Ísafold - 23.06.1894, Blaðsíða 1

áíemur út ýmist emu sirmi
tvisTar í viku. Yerö árg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eða l1/* doll.; borgist
fyrirmibjan.júlimkn. (erlend
is fyrir íram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skriiieg) bundin vifv
Aramót. ógild nema komm
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreiöslustofa blabs-
ins er í Austurstrœti H
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 23. júní 1894.
38. blað.
Gufubáturinn ,,ELÍN“ fer þ. A.
frá Reykjavík til Borgarness júní 25.; júli 3.,
'9., 18., 22. og 30.: sept. 4., 11..' 17., 22. og 29.;
oktbr. 2. og 6. —
frá Borgarnesi til Reykjavíkur júní 26.;
júlí 4., 10., 19. og 30.; sept. 5, 12., 18., 22. og
30.; oktbr. 3. og 7. —
frá Reykjavík <*7Keflavíkur júní 28.; júli 5.;
-Agúst 9.; sept. 6. og 13.; oktbr. 4. og 9. —
frá Keflavík til Reykjavíkur júli 1. og 6.;
ágúst 12.; sept. 7. og 13.; oktbr. 5. og 10.
Sjá að öðru leyti aðaláætlunina.
Um frumvarp til laga um kirkjur.
í ísafold XXI. árg. 22. blaði og Kirkju-
'blaðinu IV. 6. er rjettilega minnzt á frv.
þetta sem það, er iikur sjeu til að ráðið
verði til lykta á aukaþinginu í sumar, og,
•eins og æskilegt var, gefnar bendingar um
mál þetta. Jeg lýsi fyrst ánægju yfir því,
að báðir hinir háttvirtu ritstjórar íallast á
breytingu þá á gjaldstofninum, sem frv.
fer fram á og telja hann vilja almennings.
í>að er einkum hinn sameiginlegi sjóður,
sem er þyrnir í augum þeirra, og virðist
mjer, að honum sje fundið til saka það
•sem er og ekki er.
Jeg er reyndar engan veginn sjálfsagð-
ur talsmaður hins sameiginlega sjóðs; því
i hvorugu því frumvarpi, sem jeg flutti
um þetta mál, var gert ráð fyrir honum
•eða farið fram á hann. Eins og kunnugt
■er, tók nefnd sú, er kosin var i málið í
fyrra í neðri deild, ákvæði um sameiginleg-
an kirknasjóð inn í frv. fyrir hvatir frá hin-
um hæstvirta landshöfðingja, er tók skýrt
Tram þá kosti, sem hann hefði. Jeg bar
fyrst upp frumvarp um þetta efni á þing-
inu 1889. í nefnd þeirri, sem þá var kosin,
fekk jeg ekki einn nefndarmann með mjer
fil að fallast á, að breyta um gjöldin til
'kirkna, og þó jeg gerði ágreining og hjeldi
fast við frv. mitt, hafði jeg svo sem ekkert
fylgi í deildinni, og var allt, sem laut að
breytingunni, sniðið framan af frumvarp-
inu. Var frv. að síðustu orðið svo, að
nærri lá, að jeg greiddi atkvæði á móti
því, er það kom aptur í neðri deild úr
efri deildinni, en rjeð þó af að greiða at-
kvæði með því; en hjet þá, að koma bráð-
um með annað. Frumvarpið náði sam-
þykki og hefir verið lög síðan 1890. Árið
1891 hafði .jeg með mjer til þings nýtt
frumvarp, en gat þá ekki flutt það sjálf-
Tir, af því jeg var í forsetasæti, og fekk
•engan í minni deild til að gerast flutnings-
maður. Sneri jeg mjer þá til synodusar
og bar málið þar upp, eðlilega í þeim til-
gangi, að veita því meira álit, og kaus
-synodus nefnd í það. Það sem mest þótti
-að frumvarpinu* utan þings og innan, var
breytingin á tekjum kirkna. Nú segir
ísafold, að breytingin líki svo vel, »að
varla nokkur maður finni að henni, hvorki
* Á þingmálaíundi í Skaptafellssýslu var
írv. kallað »vitiausa frumvarpið«, og víðar var
því andmælt.
á þingi nje utan þings«. Eptir því að
dæma væri það ekki óliklegt. að sameig-
inlegi sjóðurinn þyki ekki svo óheppileg-
ur innan skamms. Frumv. var samþykkt
með ekki miklum atkvæðamun í neðri
deild og fellt með litlum atkvæðamun í
efri deild. Hafl jeg skilið rjett þá, sem á
móti voru, þá þótti þeim breytingin of
stórkostleg til þess, að máiinu væri ráðið
til lykta þá þegar; vildu bera það undir
hjeraðsfundi, og jeg man ekki hvað marga.
Jeg hjelt þá, að árangurinn af því mundi
ekki verða mikill, en nú getur hann komið
í ijós. Sá, sem mest mælti móti frv. í efri
deild, sagði við mig : »Það getur vel ver-
ið. að jeg samþykki frv. á næsta þingi«.
ísafold ræður frá, að »hætta sjer út á
hinn hála ís, er neðri deild hijóp út á í
fyrra —, stofnun sameiginlegs ómagasjóðs
fyrir allar kirkjur landsins, sem þær ættu
jafnt tilka.ll til, eptir þörfum, hvort sem
þær hefðu mikið eða lítið í hann lagt, og
meira að segja kirkjuhaldarar mættu ganga
í eptir gömlum kirkjuskuldum, en stipts-
yfirvöldin áttu samt að halda utan um
með því yfirnáttúrlegu afli, að sjóðurinn
þokaðist aldrei niður úr 100,000 kr.«.
Hjer virðist mjer sameiginlega sjóðnum
fundið til saka það sem ekki er. Frumv.
fer ekki fram á, að allar kirkjur eigi jafnt
tilka.II til hans, eptir þörfum, hvort sem
þær hafa lagt mikið eða lítið í hann.
í 9. gr. frv. stendur þvert á móti: »Skal
þá ('er stiptsyflrvöldin ávísa fje úr sjóðn-
um til aðalviðgerðar eða byggingar) ávallt
hafa tillit til þess, hve miklar tekjur kirkj-
unnar eru«. Frumv. viðurkennir þannig
fullkomlega þann rjett þeirra safnaða, sem
hafa efnaðri kirkjur, að meira fje sje til
þeirra lagt og þær sjeu skrautlegri en hin-
ar, sem efnaminni eru, þótt það að hinu
leytinu fari fram á, að ekki allar kirkjur,
heldur þær, sem að áliti hjeraðsfundar 0g
biskups eru nauðsynlegar, fái svo mikið
fjárframlag, að »þær geti verið í sómasam-
legu standi og hæíilegar til guðsþjónustu«.
Getur kirkjustjórnin að sjálfsögðu gert það
að skilyrði, að hlutaðeigandi söfnuður leggi
hæfllegan styrk á móts við styrkinn úr
kirk,jusjóðnum. Mætti bæta því inn í frum-
varpið. Sjóðurinn þarf þannig engan veg-
inn að verða »sameiginlegur ómagasjóður«,
sízt svo, að til tjóns geti komið.
Að því er snertir liitt, »að kirkjuhaldar-
ar megi ganga í sjóðinn eptir gömlum
skuldum«, þá er það eigi heldur rjett að
öllu leyti, að þaö sje heimilað hverjum
einum. í 12. gr. segir, að þær einar kirkj-
ur, sem fengið hafa lán úr almennum sjóði
með »samþykki kirkjustjörnarinjiar« fái
það endurgoldið úr kirkjusjóðnum. í 7.
gr. eru þau ákvæði, að allt það fje, sem
kirkjur eiga i sjóði, þá er lögin öðlast
gildi, skuli greiða í sjóðinn á 15 árum, y15
hlut á ári. í fullu samræmi við það eru
í 12. gr. þau ákvæði, að það sem fjárhalds-
maður heflr lánað kirkju, skuli endurborg-
að honum á 15 árum, en vaxtalaust, yls á
ári. Prestar. sern hafa haft þau hlunnindi,
að hafa sjóði kirkna undir höndum vaxta-
laust, þóttust hart leiknir, er þeir voru
sviptir þeim hlunnindum, en öllum verður
að finnast, að ákvæðin í niðurlagi 12.
greinar sjeu í fullu samræmi við það og
sanngjörn.
Sízt get jeg skilið þau ummæli, að stipts-
yfirvöldin þurfi að hafa yfirnáttúrlegt afl
til þess, að sjóðurinn fari aldrei niður úr
100,000 kr. Mjer finnst það þvert í móti
hægast af öllu fyrir stiptsyfirvöldin, og
geta verið einfalt reikningsdæmi. Jeg hefi
eigi í höndum yngri skýrslur um fjárhag
kirkna en 1890. Voru þá sjóðir all'ra kirkna
221,977 kr. 62 a., en skuldir allra kirkna
80,172 kr. 10 a., eða sjóðir, að frá frá dregn-
um skuldum, 141,805 kr. 52 a. Eru þá
nær 42 þúsundir til að ganga í súginn, svo
100 þúsund kr. verði eptir, fyrir utan árs-
vexti af minnst sömu upphæð.
Að öðru leyti er jeg ísafold þakklát-
ur fyrir undirtektir hennar og bendingar
um þetta mál. Er jeg henni samdóma um,
að hætt sje við, að hið ákveðna gjald, 75
aurar af hverjum fermdum manni, muni
reynast í lægsta lagi, þegar allar skyldn-
kvaðir og aukagjöld er af numin, og mun
jeg víkja að því síðar.
Kirkjublaðib talar um frumv. af líkum
anda og ísafold, játar hina sömu kosti þess
og hefir sama aggnúa á hinum sameigin-
lega sjóði. Sjer þó þann kost við hann,
að »hann yrði einn traustasti hlekkurinn
hið ytra i væntanlegri fríkirkju*. Jeg er
Kbl. fullkomlega samdóma um þetta, að
það væri eitt af því fyrsta, sem gera þyrfti,
ef stofna skyldi frikirkju, að stoína sam-
eiginlegan kirkjusjóð. Að hinu leytinu
flytur Kirkjubl. þessi spádómsorð : »Sam-
eignin á eigi framar viðreisnarvon«. Tel-
ur það »langstærsta annmarkann«, að i
meðvitund safnaðanna verði »sóknarkirkj-
an þá ekki lengur þeirra eign, sem þeir
beri veg og vanda af«. Ef þessi meðvit-
und myndast, þá er hún sprottin af mis-
skilningi einum á frv. Samkvæmt frum-
varpinu er að eins ávísuð viss fjárupphæð
úr kirkjusjóði, yfirleitt að rjettri tiltölu við
tekjur kirkjunnar. Þegar söfnuðirnir nú
vita, að úr kirkjusjóði fæst ekki meira en
ávísað er, hafa þeir þá engai hvatir til að
við hafa alla »hagsýni« og »hæfilega spar-
semi«? Verður þeim ekki að vera það
ljöst, að sóknarkirkja þeirra er þeirra
kirkja, sem þeir eiga að búa að og verð-
ur þeim til ánægju, ef þeir byggja hana
vel, en til óánægju, ef þeir byggja hana
illa ? Þar næst standa þessi orð : »í ann-
an stað dofnaði og eðlilega yfir mönnum
að gefa fram yfir skyldu til kirkju sinnar,
þar sem allt hið nauðsynlega væri sjdlf-
fengið úr kirkjusjóðnum; það væri næst
því sem einhver nú færi að gefa lands-