Ísafold - 18.08.1894, Blaðsíða 1

Kemur út \mist einu sinni
■«ða tvisvar í viku. Verð árg
minnst 80 arka) 4 kr.. eilendis
B kr. eða l1/* doll.í borgist
fyrirmi?»jan júlimán. (erlend-
is fyrir íram).
ÍSAFOLD.
Upp8Ögn(skrifleg) bundin vib
Aramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgroibslastofa blaö®-
ins er i Austuratrœti 8
Reykjavík, laugardaginn 18. ágúst 1894.
XXI. árg.
Ráðstafanir gegn því, að holds-
veikin magnist.
Eptir dr. med. Ehlevs.
Mætti ieg biðja yður, háttvirti herra rit-
■stjóri, áður en jeg legg af stað frá Reykja-
vík, að leyfa mjer að koma með nokkrar
athugasemdir til alvarlegrar íhugunar, áð
ur en tekið er til frekari aðgerða í þessu
máli, sem er svo mikilsvert fyrir margra
manna velferð og framtíð íslands. Frekari
ráðstafanir, er gera ætti, svo sem t. d.
stofnun spitala, þurfa vandlega umhugsun
og mikinn tíma, og væri ófært að láta
ihann líða svo, að ekki sje það gert, sem
er allsendis nauðsynlegt að gera hvort
sem er og gera má hvað sem því líður, er
síðar kann að verða tekið til bragðs.
Jeg ætla ekki að fara mörgum orðum
um það, sem gera þarf til þess að glæða
varhuga almennings við sóttnæminu, við
holdsveikinni sem hættulegri og næmri
veiki; það tjáir eigi að rengja það nú orð-
áð, að það er áreiðanlega næm veiki.
Jeg ætla eigi heldur að fjölyrða um
Tieilnæmis-umbætur þær, er á þyrfti að
koma meðal almennings. Það þarf fyrst
-og fremst hjörur og króka á gluggana á
bæjunum, til þess að inn komist heilnæmt
lopt og birta. Það þarf að þvo lopt eða
gólf í baðstofunum optur en gert er. Það
þarf að viðra sængurfötin. Almenningur
þarf að venjast á að lauga sig, eins og
forfeður vorir gerðu, helzt á hverjum degi
og allan líkamann. Fæðið þarf að vera
betra en almennt gerist og einkum fjöl-
breyttara. Mjer liggur við að fela þessa
síðustu athugasemd í orðtakinu: »Burt
-með þorskhöfuðin«.
Jeg ætla að þessu sinni að minnast
nokkuð ýtarlega á eina hlið málsins, er
i'hefir í sjer fólginn mikinn og átakanlegan
háska, þótt eigi haíi því verið veitt eptir-
tekt. Það er ráðstöfun holdsveikra niður-
setninga.
Svo er mál með vexti, að þeir sem holds-
veiki fá, verða( vanalega á fárra ára fresti *
ófærir til að bafa ofan af fyrir sjer sjálfir,
■og gerast þá upp á sveitina. Sveitarstjórn-
in kemur þeim þá fyrir á einhverjum bæ
fyrir ákveðið meðlag, þetta frá 70—90 kr.t
með því að ómagahús eru ekki til hjer./
Þeir eru þá síðasta og sóttnæmasta stigi
veikinnar, mcð vilsusár í andliti og á út-
limum, með stór vilsusár í gómnum og)
söttnæma uppgöngu frá holdsveikisbólgn-
um lungunum. Hinn holdsveiki er þannig
innan um heimilisfólkið, borðar saman við
það, sefur í sömu baðstofu og það, og
stundum jafnvel í sama rúmi og heilbrigt
fólk. Á Efstadal i Laugardal lá holds-
veiltur sjúklingur (eltki niðurseta) í sömu
baðstofu (með 6 rúmum) og 12 menn apr-
'ár heilbrigðir, og hafði hjá sjer í rúminu
■tvö börn, enn heilbrigð.
Sjötiu til 90 kr. er svo lítil meðgjöf, að
það mun naumast vera hægt að fæða
verkfæran mann fyrir svo lítið; en i þessu
landi, þar sem peningar eru svo fágæt-ir
og megnið af allri verzlun er eigi annað
en vöruskipti. er meira litið á dálitia gjald-
fúlgu einu sinni á ári heldur en óþægindi
þau, sem því fylgja, að hafa á heimili
sínu jafn óskemmtilegan gest. Að árinu
liðnu kemur það i ljós, að það getur
samt ekki svarað kostnaði, að halda hinn
holdsveika ómaga, sem er nærri því allt af
í rúminu og þarf mikla aðhjúkrun, eða þá
að húsráðanda og öðru heimilisfólki býð-
ur við hinu herfilega útliti hans, er til
lengdar lætur, og vill því eigi hafa hann.
Þá verður sveitarstjórnin að koma honum
fyrir einhversstaðar annarsstaðar, í ein-
hverju eymdarhreysi. Þar myndast þá ný
gróðrarstía fyrir veikina, og getur hún
þannig færzt bæ frá bæ smám saman. En
með því að hún getur leynzt með mönu-
um árum saman, þ. e. það líða stundum
mörg ár frá því að einhver fær hana af
öðrum þar til er fyrst vottar fyrir henni á
honum, og ef til vill eins langur tími þang-
að til, að þeir sem sem eru samt-íða hon-
um fara að sjá á honum, þá koma hin
nýju holdsveikistilfelli ekki fyrir fyr en
löngu, löngu eptir að sá sem veikina flutti
með sjer, er farinn burt af bænum, og eru
heimamenn jafnvel hættir að hugsa nokk-
uð um hann.
Þess vegna er svo örðugt að komast
fyrir, hvaðan sá eða sá heflr fengið veik
ina. Jeg hefi varla nokkurn tíma komið á
svo nokkurn bæ, þar sem holdsveiki hefir
verið, að hinn holdsveiki hafi eigi orðiðað
kannast við, að hann hafi — áður en veikin
kom fram á honum —, við og við komið
nærri einhverjum holdsveikum. Holdsveikir
menn, sem eru á ferð, sofa við sömu rúm-
föt og aðrir, án þess að þau sjeu viðruð.
Að hjón, er annað þeirra er holdsveikt,
geti búið saman langan tima, án þess að
hið heilbrigða fái veikina, sannar vitan-
lega alls eigi, að veikin sje ekki næm.
Neitandi sönnun af því tagi verður yflr
höfuð eigi komið að. Eins er háttað um
tæring, sem er afarnæm veiki. Hjón, er
annað þeirra hefir tæringu, geta búiðsam-
an i mörg ár, án þess að hitt fái hana.
En hitt ber þó eins opt við, að þau sýkja
hvert annað. Hinn ágæti embætt-isbróðir
minn,doktor Ól.afur Guðmundsson, sem hefir
veitt mjer ómetanlega liðsemd, hitti nú á
þossu ári (1894) á einum bæ í Rangárvall
arsýslu, þar sem hans var vitjað til sæng-
urkonu, hana liggjandi í sama rúminu (án
þess að skipt hefði verið um undir henni),
sem holdsveikur bróðir barnsföður liennar
hafði dáið í daginn áður. Jeg skoðaði
kvennmann þennan og mann þann, er hún
bjó saman við, bróður hins dána holds-
veika manns. Þau höfðu bœði, þegar jeg
53. blað.
kom, holdsveiki með eitlum, nýbyrjaða, og
kváðuts hvorugt af vita.
Jeg þarf víst ekki að vitna í fleiri dæmi
til að sýna, að holdsveikum mönnum á ís-
lenzkum bæjum má líkja við glæður i mó.
En að koma holdsveikum niðursetningum
fyrir sitt árið á hverju heimili, svo aumu,
að það vill taka við svo erfiðum og við-
bjóðslegum sjúkling fyrir 70—90 kr. um
árið, það er að sá í frjósaman jarðveg þvi
illgresi, er verið hefir fyrrum landplága
hjer á landi. Veiki þessi er nú að magn-
ast í Rangárvallarsýslu og ef til vill ann-
arsstaðar; þegar eldfjall gýs, eru neistarn-
ir vanir að berast með vindinum víðsveg-
ar. Það þarf að stöðva rás þessarar voða-
veiki í tíma. Hún er sögð vera að færast
í vöxt um allan hin nýja heim, og er það
vitanlega að kenna mannflutningum þeim,
er stafa af nýlendustofnunum vorra tíma.
Fyrir 10 árum kom það upp allt í einu,
að maður einn á írlandi hafði fengið holds-
veiki. Hann hafði aldrei stigið fæti úr fyr-
ir landssteinana, en sofið hjá bróður sín-
um, er hafði fengið þessa hræðilegu veiki
í hernum austur á Indlandi. Um sama
leyti sást einu sinni holdsveikur maður á
einu kjöttorginu í Lundúnum, og varð það
til þess, að þar var stofnað mikils háttar
fjelag, er nefnist »Nat,ional Leprosy Fund«,
og berst af kappi við holdsveikina í öllum
löndum, og hefir meðal annars heitið verð-
launum, 50 pd. sterl., fyrir úrlausn þeirra
vafa-atriða, er jeg hett sett mjer fyrir.
Hjer á landi hefir veiki þessi átt sjer
hæli í mörg hundruð ár, og hún er hjer
enn með fullu fjöri; en þó hefir ekkert
verið gert til að útrýma henni siðan 1848,
er spítalanefnur þær, er áður voru hjer og
betri voru þó en ekki neitt, voru niður-
lagðar, af rangri imyndun um, að sýki
þessi væri á förum, og eins hitt, að hún
væri eigi næm. Þá voru og hinir holds-
veiku sjúklingar sviptir sjóði þeim, 144,000
kr., er var lögleg eign þeirra, meöan nokk-
ur slikur sjúklingur var á lífi. En það
mál er lesendum blaðs þessa kunnugt,
meðal annars af greinum síra Ólafs i Arn-
arbæli fyrir nokkrum missirum.
Alþingi 1894.
VI.
Lög frá alþingí. Frumvörpin um lög-
gilding 2 nýrra vcrzlunarstaða í Borgar-
tjarðarsýslu, við Seleyri og Ilrafneyri, eru
nú afgreidd frá þinginu sem lög. Sömu-
leiðis um löggilding verzlunarstaðar að
Stakkhamri í Miklholtshreppi.
Þingsályktanir. Þá eru og 3 þingsá-
lyktanir afgreiddar frá < þinginu, tvær frá
neðri deild, og ein samþykkt í báðum
deildum.
1. Um birting á tillögum landshöfðingja
til ráðgjafa (i tilteknum málum):