Ísafold - 08.08.1894, Side 1
Kemur út ýmist emu sinui
eða tvisvar i viku. Verí) árg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlen^is
5 kr. eða 1 */a doll.; borgist
fyrirmiðjan j úlimán. (erlend-
is fyrir fram).
fSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin vib-
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreiöslustofa blabs-
ins er í AusturBtrœti 8
XXI. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 8. ágúst 1894.
50. blað.
2E£r~ Heiöraöir kaupendur Isa-
foldar ininnist þess, að nú er
gjalddagi fyrir blaðiö (15. júlí)
löngu kominn.
Um síldveiði á íslandi og toll á
síld erlendis.
v
Þangað til Norðmenn nokkrir á sjöunda
tugi þessarar aldar byrjuðu að reka síld-
veiði hjer við iand, höfðu íslendingar lítið
uf þeirri veiði að segja, þó síldin gengi
nærri að kalla á land ailviða, einkumfyr-
ir Norðurlandi við Eyjafjörð. Þar man jeg
■eptir að þá var til, þó nokkru áður en
Norðmenn komu, lítil síldarvarpa, og nokk-
ur svo kölluð hafsíldarnet; með þessu var
veitt eitthvað dálítið, mest til beitu, ef til
'vill líka eitthvað dálítið til manneldis, en
•ekki var síld þá höfð til manneldis heldur
■en nú að nokkrum mun. Þegar svo Norð-
tmenn komu, var uppi fótur og fit, sem
vonlegt var; þeir öfluðu hjer undir eins
svo þúsundum tunna skipti, og ljetu vel
;yfir veiði sinni fyrstu árin, fluttu sig sjálf-
ir út hingað ásamt öllum áhöldum til veið-
-arinnar, og öfluðu opt bæði vetur og sumar.
Tilefnið til, að Norðmenn byrjuðu þessa
veiði hjer, var það, að síldarafli hafði
brugðizt mjög hjá þeim árin áður en þeir
■sóttu hingað, en þetta var aðalatvinnpveg-
ur margra stærri og minni bæja á vestur-
strönd Noregs.
Um sama leyti og þessu fórframmynd-
u,ðist hjer líka innlend sildarveiði, og enda
nokkrir Danir árjeðu að byrja síldveiði
líka þegar þeir sáu aðfarir Norðmanna.
Samt varð þessi veiði Norðmanna hjer
skammvinn. Sildin kom aptur á gömlu miðin
i Noregi, ogþáhættu margir Norðmenn að
koma hingað, en sumir þeirra, er höfðu
sezt hjer að og kostað miklu til Islands-
‘ferða, urðu gjaldþrota, bæði af þvi að sild-
in fjell í verði, og aflinn hjer við land
reyndist opt misjafn og lítill, einkum ept-
ir árin 1883 og 84.
Þegar Norðmenn svo aptur hurfu hjeð-
■an, urðu margir af þeim að láta hjer ept-
ir bæði hús, báta og vörpur, sem lands
menn fengu keypt, optast með mjög góðu
verði. Þetta varð til þess að menn fóru
almennt sjálflr að reyna að afla síld/bæði
fyrir norðan og austan, og tókst veiðin
aptur allvel; en nú var komin önnur iykkja
á leiðina, sem ekki var öllu betri, og það
var, að jeg ætla, hjer um bil 1885, að bezta
síldmarkaðinum var því nær lokað, með
svo afarháum tolli, að nálega ekkert mátti
rönd við reisa. Á Þýzkalandi mun síldar-
tollurinn vera nálægt 2 krónum á tunnu
og álíka í Svíþjóð, en íRússlandi, sem um
langan aldur hefir verið höfuðmarkaður
fyrir saltaða síld, er liinn hækkaði tolluV
nú 8 krónur til 8 krónur 50 aura á tunnu
Ihverri.
Þessi toliur er svo gífurlegur, að það
má kalla óhugsandi, að nokkur síldartunna
geti seizt þar. Norðmenn selja þar á
stundum síld enn, sem þeir annars mundu
út bera. Rússar eru ekki vöruvandir, en
miklar síldarætur af gömlum vana; þeir
kaupa því af Norðmönnum lökustu síld
þeirra, fyrir svo sem 12 krónur tunnuna
að tolli meðtöldum, en Norðmönnum þyk-
ir betra að fá 4 krónur fyrir síldartunnu
sína en fleygja henni á hauginn; betri sje
hálfur skaði en allur. Ef mikið aflast, er
Rússinn til taks, þegar fokið er í öll önn-
ur skjól.
Þenna háa toll á sild hafa Rússar lög-
leitt til að koma upp síldfiski heima hjá
sjer, bæði í Hvítahafi og víðar; en lítið
kvað þeim hingað til hafa orðið ágengt
með það.
Hjer að framan hefl jeg stuttlcga farið
yfir þessa síldveiðasögu seinustu árin. En
tilgangui’inn með þessari grein minni er
einkum sá, að sýna fram á, hvað óbætan-
legt tjón það er fyrir íslendinga, að verða
að hætta aptur þessari nýbyrjuðu góðu
veiði, vegna innflutningstollanna erlendis,
einkum í Rússlandi.
Þegar vel hefir aflazt síld hjer á Aust-
(jörðum og Norðurlandi, hefir sá afli kom-
izt upp í margar þúsundir króna, á meðan
hægt var að selja síldina fyrir viðunan-
legt og sanngjarnt verð. Mjer er óhætt að
segja, að síidaraflinn hafl komizt hátt upp
í sama krónutal eins og allur útfluttur
verkaður saltfiskur hjer frá Austfjörðum.
Til dæmis um að þetta sje satt, skal jeg
tilfæra,að eingöngu frá Reyðarfirði, Eski-
flrði og Fáskrúðsfirði hafa 3—4 seinustu
árin verið útfluttar um 100 þúsund tunnur
af síld (25 þúsund tunnur á ári), mest þó
frá Reyðarfirði; ef hver tunna er talin 10
króna virði, er þetta 1 miljón króna; hafl
á sama tíinabili flutzt frá sömu stöðum um
10 þúsund skippund um árið eða á 3—4
árum 40 þúsund skippund af saltfiski á
35—40 krónur, er það um l1/* miljón.
Þetta sýnir ljósast, hvers virði að síldar-
aflinn er; jeg tala nú ekki um, ef hann
yrði almennur, og gæti borgað sig ríflega.
Því miður kunnum vjer íslendingar ekki
að nota þessa fisktegund, sem þó heflr að
geyma hina beztu og hollustu fæðu, bæði
fyrir menn og skepnur; en einmitt af því,
að þess verður of langt að bíða, að vjer
lærum sjálfir að nota síldina, ættu menn
nú að leggjast á eitt með að reyna að fá
atíjett þessum ófagnaði með tollana er-
lendis, einkum í Rússlandi.
Flestum er víst kunnugt, að hvert land
fyrir sig hefir að mestu sömu tolllög fyrir
aðrar þjóðir; þó geta opt verið undantekn-
ingar á þessu, t. d. að Þjóðverjar, að mig
minnir, taka 2 krónur i toll af hverri mat-
artunnu, er Rússar flytja til þeirra, en þar
á móti tekur Danmörk við korni Rússá
sem annara tolllaust.
Þegar nú litið er á þetta, mætti virðast
eðlilegt, að Danir fengju einhverja íviln-
un hjá Rússum um síldartollinn. Síld sú,
er Danir og íslendingar flyttu til Rúss-
lands, mundi hvergi nærri ná sömu toll-
upphæð sem þær mörgu þúsundir tunna af
matvöru, sem Rússar flytja til þeirra, ef
reiknað væri eptir þýzka tollinum, 2 krón-
ur á tunnuna.
Jeg get ekki imyndað mjer annað en
að danska stjórnin gæti hjálpað oss eitt-
hvað í þessa átt, ef hún vildi gjöra sjer
annt um það; en þingið og allir þeir sem
þetta mál snertir, ættu með elju að sinna
þessu sem fyrst; hver veit hvert ómetan-
legt gagn fyrir ísland síldveiðin kann að
verða, ef fyrir síldina fengist sama verð
og var, áður en tollurinn á Rússlandi
komst á.
Einmitt nú stendur svo á, að Rússar og
Danir eru að gjöra nýjan toll- eða verzl-
unarsamning sín á milli, og verður þvi
líklega lokið á þessu ári.
Mjer er kunnugt, að þess hefir verið far-
ið á leit við dönsku stjórnina, að fá toll-
inn í Rússlandi á síld afnuminn; en svarið
var, að það mundi óhugsandi, að Danir
fengju betri kjör en aðrir; þess konar til-
raun frá einstökum manni heflr lítið að
þýða.
Alþingi þyrfti að undirbúa þetta mál og
koma því vandlega undirbúnu til íslenzku
stjórnarinnarí Kaupmannahöfn. Mikið má
ávinna með alúð og kappi. Þetta síldar-
tollsmál álít jeg mjög mikils varðandi fyr-
ir ísland, einkum nú þegar fólk þj'kist
stökkva úr landi sökum harðrjettis. Síld-
araflinn er opt beztur á vetrum, þegar svo
sem engu öðru er að sinna, og þá líka
sjálfsagt kostnaðarininnstur.
Jeg vil skora á alþingi, að það sinni
þessu máli sem fyrst. Það mundi lítið
skerða fjárhag Rússa, þó að tollur væri
af tekinn á íslenzkri og danskri síld, þvf
hún má heita sem dropi í haflð í saman-
burði við þær mörgu miljónir tunná, sem
Englendingar, Norðmenn og Hollendingar
flytja víðsvegar. Allar þessar þjóðir eiga
auk þess ólíkt hægra með að koma síld
sinni á markaði en vjer, sem eigum yfir
torsótt og löng höf að sækja; eingöngu hin
langa leið frá okkur til útlanda liækkar
verðið á síldinni að miklum mun; en feng-
ist tollur Rússa afnutninn, mundu menn
vel mega við una.
Að endingu læt jeg þess getið, að jeg
skrifaði í vor í apríl greinarkorn í »Dansk
Fiskeriforenings Medlemsblad« út af þessu
málefni, og leyft jeg mjer hjermeð að
skírskota til þess sem þar stendur. Grein-
in er í 17. tölubl. þessa tímarits, 26. april,
og þar merkt X.
Eskifirði, 20. júlímán. 1894.
Jón Magnússon.