Ísafold - 30.06.1894, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist emu simii
eða tvisvar í vikn.Verö Arp
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
B kr. eBa l'/» doll.i borgist
fyrir mibjan júlimiin. (erlend
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Upps6gn(skrifleg) bundin vií>
Aramót, ógild nema komin
sj e til útgefanda fyrir 1. októ-
b erm . Afgroióslustofa blaós-
ins er L Austurstrœti 8
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 30. júní 1894.
40. blað.
Bráðasóttar-bólusetning.
Hinn norski dýralícknir, Ivar Nielsen,
■er getið hefir verið um fyrir nokkrum
inissirum að fundið hefði bráðasóttarbakt-
críuna og reynt að bólusetja við veikinni,
•skýrir í blaði, er hann gefur sjálfur út,
»Landmandsvennen«, frá árangrinum af
tilraunum sínum árið sem leið (1893) og
lýsir bólusetningaraðferð sinni. Hann seg-
ir, að það sje mikið af bakteríum þessum
I bráðdauðum kindum, annaðhvort að eins
i vinstrinni, er þá sje mjög rauðlituð, með
Lláum blettum, eða um allan skrokkmn í
•öllum líffærum skepnunnar, en einkum í
nýrunum. Eru þá líffæri þessi (nýrun)
-allmjög breytt frá því sem þau eiga vanda
til, ekki föst fyrir og auðskorin sundur í
■sneiðar, heldur svo meyr, að þegar skorið
■er gat á nýrnahulstrið, vellur innihaldið
út eins og þykkur grautur. Þannig út-
leikin nýru kveðst hann hafa notað til
bólusetningar, með því að þar er svo mik-
•ið að bráðasóttarbakteríum og hægt að
þurka þau og mylja mjölinu smærra.
Til þess að nýrun sjeu góð til bólu-
setningar þurfa þau því að vera svo
meyr, að þau sjeu nærri því eins og renn-
•andi lögur,og það þarf að taka þau undir
•eins, í skepnunni nýdauðri; annars kvikna
í þeim rotnunarbakteríur. Nýrnalegi þess-
um er þá dreift þunnt á alveg hreina
glerplötu og þetta þurkað hægt við jafnan
hita, ckki of mikinn (ekki 40 stig á C.).
Hafi verið »sporar« í nýrunum glæir
blettir, sem eru aðalsóttkveikjan — getur
bóluefni það, sem til er búið úr þeim, haldið
sjer ódofnað ár frá ári.
Þegar brúka á bóluefni, er nýrnaefnið
þurkaða fyrst mulið mjög smátt og hrært
síðan sundur í vatni, svo að úr verður
þunnur vellingur (% gram af nýrnaefni í
20 gr. af vatni, eða eins og 1 á móti 27),
sem er svo spýtt inn undir hörundið á
’kindinni á innanverðu lærinu með sára-
pípu (sprautu), 1—IV2 teningscentimeter,
þ. e. eins og { vænni fingurbjörg. Verður
þá skepnan stundum dálítið lasin í 1—2
daga, en opt sjer ekkert á henni.
Hvað á vinnst nú með þessari bólusetn-
ing?
Vjer vitum, að ýmsa næma veiki fá
skepnur eigi nema einu sinni. Hafi þær
fengið hana, kemur hún aldrei í þær aptur
eða þá hjer um bil aldrei. Ei«s °g »1-
kunnugt er, þá er svo háttað um bólu,
skarlatssótt og mislinga á mönnum. Bráða-
sótt drepur langhelzt ungt fje, en gamalt
fær hana síður, og eru líkur til, að það
sje af því, að það hafi raunar fengið hana
•einhvern tíma, en svo væga, að lítið hefir
á borið. Bólusetningin er nú einmitt til
þess gerð, að skepnan fái sóttina, en svo
væga, að hann verði lítiðmeint við og óhætt
sje lífi hennar að minnsta kosti. En ein-
mitt fyrir það fær hún eigi veikina seinna.
Höf. segir nú, að tilraunir sínar hafi
sýnt, að sje bráðafárs-sóttkveikjunni spýtt
inn undir hörundið, verði skepnunni sjald-
an svo meint við, að hún drepist af því,
og enn vægar verki hún, hafi nýrnaefnið
verið þurkað áður; þá sje það alveg hættu-
laust, eptir sinni reynslu. En til þess að
vita, hvort slík bólusetning verji svo
skepnuna fyrir veikinni eptirleiðis, þurfi
að reyna hana þar, sem fárið liggur i landi
og hefir reynzt hvað skæðast.
Það gerði höfundurinn. Hann bólusetti hjá
bændum í nágrenni við Björgvin, þar sem
bráðasótt var vön að ganga á hverju
hausti og drepa 50—100% af lömbum og
veturgömlu fje. Hann gerði það á 2 bæj
um hvort haustið eptir annað, 1891 og 1892.
Drapst þar engin bólusett kind úr bráða-
sótt hvorugt haustið. Annað haustið dráp-
ust 2 lömb áður en bólusett var, en síðan
hætti veikin, er hitt fjeð á bænum var
bólusett.
í haust er var gerði hann meiri háttar
tilraun en áður og bólusetti nokkuð á ann-
að hundrað fjár. Þá misheppnuðist bólu-
setningin nokkuö á einum stað, drápust 3
kindur úr bráðasótt af 9 bólusettum. En
þar hafði sprautan, sem brúkuð var, verið
eitthvað gölluð, og því ekki spýtzt inn
nema lítið eitt af bóluefninu. Af hinum
98 drápust að eins 3, eða hjer um bil 3 af
hundraði, og er það ólíkt því sem vandi
er til; því um þær slóðir drápust annars
50—100%. En það haustaði venju fyr að,
með miklum kalsa, og viðraði því illa fyrir
sóttina, enda var hún með skæðasta móti
á öðrum bæjum, þar sem ekki var bólu-
sett. Hjá einum bónda, er l.jet bólusetja
hjá sjer, vantaði þá eitt lamb og var ekki
bólusett; það drapst seinna úr bráðasótt.—
Yerði farið að gera tilraunir í þessa átt
hjer í haust, sem liklegt er að mönnum
kynni að lítast ráð, ríður á, að hafa að-
ferðina rjetta, eins og hjer er hún kennd,
og ekki öðruvísi.
Hinn sameiginlegi kirkjusjóður.
Enn skal, vonandi í síðasta sinni, farið
fáeinum orðum um þá margumræddu, fyr-
irhuguðu stofnun, til þess að binda enda
á heitið síðast, erbirt var hjer íblaðinu hin
rækilega vörn fyrir henni frá höfundi þar
að lútandi frumvarps á síðasta þingi, lierra
prófasti Þórarni Böðvarssyni.
Áhugi hans, alúð og atorka sem kirkju-
löggjafa eru svo mikils verð, að manni
liggur við að óska honum í umbunar skyni
einnig sigurs með þessa kirkjusjóðsstofn-
un. En sú freisting hverfur aptur, er at-
hugað er, hve afarviðsjál stofnun þessi er
í margan máta. Kosti hefir hún sjálfsagt
nokkra, sem þessi mikils háttar formælandi
hennar hefir til tínt. En annmarkarnir,
hinir miklu annmarkar, virðast óhaggaðir
fyrir alla vörn hans.
Þessi samsteypa 0g samdráttur á kirkju-
fjárhaldi fyrir allt landið fer í þveröfuga
átt við það sem ella þykir affarasælast i
líkum efnum og ráðið hefir stefnunni hing-
að til af landsstjórnar hálfu hvað snertir
umsjón og fjárhald kirkna. Það þykir
vera margreynt, að affarasæiast verði, að
hver ráði sínu sem mest,—að hver hafi veg
0g vanda af því sem honum er nákomnast,
en það eru kirkjurnar sjálfum söfnuðunum.
Fyrir þvi hefir landsstjórnin hingað til
gert sjer far um, ekki að seilast til afskipta
af sem flestum af kirkjum landsins, heldur
að fækka tölu þeirra kirkna, er hún þyrfti
sjálf að hafa beinlínis hönd yfir. Hún hefir
einmitt kostað kapps um að koma þeim
af höndum sjer á söfnuðina. Hún hefir
sjeð, að sín afskipti væru svo miklum örð-
ugleikum bundin, útdráttarsöm o. s. frv.,
að snjallast væri að hafa það hins vegar.
Þessu fer nú kirkjusjóðshugmyndin fram
á að umhverfa. Hún fer fram á að draga
valdið úr höndum hinna nánustu náunga
kirknanna, ef svo mætti að orði kveða,
safnaða og kirkjuhaldara, í hendur sameig-
inlegri, fjarlægri yfirstjórn, sem hætt er
við að reynast múni, er til framkvæmd-
anna kemur, óhandhæg og ávaxtalítil
pappírsgagnsstjórn. Það er hægt að sjá
1 hendi sjer, hve vel það mundi bless-
ast, að þeir, sem framkvæma ættu eða
standa fyrir kirkjsmíðum víðs vegar um
land, yrðu að sækja flestar fyrirskipnir þar
að lútandi til háyfirvaldanna í Reykjavik.
Ætli mundi eigi dofna áhuginn sumra, ef
lengi þyrfti að elta þær ólar, og ráð þeirra,
á kunnugleika byggð 0g þeirri hugsun, að
sjálfs sje höndin hollust, yrði að lúta fyrir
valdboði frá höfuðstaðnum, samanteknu af
ókunnugum eptir ýmsum skýrslum og
skrifum eða eptir einhverju óhagganlegu
fyrirmyndarsniði ?
Frekleg ágengni við hinn sameiginlega
sjóð er fyrirsjáanleg, og stjórn lians langt
of vaxið að afstýra henni til hlítar eða
svo vel fari. Viðleitni hennar í þá átt
mundi eðlilega koma fram í því, að klipa
af því, sem kirkjuhaldarar teldu sig þurfa
á að halda hvort heldur væri til að smíða
kirkju af nýju eða til verulegrar viðgerð-
ar; en þá er við búið, að afleiðingin yrði
sú, að smíðin eða viðgerðin yrði óhæfilegt
kák, er leiddi til margfalds kostnaðar er
stundir líða, eða þá að verkinu yrði að
hætta í miðju kafi, nema bætt væri við
fjárframlagið eins miklu og fram á var
farið i upphafi eða meiru. Það er ólík