Ísafold - 04.08.1894, Síða 1

X.eirmr út ýmist emu sinni
•eða tvisvar í viku. Verð krg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlenflis
5 kr. eBa l1/* doll.; borgist
fyrirmiBjan júlimím. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin við
Aramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreiöslustofa bla^s-
ins er í Austurstrœti 8
Reykjavík, laugardaginn 4. ágúst 1894.
XXI. árg.
Landsbankinn
'veröur opinn frá 1. ágiist til 1. septem-
ber þ. á. kl. ö3/. f. m. til kl. 123/4 e. m„
■og stjórn bankans er til viðtals kl. lO’/a
til kl. ll>/> f. m.
Tr. Gunnarsson.
Mikils háttar nýmæli.
Það er járnbrautin íslenzka, og hitt ann-
■að, er henni fylgir.
* Fyrirsögn hefði ]>að þótt fyrir nokkrum
árum.fmeira að segja fyrir nbkkrum mðn-
nðum,Jað alþingi 1894 hefði til meðferðar
frumvarp um að leggja hjer járnbrautir,
■svo og svo miklar, um helztu bygðir
landsins. Enginn hjerlendur maður hafði
rjett til skamms tíma látið sjer verða það
á, að hugsa svo hátt. Þeir sem lengst
komust og glæsilegastar vonir gerðu sjer
um framtíð landsins, hugsuðu sjer fyrstu
tilraunir í þá átt eptir svo sem hálfa öld
■eða vel það. Vesturheimsblöðin íslenzku
höfðu að vísu komið með einhverjar þess
kyns bollaleggingar fyrir nokkrum árum,
um járnbraut frá Eeykjavík norður á Ak-
ureyri; en hjerna megin hafs mun hver
■einasta sál hafa skoðað það eins og lopt-
kastala, eins og »vesturheimskan vind«, —
talið slíkt allsendis óframkvæmanlegt, þótt
af alvöru væri hugsað af þeim, sem upp
kom með það og af velvildarhug til lands-
ins.
Sumir munu nú ef til vill skoða þessa
ráðagerð, sem hjer er nú á prjónum og
þegar komin á dagskrá alþingis, eins og
framhald af þessum vesturheimska vindi og
ekki annað, þar sem frumkvöðull hennar
eg flutningsmaður við þingið erlandi einn
frá Vesturheimi og hann nákominn helzta
klaðinu þar. 'í annan stað mun eigi trútt
nm, að einhverjir taki ráðagerð þessa alla
eins og útflutningsbrellu, með þvi að á-
xainnztur höfundur hennar og flutnings-
maður hjer er við riðinn eina vesturflutn-
ingalínuna hjeðan. En hvernig þeir fara
að koma þvi heim, er þó ekki gott að sjá.
Það mun þó vera að sjá vofur um há-
bjartan dag. Því að þó að ráðgjörðar sjeu í
sambandi við járnbrautina fyrirhuguðu
tíðar og stöðugar gufuskipsferðir bæði
kring um land og til Englands, þá greiðir
það ekki mikið fyrir fólksflutningum til
Ameríku. Það er skemmstur spottinn at'
leiðinni. Fyrir þeim greiðir það mest, að
regluleg fólksflutningaskip, meginhafsskip,
gangi beina lcið milli íslands og Ameríku./
En hjer er ekki neitt slíkt í ráði.
Það er mjög skiljanlegt og eðlilegt, að
nýmæli þetta, sem nú er full alvara, komi
frá löndum eða landa einum í Ameríku,
manni, sem þar heflr alið mikinn kafla æfl
sinnar, um eða yfir 20 ár, og kynnzt þar
rækilega því sem hjer að lýtur eða yfir
höfuð mikils háttar fyrirtækjum og fram-
kvæmdum til samgöngubóta, og það í ó-
bygðu eða háltbygðu landi, eins og hjer
má segja að sje raunar í vissum skilningi.
'SIíkri þekkingu crum vjer gjörsamlega frá-
sneiddirþjer á þessari afskcktu eyju/ nema
lítils háttar af bókum, en hún dregur
skammt. Það er og kunnugt um lan3a
þennan, hr. Sigtrygg Jónasson, að hann er
mikils metinn maður vestur þar, hefirver-
ið talinn einhver hinn helzti og fremsti
meðal íslenzkra leikmanna þar frá upp-
hafl hinnar íslenzku nýlendu i Canada.
Hr. Sigtr. Jónasson heflr nú komið ráða
gerð þessari það lengra en bara á pap-
pírinn, að hann hefir fengið enskan auð-
mann í Liverpool til þess að leggja hug á
hana og gefa kost á nægilegu fjárfram-
lagi í þvi skyni, gegn tilteknum kvöðum
af hendi þings og stjórnar hjer. Er þeim
skilyrðum lauslega lýst í alþingisfrjettun-
í þessu blaði. Því þó að fjelagið eigi í
orði kveðnu að vera hlutafjelag, og það
með mjög smáum hlutum, svo að jafnvel
almenningur hjer á land gœti tekið þátt í
því, þá er auðvitað svo sem ekki neitt á
því byggt.
Fyrst um sinn er nú ekki meira áform-
að af járnbrautargerð en 50 enskra mílna
stúfur eða 10’/2 danskra hjer austur á bóg-
inn frá Keykjavik, eitthvað austur eptir
Arnessýslu. Er það vitanlega vel til fallið
að því leyti til, að hvergi á landinu eru
þó fremur líkindi til að járnbraut mundi
svara kostnaði einhvern tíma. Arnessýsla
er það hjerað landsins, er einna mestum
búnaðarframförum ætti að geta tekið, og
heflr þann kost að auki, að vera mjög
nærri höfuðstaðnum.
Flestir munu nú þykjast geta fullyrt, að
mesta fjarstæða sje, að járnbraut þangað
mundi svara kostnaði að svo stöddu. Mun
og illt að rengja það, og sennilegt, að
jafnvel frumkvöðlum þessa áforms detti
það ekki i hug. Þó má þess geta, að hjer
munu menn almennt enga hugmynd hafa
um það, að járnbrautir eiga varla saman
nema nafnið. Þær járnbrautir, er lengst
hefir mátt lesa um í bókum og algengast-
ar eru um hinn menntaða heim, kosta frá
t/a—1 milj. króna hver míla dönsk, og
jafnvel þaðan af meira. Yæri þess konar
járnbraut tekiu í mál hjer, er hægur vandi
að fullyrða, að hún mundi aldrei svara
kostnaði, þar sem einfaldar rentur af frum-
kostnaðinum til hennar, 10 mílna stúfs,
yrðu allt að 400,000 kr. Nei. Hjer er átt
við járnbraut, sem ekki á að kosta nema
kring um 100,000 kr. mílan dönsk með
öllu og öllu: vögnum og öðrum áhöldum,
brautarskálum m. m. Eru slíkar brautir
vitanlega mikium mun ófullkomnari og að
öllu minni háttar en hinar, en eru sagðar
vel duga að reynslunnar vitni í strjál-
byggðum löndum með fábreytilegum at-
vinnuvegum.
Þá er og á hitt að líta, að sú spurning,
hvort fyrirtækið muni svara kostnaði eða
49. blað.
ekki, kemur þeim mest við, er ráðast vilja
í það og hætta t.il þess miklu fje frá sjálf-
um sjer. Hafl þeir þá sannfæringu, bygða
vitanlega á margfalt meiri og betri þekk-
ingu í slíkum efnum en vjer höfum, hvað
er þá um að tala?
Hið eina, sem þing og stjórn virðist
þurfa um að hugsa og við sig að ráða i
þessu efni, er þaö, hvort til þess sje leggj-
andi út i að skuldbinda landið til þessa
50,000 króna árlega framlags úr lands-
s.jóði í full 30 ár samfleytt. Hvort svo
miklu sje fyrir að gangast, að það sje til
vinnandi, og hvort landið sje þess megn-
ugt, svo mörg horn sem það heflr í að líta.
Það er mestur vandinn að leysa úr
fyrra atriði spurningarinnar.
Sje eingöngu á það litið, sem nefi er
næst, þá er bersýnilega mikils til of mik-
ið í la-gt, að verja 50,000 kr. á ári um
heilan mannsaldur til þannig lagaðra sam-
göngubóta milli höfuðstaðarins og 1—2
sýslna, umfram allt það mikla fje, er þeg-
ar heflr varið verið úr landssjóði til vega-
bóta og brúa einmitt á því sama svæði
og verja verður eptirleiðis til framhalds
þeim og viðhalds.
En það er auðvitað ekki hið rjetta sjón-
armið.
Þetta fyrirtæki er að skoða eins og til-
raun fyrir allt landið með vísi til þeirra
samgöngutækja, er aðrar þjóðir hafa lengi
haft og notað sjer til mikilla hagsbóta.
Slíka tilraun verður að gera fyrst á ein-
um stað, og væri heimskulegt að metast
um það, þó að eitt hjerað eða fáein nytu
beinna hagsmuna af því, en hin ekki. Sje
það hjerað hyggilega og haganlega valið,
er ekkert um það að segja frekar. Nú
vill svo vel til, að umfram það, er þetta
hjerað, Árnessýsla, heflr sjer til ágætis
sem mjög Hklegt til mikilsháttar jarðabóta,
þá hefir það, eins og kunnugt er, lang-
mest aðdráttarafl á öllu landinu fyrir út-
lenda íerðamenn; enda vakir það óefað
fyrir frumkvöðlum járnbrautaráforms þessa,
að brautin muni verða til þess að marg-
falda aðstréymi þeirra hingað, einkum er
henni fylgja tíðar, stöðugar og reglulegar
gufuskipaferðir þaðan, sem mest er von
skemmtiferðamanna og er einhver mesti
siglingamiðdepill í heimi.-----
Gufuskipaferðirnar, sem í boði eru frá
sama stað, munu víðar fá góðan byr en
járnbrautin. En þær standa að sögn ekki
til boða öðru vísi en í sambandi við hana.
Það væri og óneitanlega veruleg framför
fi'á þvi sem nú gerist. Að fá gufuskip
hingað frá Liverpool aðra hvora viku allt
sumarið og á hverjum mánuði á vetrum I
Mönnum mundi bregða við það. Ogjafn-
framt strandferðir eins tíðar og regluleg-
ar og tími og veður leyflr, án þeirrar taf-
ar, er krókurinn til útlanda gerir, oghann
alla leið til Kaupmannahafnar. En hvort-
tveggja að eins lítið eitt dýrara en nú