Ísafold - 08.12.1894, Síða 1

"Kemur át ýmiat emu sinn
oða tvisvar i vikn. Yerð árg
minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eða 1 Va doll.; borgist
fyrirmibjan júlimán. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsftgn(skrifleg)bundin yið
Aramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreiöalustofa blafcB-
ius er i AusturHtrœti 8
XXI. árg.
Reykjavik, laugardaginn 8. desember 1894.
79. blaö.
IÖF* Nýir
skilvisir kaupendur að 22. árg.
ÍSAFOLDAR
(1895) fáí kaupbæti 3 Sögusöfn
og ritið »Friður sje með yður«, samtals
um 700 bls., minnst 4 kr. virði. Enn
fremur síðasta fjórðung þéssa árg. (1894),
ef borga fyrir fram.
Hvenær verður verzlunin frjáls?
»Hvenær verður verzlunin frjáls«, spyr
hr. Víglundur í »Þjóðólfi«. Þótt grein hans
um þetta efni sje afar-löng, virðist þó svar
hans upp á spurninguna æði-óljóst.
Hjer skulu tekin fram hin helztu merki,
•er hann telur sem vott um ófrelsi verzlunar
vorrar.
1. j.Umkvartanir manna um lágt verð á
innlendum vörum, en hátt á útlendum«.
Sjerhver, semnokkuð þekkir til verzlunar-
gangsins hjer á landi, veit mjög vel, að
kaupmenn borga innlendar vörur optast
með hinn ýtrasta verði. Kaupfjelögin, sem
farin eru að myndast, sýna þetta bezt.
Hvað snertir hátt verð á lítlendum vörum
hjá kaupmönnum,' þá mun hver og eini^
sem með sanngirni vill líta á þann mikla
kostnað, sem hvílir á hinum útlendu vör-
um, ganga úr skugga um, hvort verð á
þeim sje opt um skör fram hjá kaupmönn-
um, að minnsta kosti í hinum stærri kaup-
túnum.
2. jEndingavleysi sumra vörutegunda, t. a.
m. húsaviðar, skipavihar, fataefnis, skinnavöru,
o. fl.«.
Það eru mí því nær eingöngu norskir
lausakaupmenn, sem flytja hingað húsavið,
•en ekki kaupmenn vorir. Það er satt, að
:þessi norski viður, sem nú fiyzt, er lakari
■en viður, sem áður fluttist, en líka þeim
mun ódýrari. En á ekki allt að vera ö-
dýrt nú um stundir? Fataefni, sem flyzt,
endist eptir gæðum, og eptir gæðunum fer
verðið. Til skipagjörðar eru flutt »valborð«,
sænsk, og er það ágætur viður. I mörgum
skinnum getur nú, sem fyrri, hjer sem í
• öllum öörum löndum fundizt gallað skiim.
En hvernig þetta getur talizt vottur um
• ófrjálsa verzlun, er ekki auðvelt að sjá.
3. »Ámæli þau, sem landsmenn fá fyrir
verkan og meðferb vöru sinnar«.
Þessi ámæli miða til þess, að hvetja
landsmenn til að vanda sem bezt vöru sína,
og eru ekki enn orðin um skör fram. Því
frjálsari, sem verzlanin er, því fremur gjörir
hún greinarmun á vandaðri og óvandaðri
vöru. Einnig þetta atriði sanna kaupfje-
lögin bezt. Hr. Yígiundur mun varla neita,
að þau sjeu hinn helzti vottur um frjálsa
verzlan, eða að þau sjeu »frjáls verzlan«;
en til þeirra leitast bændur við að vanda
sem bezt vöru sína.
4. »En bezt af öllu vitna um ófrjálsa verzlan
kaupstaðarskuldirnar, og volæðið kringum
margar verzlanir«.
Þetta er nú gamla vísan nm, að það sje
kaupmönnum að kenna, að landsmenn sjeu í
kaupstaðarskuldum. — Jeg bið um lán í
landsbankanum, og fæ það. Þá er jeg
kominn í banka-skuld. Dettur nokkrum
í hug, að kenna bankanum um það ? Jeg
bið kaupmann um lán og fæ það; við það
er jeg kominn í kaupstaðarskuld. Ber að
kenna kaupmanninum það? Það er ekki
hcnum að kenna, ef jeg borga það ekki.
»Skuldin stafarafþví, hjá kaupmanninnm,
að allt er svo dýrt hjá honum«, segja sumir.
En þeir gleyma því, að lántakandinn veit
eða getur fengið að vita verð á sjerhverju,
sem hann hiður um og fær. • Honnm er
því engin ráðgáta, hversu há upphæðin er,
sem hann fær til láns; gjaldþol sitt hlýtur
hann að þekkja sjálfur bezt. Kaupmaður-
inn þrýstir engum til að taka lán hjá sjer;
hann er beðinn um það ; ef að lánið ekki
borgast, stendur skuld; er það kaupmann-
inum að kenna ?
Það er satt, að opt er mikið volæði
kringum kaupstaði, og þó er þar optast
meiri atvinnu að fá en annarsstaðar. Er
þetta af því, að kaupmenn seiji nábúum
sínum vöruna dýrari en öðrum ? Alls ekki;
orsökin getnr þá ekki verið önnnr en sú,
að þeir, sem búa nærri búðinni, eru óvar-
kárari með að biðjaumlán, og spila lakar
úr efnum sínum en þeir, sem fjær búa.
5. Hr. Víglundur talar um seinokun eins
kaupmanns, um 18 aura vinnugjald um klukku-
stund, og um 18—20 tíma vinnu í sólarhring«.
Hjer nærlendis (við liöíuðstaðinn) þekkja
menn ekkert siíkt, og getur hver trúað því
sem trúa vill. Hjer við Faxaflóa eru horg-
aðir 20—30 a. um tímann, eptir því, liver
vinnan er, og unnið í 10—11 tíma, með
tveggja tíma hlje til máltíða. Aptur inætti
koma með dæmi þess, að bændur hafa
heimtað 1 pund af íslenzku smjöri fyrir
hverja tunnu af salti, sem þeir skipuðu
upp fyrir kaupmenn, og kröfur sumra
þeirra við kaupmann fyrir verk og hand-
tök hafa ekki borið og bera ekki vott um
ófrelsi frá bænda hlið.
6. »Að ýmsar vörutegundir vanti hjá kaup-
mönnum, t. a. m. drög undir skip, o. fl.«.
Þetta er einmitt merki um frjálsa verzl-
an. í einokunartíðinni, svo nefndri, voru
kaupmenn skyldir til að hafa þær og þær
vörur; þegar verzlunarbandið var leyst,
losnuðu þeir við þá skyldu.
Ara-plankar, sem kosta 8 kr., og að eins
fást úr 2 árar, eru hjer óþekktir; þeir,
sem hjer flytjast, kosta 7—7x/2 kr., og úr
þeim fást 4 árar.
7. »Að kaupmaður með valdi skipar erfiðis-
mönnum úr einni slitvinnu í aðra, t. a. m. frá
kolaburði að fara að róa út skip!«
Erflðismaðurinn heflr þann daginn selt
kaupmanninum vinnukrapt sinn fyrir um-
samið verð. Neyðist kaupmaðurinn til að
beita »vaidi«, sem ekki mun koma fyrir,
væri það erfiðismanninum sjálfum að
kenna.
8. »Sögn um Norðmann, sem gjörðist 1890«.
Það hlaut hver kaupmaður að hafa frelsi
til að segja við Norðmanninn : »Jeg kaupi
hálfan farm þinn, en með því móti, að þú
svo farir á annan stað með hinn helming-
inn«. Norðmannsins var að ganga að eða
frá boðinu. Allt eins hefði einhver bóndi,
eða bændur í sameiningu getað sagt hið
sama við Norðmanninn til þess, að láta
kaupmanninn verða af kaupinu. Sagan
sannar ekki ófrelsi, heldur frelsi verzlun-
arinnar.
9. »En hyrningarsteinninn í þann múr, sern
girða skal fyrir öll pöntunar-umbrot, er lagður,
þar sem með iækkandi sólargangi — lækkar
einnig lánssólin á náðarhimninum«.
Hjer virðist hr. Víglnndur gefa í skyn,
að aukið lán hjá kaupmanninum, aukin
skuldasúpa sje vegurinn til að greiða
mönnum götnna að því, að panta sjer
vörur í fjelögunum, og það er það líka,
ef ekki þarf að hugsa um að borga kaup-
manninum.
10. »Hver fátæklingurinn eptir annan er
boðaður inn á náðar-kontór kaupmannsins til
þess, að skuldbinda sig til að leggja inn flsk
sinn blautan framvegis. — Með þessum kjör-
um veitist lán«.
Mundi herra Yigiundur fús til að lána
eignir sínar fátækum mönnnm gegn rýrari
trýggingu en flskinum í sjónum, sem fá-
tæklingurinn einhvern tíma kann að afla?
11. sBiautfisks-bandinginn þarf að borga,
eptir jörð sína — hann þarf að borga presti,
sýslumanni o. s. frv.«
Hann borgar engura þessara, ef hann
deyr úr hungri, en frá þessn forðar kanp-
maður honum (nema hinn hafi einhver
önnur betri ráð, og því leitar hann þá
ekki þeirra ?) gegn mjög óvissri tryggingu.
Yill sýslumaður, vill jarðareigandi líða fá-
tæklinginn um gjald sitt til þeirra gegn
sömu tryggingu og hann veitir kaupmann-
inum fyrir lífsuppeldi sínu ? Og þó er
iifsuppeldi hans skilyrði fyrir, að hann
geti borgað sýslumanni, presti o. s. frv.
nokkurn eyri. Mundi fátæklingnrinn ekki
á stundum fara synjandi frá þeim góðu
herrum, ef hann færi því á flot við þá?
En þótt nú fátæklingurinn hafi lofað
kaupmanni að leggja inn til hans sjávar-
afla sinn og endi það, þá er þess vert að
geta, að sjór er ekki stundaður nema til-
tölulega lítinn part ársins. Það er von,
þótt fátæklingurinn sje fátæklingur, ef
hann er iðjulaus allan hinn tíma ársins;