Ísafold - 16.06.1894, Blaðsíða 2

142
Svo sögðu Austfirðingar þeir, er h.jer
voru á ferð um daginn með »Agli«, að í
Noröur-Múlasýslu ætti þeir síra Einar Jóns-
son í Kirkjubæ og Jón Jónsson í Bakka-
gerði vísa endurkosningu, og síra Sigurð-
ur próf. Gunnarsson í Suður-Múlasýslu, en
óvíst um hitt þingmannssætið þar, hvort
það hlyti heldur Guttormur búfræðingur
aptur, eða síra Lárus Haildórsson. í Suð-
ur-Þingeyjarsýsiu bauð Benidikt sýslumað-
ur Sveinsson sig fram í móti Pjetri á Gaut-
löndum Jónssyni, eptir aimennri áskorun,
en síra Benidikt Kristjánsson á Grenjaðar-
stað í Norður-Þingeyjarsýslu, með því á-
formi, að sögn, að víkja þar fyrir nafna
sínum, ef hann yrði undir í suððursýsl-
unni. í Skagafirði Ólafur Briem vís, enó-
víst hvor þeirra Jóhannesar sýslumanns eða
Jóns á Víðimýri Jakobssonar hefði betur.
Mál Jóns Jónssonar, fyrv. kaupmanns
i Borgarnesi (frá Ökrum), við stórkaup-
mann Johan Lange í Björgvin í Norvegi
er á enda kljáð 24. f. mán. með sætt, svo
lagaðri, að Johan Lange greiðir Jóni 11,000
kr., en Jón iætur allar kröfur og sakir á
hendur J. Lange niður falla.
Strandferðaskipið Thyra, kapt.Garde,
iagði af stað hjeðan aðfaranótt hins 14.
þ. m. vestur fyrir land og norður, og með
henni talsvert af farþegum, þar á meðal
Björn kaupmaður Sigurðsson til Flateyjar;
kom með Laura um daginn. Ennfremur
síra 0. V. Gíslason með konu og 7 börn,
alfarinn til Vesturheims (Nýja-íslands), og
13 vesj;urfarar aðrir, og með þeim agent
Sigfús Eymundsson til Skotlands.
Póstskipið Laura, kapt. Christiansen,
lagði af stað í nótt til Austfjarða áleiðis
umhverfis land, með talsvert af farþegum,
kaupafólki, er fekk nú farið til Seyðis-
fjarðar fyrir 8 kr.; fyrir nokkrum árum
kostaði það 18—20 kr. Wathne tók 10
kr. með »Agli«; en niðurfærsla gufuskipa-
fjelagsins kom of seint til þess, að hún
drægi neitt til muna frá honum.
Landshöfðingi fór með Laura í nótt
til Austfjarða embættisskoðunarferð; sömu-
leiðis póstmeistarinn.
Sigling. Júní 9. Nora (212, Sörensen),
til Patersons konsúls, með kol frá Leith
(Dysart). 12. Amarant (257, Eliassen) með
kol frá Blyth til W. Christensen.
Árna Magnússonar safnið.
Katalog over den Arnamagnæanske haand-
skriftsamling. 1889. 1894. I—II. 10-j-10 kr.
Fyrir fáum vikum síðar er þessari merkilegu
skrá yfir allt safn Árna gamla Magnússonar,
skrif'abar og prentaðar bækur, lokið til fulls,
og er það sannkallað fagnaðarefni öllum þeim,
sem um víða veröld leggja nokkra stund á
forn vísindi, ekki að eins Islands, heldur og
allra Norðurlanda, og mætti jafnvel taka,
dýpra í árinni. Aður en þessi skrá birtist á
prenti (hún hefir verið prentuð í 4 heptum),
var að eins til ein skrifuð handritaskrá og
hún eptir Jón gamla Ólafsson [f 1775] og alls-
endis ónóg í sjálfu sjer; Jón Sigurðsson var
byrjaður á at'arstórri og nákvæmri lýsingu, en
hún komst aldrei lengra en til arkarbókanna
hreinskrifuð. Þab má því nærri geta, hvílík-
um erfiðleikum það var bundið að nota Arna-
saf'n til hlítar, enda hefir það fáum enzt (nema
ef til vill Jóni Sigurðssyni og Guðbrandi); og
þeir, sem heima áttu annarsstaðar en hjer í
Höfn, höfðu ekkert að fara eptir, nema hand-
ritalýsingar í formálum einstakra rita eða
sagnabálka, sem út voru gefnar smámsaman;
en allt var þetta ónógt, tvístrað, og rjett af
hendingu, ef að gagni kom.
Það var því engin furða, að hið fyrsta verk,
sem lagt var fyrir nýjan bókavörð við safnið
jafnskjótt og hann var skipaður einn og sjálf-
stæbur, var og skyldi vera það, að búa til
prentunar skrá yfir allt safnið. Sá maður. sem
fyrstur var skipaður bókavörbur við safnib,
var Dr. Kr. Kálund, sem alkunnur er oröinn
á Islandi fyrir hina ágætu Islandslýsingu
sína; það er víst um það, ab safnið og skrá-
in hefði ekki getaö lent í höndum þarfara og
ötulla manns en hans. Með óþreytandi elju
og iðni hefir honum hlotnazt að ljúka vib verk
sitt, sem tekiö hefir yfir 10 ár. Fyrsta örk
skrárinnar sjálfrar er prentuð 11. desember
1886. en hið síðasta 11. f'ebrúar 1893, og eru
þá ekki meb taldar registurs-arkirnar (um 7
arkir) eða formáli (vib 2. bindib); en auðvitaö
er, ab verkib þurfti langan undirbúning og
mikinn. I öllu safninu eru nú um 2830 tal-
merkt bindi, þar af 2572 í Árna safni sjáifu,
hitt eru söfn R. Rasks, M. Stephensens, St.
Eiríkssonar, L. Kriegers og Konráðs Gíslason-
ar; viðaukasaf'nið (f'yrir nýja viöauka) rekur
lestina. Fyrra bindið er rúmar 770 bl.siður,
síðara 766 og þar að auk 26 bl.síðna f'ormáli.
Þessi formáli er einkar-fróðlegur og vel sam-
inn ; þar er skýrt frá sögu safnsins frá upp-
hafi, svo nákvæmlega, sem föng eru til og
hægt er i svo stuttu máli.
Höf. endar formálann með þessuro fögru og
maklegu orbum :
»Meb þessum hætti vann Árni Magnússon;
hann var svo lángefinn, að hann allt í frá
æsku þekkti sina köllun, og henni fylgdi hann
án nokkurrar veggirni f'yrir sig sjálfan, »til
nytsemdar fyrir niðja vora«, eins og hann
komst sjálíur að orbi. Með f’ylgi og þoli allt
til dánardægurs ástundaði hann að stof'na safn,
er orðiö gæti öruggur grundvöllur þeirrar
námsgreinar, sem hann unni, og þar að auk
meb f'jestyrk, er við það væri bundinn, gæti
orðið góð stoð hans eigin löndum; þeirra kjör
og allur hagur var það, sem honum ár og síð
var annast um. Yjer getum ekki annað sagt,
en að hann hafi náb marki sínu, þrátt fyrir
allar hættur, og það enda betur, en hann kann
sjálíur ab hafa gert sjer í hugarlund undir
lok æfi sinnar. Safn hans er reyndar meira
en þau bandrit, sem hann sjálf'ur safnabi og
fann á Islandi, en það er víst, ab með því,
sem hann hefir flutt þaðan og varnað við tor-
tímingu. hefir hann gert ættjörðu sinni. hinum
norrænu ríkjum og vísindunum yfir höfuð
þann greiða, sem aldrei verður metinn til fulls;
hefbi svo sem 50 ár liðið lengur, hefði eyb-
ing handrita að öllum líkindum orðið fullkom
in, ef dæma skal eptir því, hvað margar skinn-
bækur hafa glatazt á íslandi á síbara helm-
ingi 17. aldarc [þegar Árni sjálfur liföi;
hann dó 1730].
Handritum Árna er skipt eptir stærð í ark-
arbækur, fjögra og 8-blaða bækur og þaðan
af minna. Hverjum flokki er svo raðað eptir
efni, að svo miklu leyti sem unnt var, því ab
opt kennir í sömu bókinni margra grasa;
en registrið við alla shrána bætir fullkomlega
úr þeim erfibleikum, sem annars væri á ab
finna hverja einstaka sögu, kvæði, æfintýri
o. s. frv., og með því að registrið mun vera
að öllu leyti áreiðanlegt, þá er varla hætt
við, að ekki finnist allt það sem leitað er að
og til er í safninu.
Lýsing hvers handrits er mjög nákvæm.
Fyrst er sagt frá, hvaða efni (skinn eða papp-
ír) sje í bókinni, stærb hennar og blaðatal
og aldur, að svo miklu leyti, sem hann verb-
ur sagður með nokkurn veginn vissu; þegar
um skinnbækur er að ræða, er nær allt slíkt
byggt á getgátum, reyndar all-sennilegum, og
það mun sjaldnast skakka miklu frá því sem
rjett er. Þá er bókinni lýst, stutt og kjarn-
yrt, letri og upphafsstöfum, ástandi hennar
nú (hvort heilleg sje eða brot, skýr og ó-
skemmd eða slitin og máð o. s. frv.) í bandi
o. fl. Svo kemur nákvæm upptalning alls
þess, sem í bókinni er, og hver kafli fyrir
sig. með þeim fyrirsögnum, sem eru í hand-
ritinu eða öbrum, ef ekki eru til í því sjálfu,
einkum skinnbókabrotanna. Á eptir þessari
nákvæmu lýsingu koma tveir kaflar meb-
smærra letri; í öðrum er alls þess getið, sem
með vissu verður sagt um >uppruna og sögu«
handritsins, og er þar margt fróðlegt og gam-
ansamt 1; i hinum er getib allra þeirra bóka
og ritgjörba, er höfundar þeirra hafa notab
handritin að einhverju leyti, eba þar sem þeim
er lýst. Til þess að ekki verbi kvartaö yfir,
að hjer vanti ýmislegt af nýjustu bókum i,
hefir dr. Kálund látið prenta aptan á hverri
örk dags- og árs tal það, er hún var prentuö,
og er svo sneitt hjá öllum misskilningi.
Jeg þarf ekki að fjölyrða meira um þetta
mikla verk ; jeg vil með þessum línum ab eina
benda löndum mínum á það.1 Og jegvil lykta
meb því ab segja, ab/ eins og það er ódauð-
legur heiður fyrir Árna, að hann safnaði isL
handritum, eins er það mesti sómi fyrir stjórn,
Arnasafnsins að hafa gengiztíyrir samningu rits-
ins og svo prýðilegri útgáfu, sem bókin er, en,
sá frágangur, sem á henni er, frá höfundarins.
dr. K&lunds, hélfu, verður seint metinn sem
vert er; og manni verður það ósjált'rátt að
segja: Þab var gott, að það var ekki gert fyr.
Khöfn 1. júní 1894. Finnur Jónsson.
Fjárliagur ítala. Um 2688 milj. krónur
hafa ríkisskuldir Italíu aukizt síðan 1870, ab
Róm var unnin og gerðist stjórnarsetur. Þ4
voru leigur af ríkisskuldum 10 kr. á mann,
en nú nær 14 kr., eins ög á Englandi, en sá er
munurinn, að Englendingar eru þeim mun efn-
aðri, að þar telst til að hvert mannsbarn eigi
4720 kr., en á Ítalíu ekki nema 1850 kr. Öll
landssjóðsgjöld Itala eru 36 kr. á mann. Þá
eru sveitarlán 870 milj. kr., og veðlán 11,483
milj. kr., eða 370 ^r. á mann,—víðar eru menn
skuldugir en á Islandi!
Rafmagnssporbrautlr voru orðnar 1560>
mílur danskar að lengd í fyrra í Bandaríkj-
unum í Norður-Ameríku, og gengu ept-
ir þeim 17,243 vagnar. Að því skapi fækkar
ár frá ári spor'brautum þeim, er gufa knýr
vagnana áfram eða hestar eða seila.
Stórskipaskurð er nú ráðgert að grafa
milli Glasgow og Edinborgar.
Franskur Geysir. Skammt frá St. Etienne-
á Frakklandi var í vetur seint einu sinni)ver-
ið ab grafa með jarðnafri um 80 álnir í jörð
niður. Hittist þar á heita uppsprettu, ergaus
vatni nær 20 álnir í lopt upp. Segja menn
þab vera áþekkt því, er Strokkur gýs og vatn-
ib viðlíka heitt og í houum.
Tóbak viö kóleru. Því hafa menn veitt
eptirtekt, ab þeir, sem vinna í tóbaksverksmiðj-
um, fá ekki kóleru. Hafa nú bakteríufræð-
ingar gert rannsóknir og tilraunir þar ab lút-
andi, og komizt að þeirri niðurstöðu, ab kóleru-
bakterían drepst r tóbaksreyk eptir hálf'a stund.
Krúpp fallbyssusmiður í Essen á Þýzka-
landi hefir 71/2 milj- kr. í árstekjur og greiðir
270,000 kr. í skatt um árið.
Telefón yflr Atlanzliaf telur dr. Preece^
enskur rafmagnsfræðingur frægur, engan veg-
inn ótiltækilegan, þó að fyrir fám árum væri
haldið ómögulegt að leggja málþráð (telefón)
í sjó lengra en 20 mílur danskar.
Nær suður heimskauti hefir ekkert skip,
komizt en norskur hvalveiðari, >Jason«, er
sneri vib á 68° 10' suðurbreiddar 6. september
í haust. Á heimléiðinni sigldi þaö fram hjá
ábur ókunnum eyjaklasa, og voru eldfjöll að
gjósa þar á tveimur eyjunum.
Inll úenzasóttin, er hjer gekk um álfuna.
veturinn 1889—90; og hjer um land þá um
sumarir (1890), kom upp í Turkestan i júní-
mánuði 1889, barst inn á Rússland austanvertr
í miðjum október um haustið, var komin tiL