Ísafold - 08.12.1894, Blaðsíða 2
314
og- sá tími, sje hann vel notaður, er yfrið
nógur fyrir hann til að vinna sjer inn
fyrir hinum gjöldunum, sem hr. Víglundur
nefnir.
En hvenær verður verzlunin þá frjáls?
Eptir kenningu hr. Víglundar virðist þar
til þurf'a það sem hjer segir:
Innlendar vörur eiga að borgast mjög
hátt, en útlendar seljast með afar-vægu
verði; húsa- og skipaviður á að vera
mjög vandaður, en ódýr; fataefni á að
vera mjög sterkt, en ódýrt, og gallað
skinn má ekki fyrir finnast; landsmenn
mega trassa vöndun á vöru sinni sern
þeir geta bezt, án ámælis frá kaupmanni,
en hæsta verð fyrir hana verða þeir að
fá; kaupmaður á að lána fátæklingum
vörur sinar ; »lánssólin á náðarhimninum
má ekki lækka«; hann á að lána mönn-
um á vetrum, svo að þeir haldi holdi og
hamsi, og til þess, að þeir á sumrum,
geti lagt vörur sínar óskertar inn i
kaupfjelögin, borgað presti, sýslumánni,
o. s. frv.; en kaupmaður má ekki vera
svo ófrjálslyndur að inna eptir tryggingu
fyrir því, sem hann lánar; þegar kaup-
maður tekur menn í vinnu, þá má hann
ekki láta daglaunamennina vinna annað
en það, sem þeim líkar; hann má ekki
láta sig vanta neina vörutegund, svo að
jafnan sje til taks hvað eina, er menn
óska til láns; ef útlendingar koma hjer
til lausakaupa, þá má kaupmaður alls
ekkert við þá semja, heldur hafa skipta-
vinir hans einkarjett til þess. —
Að fengnum þessum skilyrðum virðist,
eptir grein herra Víglundar, mega kalla
verzlunina frjálsa.
En svo lengi sem kaupmenn ekki með
sjerstökum lagafyrirskipunum eru sviptir
öllum mannlegum rjettindum og vernd
laganna, þá mun þorri manna ekki vera
samdóma hr. Yíglundi um skoðun hai>s á
frelsi verzlunar vorrar.
Aptur á móti er allur þorri manna sam-
dóma um það, að verzlan vor er í röngu
horfi; vjer geturn beint henni í rjettara
horf, ef oss og fulltrúum vorum á alþingi
veitist vit og kraptar til að fgrípa tæki-
færið til þess, þegar það býðst. En það
frelsi í verzlan, sem veitir*öðrum málsað-
ila öll rjettindin, en leggur allar skyldurnar
á hinn, fæst aldrei. Enda er “slíkt ekki
neitt frelsi.
Þ ó r ól fu r.
Um sýslnvegina í Arnessýslu.
Haustið 1892 skoðaði jeg sýsluvegina í Ar-
nessýslu, eptir áskorun sýslumanns, og átti
að segja álit mitt um, hvað gera skyldi til
viðreisnar sýsluvegunum. Tíminn |lvar af
skornum skammti, sem jeg hatði til að ferð-
ast um sýsluna, en jeg reyndi eptir megni að
kynna mjer málið, og sendi sýslunefndinni
skýrslu um ferðina og hvað mjer virtist ráð
að gera.
Hið fyrsta, sem jeg áleit að gera ætti, var,
að fá sjer mann, sem vildi læra vegagjörð,
helzt þar innlendan, og láta hann standa fyrir
allri vegavinnu í sýslunni. Annað var það,
að skipta sem minnst í sundur sýsluvegapen-
ingunum. Með öðrum orðurn: láta vinna á
sem fæstum stöðum í einu, en bað lítið gjört
væri, væri vel at hendi leyst. ' Þegar maður
er íenginn, sem kann að verkinu, þá getur
hann vanið menn við vinnunar—það er hægt
að fá góða verkamenn í Árnessýslu; þar eru I
yíirleitt vel duglegir menn — og sagt til, hvaða j
verkfæri eigi að nota við vinnuna. Það er i
mikið 1 það varið, að hafa hin rjettu verkf'æri. j
Það er ótrúlegt, hverju það munar. I
En jeg sje ekki, að sýslunefndin haíi tekið
þessar tillögur minar neitt til greina. Það er
síður en svo. Haíi vegavinnunni þar ekki !
farið aptur síðan, þá hefir henni ekkert farið j
fram.
Tökum til dæmis Mela- eða Neshrúna.
Sýslunef'ndarmennirnir í þeim hreppum, sem
vegurinn liggur eptir, hafa hver sinn hluta til i
aðgerðar, hver i sínu umdæini, og mun enginn
geta sagt, að það verk lofi meistarann; það
er eitthvað annað. Þó má geta þess, að vorið
1892 gerði Grimur bóndi í Óseyrarnesi við
dálítinn spotta af' veginum, j)og var það von-
um fremur vel gert.
vor fór jeg um Nesbrúna, og sá þá hvernig
verkið var framkvæmt. Þar sem fkantarnir
höfðu aflagazt, þá var tekið utan úr þeirn og
vegurinn mjókkaður. Þetta hefir gengið ár
eptir ár, svo uú er hann ekki orðinn á köfl-
um meira en fl1/^ alin á breidd. Upphaflega
var hann 5 álnir. Verði þessari aðferð haldið
áfram, má hamingjan vita, hvað vegurinn
verður mjór á endanum.
Sumir voru að mylja grjót — því annan of-
aníburð er varla auðið að fá — og hötðu mjög
vond verkfæri, og því verri vinnuaðferð. Með-
al annars var verið að flytja grjót að vegin-
um, og var það borið á hestum í krókum. I
haust fór jeg eptir veginum, og var hann þá
hjer um hil ófær. Hestarnir óðu moldina og
grjótið, optast i hnje. Það mátti svo segja,
að hann væri ekki fær nema fuglinum fljúg-
andi.
Það er vitaskuld, að meira verður að leggja
til vegarins heldur en gert hefir verið að und-
anförnu — 200 eða 300 kr. á ári, — en þá væru
peningaútlátin einu sinni fyrir allt. Væri
haganlega að farið, mundi ekki kosta meira
en 2000—2500 kr. að gera þennan veg góðan.
En þá væri hann líka óhultur um langan
tíma.
v Þessu munu menn svara þannig, að sýslu-
nefndin hafi ekki svo mikið fje til umráða, og
í öðru'lagi, að það sje ekki vert fyrir sýsl-
una að f'ara að leggja svo mikið fje til þessa
vegar, því hann verði óþarfur þegar hin fyrir-
hugaða flutningsbraut komi af Eyrarbakka og
yfir Flóann.
Fyrri viðbárunni mætti svara þannig, að
hetra er að taka lán hjá landssjóði, sem af-
borgast ætti á 28 árum með vöxtum; það
yrði 120—150 kr. útborgun á ári fyrir sýslu-
sjóðinn. Hinu má svara á þá leið, að það er
ekki vist hvar flutningsbrautin verður látin
liggja, þó margt mæli með þvi, að hún liggi
f'rá Ölfusárbrúnni íyrir austan Sandvik, þar
beint niður yfir Breiðumýri og lendi skammt
fyrir' austan Eyrarbakka. Þetta er ekki mögu-
legt að ákveða fyr en búið er að rannsaka á
fleiri stöðum. I öðru lagi er það, að langt
verður þangað til að þessi vegur kemur, að
öllum líkindum ekki fyr en eptir aldamót.
Fyrst verður veguriun austur i Rangárvalla-
sýslu lagður, og það er langur vegur austur
að Ytri-Rangá.
Hvernig sem fer, þá eru mikil líkindi til,
að þessi fyrirhugaða flutningsbraut liggi ekki
svo vestarlega yfir Flóann, að ekki verði þörf
á að halda Nesbrúnni við eins fyrir það; en
vitaskuld er það, að umferðin minnkar; en þá
þolir hún líka lengur.
Reykjavik 3. desember 1894.
Erl. Zakariasson.
Eptirniæli. Hinn 27. septbr. þ á. andað-
aðist á Sanðárkrók bjá bróður sínum, síra
Árna Björnssyni, Björn Einar Helgason, eptir
langa og þunga legu í lungnatæringu. Hann
var að eins fullra 19 ára’ (f. 8/s’74), mjög mann-
vænlegur, gæddur góðum gáfum og fríður
sýnum, enda hafði hann áunnið sjer hyllir
þeirra, er höfðu kynnzt honum, bæði árið er
hann var í Vestmannaeyjum með móður sinni,
og hjá kaupmanni L. Popp sál., er reyndist
honum föðurlegur vinurs.
«Hinn 11. f. mán. (nóv.) andaðist í Vest-
mannaeyjum háöldruð merkiskona Guðfinna
Gisladóttir 87 ára (f. 15. ágúst 1807), móðir
Gisla Engilbertssonar fyrverandi verzlunar-
stjóra við Juliushaabverzlun hjer og þeirra
systkina. Hún var ekkja eptir Engilbert
bónda Ólafsson, er bjó allan sinn búskap í
Syðstumörk undir EyjafjöJlum. Guðfinna heit-
in þótti á yngri árum sínum fyrirtakskona
að dug og ráðdeild, trygg og vinföst, guð-
hrædd og gestrisin. Faðir Gnðfinnu, Gísli
bóndi Jónsson í Hallgeirsey, var albróðir Guð-
rúnar, móður síra Tómasar Sæmundssonar».
Aðfaranótt laugardags 1. þ. m., hvarf hjeð-
an úr bænum maður að nafni Sigurður Sig-
urðsson, vinnumaður hjá kaupmanni G. Zoega,
36 ára að aldri, og má fullyrða, að hann sje-
ekki lengur á lífi.
Hann haföi verið vinnumaður hjá G. Zoega
um 20 ár og jafnan fengið orð fyrir að vera
framúrskarandi hjú, fyrir sakir reglu- og hirðu-
semi, skyldurækni, samvizkusemi og húsbónda-
hollustu. En fyrir rúmu missiri siðan fór að-
bera til muna á þeim veikindum hjá honnm,
er eptir það fóru smámsaman versnandi, og
,nú á einhvern hátthafa orðið honum að bana.
Itrekuð leit hefir verið gjörð að honura og
það með talsverðum mannsöfnuði, en hingað
til árangurslaust.
Brjefaflöskuhrakningur. Hjeraðslæknir
Þorsteiun Jónsson í Vestmannaeyjum skrifar
ísatold 16. f. mán.: «Hinn 4. október 1891
sendi jeg flösku á stað til lands; i henni voru.
2 brjef og dálitið af munntóbaki handa finn-
anda. Þessi flaska rak haustið 1893 við Dönö
við Nordland í Noregi. Þaðan voru brjefin
send veðurfræðisstoínuninni í Kristjaníu, og
SVO sendi forstöðumaður veðurfræðisstofnun-
arinnar, H. Mohn, sem kom hingað með-
Vöringen 1875, og var hjer í landi heilan
dag, mjer brjefin nú í haust. Var annað-
brjefið frá mjer; hitt frá þáverandi stúdent
Jes Gíslasyni til manna í Landeyjum, (um.
hest útvegun eða lán handa þeim stúdentum
Jes og Magnúsi til Rvíkur). Hinn 4. október
1891 var stormvindur á sunnan, gekk um
kveldið til suðvesturs, daginn eptir til suð-
austurs og austurs, svo jeg taldi víst, að
flaskan hefði náð landi».
Póstgufuskipiö Lanra (Christj-
ansen) lagði af stað hjeðan áleiðis til Khafn-
ar 3. þ. m. að morgni, og fóru með henni';
til útlanda: amtmannsekkja Kristjana Haf-
stein með dóttur sinni (Elínu), Miss Pater-
son, kaupmennirnir: Eyþór Eelixson, Chr..
Popp frá Sauðárkrók og Sig. E. Sæmunds-
sen frá Olafsvík; verzlunarmennirnir Bar-
tels og N. B. Nielsen; ennfremur Guðjón
Sigurðsson, úrsmiður af Eyrarbakka og
Frímann B. Anderson frá Ameríku, áleiðis
þangað aptur.
Með póstskipinu kom um daginn, auk
þeirra, er þá var getið, Guðmundur óðals-
bóndi Einarsson í Nesi.
Fáheyrt þorparabragð. Skrifað úr Vest-
mannaeyjum 18. f. mán. nóv.: «Fáheyrt þorp-
arabragð var framið hjer í gærkveldi á miðri
vöku, þar sem tilraun var gerð til að kveikja
i mjög stóru vörugeymsluhúsi (30 X 16 álna)
tilheyrandi verzlunarstaðnum Goodthaab; hafði
reiðingspjötlu, vættri í steinoliu, verið stungið
undir annan hliðarvegginn á húsinu, sem allt
er úr timbri, bikað koltjöru, og síðan kveikt
í; en til allrar hamingju sást eldurinn svo
snemma, að hægt var að slökkva. Austan-
stormur var, og hefði eldurinn náð að magn-