Ísafold - 27.11.1894, Blaðsíða 3

303
Enn um rafmagnslýsingarmálið.
(Niðurl.).
Er þá fyrst nr. I., strætalýsingin. Til henn-
ar ætlar rnarmvirkjafjelagið alls 2,430 pd. sterl.
eða nálægt 43,740 krónur, að uppsetningu og
flutningi með reiknuðum. En af þessari upp-
hæð ganga 1,000 pd. sterl. eða 19,800 króuur
fyrir eina 200 glólampa og strætaleiðara þeirra;
það er nærri helmingur af öllum kostnaðinum
gengur i þessa' lampa, sem þannig verða hver
á 99 krónur. En í póstskriptinni eru 100
þeirra virtir á að eins 400 pd. sterl. eða 72
krónur hver, og í lið V. er hver lampi met-
inn aðeins ál s. 6 d„ eða vart hálta aðra krónu.
Eptir því yrðu þessir 200 lampar á 15 pd. sterl.
^Eru þá eptir 1085 pd. sterl. fyrir jarðleiðara
þeirrá2 /En nú kostar blývarinn koparvff'jáfnvel
í Lundunum að eins 290 pd. sterl. á míluna)
eða 580 pd. sterl. á tvær milur enskar, sem er
talin lengd stræta R.víkurbæjar. Eru þá eptir
505 pd. sterl., eða um 9 þúsund krónur, af verð-
inu; og veit fjelagið bezt, hvað við þær á að
gera. En því þarf endilega að leggja leiðar-
ana neðanjarðar i öðrum eins smábæ eins og
Rvík er og með ekki meiri umferð? Eða, sje
það gert, er nokkurt vit í að meta verðið eptir
því sem kostnaðurinn yrði í Lundúnum, eða
er Rvík virkilega í Lundúnum?
En þetta er ekki hið eina senj mannvirkja-
fræðingunum helir misreiknazt. Þeir byrja
reikninginn með minnstu byltistraumsvjel
sinni, er á að kosta með straumdreiíir (switch-
board) ekki nema 240 pd. sterl. eða 4,320 kr.
En nú þurfa 200 (16-kil.) vanalegir glólampar
að eins 11 kilowatts (hver lampi þarf ekki
nema 55 watts og 1000 watt eru 1 kilowatt), og
byl istraumsvjel, sem framleiðir 15 kilowatts
rafafls, eða meira en þriðjungi meira en þarf,
kostar í Lundúnum með öllum tilheyrandi
raffærum að eins 207 pd. sterl., eða 597 krón-
um minna en þeir góðu herrar gera ráð fyrir.
Um straumleiðarana frá fossinum til bæjar-
ins er þaö eitt að segja, að þeir eru vart
fyrir 3/i vegalengdarinnar, þegar ætlað er íyrir
bugðum; og væri enginn straumbreytir, þá
yrðu leiðararnir að vera að minnsta kosti tvö-
falt gildari að þvermáli og nær fjórfalt dýr-
ari enn gert er ráð fyrir; en sje straumbreytir
brúkaður (sem þó ekki sjest af áætluninni),
þá gætu leiðararnir verið miklu grennri og
tiltölulega ódýrari. Þetta atriði hins fyrsta
liðar áætlunarinnar er því eintóm endaleysa,
hvernig sem það er skoðað.
Verð vatnshjólsins og meðfylgjandi pípna
er fullríflega reiknað. Eða nægir ekki minna
en 100 feta hátt fall og ekki ódýrara en
10,800 króna vatnshjól?
Elutningskostnaður og uppsetningarkostnað-
ur eru affleiddar stærðir, eptir fjelagsins á-
ætlun, eitthvað 20°/o af kostnaði raffæranna;
og þar sem verðlag þeirra er, eins og þegar
er sýnt, allt á ringulreið, þarf ekki að fjöl-
yrða hjer um frekar.
II. *Lýsing í húsum i sambandi við strœta-
lýsinguna.« Hún byrjar með því að gefa
hverjum R.víkingi einn 10 kertaljósa rafmagns-
lampa; 3,000 glólampa fyrir 4,000 íbúa: 30,000
kertaljósabirta á að uppljóma þeirra 380 hýbýli;
8 kertaljós á hvert nef! Og til að framleiða
allt þetta ljósmagn þarf, svo sem auðvitað,
nærri 3—5 watts á hvert ljósj, eða alls liðugt
100 kilowatts, og það eiga tvær 50 kilowatts
byltistraumsvjelar fjelagsins að gera (hin
þriðja á aft vera til vara, ef önnur hvor hinna
veiktist), og það geta þær gert; en meira geta
þær ekki. Allt þetta er því harla gott og
greinilegt. En svo keinur kostnaðarskýrsla
númer tvö; og hjer verður, ef mögulegt væri,
seinni villari verri hinni fyrri. Því þar sem
i fyrri skýrslunni því nær helft alls kostnað-
arins var lögð á strætalampana og leiðara
þeirra, þá gerir þessi skýrsla ekki grein fyrir
einum eyri af verði þessara þrjú þúsund hús-
lampa. Þar á móti er verði strætalampanna
og leiðara þeirra, þ. e. þessum liðugt 19,000
krónum, skotið inni í, eins og til uppbótar.
En hafi mannvirkjafræðingunum gleymzt að
geta lampakostnaðarins, þá hafa þeir þó í
þetta skipti munað eptir, að raffærin þyrftu
eitthvert skýli, einhverjar vjelstöðvar. Og svo
hafa þeir slengt verði vjelstöðvanna saman
við vffrð aflvakanna, og metið þær ásamt
þremur 50 k. w. byltistraumsvjelum á ein
1,500 pd. sterl. Nú kosta 50 k. w. bylti-
straumsvjelar með öllu tilheyrandi eitthvað
450 pd. sterl. hver, og þrjár þess vegna 1350
pd. sterl. En straumdreiíir, eins og hjer ræðir
um, yrði ekki fyrir innan 100 pd. sterl. Eru
þá ein 100 pd. sterl. eptir fyrir vjela-
stöðvarnar. Það yrðu fallegar vjelastöðvar,
sem Englendingar bygðu fyrir 1800 krónur!
Verðlag loptvírsins er sömu annmörkum
merkt sem í fyrsta lið áætlunarinnar, að því
frádregnu, að hjer er þó gert ráð fyrir straum-
breyturum (transformers); en þeir eru hjer meira
en þriðjungi (um 2/s) dýrari en fá má sams
konar raffæri í Lundúnum.
Alls telst þeim herrum svo til, að allur
kostnaður við lýsing húsa og stræta muni
nema 8,720 pd. st., eða 156,940 kr., og eru þó áð-
/ urgreindir 3000 húsalampar ekki meðtaldir.
Verður lýsing húsa og stræta til samans eptir
þessu ekki fullt fjórum sinnum það sem
strætalýsingin ein átti að kosta. Það er að
skilja: að tíu sinnum meira rafafl og ellefu
sinnum meira ljósmagn má, samkvæmt þess-
ara mannvirkjatræðinga áætlun, með því nær
sama fyrirkomulagi og á sama stað, fram-
leiða fyrir tœplega fjórum sinnum meira
verð. Trúlegt þetta.
III. En svo kemur kóróna þessarar þríeinu
markleysu — rafhitunaráætlunin. Reyndar er
nú þessi liður áætlunarinnar ekki mikið ann-
að en marklaust orðaglamur og vífilengjur,
eða kannske fínt háð um það, að íslendingum
skuli hafa dottið annað eins { hug og rafhit-
an; þess konar »business« mætti óhætt bíða
þar til raflýsingin væri komin á. En samt
byrja þeir vel. Svo vel, að jeg verð að taka
orð þeirra til ögn nákvæmari yfirvegunar.
»Hitanin«, segja þeir, »mundi ekki breyta
stofnfjdrupphœðinni i neinu, nema því, að
kaupa þyrfti ofna (heaters); en leigunni fyrir
afnot þeirra mundi að sjálfsögðu verða hagað
svo, að hún borgaði þann kostnað«. Vel sagt,
velráður. Auðvitað mundi privat fjelag *haga«
leigunni svo, að hún borgaði allan aukakostn-
að — við hitunarofna. En yrði það allt, sem
við þyrfti að bæta ? Gætu tvær 50 k. w. bylti-
straumvjelar bæði lýst 3,200 glólampa með
eitthvað 100 k. w. Ijósmagni (sem er allt þær
megna) og, þar að auki, hitað íbúðarhús Rvík-
urbæjar? Og geti þær það ekki, sem hverjum
heilvita manni, er ígrundar þetta nokkuð.ætti
að vera auðsætt, hlytu menn þá ekki að bæta
nokkrum vjelum viðogjafnvel auka leiðarana
einnig, og hlyti það ekki að breyta fjárstofns-
upphæðinni? Með öðrum orðum, er akki þessi
rafhitunar-áætlun mannvirkjafræðinganna
miklu meir en hálfgildings þvættingur? Er
þessi þrí-eina enska mannvirkjahugmynd, þessi
strætaljóss-, húsaljóss- og rafhitunar-áætlan
ekki að miklu leyti botnleysa og lokleysa?
Hún er svo sem ekki búin enn.
Það stendur þar, nr. 4., einn einmana mótor
(hreifivjel); enginn veit til hvers. Jeg læt
hann líka hlutlausan.
Og svo er fimmti og síðasti liður, eins og
lög gera ráð fyrir, um viðhald.
Hjer kemur það þá upp úr kafinu, sem áð-
ur er á minnzt, að lamparnir, þessi dýrindis-
djásn, sem hjer að undanförnu hafa haft svo
þýðingarmikil og óútgrundanleg áhrif á kostn-
aðinn, þeir erunúvirtir aö einsálsh. 6d. eða
hálfa aðra krónu hvér. — En með því þeir !
eiga að brenna 8 stundir á dag til jafn- I
aðar allt árið { krlng (þ. e. 3000 stundir á ári) |
þá verður kostnaðurinn fyrir s/s húslampanna (
45 pd st. eða 900 krónur. Hvað lengi stræta- |
lamparnir eigi að loga, láta þeir ósagt. En
auðsætt er af þessu að þeir Lundúnamenn
ætla fremur sólarlítið á Islandi. Að öllu
töldu reiknast þeim svo að viðhaldið við húsa-
og gatnalýsingu yrði árlega (45 + 60-4- 5°/o
af 8720 pdst.) — 541 pd st. eða 9,378 krónur,
auk kaup til 3 manna. Og sje viðhaldskostn-
aður strætalýsingarinnar einnar metinn í sama
hlutfalli. yrði hann tæplega */4 þeirrar upp-
hæðar eða minna enn 2344 krónur. Og þótt
tveggja manna kaupi (1000 kr. á hvern) væri
bætt við, yrði hann samt talsvert minna en
5000 krónur, ekki langt yfir 5000 kr., eins og
»ísafold« segir. Og það jafnvel eptir þessari
mannvirkja áætlun. Enn ber þess aö geta,
að viðhaldið yrði, samkvæmt henni, íyrir húsa-
og gatnlýsing ekki full 10,000 krónur, auk
verkmanna launa. — En tekjurnar meta þeir
á 1750 pd st. og er ágóðinn því (1750 + 541 +
200) ætlandi 3 verkmönnum 3,600 krónur í
árslaun — um 1009 pdst., eða yfir ll°/o af stofn-
fjenu. Ekki svo slæmt fyrir fjelagið. — Eða
mundi mönnum hjer þykja hættulegt að leggja
fje sitt í fyrirtæki, sem gæfi þeim yfir 10°/o
vöxtu árlega! — Mundi ekki mögulegt að fá
saman ein 150,000 krónur til þess konar ný-
breytni. Er þá kostnaðurinn, jaln vel eptir þess-
ari áætlan, ókleyfur? Og hrekur hún eitt ein-
asta atriði, er jeg hefi sagt, eða gelur hún á-
stæðu til að vefengja það?
Miklu fremur sýnir hún, ef hún annars sýn-
ir nokkuð nema sjálfa sig, að jeg hefi ekki
métið kostnað vjela og viðhalds af handahófi,
eins og höfundur hennar virðist hafa gert.
Svona er þá þessi mikla áætlan, þessara
miklu mannvirkjafræðinga er >vita« svo
■>glðggt og greinilega, hvað fieir fara með*.
Svona er áætlan sú, er Isafold byggir á, þegar
hún mælir eptirfylgjandi spádómsríku orðum:
»Er hætt við eptir þessu, að nýbreytni þessi
öll saman, svo girnileg sem hún væri, mundi
þykja miður árennileg fyrir kostnaðar sakir«.
Já, svona »áreiðanleg, glógg og greinilegi,
svona sannfærandi er áætlun þessi, sem sýn-
ishorn af því, hvað útlendir leyfa sjer að
bjóða íslendingum, og hvað íslendingar i and-
ans auðmýkt sinni taka trúanlegt.
En sje mönnum annt um að sjá fleiri út-
lendar áætlanir þessa efnis, þá get jeg máske
hjálpað um eina til, er mjer var send síðast-
liðinn febrúar, og sem jeg sendi hingað til
bæjarins. Annars virði jeg öðrum þessa »au-
toritets«-trú til vorkunnar, eins og aðrir virða
mjer fákænsku mína.
Lrímann B. Anderson.
Ósvlfin óráðvendni. Snemma í síðastliðn-
um mánuði var flutt úr Viðey til Geldinga-
ness grá hryssa, 14—15 vetra gömul, óaffext,
með mark: gagnbitað hægra; stór, feit og falleg,
og fremur viljug. Hjá þeim, er ljetu hana
sjálfráða, var hún sem klárgeng, en hjá mönn-
um, sem kunnu með að fara, var hún allvel
vökur; þó skeiðaði hún aldrei í hægri ferð,
en brokkaði mikið.
Fyrstu dagana t síðastliðnum júnímánuði
átti að brúka hryssuna, en þrátt fyrir marg-
ítrekaða leit fannst hún hvergi.
Þar eð tjeð hryssa hatði gengið flest sumur
í Geldinganesi, síðan hún var tryppi, ogVldrei
þaðan farið mannlaust, datt engum annað í
hug en að hún væri dauð — hefði ætlað að
synda út í Yiðey, en farizt á leiðinni.
Það var hvorttveggja, að óiíklegt þótti, að
henni hefði verið stolið úr sínu gamla frið-
landi, Geldinganesi, enda mjög illt að ná henni
haptlausri úti, þar sem hún var bæði stygg
og slæg.
Nú, um miðjan nóvember, kom áðurnefnd
hryssa að Gufunesi í Mosfellssveit, þá aljárn-
uð, affext og mjög mögur, og auðsjáanlega
mikið og illa brúkuð í sumar og haust.
Sá, er gefur undirrituðum áreiðanlegar og
góðar upplýsingar um það, hvar optnefnd
hryssa hefir verið, og hver hana hefir brúkað
í sumar, fær góð ómakslaun.
Hafnarfirði, 20. nóvember 1894.
Guðmundur Böðvarsson.