Ísafold - 11.04.1894, Blaðsíða 2

Fiskiveiðar Norðmanna.
ii.
(Síðari kafli).
Þegar búið er að gera að fiskinum, raá
gera úr honum hvort heldur vill saltfisk
eða harðfisk. Það sem gera á úr saltfisk,
er selt saltfiskskaupmanninum, sem lætur
fletja fiskinn og salta niður í stóra stampa
eða þá beint í lestina á skipi því, er hann
er kominn á í fiskiverið til fiskkaupanna.
Þegar hann er búinn að fá alfermi, siglir
hann þangað, sem þerriplássið er, optast í
innfjörðum, þar scm loptið er þurrara, og
er fiskurinn breiddur þar á klettana. Þeg-
ar hann er orðinn vel þurr, er hann full-
verkaður og þá orðinn verzlunarvara til út-
landa, og hefir Spánn öldum saman verið
hinn bezti markaður fyrir norskan saltfisk.
Harðfiskinn verka fiskimenn sjálfir; það
er bæði hægra og kostnaðarminna en að
verka saltfisk. í hverju fiskiveri er fullt
af þerrigrindum, er Norðmenn kalla »hjalla«;
það eru ekki annað en slár, lagðar á trje-
kálfa — eins og smiðir hafa —. Þegar búið
er að gera að fiskinum og þvo hann, er
hann bundinn saman á sporðinum, tveir
og tveir saman, og spyrður þessar síðan
hengdar yfir um slárnar, svo sinn fiskur-
inn verður hvorum megin. Það er gömul
regla, að hjallhengja ekki fisk fyrir 14.
apríl eða viku fyrir sumar, og taka hann
ekki ofan aptur fyr en eptir 12. júní,
viku eptir fardaga. Hangir hann þann-
ig til þerris tvo mánuði fulla í minnsta
lagi. Þann tíma allan hefir verið hljótt
og kyrrt í verinu; hjallarnir látnir eiga
sig, og þó ber varla til að stolið sje
þaðan einum fiski. En þáverðurþar apt-
ur ys og þys og mannferð mikil um hrið;
sjómenn flykkjast að úr öllum áttum að
hirða liver sitt af fiskinum, og kaupmenn
koma með vörur sínar, er þeir ýmist kaupa
fiskinn fyrir eða borga hann í peninguin.
Það er annar aðalmarkaður í Lófót. — A
sumrum er harðfiskur verkaður nokkuð á
annan veg en á vetrum: fiskurinn er klof-
inn eptir endilöngu, nema hangir saman
við sporðinn, og hengdur þannig til þerris;
þornar hann þá bæði fljótt og vel, með
því að loptið kemst svo vel að sjálfum
fiskinum. Slík^r harðfiskur er kallaður
rdskerðingur.
Þá er enn eptir að minnast á vorvertíð-
ina í Finnmörk og á Hálogalandi norðan-
verðu (í Tromsö-amti). Það er og haf-
fiskur, er þar aflast, og gengur sá afli næst
Lófótsaflanum og þeim á Sunnmæri. Eisk-
ur sá er einnig nefndur loðnufiskur, af
því að hann eltir loðnuna og lifir á henni.
Hann er búinn að hrygna — enginn veit
hvar, — og leitar þá af hafi utan á eptir
loðnunni, er þyrpist i gríðarmiklum torf-
um inn undir land til þess að hrygna.
Loðnan er laxkynjaður fiskur, óhæfur til
manneldis sakir óþefs, en er mesta lostæti
fyrir þorskinn.
Þá er síldin hið arðmesta sjófang Norð-
manna annað en fiskurinn. Það er eins
nm síldina og þorskinn, að hún aflast þar
landsendanna á milli. Síldarvertíðirnar eru
tvær, eins og þorskvertíðirnar, vorvertíð
og sumarvertíð, og síldin eptir því kölluð
vorsild og sumarsíld, en öðru nafni haf-
síld og fitusíld (kópsíld?). Vorvertíðin byrj-
ar raunar á útmánuðum eða fyr. Þá leit-
ar sildin undir land til að hrygna, eins og
þorskurinn. Sumarvertíðin byrjar í júní
og stendur fram á haust. I sumarsíldinni
eru hvorki hrogn nje svil, heldur »istra»,
er Norðmenn nefna svo; því er hún nefnd
öðru nafni fitusíld. Það sem hana dregur
aö landi, eru hin miklu kynstur af krabba-
flóm og lindýra ungviði m. m., er þar eru
um þann t.íma árs og hún hefir æti af.
Ekki fara menn raunar i ver til að veiða
sumaj^iíldina, eins og vorsíldina, heldur
veiða hana heimamenn í sjóplássunum, og
er hún söltuð þar sem hún veiðist, annað-
hvort á flutningaskipum kaupmanna eða í
salthúsum sveitaverzlara. Það eru hlunn-
indi við sumarsíldina, að hún fæst með-
tram endilöngum Noregi, en svo er eigi
um vorsíldina. Aðalvorsildaraflasvæðið er
milli Líðandisness og Staðar. Að vorsíld-
arveiðinni hafa jafnan verið mikil ára-
skipti, stundum mikil uppgrip, svo að fiski-
menn hafa streymt að úr öllum áttum og
um óraveg til að ná í krásina, en stundum
alveg brugðizt eða því sem næst. Nú hin
síöari árin hefir veiðinni farið hnignandi.
Fyrrum var mikil hafsíldarveiði norður
við Hálogaland og Finnmörk, en nú er hún
hjer um bil alveg hætt. Nú sem stendur
er þannig háttað, að sumarsíldveiðin er
landinu arðmeiri en vorsíldaraflinn, en fyr-
ir 1870 var það öfugt. — Þótt síldin sje
nefnd ýmsum nöfnum, má ekki ímynda
sjer, að það sjeu ýmsar og ólíkar tegund-
ir. Það er allt sama tegundin, en á ýms-
um aldri eða þroskaskeiði. Hinn nafntog-
aði fiskifræðingur, Sars háskólakennari,
fullyrðir, að vorsíld eða hafsíld sje 6 ára
gömul, en sumarsíldin, sem er minni, sje
yngri.
Eins og fyr var á vikið er fiskúrgangur
og aðrar afurðir af honum en fiskurinn
sjálfur allmikils virði. Það var minnzt
þá á áburðarverksmiðjurnar. Þá er og lýsið.
Sú vara nemur hjá Norðmönnum um 150,000
tunnum á ári. Þá hrogn nær 50,000 tn.
Hrognin eru söltuð niöur í óþjettar tunnur,
til þess að pækillinn renni frá, og flytjast
nær eingöngu til Frakklands; eru þau höfð
þar í sardínubeitu.
Með því að nú eru samgöngurnar orðn-
ar margfalt betri og greiðari en áður var,
þá er það allt af að færast í vöxt, að
Norðmenn flytji fisk sinn glænýjan á út-
lenda markaði, en þá er gefið svo miklu,
miklu meira fyrir hann en hins vegar.
Fyrir nokkrum árum (1886) voru helztu
afla-föng Norðmanna úr sjó og vötnum
metin þess virði, er hjer segir:
Saltfiskur 11 miljónir kr.; síld, söltuð og
reykt, nær 10 milj. kr.; harðfiskur rúml.
5V3 milj. kr.; lýsi 5 inilj. kr.; ný sild 1 >/5
milj. kr.; hrogn 1 milj. kr.; áburður úr fiski
1 milj kr.; nýr lax og makrili 1 milj. kr.;
liumar 'p milj.; ansjósur 8/io milj. kr.
Aflabrögð. Hjer hefir aflazt mætavel
frá því um daginn, þangað til í gær, að
talsvert dró úr því aptur, einkum misfiski
mikið. Fiskur allt af magur.
Hafnfirðingar og Álptnesingar fóru að
fiska á Brúninni, sem kölluð er, 3. þ. m.,
og flskuðu síðan mætavel þar nokkra daga,
þar til laugardag 7., þá mjög litið, en
mánudag 9. aptur bezti afli þar. Þá daga
(7.) fóru þeir að fiska grunnt á Sviði
prýðisvel; Álptnesingar hlóðu þar á mánud.
(upp að 70 í hlut) sunnarlega, en Ilafn-
firðingar, sem reru til Sviðs norðarlega„
fiskuðu lítið.
Á Vatnsleysuvík fór að fiskast 5. þ. m.,.
og helzt það enn; það eru bátar, sem þang-
að róa, og fá daglega fylli sína þar..
Skipin, sem róa vestur, bæði á Svið og í
Leirusjó, fiska líka, en ekki betur en bát-
arnir. Ágætur afli á grunni fram með allri-
Strönd, og eins í Vogum og N.jarðvíkum.
Þessa afla verða allir aðnjótandi, jafnt fá-
tækir sem hinir efnaðri, og gamalmenni
geta notið hans, þar sem svo stutt er að
sækja. Virðist fiskur vera um allt á grunni,.
suður með öllum Faxaflóa. »Það er líka.
víða vaknaður reglulegur áhugi hjá rnönn-
um að hera niður á grunni. Þetta er t. d._
4. árið, sem Vogamenn gera það kostgæfi-
lega, og hefir það sýnt hinn bezta árang-
ur; þeir gerðu samtök um það sín á millif
fyrir 4 árum, og síðan hefir Vogavik farið
að líkjast sjálfri sjer aptur. Eins gera
menn nú á Vatnsleysuvík, og þar var líka
eins farið að í fyrra, og þar við lagðist
þá fiskurinn«.
I Herdísarvík og Þorlákshöfn gaf að
róa alla vikuna sem leið og fiskaðist á-
gætlega; en í Selvogi ekkert, sökum brima.
Á Eyrarbakka farið að lagast með gæftir
og þar með byrjaður ágætur afli þar.
Á pilskip aflalaust að kalla; alveg sílis-
laust í sjónum.
Vöruverð. Kandís í pundum kostar
hjer 34 a. (mispr. siðast 32).
Strand. Aðfaranótt hins 7. þ. m. strand-
aði saltskip til kaupfjelagsmanna í Garð-
inum, á Býjaskerseyri, Franciske. Fór i
spón hjer um bil. Skipshöfnin komst í
skipsbátinn og var bjargað síðan af »Mar-
grjeti«, fiskiskipi G. Zoega & Co., og flutt.
til Keflavíkur.
Sigling. Þessi 3 kaupför hafa komið
hingað það sem af er mánuðinum: 7. Hansine
(79 smál., skipstj. H. L. Hansen) frá Aren-
dal með kol til Bryde,—lagði af stað með
farminn frá Dysart (Skotl.) 19. okt. f. á.l
8. Johanne (66, Nissen) frá Khöfn til Bryde-
með alls konar vörur. 9. Ragnlieiður (73',
Bönnelykke) frá Khöfn til W. Christensens
með alls konar vörur.
Aðstoðarprestur. Próf. síra Þórarinn.
Böðvarsson, K. Dbr., í Görðum, hefir hvatt
sjer aðstoðarprest, prestaskólakand. Júlíus
Þórðarson frá Fiskilæk, er á að vígjast:
sunnudag 15. þ. m., ásamt Vilhjálmi Briem
(til Goðdala).
í kjöri um Glaumbæ eru þeir síra
Hallgrímur Thorlacius á Ríp, síra Jónas
Jónassoná Hrafnagiliog síraTómasBjarnar--
son á Barði.
Prófastar. Prófasturinn í Suður-Múla-
prófastsdæmi, síra Jónas Hallgrímsson, hefir
fengið lausn frá því embælti, að beiðni
sinni. í Norður-Múlaprófastsdæmi hefir
biskup sett síra Einar Jónsson í Kirkjubæ
til að gegna prófastsstörfum við burtför
síra Sigurðar Gunnarssonar á Valþjófsstað.
Strandferðaskipið Tbyra, yflrmaður
Garde, kom hjer í morgun norðan um
land og vestan, 3 dögum á undan áætlun;
hafði gengið ferðin prýðisvel. Farþegar: