Ísafold - 06.06.1894, Qupperneq 1

Kemur út ýmist einn sinni
eða tvisvar í vikn. Yerí) árg
“(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. e'ba. I1/* doll.J borgist
fyrirmibjan j úlímán. (erlend
is fyrir fram).
1SAF0LD
Uppsögn(skrifleg)bundin vil>
áramót, ógild nema komin
s je til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgroibslustofa blabs-
ins er i Auaturstrœti 8
Reykjavík, miðvikudaginn 6. júni 1894.
33. blað.
XXI. árg.
Nokkrar kosnlngaathugasemdir.
Það er talsverðnr erill á sunrum áhuga-
mikluni kosningaforkólfum hjer um bæinn
núna. Þeir hafa margt og mikið um að
iiugsa og við mörgu að snúast. Þeii' þurfa
að halda utan að hópnum, sem þeir eru
Ibúnir að draga að sjer hver um sig, að
■enginn villist þaðan, er verst gegnir, og
Teyna þá heldur að bæta við, færa út
kviarnar; ekki mun af veita.
Einkum eru atkvæðaveiðimenn landrit-
arans mikið ósporlatir og tungumjúkirJ
Það hafa komið fram opinberlega svo
•öflug rök gegn því að kjósa hann á þing,
■að stoðirnar, sem þeir höfðu undir hann
rennt í fyrstu, urðu alveg haldlausar.
Þurfti því að hafa hraðann á og smíða nýj-
ar. Það þurfti líka að miðla sem flestum
hinum nýupphugsuðu meðmælingar-rökum
fyrir' hann. En það er seinlegt og örðugt,
jþegar ekkert blað fæst til að hafa þau
fyrir lýðnum. Það er líka sá kostur við
hina munnlegu undirróðursaðferð og undir
4 augu, að þar má láta margt fjúka, er
illa fleytist í heyranda hljóði, hvortheldur
•er sínu þingmannsefni til gildis eða hin-
um til hnekkis, og beita ýmsum brellum,
sem ón5rtar eru, ef allir vita.
En hví skyldi annars nokkur nauðsyn
vera að hafa alla þá miklu fyrirhöfn til
þess að afla einstökum þingmannaefnum
fylgis? Hví má ekki láta sjer dnga það
sem um þá er þingað í heyranda hljóði,
hvort heldur er á almennum mannfunduin
eða í blöðum, og lofa síðan kjósendum að
ráða við sjálfa sig í næði, hverjum þeir
vilja gefa atkvæði, eptir beztu samvizku
•og beztu þekkingu á því, hverja nýtilega
þingmannshæfilegleika þeir hafa eða eru
líklegir til að hafa? Eða er þessi laun-
pukurs-undirróður til þess gerður mest, að
laða eða veiða kjósendur til þess að kjósa
eptir allt öðrum reglum og hvötum ? Til
dæmis af gustuk, af vild og vináttu við
þann eða þann, af fjandskap við einhvern
annan óviðkomandi? Tfir höfuð af óvið-
komandi ástæðum og hvötum.
Viðkunnanlegast er, að gera ráð fyrir
því, sem er, að kjósendur sjeu skynsemi
gæddar verur, er ekki þurfl að láta veiða
sig eða teyma í neinu bandi; menn, sem
fari eptir því, sem skynsemi og samvizka
segir þeim 1’jett vera og heillavænlegast
landi og lýð.
Kosningaveiðibrellurnar, sem beitt var
hjer síðast (1892), sem sje að binda atkvæði
kjósenda almennt fyrir fram löngu með
því að fá þá til að undirskrifa áskorun til
eins þingmannsefnis um að gefa kost á
sjer, voru svo harðlega víttar þá, að nú
heflr enginn árætt að fitja upp á slíku,
enda mundi lítið hafa orðið ágengt með
það. Það er þó framför. En hins ætti
líka að mega án vera, þessa eltingaleiks
við einstaka kjósendur út um allar trissur,
holt og hæðir, til þess að fá þá til að
heita fyrir fram atkvæði sínu því þing-
mannsefni, er sá og sá atkvæðasmali berst
fyrir. Kjósendur virðast einnig eiga rjett
á að vera lausir við slíkt. Þeir eiga að
fá að vera í friði með atkvæði sitt og hafa
það óbundið til kjördags. Þeir vita eng-
an veginn ætíð um alla þá, er í kjöri
kunna að verða, fyr en komið er fast að
kosningu. Auk þess sem hætt er við, að
við launpukursundirröður slæðist stundum
með miður vönduð ráð til að fá sínu fram-
gengt.
Annað mál er hitt og ekki nema alveg
rjett, að ýmsir flokkar kjósenda eða fjelög
eigi fundi með sjer sjálfir til þess að bera.
saman ráð sín um kosninguna og fræðast
hver af öðrum í þeim efnum. Það á mikið
vel við og getur leitt til góðs, til rjettari
skoðana á málinu og skynsamlegra sam-
taka. —
Nýjasta meðmælingarrröksemd með land-
landritaranum mun vera sú, að það sje
sama að hafa hann á þingi og ráðgjafa á
þingum annarsstaðar. —• Ja, flest þykir nú
»fólkinu« boðlegt. Ábyrgðarlaus skrifari
hjá ábyi'gðarlausum landshöfðingja, það á
að vera sama sem ráðgjafl konungs á þingi
í þingstjórnarlandi!
Enn hafa sumir, uppgefnir við að telja
fólki trú um, að landritarinn sje óháður
embættismaður, snúið við blaðinu og sagt,
að það sje kostur á honum en ekki ókost-
ur, er á þing kemur, ef hann verði þar á
bandi með landshöfðingjanum, þvi að —
hans (landshöfðingjans) skoðanír og stefna
í þingmálum sje hyggilegri og betri en
meiri hluta þingsins. Kann vera. Það
kunna að vera um það mál skiptar skoð-
anir. En þó mun heldur djarft farið að
gera það að fastri reglu, að landshöfðingi,
hver sem hann er, hafl jafnan betri mál-
stað og rjettara fyrir sjer, heldur en meiri
hluti þingsins, ef á milli ber. Ef þeir
væri vissir um það, væri einlægara fyrir
þá, að fara að eins og Suðurnesjastórbónd-
inn í hitt eð fyrra, er vildi láta biðja kóng-
inn að aftaka alþingi (af því það vildi
ekki leggja útflutningstoll á sveitavöru).
Hitt virðast þeir og eigi athuga eða muna
eptir, að stjórnarskrá vor er þannig útbúin,
að landshöfðingja brestur seint ráð til þess
að koma fram sínum vilja eða stjórnarinn-
ar í löggjafarmálum. Fyrst og frest getur
hann valið eptir sínu höfði helming lög-
gjafanna í annari þingdeildinni, og í ann-
an stað getur haun, sje hann yfirmönnum
sínum samhentur, fengið hverju því iaga-
frumvarpi, er honum likar ekki, synjað
staðfestingar. Hann mun þá vera sárþurf-
andi fyrir þá hjástoð á þingi, er] sennilegast
er að jafnan verði á hans bandi, ef máli
skiptir?
Þessi kenning, að snjallræði sje að hafa
skrifara landshöfðingjans á þingi, hlýtur
að leiða til þess, að nái höfuðstaðurinn í
hann, æðsta skrifarann, fyrir þingmann
sinn. þá ætti öðrum kjördæmum að vera
fullboðlegir hinir skrifararnir hans, þeir
óæðri. Svo hafa líka amtmennirnir skrifara.
Líki nú vel við þá, amtmennina, á þingi
og utan þings, er þá ekki nauðsynlegt að
fá líka á þing skrifarana þeirra?
Þrjóti öll rök, er þriflð til þess síðasta
óyndisúrræðis, að kveða svo að orði við
kjósendur, að ísafold sje að skipa þeim,
hvern þeir eigi að kjósa, og það sje lík-
legt að þeir láti ekki fara með sig eins
og ómyndug börn! Þetta bragð heflr það
mest til sins ágætis, að það sýnir, hvílíkt
traust þessir postular bera til eptirtektar,
greindar og stillingar þeirra, sem þeir eiga
tal við. ' Stillileg og hógværleg rök fyrir
því, að eitt þingmannsefni sje öðrum frem-
ur líklegt til þingmennsku, ætlast þeir til
að hinir skilji eins og skipun um hvern
k.jósa skuli, og gætnin og stillingin hjá
þeim ætlast þeir til að sje svo mikilj að
þeir láti spana síg á þennan hátt til þess
að gera þvert á móti þvi sem skynsemin
segir þeim rjett vera, til þess að hefna
sín fyrir »skipunina« (sem hvergi er til
nema á vörum smalanna í það sinn)!
Svo sem háttur er kappa af hennar tagi
þorir Fj.konan engum að vera með af
þingmannaefnunum hjer, meðan óvíst er,
hver sigurinn muni vinna. En hins vegar
heflr hún samt látið brúka sig í gær til að
hnoða saman aulalegu illkvittnisþvaðri út
af því eða móti því, er ísafold hefir um
kosningarmál þetta ritað.
Af hvaða greind það er gert, má marka
af því, að það á að vera herfileg mótsögn,
er ísaf. telur yfirdómara Jóni Jenssyni það
til gildis með öðru, að hann hefir verið
landritari, en leggur á móti Hannesi Haf-
stein, af því að hann sje landritari. Mun
þó hjer um bil hver allsgáð mannskepna
og ógeggjuð skilja það mjög vel, að það
er sitt hvað, að hafa verið landritari áður
og vera nú í landsins óháðustu embættis-
stöðu, eða vera nú landritari og þar með
í landsins háðustu embættisstöðu. Þekk-
ingar þeirrar, er landritarastaðan veitir
sjerstaklega færi á, hafa báðir átt kost á
að afla sjer; í því eiga báðir sammerkt;
en hvorum þeirra kemur sú þekking frem-
ur að haldi á þingi, hinum háða eða hin-
um óháða?
Góðgirnin lýsir sjer í því, er uppgefast
verður við að hrekja nokkurn skapaðan
hlut af því, sem ísafold heflr sagt, að freista
þá, hvort engir meðal kjósenda eru svo eptir-
tektar- eða hugsunarlausir, að taka rök-
studda meðmælingu með einu þingmanns-
efni öðru fremur eins og skipanQ.) um að
kjósa hann, reiðast af þvi, að það eigi að
kúga(!) sig, og gera svo í hefndar skyni
þvert á móti því, sem skynsemin segir
þeim rjettast vera!
Göfugmennska málgagnsins er að vanda
óviðjafnanleg!