyrztu ömt
landsins, því þar er uppskera af korni og
kartöfium að eins 3—4 milj. kr. virði, og
skepnur (búfje) munu gefa af sjer 10—12
miljónir, en fiskiveiðarnar 13—18 miljónir.
■Óáran til sjávarins er því þar miklu tii-
finnanlegri en uppskerubrestur og gras-
brestur. Fiskiveiðarnar eru því, eins
-og næiTÍ má gcta, einn þeirra at-
vinnuvega, sem ríkið styður mest. A
aðalfiskistöðvunum, þar sem sjómenn safn-
ast þúsundum saman, er sjeð fyrir eptir-
liti með víðtæku lögregluvaldi; að öðrum
kosti væri ekki auöið að halda uppi reglu.
Læknar eru og skipaðir þar, og sjúkrahús
hingað og þangað. Hraðfrjettaþræðir
liggja í öll helztu flskiverin, svo að verzl-
unarmenn og aðrir geta fengið skjótar
frjettir af aflabrögðum o. fl., og hafnir
hafa verið gerðar þar sjerstaklega í þarf-
ir flskiveiðanna.
Af ýmsum fisktegundum, sem veiddar
-eru við strendur Noregs, kveður langmest
að þorski og síld. Þorsktegundirnar eru
»fjarðaþorskur« og »hafþorskur« eða skreið.
Fjarðaþorskurinn fæst allt árið um kring
__ en þó sizt sumarmánuðina inni á
hverjum flrði og hverjum sundi lands-
•enda á milli. Þar á móti fæst hafþorsk-
urinn að eins um vissan tíma á árinu, og
er að rniklu leyti bundinn við vissai stöðv-
ar. Svo er háttað, að ár hvert, frá janú-
-arlokum og fram í marzmánuð, leitar haf-
þorskurinn af merkilegri nátt,úruhvöt í
stórum torf'um, hverri 4 eptir annari,)inn
undir iand, á þá staði, sem bezt eru falln-
ir til þess, að afkvæmi hans geti náð að
dafna þar. Þar gýtur kvenn-fiskurinn
hrognunum og karl-fiskurinn svilunum, og
eru það þau feiknakynstur, að sjórinn
verður allur gruggugur iangar leiðir. Að
því loknu snýr þorskurinn aptur til djúps-
ins sömu leið og hann kom, og er hann
vanalega allur á burtu í miðjum apríl-
mánuði.
Sjerstaklega eru haf-þorskveiðarnar stund-
aðar að miklum mun á tveim stöðuxn;
það er við Lofót og á Sunnmæri.
Aðal-fiskiveiðarnar eru við Lofót, og
verður því sjerstaklega að geta þeirra.
Frá suðurtá Lofóts, þeim megin sem að
Yestfirði snýr, er jafn atlíðandi á sjávar:
botninum niður á við, allt að 40—60 faðma
djúpi, og á þessu djúpi eru hin eiginlegu
fiskimið í breiðu belti fram með ströndinni.
Svæði þetta er 15 mílur á lengd.
Svo fl.jótt sem nokkur von er til — undir
eins eptir jól —, leita fiskimenn þar heima
fyrir fyrir sjer, hvort fiskur sje farinn að
ganga. Þó fá þeir ekki lengi að vera einir
um hituna; því að í lok janúarmánaðar
hópast þangað sjómenn þúsundum saman,
til fiskiveiða, af öllu svæðinu norðan frá
Troinsö og syðst suður í Þrándheim. Það
er löng leið fyrir þá flesta og all-hættu-
leg. Það ber opt við, að gerir á þá mold-
öskubyl á þeirri löngu leið, bæði í verið
og heim úr því aptur, og liður aldrei svo
nokkur vetur, að eigi hlekkist einhverjum
á i því ferðalagi. Eru flskimenn þessir þó
vaskir sjómenn og láta eigi allt fyrir brjósti
brenna, en formenn þeirra manna slyng-
astir stjórnarar. En það þykir svo sem
ekki tiltökumál, þótt fáeinir skiptapar
verði á vetri. af þeim mikla fjölda, og
þar sem hin milda aflavon er annarsveg-
ar. En aumingja-ekkjurnar og börnin
munaðarlaus kveða við annan tón, sem
vonlegt er.
Aðkomnir sjómenn við Lófót róa flestir
á (stórum) flmmæringum; að eins innlend-
ir haf'a minni báta. Fimmæringar þessir
hafa að eins eina siglu og eitt segl stórt,
en 6 menn á^ formanninn og 5 háseta.
Formaður stýrir og heldur einnig i skaut
á seglinu eða hefir taum á þvi. Hinir
sitja undir árum, ef ekki verður segli kom-
ið við. Þegar vertíð er vel byrjuð, eru
meira en 4000 ródrarskip saman komin í
Lófót, með 20—25,000 manna. En hvernig
fær allur þessi sægur húsaskjól? Yið hverja
vík og vog, þar sem bátalægi er, er dá-
lítill kaupangur og fullt af kofum þar um-
hverfis, með moldargólfum, arni á miðju
gólfi og reykháf upp úr miðju þaki, en
rúmstæðum fram með veggjunum með
hálmi i; þar hola sjómenn sjer niður eins
og þeir geta bezt.
Helztu veiðar-fœri eru net og lóðir.
Þorskanetin eru freklega 20 faðma löng
og 2 faðma breið, með 3 þuinlunga víðum
möskvum. Hverju skipi fylgja 60 slik net,
sem lögð eru öll í einu, og tengd saman,
svo að 20 net verða i trossu. Eru þannig
3 trossur'frá hverju skipi og mynda 2500
feta langan garð í sjónum. Hinir skipuðu
umsjónarmenn í hverri veiðistöð segja fyr-
ir, hve nær net skuli leggja eða önnur
veiðarfæri; ef á þarf að halda, skipta þeir
einnig fiskimiðunum milli netamanna og
lóðarmanna. Það er að jafnaði að kveldi
dags, sem veiðarfærin eru lögð, og er
skemmtileg sjón, að sjá allan hinn mikla
róðrarskipaflota halda í einni breiðu út á
fiskimiðin. Ef veður leyfir, er vitjað um
morguninn eptir. Fái þá netabátur4—500
af vænum þorski á skip, þykir það góður
afli. Stundum er eins mikið í netunum og
skipið ber, 6—800, eða jafnvel meira, og
veröur þá að fara tvær ferðir til að koma
aflanum á land.
Lóðin er höfð 100 faðma löng og öngl-
arnir með 5—6 feta millibili. Uppihaldið
er ýmist korkflár eða holar glerkúlur. Allt
að 24 lóðum fylgja hverjum lóðabát; það
eru nær 2900 önglar, allir með beitu á.
Þó kemur ekki fiskur á meira en svo sem
4. hvern öngul, þegar bezt lætur, eða rúm
700 á skip, og vanalegast- er aflinn hálfu
minni; en þó ekki sjeu nema 300 þorskar
á skip, er það góður afli. Sá hagur er að
lóðarbrúkuninni, að verði vitjað um morg-
unin eptir að lagt er, þá er fiskurinn lif-
andi á henni, en það er sjaldnast í net-
unum.
Enn er eitt veiðarfæri, sem minna er
notað nú orðfð, en það er hið forna hald-
fœri. (Enn fremur sökknót, sem svo er köll-
uð, geysistórt net, er 6—8 skip með 30—40
manna þarf til að ráða við.
Þegar á land er komið með aflann, mat-
ast menn fyrst og taka síðan til að gera
að í óða önn: fiskurinn er afhöfðaður, inn-
ýflin tekin úr honum, lifrin látin í ílát
sjer, og hrognin í annað. Fyr á tímum
var þorskhausunum fieygt og niiklum úr-
gangi öðrum; en nú er ekkert látið fara
til ónýtis. Bæði þorskhöfuðin, skemmdur
flskur o. s. frv. er selt svo kynstrum sætir
áburðarverksmiðjunum; þar er það allt
þurrkað og mulið mjög smátt, og gert
þannig að fyrirtaks-áburði, sem mjög er
eptir sótzt.
Nýstárleg nýlenduhugmynd.
Landi einn í Ameríku (Canada), sem er
einn af þeim, er telur mannflutninga hjeð-
an af landi þangað mesta óráð og dregúr
enga dul á það (en það er fágætt), skrif-
aði með síðasta pósti ritstjóra ísafoldar
sína hugmynd um, hvert íslendingar ættu
að flytja sig búferlum, ef þeir á annað
borð vilja endilega brott af íslandi, eða
þeir sem það vilja; »því það er hörmulegt
til þess að vita«,. segir hann, »að ísland,