Ísafold - 15.12.1894, Side 1

'Kenmr út ýmiat einu sinn
“-aða tvisvar í viku. Verö árg
minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. e^a l1/* doll.; borgist
fyrirmibjanjúlímán. (erlend-
is fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bandin vi&
áramót, ógild nema komm
sje til útgefanda fyrir 1 .októ»
berm. AfgreiDslastofa blafts-
ins er i Austuratrczti a
XXI. árg.
Reykjavík, laugardaginn 15. desember 1894.
81. blað.
Xíir' ÍSAFOLD kemur út tvisvar í
aiæstu viku, miðvikudag og laugardag,
— og auglýsinga-viðaukablað hið Jjriðja.
Um holdsveikina á íslandi
og stofnun holdsveikraspítala.
Eptir síra Ólaf Ólafsson í Arnarbæli.
I.
Holdsveikismálinu er nú það langt kom-
ið, að erlendur læknir, sem sem sjerstak-
lega heflr lagt stund á þenna sjúkdóm.
Iiefi rannsakað hann um land allt og leit-
að allra þeirra upplýsinga uin málið, sem
:,fcægt að fá þá í svipinn meðan hann dvaldi
flijer á landi. En hvað hefir nú komið í
’djós við þessa rannsókn?
I. Fyrst og fremst það, að holdsveikin
er miklu almennari, tíðari og voðalegri
hjer á landi en menn höfðu áður gjört
sjer í hugarlund;
II. að holdsveikin er næmur sjúkdómur
og þar af leiðandi,
III. að hún fer í vöxt og breiðist út í
sumum hjeruðum landsins með hræði-
legum hraða, og því ekki hægt að
segja, hve víðtækur þessi voðalegi
sjúkdómur kann að verða.
Fram til þessa tíma var allur almenn-
ingur lijer á Suðurlandi þeirrar skoðunar,
að veikín væri ekki næm, en arfgeng.
Þetta sýndi almenningur með því, að hann
umgekkst holdsveika menn óttalaust. en
gaf illt auga börnum holdsveikra foreldra,
þótt börnin væru uppkomin og hefðu eng-
in merki eða einkenni veikinnar. Þetta
var líka náttúrlegt; sjálfir landlæknarnir
’voru á sömu skoðun, og annar þeirra sagði
við mig fyrir tæpum 2 árum, að enginn
jþyrfti að láta sjer detta í hng, að veikin
væri næm; en hitt væri víst, að hún væri
■arfgeng. En jeg veit líka til, að sumir
beztu iæknar landsins voru á annari skoð-
un, svo sem hinn ðgæti hjeraðslæknir Guð-
mundur Guðmundsson í Laugardælum.
Jeg var með dr. Ehlers í sumar, er hann
skoðaði nokkra sjúklinga; rannsakaði hann
mjög nákvæmlega, hvaðan og hvernig hver
sjúklingur hefði sýkzt.
Til skýringar þvi, hvernig veikin breið-
ist út mann, frá manni og það á þann
hátt, sem menn sízt grunar, skal jeg geta
eins dæmis. Hann var að skoða unga
strílku, 24 ára gamla, yfirkomna í holds-
veiki, og reyna að finna orsakirnar að því,
divernig hún hefði sýkzt. Hún var komin
af heilbrigðum foreldrum; hafði verið yfir-
’borð æfinnar á hreinlætisheimili, þar sem
enginn holdsveikur hafði átt heima. Hún
hafði aldrei á neinu hátt samneytt og því
síður samrekkt holdsveikri manneskju.
Hver var þá orsökin?
Orsökin var einungis sú, að maður, sem
holdsveikin var nýbyrjuð í og nú er dá-
inn úr holdsveiki, var þrisvar nætursakir
á heimili hennar, þó með löngu millibili;
þvoði hún sokka hans í öll skiptin og
rekkjuvoðirnar tvisvar, að hana minnti,
sem hann lá við eina nótt í hvert sinn.
Jeg þekki fleiri dæmi í þessa átt, sem
jeg gæti nefnt, ef rúm leyfði, svo sem t. d.
að unglingsstúlka var látin um tíma sofa
hjá holdsveikri kerlingu, sem hafði þó ekki
veikina á versta stigi. En um tvítugt var
stúlkan orðin yfirkomin í holdsveiki. Þessi
stúlka átti hrausta og heilbrigða foreldra
og engan holdsveikan í ætt sinni svo langt
fram, sem menn vissu. Hún lifir enn við
harmkvæli mikil; svo gjalda börnin heimsku
og skeytingarleysis hinna fullorðnu.
Jeg tel heldur engan efa á, að menn í
öðrum hjeruðum landsins, þar sem veikin
er orðin mögnuð, muni liafa veitt þessu
hinu sama eptirtekt.
En hvað sem slikum og þvílíkum dæm-
um líður, þá mun það nú einnig sannað
vera á vísindalegan hátt, að holdsveikin
er næm. Er því tilgangslaust, og meira
að segja skaðlegt, að vera að berja það
niður. Ilitt er samboðnara öllum beztu
mönnum þjóðarinnar, að taka einhuga
höndum saman til þess að reyna að stemma
stigu fyrir þessari voðaplágu, og ef unnt
væri að útrýma henni með tímanum.
Eins og veikin er farin að haga sjer nú,
er ómögulegt um það að segja, hver eða
hverjir kunna að fá hana; margur, sem nú
hefir ekkert af henni að segja, getur
eptir fáein ár verið búinn að fá hana og
endað æfi sína í einhverju skúmaskoti, ein-
mana og yfirkominn af þessum sjúkdómi,
sem er hræðilegri en svo, að honum verði
lýst með fám orðum.
Jeg þjóiíustaði í fyrra kveld unga stúlku,
dauðvona af holdsveiki; jeg á engin orð
til þess að lýsa ástandi hennar. Þeir, sem
sjúkdóminn þekkja, geta ímyndað sjer það;
hinir, sem vilja gjöra lítið úr sjúkdómi
þessum, hefðu máske gott af að koma að
banasæng slíkra manneskja; þá sæju þeir
þá sjón, sem lengi ioðir í minni.
En—hvernig á að stemma stigu fyrir
holdsveikinni? Jeg bar þessa spurningu
upp fyrir dr. Ehlers áður en við skildum
í sumar. Hannsagði: »Það er ekki nema
einn vegur til þess, og liann er sá, að
stofna spítala fyrir hina holdsveiku, því
einungis með því móti verða hinir sjúku
greindir frá hinum heilbrigðu á fulltryggj-
andi hátt«. Þessa skoðun hafa menn haft
hjer áður og látið hana í Ijósi, en því
hefir ekki verið sinnt sem skyldi. En nú
er þessi skoðun fram komin og rökstudd
af þeim manni, sem i þessum efnum »veit
hvað hann syngur«.
Nú kemurþátil þingsins kasta, og þingið
þarf og á að fjalla um mál þetta á næsta
sumri. Málið er sannarlegt þjóðmál, og
þjóðarnauðsyn að því sje sinnt; engin
lireppapólitík á þar að komast að. Skýrsl-
ur dr. Ehlers bera vott um, að þjóðarlík-
aminn er sýktur; öll þjóðin á því að kosta
græðsluna; það er ekki nema rjett og
sanngjarnt; enda hafa eignir hinna holds-
veiku runnið í vasa allrar þjóðarinnar.
Það er líka fjarri mjer, að vilja drótta
því að nokkrum þingmanni að óreyndu,
að hann muni nú, er á á að herða fyrir
alvöru, vilja leggjast á móti málinu.
En peninga kostar það, mikla peninga,
að stofna holdsveikisspítala. En hvað um
það. Þingið er fjárhaldsmaður hinna holds-
veiku hjer á landi; og þessi fjárhaldsmað-
ur hefir undir höndum arf þessara aum-
ingja, álitlega upphæð, hátt á annað hundr-
að þúsundir króna, sem tekin hefir verið
af þeim með rjetti hins sterka. Nú er
kominn reikningsskapartími; nú þurfa þeir
á sínu að halda, og þó fyr hefði vei'ið. Eig-
um þeirra hefir verið haldið fyrir þeim
helzt til lengi; það er bæði synd og minnk-
un, að gjöra það lengur. Jeg þekki eng-
an flokk manna hjer á landi, sem beittur
hefir verið slíku gjörræði og sýnd slík
harðneskja, sem hinum holdsveiku, er
spítalaeignirnar voru af' þeim teknar, lög-
mætar eignir, sem þeir höfðu átt og notið
nálægt 200 ár. Það hafa orðið mál út úr
minna efni stundum hjer á landi; og hefði
útlent vald verið eitt um þessa hitu, þá
mundi hafa verið »hringt öllum jólabjöll-
unum«. En löðrungurinn svíður jafnt hin-
um kúgaða og undirokaða, hvort sem hann
er rjettur að af frændum eða fjöndmn.
Aubaútsvöi' i lieykjavik 1895, eba
niðurjöfnun til sveitarþarfa eptir efnum og
Astæðum. — Niðurjöfnunarnefndin lauk starii
sínu 3. þ. mán. Það má heita sama og í fyrra,
sem hún hefir nú jat'nað niður, eða 20.550 kr.
í stað 20,375 kr. þá. Tala gjaldenda alls 812
(í fyrra 783). Minnsta útsvar 2 kr.; mesta,
630 kr. (Fischersverzlun). Meðaltal rúmar 25 kr.
Hjer eru þeir taldir, sem eiga að greiða 30
kr. eða þaðan af meira í aukaútsvar næsta
ár, 1895 (útsvarið árið á undan, 1894, er sett
milli sviga rjett fyrir aptan nafnið, til sam-
anburðaij:
Andersen, H., skraddari (120) 120 kr. Ander-
sen, A., verzlunarmaður (30) 40. Andersen, Rein-
hold, skraddari 50. Amundi Ámundason út-
vegsbóndi (37) 82. Arni Eyþórsson verzlun-
arstjóri (50) 60. ^ Árni Thorsteinsson landfógeti
(360) 360. Ásgeir Þorsteinsson skipstjóri
(30) 30.
Benidikt Gröndal magister (30) 30. Benidikt
Kristjánsson prófastur (45) 45, Benidikt S.
Þórarinsson kaupm. 40. Björn Guðmundsson
múrari (44) 45. Björn Jenssou adjunkt (tiO)
60. Björn Jónsson ritstjóri (160) 180. Björn
Kristjánsson kaupm. (75) 60. Björn M. Ólsen
adjunkt (110) 120. Björn Ólafsson augnalæknir