Ísafold - 02.05.1894, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einn sinni
eða tvisvar í viku. Yerb árg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eða l1/* dolI.Í borgist
tfyrirmibjan j úlimán. (erlend-
is fyrir íram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg)bnndin vib
áramót, ógild nema komin
s je til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgroibslustofa blabi-
ins er l Austurstrœti 8
XXI. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 2. maí 1894.
23. blað.
Gufubáturinn „ELIN“ fer þ. á-
frá Reykiavík til Borgarness maí 11.. 1‘- og
20 ; júni 9., 19. og 25^ jul 8., 9., 18. og
30.; sept. 4., 11.. 17., 22. og 29.; oktbr. 2. og 6 —
P frá Borgarnesi til Reykjavikur mai ll..
17. og 20.; júní 1., 6., 10., 20. og 26.; juli
4., 10., 19. og 30.; sept. 5, 12., 18., 22. og 30.;
oktbr. 3. og 7. — _.
frá Reykjavík til Keflavikur mai B., 12. og 24.,
júní 3., 7., 22. og 28.; júli 5.; ágúst 9.; sept. 6.
og 13.; oktbr. 4. og 9. —
frá Keflavík til Reykjavikur mai 4., 10 . 12.
og 27 ; júní 4., 8.. og 23.; júlí 1. og 6.; águst
12.; sep't. 7. og 13.; oktbr. 5. og 10.
Sjá að öðru aðaláætlunina.
Lausafólk og bændur.
Eins og kunnngt er, má nú við því
"búast, að lausamönnum og lausakonum
fjölgi að stórum mun áður en langt um
líður, eptir lögunum nr. 3, frA 2. febr. þ. á.
■Sem eðlilegt er, munu margir, konur sem
karlar, nota sjer það, að lög þessi gera
mönnum greiðari aðgang að lausamennsk-
nnni; en að sama skapi munu og þá hjú
fara fækkandi hjá bændum. Lög þessi
.munu því að minnsta kosti sumstaðar hafa
allmikla breytingu í för með sjer; eru
það spár sumra, að þær breytingar muni
verða bændum til niðurdreps. Um það
skulnm vjer ekkert segja; mun bezt að
láta tímann og reynsluna skera úr því
máli.
En það er annað atriði þessu máli við-
k:omandi, sem vjer vildum hreifa.
f>að má ráða það af oi'öum sumra, að
þeir skoða lausatólk og bændur sem t.vo
■óvinveitta mannflokka, sem gjarna vilji
hvor skóinn niður af öðrum. Benda þeir
þessu máli til sönnunar á lausafólk
;það, sem verið hefir, og segja, að það hafi
unnið og vinni fiest handarvik fyrir full-
komna borgun, en hafi legið uppi á bænd-
um og húsráðendum fyrir lítið endurgjald,
þegið hjá þeim húsnæði, þjónustu, ljós á
vetrum og mjólkurvökvun, sumt fyrir
ekkert, en sumt fyrir svo lítið endurgjaW,
að alls ekki megi borgun heita.
Sumstaðar og stundum mnn eitthvað
tilhæft í þessu. En sökin er ekki að öllu
leyti hjá iausafólkinu, heldur meðfram lijá
bændum og húsráðendum sjálfum. Þess
ber að gæta, að fyrirkomulagið var allt
annað en til stendur að hjer eptir verði.
Lausafólkið var og er enn, að mipnsta
fcosti margt af því, í pukri og laumi, eða
sem í daglegu máli er kallað í »þjófs nafni«;
cþeir hjetu í orði kveðnu vinnumenn, þær
vinnukonur. Bændur hlejptu þessu fólki
inn á heimili sín í ólöglega og óleyfilega
lausamennsku, hylmuðu með þeim og hjálp-
uðu þeim til að fara kring um lögin; engir
samningar gjörðir um neitt, nema máske
lauslega og með óákveðnum orðatiltækjum
talað um, að húsráðendur ljetu lausamann-
inn hafa »einhver þægindi og aðhlynningu«,
en lausamaðurinn lofaði apur »einhverjum
greiða«. En sá »greiði« fór hjá flestiim
■eptir því, sem þeir voru mennirnir til,
sumum vel, en sumum illa. Lansámenn-
irnir stukku bnrtu, er þeim bauðst vinna,
og margur bóndinn mátti á þessa leið sjá
á eptir vinnumanninum(!!) sínum, er hann
síztmátti missa hann. Þær stundirnar, sem
hann var heima, var honum máske skömmt-
uð öll vökvun og iðulega veitt kaffl eins
og öðru heimilisfólki; en hann greip þá
líka hönd í eitt eða annað, sem gjöra
þurfti á heimilinu við og við, ef hann
hafði ekkert að gera fyrir sjálfan sig og
hvergi fjekkst vinna. Enginn eða lítill
reikningur á neinu. Ailt í þessn pukri og
yfirhylmingarbrutli. Lansamaðurinn sek-
ur um lagabrot, ef sagt var hið sanna, og
bóndinn sekur um yfirhylmingu, ef haun
hefði áformað að nárjettisinum í einu eða öðru
gagnvart lausamanninum með aðstoð laga.
Hvorum, sem fyrir skaðanum varð, var
því nauðugur einn kostur að bera sinn
kross með þögn og þolinmæði. En hver
kbeiddi húsráðendur að fara út á þessa gal-
eiðu? Og hverjum gátu þeir í rauninni
um kennt? En af öllu þessu óláns-ráðlagi
gat ekki leitt nema illt eitt, því það, sem
illa er stofnað, hlýtur illa að enda.
Þetta verður nú allt að breytast hjer
eptir og gefa áðurnefnd lög fullkomið til-
efni til þess.
Þegar lausamennskulögin ná nú gildi, er
það einkum þrennt, sem bændur og hús-
ráðendur verða að hafa hugfast:
I. Að hylma ekki yfir með ólöglegu
lausafólki, því sá eða sú, sem ekki vill
eða tímir að borga hið litla lausamennsku-
gjald, á ekki skilið að njóta þess frelsis að
vera laus.
II. Að gera hreinan og beinan samning
við lausafólk, er húsbændur taka á heim-
ili sitt, um það. hvað það skuli gjalda fyr-
ir húsnæði, þjónustu, vökvun og hvað ann-
að, sem það þarf að þiggja írá húsráð-
anda hendi; og að láta það setja sjer ein-
hverja tryggingu að minnsta kosti fyrir
þeim gjöldum, sem húsráðandinn er að
lögum skyldur til að hafa ábyrgð á fyrir
þeirra hönd.
III. Að koma ekki iðjulausu lausafólki
upp á að geta baldið sjer uppi á flakki, held-
ur selja því með föstu, en sanngjörnu
verði beina þann, sem það þiggur.
Þó að vjer leyfum oss að hreifa þess-
um bendingum, þá er það alls ekki í þeim
tilgangi, að þrengja að kosti lausafólks
fram yfir það, sem rjett er og sanngjarnt.
Það á að fá vinnu sína borgaða með
sanngjörnu verði, en á líka aptur á móti
að gjalda sanugjarnt verð fyrir það, sem
það þiggur af húsráðendum sínum. Vjer
erum þeirrar skoðunar, að eðlilegast sje,
að hver maður megi hafa ofan af fyrir
sjer á þann hátt, er honum þykir bczt
henta, meðan hann ekki aöhefst neitt það,
sem varðar við lög; að þrælbinda einn
flokk manna, og það hinn fjölmennasta í
mannfjelaginu, með tjóðurbandi harðstjórn-
ar, á ekki við/, og vjer fáum ekki sjeð
neina ástæðu til að amast við lausafólki,
ef það rækir skyldu sína og hlýðnast þeim
lagafyrirmælum, sem um það efni ern sett.
En það á ekki heldur að komast
upp á að lif'a á sveita bændanna. Lausa-
fóikslýðnr, sem liflr í yfirhylmingu, potar
sjer með lítilmennsku-hugsunarhætti undán
öllum skyldum og gjöldum í maunQelagSj^
ins þarfir, liggur uppi á lítilsigldum hús-
ráðendnm og íþyngir þeim, eða liggur á
flakki og ferðalagi, er harðast er milli
manna, hann er þjóðinni til lítils gagns
og lítils sóma. Ætti það nú að vera allra
þága, að lausamennskan gengi á eðlilegri
fótum en að snmu leyti hefir áður tíðkazt.
m. g.
Útlendar frjettir.
Khöfn 18. april 1894.
Veðrátta. Vorbliðan stöðug á norður-
löndum, og hið syðra í álfu vorri kalla
menn viða sumarið þegar komið með frjófg-
un sinni og fegurð.
Friðarhorf. Hvað ríkin og þjóðirnar
í Evrópn snertir má með sanni segja, að
hvergi sjáist ský á lopti. Það votta og
stórhöfðingjar þeirra, hvenær sem svo ber
undir. Fyrir skömmu átti blaðamaður frá
París viðtal við Umbertó Ítálíukonung, og
tók hann því sem fjarst, að neinum kæmi
nú annað í hug en tryggja vébönd þjóða-
friðarins. Hann á að hafa minnzt á, að
ávíg og bardagar ættu nú öðrn að sæta
en fyr, sem nú hagaði til um mannskæði
og bölvæni allra skotvopna, og því gæti
engum dulizt, að meiri ófarsæld mætti af
engu standa fyrir þjóðir og ríki en af
styrjöldum. Friðarblærinn yfir viðmóti ríkj-
anna í Evrópu hefir orðið sýnni við sam-
komulagið með Rússum og Þjóðverjum (í
tollamálum).
Nokkuð öðru bregður fyrir, þegar menn
skygnast eptir um þegnlegt friðar- eða
bróðernisástand í löndunum. Hjer vill al-
staðar heldur draga sundur en saman, þar
sem um auðmenn ræðir og snauða fólkið
og með því bjargálnamenn, en sjer í lagi
um verkamenn og vinnuveitendur. A þetta
ójafnstæði hafa menn svo lengi starað, að
mörgum þykir sem hjer sje tundrið fólgið
til næstu stórbyltingar, eða slíkrar, sem
dæmi hafa ekki fyr til fundizt. Vita henn-
ar kalla menn þær mótreisnir og viður-
eignir, sem verða þegar til verkafallanna
er tekið. Eins og vant er þegar að vorar,
er nú mjög talað í sósíalista blöðum nm
alþjóðlegt verkafall frá 1. degi maímánað-
ar/ þeirra sjer í lagi, sem í námum vinna,
hvað sem úr þvi verður. Til óeiru verka-
lýðsins ber nú og atvinnubrestur og fæðis-
brestur í ýmsum löndum, t. d. á ítaliu og
Spáni og flestum vestur- og miðlöndum