Ísafold - 26.05.1894, Page 1

Kemur út ýmist emu sinni
•eða tvisvar í viku. Yerð árg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eba l1/* doll.; borgist
fyrir mibjan j úlimán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifieg)bundin vib
úramót, ógild nema komin
3 je til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgroibslustofa blabs-
ins er i Austurstrœti 8
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 26. maí 1894.
30. blað.
f Öllum fjarverandi vinum og vanda-
mönnum tilkynnist hjer með sú harma-
fregn, að lijer á heimilinu er sú sorg-
lega breyting orðin, að minn ástríki
eiginmaður Lárus sýslumaður B 1 ö n-
tl a 1 er látinn.
Hann andaðist á laugardagsmorgun,
hinn 12. maí kl. 5l/a» og liafði þá aðeins
legið hálfan þriðja dag rúmfastur.
Kornsá í Vatnsdal 16. maí 1894.
Kristín Blöndal.
Aflraunir, leikir, íþróttir.
I.
Bretar eru heirasins öndvegisþjóð á þess-
ari öld af því ekki hvað sízt, að fþeir
stunda meir og betur aflraunir, leiki og
íþróttir en nokkur þjóð önnur. Og þeir
hafa lengi gert það, tóku til þess löngu á
undan öðrum þjóðum á síðari öidum og
hafa aldrei slegið slöku við það síðan
þeir komust á það lag, heldur fært sig
meir og meir upp á skaptið. 011 þjóðin
.gerir það nú orðið og það af mikilli elju
■og kappi. Það á mikinn þátt í því, hve
þjóðin er þróttmikil, hraust og hugrökk.
8á sem á talsvert undir sjer hvað líkams-
þrótt snertir, er öruggari og einheittari til
hvers sem vera skal heldur en máttvana
lítilmenni. Þeim, sem tamið hefir sjer afl-
raunir og íþróttir, og gert þannig líkama
sinn fiman og stæltan, verður seint ráða-
fátt, ef í þraut kemur nokkura eða mann-
raun. Hann er spakur og hóglátur, en
þjettur og fastur fyrir, lætur eigi sinn hlut
fyrir neinum fyr en í fulla hnefana. Og
■er Bretum þá rjett lýst.
»Jeg rak mig á þetta, þegar jeg kom
fyrst til Englands f'yrir mörgum árum«
segir danskur rithöfundur merkur, er um
það mál ritar, E. Staal. »Jeg vissi, að
Englendingar voru oss (Dönum) töluvert
meiri í vinnuþrótt, atorku, kjarki og þreki
m. m., og mjer var forvitni á að vita, hver
mundi vera undirrót þess. Jeg þurfti ekki
marga daga til að sjá það. Það voru hin-
ir miklu og gagngerðu líkamlegu yflr-
burðir þeirra, en þeir yflrburðir hljóta
að hafa í för með sjer margvíslega
yfirburði aðra og harla mikilvæga«.
»Þeir eiga við miklu óhöllara loptslag að
búa en vjer — segir sami rithöfundur —,
saggasamt þokulopt og hráslagalegt, og
þeir eiga heima í þjettbýlum borgum
meiri hlutinn, 3 af hverjum 4 landsbúum,
■og hjer um bil helmingur landslýðsins eru
verkamenn í námum eða borgum, en hjer
(í Danm.) lifa tveir þriðjungar þjóðarinnar
sveitalífl; og þó eru þeir miklu hraustari
en vjer, yfirleitt bæði hærri vexti og krapta-
meiri. Eitthvað kemur til þess.
Það er þessi lenzka, að temja sjer karl-
mannlega leiki undir berum himni og
margvíslegar aflraunir og íþróttir frá blautu
barnsbeini og fram til elliára,— það er að-
alorsökin og ekkert annað. Fyrir það
verða þeir og yfirleitt miklu langlífari«.
Það kannast og allir við, er það athuga,
að hvenær sem einhver þjóð hefir vaxið
stórum að gæfu og gengi, tekið mikils
háttar framförum eður aflað sjer frægð-
ar og frama, þá heflr hún stundað aflraun-
ir og iþróttir um nokkurt skeið áður og
hleypt þar með stórum fram líkamsþrótt
sínum.
Tökum til dæmis Grikki. Undanfari
gullaldar þeirra var margra alda íþrótta- og
aflraunalíf. Vjer dáumst enn að hreysti
Forn-Grikkja og líkamsfegurð. En slíkir
yfirburðir koma aldrei og komu eigi þá
af tómri tilviljun. Ungir Grikkir höfðust
við timum saman dag hvern á hinum fögru
og skrautlegu leiksviðum og skeiðvöllum,
er útbúin voru fyrir almannafje, og tömdu
sjer þar hvers konar leiki og íþróttir.
Þjóðin hafði hinn mesta áhuga á kapp-
leikjum þeim. Fjórða hvert ár kom sam-
an múgur og margmenni af öllu Grikk-
landi á Olympíuvöllum á nokkurs konar
höfuðkappleikamót, og sá sem þar bar sig-
ur úr býtum, varð fyrir það þjóðfrægur
maður og hlaut hinn mesta frama, honum
var reist likneski þar nærri og eins í borg
þeirri, er hann átti heima í o. s. frv. Af
þessu aflrauna- og íþróttalífl stafaði heilsu-
samlegt samræmi milli sálar og líkama,
»heilbrigð sál í heilbrigðum líkama«, og
því komst hið andlega líf Forn-Grikkja á
svo hátt stig, sem alkunnugt er af ritum
þeirra, en hreysti, þrek og kjarkur kom
aðdáanlega fram í viðureign þessarar litlu
þjóðar við ofurefli liðs, þar sem Persar
voru.
Yjer dáumst mjög að þreki og karl-
mennsku, hreysti og hugprýði forfeðra
vorra. Vjer þökkum það sjálfsagt hern-
aðarlifi þeirra bæði á sjó og landi, og
þrautum þeim og mannraunum, er því
fylgdu. En þess gætum vjer miður, hvern-
ig á því stóð, að ungir menn reyndust
slikir afreksmenn sem tíðum bar við þeg-
ar í hinni fyrstu orrustu er þeir háðu, eða
hinni fyrstu mannraun, er þeir komust í.
Það var af þvi, að þeir höfðu tamið sjer
karlmannlega og fimlega leiki og íþróttir
frá því þeir voru börn, svo sem lesa má í
sögunum hvarvetna. En hinum mikla lík-
amsþrótt,- er þeir öfluðu sjer þannig, fylgdi
og andlegt þrek og kjarkur, er gerði þá
örugga í hverri raun.
Næsta frægðarskeið í sögu Evrópuþjóða
var endurreisnaröldin ítalska, er kölluð
hefir verið, 15. öldin og hálf hin 16. Þá
voru einnig leikir og íþróttir meginþáttur
í uppeldi ungra manna. Þá þurftu allir
að temja sjer leikfími, vopnfimi o. s. frv.,
og sá þótti hinn mesti frægðarmaður, er
af öðrum bar í þeirri grein.
Á vorri öld heflr hin þýzka þjóð hafizt
til öndvegis á meginlandi álfunnar. Sú
viðreisn hófst á líkan hátt, með kappsam-
legu líkamlegu íþróttalífi og aflrauna,
í upphafi aldarinnar; þá færðist og þjóðin
brátt í aukana og hratt af sjer oki Napó-
leons mikla. Forkólfur þeirrar nýju stefnu,
turnimenta-hreifingarinnar þýzku, var
»turn-vater Jahn«. Hann kom á fót öflug-
um fjelögum meðal hinnar yngri og upp-
vaxandi kynslóðar um land allt, og var
stefnumark þeirra fjelaga. að herða líkam-
ann sem mest og bezt með sífelldum flm-
leikjum, aflraunum, geysi-miklum göngum
og erfiðum m. m. Nú skipta turnimenta-
fjelagar hundruðum þúsunda á Þýzka-
landi. Ávexti þessa upp skáru Þjóðverjar
1870. Þeir höfðu að vísu Moltke og hinn
ágæta prússneska heraga; en skammt hefði
það dugað hvorttveggja, ef hermennirnir
þýzku hefðu eigi verið Frökkum marg-
falt fremri að líkamsþrótt og þoli. Þýzku
hersveitirnar gengu tvöfalt og þrefaít
á við hinar frönsku, ljeku sjer að því að elta
þær uppi hvar sem var, fóru á svig við
þær í langa króka og langt fram úr þeim,
og hófu síðan bardaga sem óþreyttar væru.
Frönsku hersveitirnar voru aptur uppgefn-
ar eptir fárra mílna hergöngu; örmagna
dátar lágu eptir hrönnum saman fram með
veginum eða læddust burtu í skógar-
fylgsni og lögðust þar fyrir af þreytu.
Það var einmitt þetta, hvað Frakkar voru
ónýtir til göngu og þollausir, er olli því,
að Bazaine var kvíaður inni við Metz,
Mac Mahon veiddur í gildru við Sedan og
liði Bourbakis sundrað og tvístrað suður
við landamæri Sviss.
Alþýða manna á Frakklandi hafði frá
fornu fari verið rnjög hneigð fyrir leiki og
aflraunir, og þaðan segja menn að stafi
upphaflega ýmsir algengir íþróttarleikir,
t. d. knattleikur o. fl. Það kom og fram
í Napóleonsstríðunum um síðustu aldamót,
að frönskum almúgamönnum var eigi fysj-
að saman. Það var eigi síður þol þeirra
og þrautseigja en herkænska Napóleons,
er gerði Frakka svo sigursæla þá, sem al-
kunnugt er. En eptir þá löngu og hörðu
hríð dofnaði mjög yfir þjóðinni og þar
með hvarf einnig áhuginn á aflraunum og
íþróttum. Kom smámsaman sá kyrkingur
í þjóðina, að landslýðnum er nú tekið til
að fækka fyrir löngu,—nema einmitt í þeim
hjeruðum landsins, þar sem fornar íþróttir
og aflraunir eru enn stundaðar. Eptir ó-
sigurinn fyrir Þjóðverjum 1870 tóku margir
föðurlandsvinir frakkneskir til að eggja
þjóð sína -til viðreisnar. Þeir sáu brátt, að
lög og stórkostleg fjárútlát dugðu skammt,
heldur reið á hinu mest, að koma líkams-
þrótt þjóðarinnar í samt lag sem verið
hafði áður; því að eins var þjóðinni við-
reisnar von. Fyrir þvi láta nú frakkneskir
framfaramenn sjer eigi um annað framar
hugað en að kenna lýðnum að temja sjer
líkamlegar íþróttir og aflraunir, og er kom-
inn á það mikill og góður rekspölur.
Rennum vjer aptur augum yfir æfiferil