Ísafold - 06.06.1894, Qupperneq 2

130
Alþingiskosning. Mýramenn kusu í
fyrra dag (4.) til þings
Halldór Daníelsson
hroppstjóra í Langholti í Borgaríirði, með
37 atkvæðum. Hinn fyrv. þingmaður
þeirra, Benidikt próf. Kristjánsson, hlaut
35 atkv. Fleiri voru eigi í kjöri, með þvi
að Indriði Einarsson revisor dró sig í hlje á
undan kosningu; hann hafði einna mest fyigi
í úthreppum sýslunnar, fyrir vestan Langá,
en þaðan komu einir 2 á kjörfund. Það
var að vanda kjörhreppurinn, Borgarhrepp
ur, er mestu rjeð um kosninguna.
Frjettaburður og bakmælgi.
Það er löstur, sem er beinlínis ættgeng-
ur. Jeg þekki ættir hjer á landi, og þær
ekki allar taldar af verri endanum, þar
sem þessi ósómi tekur sig upp í hverjum
lið; og jeg þekki menn, sem eptir stöðu
sinni í mannfjelaginu ættu að standa mörg-
um stigum fyrir ofan þenna ósóma, en
samt, þótt stundum eigi dult að fara, lepja
upp ýmsan hjegóma um aðra, og taka feg-
ins hendi öllu þvi, sem i eyru þeirra er
borið.
Það eru líklega fáar sveitir eða byggð-
arlög hjer á landi, þar sem ekki sje ein-
hver regluleg »kjaptakind«, er almenning-
ur kaliar svo; það er manneskja, kari eða
kona, sem hefir gert það að nokkurs kon-
ar lífsstarfi sinu, að bera milli heimila og
milli manna hvern hjegóma, einkum það,
sem misjafnt er, sem hún getur þefað upp,
auka það, laga það, gera það sögulegt,
svo það gangi betur út, verði betri vara,
og menn muni það betur. Opt eru þetta
vitanlega einhver úrþvætti, sem enginn
maður virðir neins, sem gera sjer þetta að
atvinnu til að sníkja sjer bita eða sopa,
ullarhár, smjörklipu eða skæði i sögulaun
hjá þeim, sem fegnir verða að fá að heyra
eitthvað illt um aðra. Aliir menn vita og
játa, að þessar manneskjur eru að jafnaði
stór-ósannsöglar og fæstu trúandi, sem þær
fara með; en því undarlegra er, að fjöldi
manna trúir samt orðum þeirra, er þær
tala iilt um náungann.
Ósómafrjettir um aðra er vara, sem vel
gengur út hjerna á Islandi og líklega
víðar.
En það eru eltki ætíð manneskjur af
neðstu tröppum mannfjelagsins, sem leggja
þetta fyrir sig; það eru stundum mann-
eskjur, sem eptir stöðu sinni ættu að geta
notið virðingar, og ætlast til sjálfar, að
þær njóti virðingar af öðrum. Yeit jeg
þannig af einni sveit hjer á landi, þarsem
einn heizti efnabóndinn í sveitinni er sá
einstakasti »frjettafleygir«, siþefandi eptir
frjettum og síberandi frjettir. Fuilorðin
kona í sömu sveitinni var honum lengi trú
og dygg hjástoð, en hún hefir nú fengið
lögmæt forföll! Við það hafa störf hans
aukizt að miklum mun; er því náttúrlegt,
þótt hann bogni!
Það er torvelt að meta, hve miklu illu
slíkar manneskjur koma til leiðar. Vin-
samleg sambúð milli heimila og einstakra
manna fer út um þúfur; góður kunnings-
skapur og enda vinátta endar stundum —
þess eru dæmi — með fullum fjandskap;
tortryggni og kaii festir rœtur hjá mönn-
um; saklitlir og stundum saklausir menn
eru bornir lítt sönnum og stundum alveg
ósönnum ósóma áburði, sem meiðir æru og
skemmir mannorð. Heiðarlegir og sak-
lausir menn, sem ekkert hafa til sakaunnið
nema máske það, að þeir hafa verið tregir
að kýla vömb kjaptakindanna, er þær
nenntu ekki að vinna, eða þeir hafa ein-
hverju sinni í nafni sannleikans lesið þeim
rjettan texta, eru stundum lagðir í einelti,
breytni þeirra lýtt og svert, orð þeirra og
verk lögð út á hinn versta veg, og þeim í
augum og eyrum ókunnra manna gerð sú
minnkun, sem hægt er. Já! þetta eru
vissuleg sannindi, eins og þar stendur.
Þótt viða sje í þessu efni pottur brotinn,
þá er samt i hverfum, sjóplássum og
kauptúnum; yfir höfuð í þjettbýli og þar
sem mannmargt er. Þar fer margur dag-
urinn bæði hjá konum og körlum i það
eitt, að ganga á milli heimila, drekka kaffi
og segja sögur á milli bollanna, sumar
sjálfsagt meinlausar, en sumar hreint ekki.
Gjörðalag sumra húsmæðra lendir suma
tíma ársins mest í þessu, en bæði börn
þeirra og skyldustörf á heimilum eru meira
eða minna vanhirt og vanrækt. — Eru
heimili slíkra httsmæðra tíðum auðþekkt
frá öðrum beint af því, hve sóðaskapurinn
er megn innan bæjar, börnin óhrein og
illa hirt/og bændurnir rifnir og tuskulegir;
og sjálfar eru þær ekki betri. Manneskjur
þær, er þenna löst hafa, virðast engan
frið hafa, er þær hafa heyrt einhverja nýja
sögu, fyrr en þær hafa komið henni frá
sjer aptur. Að fleiri en einn hafi fundið
þetta, má sjá á því, að maður einn, »sem
vissi, hvað hann söng«, sagði um slíkar
manneskjur einu sinni, að þótt munnurinn
á þeim væri saumaður saman, þá mundu
sögurnar fara út á milli rifjjanna á þeim.
Er það vitaskuid, að þau orð ber að taka
sem sáryrt gaman.
En svo er annar flokkur manna, ná-
skyldur þeim, er jeg hef lýst, en þó með
nokkuð öðrum hætti. Á þeim mannflokki
er eins og rneiri Farísea-blær. Þessir
menn segja ekki beinlínis ósómasögur af
öðrum mönrium og tala ekki beinlínis illt
um aðra á bak. En þeir tala með dylgj-
um og drýgindum, tala undir rós og í
líkingum, segja ekkert ákveðið, en láta
samt ailt skiljast. Þeir látast stundum
meira að segja vera að afsaka þá, sem
þeir viija niðra, en þeir gjöra það á þann
einkennilega hátt, að þeir telja ailt ilit upp,
sem hinir eiga að hafa gjört, velta svo
leiðinda-drýgindalega vöngum og segja,
aö það sje máske ekki satt, þótt margur
tali um það. Allt látbragð þeirra er á þá
leið, að það er steinblindur maður, sem
ekki sjer, að þeir ætlast til að enginn trúi
afsökunum þeirra. Þessir menn eru svo
einstaklega leiknir í, að láta svipinn og
andlitið niðra, náunganum, þótt munnurinn
tali ekki mikið.
I rauninni eru þessir menn ekkert betri
en hinir, er jeg talaði fyrr um; munurinn
er einungis sá, að hinir fyrnefndu eru
grófari, hinir síðarnef'ndu f'ínni, hinir fyr-
nefndu bersyndugir, hinir síðarnef'ndu
Farísear.
Það þarf enga hreysti, hvorki dug nje
dáð til að bakbíta náungann; þess vegna
er það svo makalaust hæg glíma f'yrir
einurðar- og þreklitla menn, að ráðast aptan
að mótstöðumönnum sínum, eða öðrum,
sem þelm finnast að sjeu þeim í vegi, líma
á bakið á þeim einhvern ósóma og kippa
á þá leið undan þeim fótunum. Það er
alveg sama bragðið, sem hann Ketill hrós-
aði sjer af, er hann með tönnunum skaðaði
mennina á hásinunum.
Þessi frjettaburðar- og bakmæigislöstur
er ósómi og skaðaefni; hann skemmir
bæði þá, sem iöstinn hafa og fyrir lestin-
um verða.
Atliugull.
Margföld kosning.
Með því að lijer verða þrír i kjöri til
alþingis núna á föstudaginn, getur vel
farið svo, að enginn þeirra verði löglega
kosinn eptir að öll atkvæði eru greidd;
því til þess þarf einhver þeirra að fá meira
en helming fram kominna atkvæða. Yerð-
ur þá að kjósa aptur, og vita, hvort allir
standa við sitt fyrra atkvæði, eða hvort
ekki getur orðið þá sú breyting á hlutfallinu
milli atkvæðafjölda hvers um sig, að ein-
hver verði rjett kosinn, þ. e. með meira
en helmingi atkvæða. Bregðist það, skal
enn kjósa í 3. sinn, en bundnum kosning-
um, sem kallað er; það er svo að skilja,
að einn gengur úr skaptinu, sá er fæst
hefir atkvæði, en kosið um hina tvo. Sá
þeirra tveggja, sem þá hlýtur fleiri at-
kvæði, er rjett kosinn alþingismaður. Fái
þeir jöfn atkvæði, skal hlutkesti ráðakosn-
ingu. Sömuleiðis skal hlutkesti ráða, hvor
eða hvorir tveir skulu í kjöri vera við 3. kosn-
ingu, ef tveir eða allir þrír hafa hlotið jöfn
atkvæði við 2. kosningu.
Kosning þessi getur því orðið nokkuð
tímafrekari og ómaksmeiri en almennt
gei'ist, og ríður á, að kjósendur láti ’það
samt ekki letja sig eða villa. Snjallasta
rdðið fyrir þá er auðvitað, að sækja svo
vel kjörfundinn þegar í upphafi, að úr skeri
við f'yrstu kosningu, þ. e. að eitthvert þing-
mannsefnið fái þá þegar nægan atkvæða-
fjölda. Eða þá, rjettara sagt, að vera ekki
að dreifa atkvœðum að þarflausu, heldur
reyna að koma sjer sem flestir fyrir fram
saman um einhvern einn. En takist svo
illa til, fyrir óforsjálni manna eða samtaka-
leysi, að tvíkjösa þurfi eða jafnvel þríkjósa,
mega menn ekki telja á sig að bíða eptir
því á kjörfundi. eða svo nærri, að viðlátnir
sje að taka þátt í síðari kosningunum.
Það er víst, að flokkur eins þingmanns-
efnisins hjer að minnsta kosti byggir von
sína um sigur því til handa ekki á þvi,
að hann muni komast að við fyrstu eða
aðra kosningu, heldur á því, að svo margir
muni heim farnir á undan 3. kosningu, að
þá veiti honum betur; og væriilla að verið,
ef sú von rættist. Þeir treysta því, að
þeir sem lifa á handafla sínum, vilji eða
geti sízt lagt svo mikinn tíma í sölurnar,
og megi þannig ráða niðurlögum þeirra,
en hinir hafl sitt fram.
Þessi víti þarf almenningur vel að var-
ast. Hann getur iðrað hins, ef sigurinn
gengur úr greipum honum fyrir þá skamm-
sýni, að láta sig muna litla dagstuhd til
þess að bíða kjörf'undarloka.
Ekknasjóður Borgflrðinga. »Þess ber
að geta sem gjört er«. Með stærsta þakklæti
fyrir hönd Ekknasjóðs drukknaðra manna í
Borgaríjarðarsýslu vil jeg geta þess, gefand-
anum til heiðurs, en öðrum til eptirtektar, að
herra hvalveiðamaður Ellefsen á Önundar-