Ísafold - 19.12.1894, Qupperneq 1

Kemur út ýmist emn sinn
•eða tvisvar í viku. YerT) krg
minnst 80 arka) 4 kr.. erlendis
5 kr. eT)a l1/* doll.; borgist
fyrirmibjan j úlímíin. (erlend-
is fyrir fram).
ÍSAFOLD
®
Uppsögn(skrifieg) bundin vi5
úramót, ógild nema komin
s je til útgefanda fyrir l.októ-
b erm. Afgreibslustofa blabs-
ins er i Austurstrœti ð
Reykjavík, miðvikudaginn 19. desember 1894.
XXI. árg.
Um holdsveikina á ísiandi
og stofnun holdsveikraspítala.
Eptir síra Ólaf Ólafsson í Arnarbæli.
II.
(NiÖurl.).
En auk þess, sem holdsveikir menn hafa
breinar og beinar kröfur á hendur lands-
sjóðnum, bygðar á lagalegum og siðferðis-
legum grundvelli, þá má líka, og það engu
síður, líta á voðann, sem á ferðum er. Sje
stofnaður spítali, þá er hann fyrst og fremst
stofnaður fyrir hina sjúku, en líka fyrir
hina heilbrigðu; því má ekki gleyma. Hann
er bygður fyrir börn og niðja núlifandi
heilbrigðra foreldra, svo að eptirkomendur
vorir sjeu verndaðir frá þeirri hörmunga-
sefi og harmkvælum þeim, sem holdsveikir
menn eiga nú við að búa.
Jeg held, að það sje ekki hætt við, að
þingmenn brjóti af sjer þjóðarvelvildina
•eða syndgi á móti þjóðarviljanum, þótt
þeir taki vel í þetta mál; því jeg vil helzt
halda, að það sje enginn þjóðarvilji til
hjer á Suðurlandi, ef hann er ekki sá, að
þingið taki vel og röggsamlega í þetta
holdsveikismál. Jeg hefi heyrt mjög marga,
fjölda marga, á það minnast og um það
tala, og alla ljúka upp einum munni, að
það sje sjálfsögð skylda þingsins, að leggja
fram fje til þess að holdsveikisspitali sje
stofnaður.
Það hefir fiogið fyrir, að dr. Ehlers Væri
i þann veginn að sat'na gjöfum í Danmörku
til þess að stofna holdsveikisspítala hjer á
landi[?]. Um þetta verður ekki annað
sagt, en að það sje allrar virðingar- og
þakklætisvert. En það má ekki verða til
þess, að vjer sjálíir leggjum árar í bát.
Vjer megum ekki láta þá ómennskuhugs-
un gægjast fram hjá oss, að vilja láta er-
lenda menn bera oss á höndunum. í þessu
spítalamáli getum vjer hjálpað oss sjálfir,
ef viljann ekki vantar, og það eigum vjer
að gjöra. Þá er vjer gjörum allt, sem í
voru valdi stendur, þá, og einungis þá, er
oss engin verðung að því að þiggja styrk
og hjálp frá annara hendi. Jeg kann held-
ur ekki við, að vera aðra stundina að
gefa Dönum sífeld olnbogaskot, ýfast við
þá og amast við þeim á ýmsar lundir, en
gjöra sig svo aðra stundina að þarf-
lausu að ölmusumönnum þeirra. Þetta
er lítilmennska, og getur tæplega
vakið virðingu fyrir íslenzku þjóðinni.
Það þykir aldrei gott að fara á hreppinn,
og sveitarlimum er láð, er þeir leggja ár-
ar í bát, en geta þó unnið og bjargað sjer.
En mjer finnst oss íslendingum f'arast eitt-
hvað eltki ósvipað, ef vjer ætlumst til að
Danir lækni eingöngu holdsveikína iijá oss,
en vjer sjálfir sitjum með liendur í skauti.
Algjörðu fjeleysi getum vjer ekki barið
við, þar sem yjer aðra stundina ráðgjör-
um að byggja hús fyrir söfn landsins fyrir
100,000 kr., ullarverksmiðjur fyrir 120,000
kr. eða verja árlega til járnbrauta o. s. frv.
50,000 kr., auk margs annars.
Það heíir verið opinberlega drepið á,
hvar spítalinn ætti að vera; það er nú, ef
til vill, nógur tími til að tala um það; en
samt sje jeg ekkert á móti því. Af því
að menn vilja hafa hann einangraðan, þá
hefir verið stungið upp á Viðey eða Eng-
ey. Jeg er hræddur um, að sú uppástunga
fái ekki byr, vegna þess, að þessar eyjar
eru einstakra manna eignir, sem landssjóð-
ur á engin ráð á, en mundu ærið dýrar,
ef kaupa ætti; því þær eru báðar höfuð-
ból; enda ekki víst að þær fengjust. En
vilji menn hafa spítalann á eyju, sem að
likindum er rjettast, er á allt er litið, hví
þá ekki nota þá eyju, sem landið á og sem
skammt er frá þessum eyjum, nfl. Lundey?
Hún er nógú stór og ekki meiri vandkvæð-
um bundið að komast þangað en í Viðey.
Þá væri spitalinn einangraður, en þó hægt
um alla aðflutninga og aðdrætti; því aldrei
hefi jeg heyrt talað um örðugleika eða
vandkvæði á að komast úr Reykjavík og
upp á Kjalarnes.
Þetta er nú ekki nema lausleg uppá-
stunga, sem jeg hefi leyft mjer að koma
með í sambandi vlð þetta mál. Hitt varð-
ar nú mestu, að þingið taki svo í þetta
mál, að undirtektirnar verði landi og þjóð
til gagns og sóma. Sízt mun það deyja
fyrir þá sök, að enginn hæfiiegur staður
fáistfyrir spítalann hjer á Islandi.—Enda jeg
svo þetta mál að sinni með þeirri alvar-
legu áskorun til allra góðra manna, að
þeir styðji þetta mál og greiði því happa-
sæla braut, hver eptir mætti og föngum.
Brádasóttar-bólusetningin.
Afleiðingar af bólusetningartilraun minni
eru enn ekki fullsjenar. Af þeim 5 kind-
um (þremur veturgömlum og tveimur
lömbum), sem eptir lifðu, varð engin ósjúk;
það gróf í þeim öllum meira og minna,
samt ekki stórkostlega nema í einni þeirra;
á henni holgróf aliur fóturinn fyrir neðan
hækilbein og fram á klauflr; hún er samt
nú á góðum batavegi og hinar fjórar eru
algrónar. Jeg hefi haft við þær venjuleg
sárameðöl, karbólvatn og sáraolíu.
Bráðafárið hefir geysað hjer í bygðar-
laginu líkt og áður allt til þessa. Ef nú
þessar 5 kindur, sem eptir lifðu, sleppa við
bráðafárið, ekki að eins í vetur, heldur
og framvegis, þá er mjög lílilegt, að bólu-
setningin eigi þátt í því, og þar með
einnig líklegt, að fleiri kindum mætti
bjarga frá bráðafári með líkri aðferð, ef
menn að eins hitta á að hafa sóttkveikju-
efnið svo vægt eða skammtinn af því svo
83. blað.
lítinn, að skepnunni sje engin hætta búin.
Getur og vel verið, að sauðfje hjerálandi
þoli minni skammt en norskt fje, sem er
af allt öðrum kynstofni. Svo getur og
sóttkveikjuefnið verið missterkt. Lamb
það, sem jeg tók nýrun úr, hafði drepizt
úr mjög megnu fári; það var auðfundið
af hinum staka fýluþef, sem lagði af nýr-
unum bæði áður en og eptir að þau voru
þurkuð. Tilraun sú, sem jeg gjörði, var
vitanlega gjörð á óþarflega mörgum kind-
um, hefði jeg ætlað mjer einungis að reyna
verkanir sóttkveikjuefnisins á heilbrigt fje.
En af því tilgangur minn var sá, að reyna
hvort þessi aðferð gæti verið v'örn gegn
bráðafárinu, þá var engin reynsla fengin
fyrir því, með því að bólusetja sárfáar
kindur, því menn gátu þá ímyndað sjer,
að jeg hefði máske hitt á þær kindur, sem
sloppið hefðu við sýkina, þó engin tilraun
hefði verið gjörð við þær, því það er al-
kunnugt, að þó sýkin sje skæð, þá sleppa
þó ávallt nokkrar kindur við hana á
hverjum bæ.
Yarnarmeðal þetta getur því að eins
orðið að tilætluðum notum, að óhætt sje
að nota það við allt veturgamalt fje og
lömb, því það eru þær kindur, sem með-
tækilegastar eru fyrir bráðafárið.
Það kemur víst engum til hugar að ef-
ast um, að leiðbeining stt um bólusetnine:-
araðferðina, sem birt var í »ísafold«, 40.
tölubl. þ. á.,hafl verið rjett og nákvæmlega
samin, eptir fyrirsögn hins norska dýra-
læknis, en mjer virðist ýmislegt í þeirri
fyrirsögn engan veginn svo nákvæmlega
útskýrt sem vera ætti, og skal jeg leyfa
mjer að tilnefna sumt af því. Þar er sagt,
að spýta skuli sóttkveikjuefninu inn undir
hörundið með sárapípu. Þetta gjörir eng-
inn án þess fyrst að gjöra gat á skinnið
með hníf og síðan flá með oddlausu verk-
færi skinnið frá innri húðinni (hörundinu);
annars kemst hinn tiltekni skammtur (væn
fingurbjörg) ekki undir skinnið. Það er
ekki nefnt í fyrirsögninni, að til þess þurfi
annað verkfæri en sárapipuna.
Ennfremur segir í fyrirsögninni, að ef
»spomr« (glæir blettir) sjáist í nýrunum,
þá haldi bóluefnið sjer »ódofnað ár frá
ári«. En hvernig á þá að gevma það ?
Hvort heldur sem duft, í púlverformi, eða
útþynnt í vatni? Þess er hvergi getið.
Ekki er þess heldur getið hvort sótt-
kveikjuefnið skuli hrærast út í köldu, volgu
eða sjóðandi vatni, og hygg jeg að það
geti þó haft ólík áhrif á »bakteríurnar«
hvort vatnið er kalt eða sjóðandi. Jeg
hugsa, þó jeg ekki viti hvort það er rjett,
að tilraun þessi verði því að eins að til-
ætluðum notum, að limurinn, sem bólu-
settur er, breytist á einhvern hátt, t. d. að
bólga eða gröftur komi í benið eða í kring-
um þao, samt er þess hvergi getið í fyrir.
sögn hins norska dýralæknis; að eins er
þess getið, að sumar kindurnar veröi stund.