Ísafold - 28.09.1898, Page 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark,
minnst) 4 krv erlendis 5 kr. eða
lx/a doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bunam við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir 1. október
Afgreiðslustofa blaðsins er i
Austurstrœti 8.
XXY. árg.
Reykjavík, miövikudaííinn 28. september 1898.
59. blað.
Tvisvar í viku kemur
nú Isafokl út um tíma
(5—6 vikur), miðviku-
daga og laugardaga.
**** * *****
Nýir kaupendur
aö næsta árgangi
ÍSAPOLDAR,
1899, fá auk ann-
^ra hlunninda ó-
keypissíðasta árs-
íjórðung þ. á., um
20 blöð, ef þeir
borg*a fyrir fram,
vU vb vjí xL vlx vU vU xU xJí vjy
Íjx íjx J|x >Jv ÍJx >JX 'Jx 'J' >Jv <(V >Jv íjv
Forngripasafnopiðmvd.og Id. kl.ll—12.
Landsbankinn opinu hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjóri við ll'/s—lVf.aun-
ar gæzlustjóri 12—1.
LandsbóJcasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—2, og einni stundu lengur (til kl.S)
md., mvd. og ld. til útlána.
Gufub. Hólar væntanl. á morgun (29.)
vj; vU vU vl/ vj/ vl/ vU vt/ vt/ vi/ vU vt/ vi/ vi/ vlx vU vU
-T' 'U /jv ^(V /Jv /Jv >Jv ✓Jv /Jv /Jv /jv >Jv /K >JV yjv
Atburðurinn mikli.
Svo nefnir eitthvert helzta blað Norð-
manna, »Verdens Gang«, áskorun Rússa-
keisara til þjóðhöfðingja veraldarinnar,
sem skýrt er frá í útlendu fréttunum
í síðasta blaði Isafoldar, og fer um
hana eftirfarandi orðum:
Óvæntu atburðirnir eru tíðir á vor-
um tímum og að líkindum hafa and-
stæðurnar aldrei verið áþreifanlegri en
á þessuin dögum.
Bn sjaldan hefir ritsíminn flutt merki-
legri boðskap en fregniua frá Péturs-
borg um þá tillögu keisarans, að nú
skuli allur heimur leggja uiður vopnin.
Bergmáliö frá fallbyssuþrumunum í
ófriðinum milli Spánverja og Banda-
manna er enn ekki þagnað. Voldug-
asta lýðstjórnarland gamla heimsin3,
Bretland hið mikla, virðist að því kom-
ið að leggja út í ófrið, sem vel gæti
kveikt í allri veröldinni. Um allan
heim hervæðast menn. Úti í sjón-
deildarhringnura hafa menn þegar fyr-
ir löngu þótst geta eygt vopnaviðskifti,
sem voðalegri afleiðingar hefðu en alt
annað, sem enn hefir gerst í sögu mann-
kynsins.
Á slíkum tíma kemur einvaldsherr-
ann í ríki, sem framar öllu öðru bygg-
ir vald sitt á hervaldi, fram fyrir ver-
öldina með þessa tillögu sína:
Leggjum niður vopnin!
Hervaldið hefir náð þeim þroska,
að aDnað eÍDS hafa menn aldrei séð. Á-
lögurnar á þjóðunum hafa vaxið svo,
að þær fá ekki lengur undir þeim risið.
Hundruðum miljóna er varið til dráp-
véla, sem vegna nýrra uppgötvana
verða ónýtar á næsta augnabliki. Keis-
arinn sér fram á afskaplega veraldar-
óhamingju, ef ríkin hætta ekki ein-
hvern tíma þessum æðislega herbún-
aðar-eltingaleik.
|>að eitt, að önnur eius orð og þetta
skuli hafa verið sögð af þeim manni,
sem ólíklegastur var til að segja þau,
það er afarmikilsverður atburður, tákn
tímanna, sem menn hafa ástæðu til
að ætla að »viti á gott fyrir komandi
aldir«, eins og hinn voldugi keisari
kemst að orði. Enn er tíminn ekki
komiun til að spá neinu um það, hvern-
ig önnur ríki muni taka tillögunni,
né hver framkvæmdar-árangur muni
af henni verða fyrst um sinn. Vafa-
laust verða örðugleikarnir miklir og
margir, og því miður er réttast að
gera sér ekki ofmiklar vonir.
Ekki getur það dulist mönnum, að
Rússakeisari hefir til þessa tiltækis
valið tímann á þá leið, að 1/ta má á
það sem kænskubragð, er beitt sé í
tilefni af deilunum við Breta. Alt
bendir á það, að mikið vanti á, að
Rússar séu sem stendur undir það
búnir, að láta skríða til skarar með
sér og Bretum. Rússar vilja því fyr-
ir hvern mun komast hjá ófriði þeiru,
sem brezka þjóðin reynir, með sívax-
andi eindrægni, að neyða Salisbury-
stjórnina útí út af kínverska málinu,
vegna þess að hún fiunur það, að fyr
eða síðar hlýtur að reka að því, að
til stáls verði sorfið við Rússa um yfir-
ráðin í Austurálfu.
í miðri deilunni varpar svo Rússa-
keisari frá sér þessari tillögu, sem hefir
lík áhrif eÍDS og sprengikúla. Rúss-
nesku stjórnarerindrekarnir hafa haft
góða ástæðu til að búast við því, að
þetta atferli keisarans mundi á einu
vetfangi umturna allri afstöðu málanna
og snúa almenningsálitinu í hinum
ofþyngda heimi Rússum í hag. Hvern-
ig sem alt veltist, fengju þeir þó dreg-
ið málið dálítið á langinn.
Gambetta reyndi á sínum tíma að
fá Bismarck til að gerast forgöngu-
maður friðarmálsins á sama hátt, sem
Rússakeisari nú hefir gerst það. Til-
raun Gambettu mistókst, eins og til-
raun Napóleons III. í sömu átt hafði
áður mistekist. Bréf Rússakeisara til
til sendiherranna í Pétursborg, sem nú*
er talið með hinum merku skjölum
mannkyDSSögunnar, ber það með sér,
að leiðtogar Rússa líta svo á, sem nú
sé hentugri tími en áður. Tíminn leið-
ir í ljós, hvort þeir líta rétt á það
mál.
Mannkynsins vegna er vonaudi, að
sú trú reynist ekki á sandi bygð. Eyrir
smáþjóðirnar, Jfremur öllum öðrum, er
það tilveruskilyrði að stjórnmálastefna
friðarins og réttarins ryðji sér að lok-
um til rúms í stað stjórnmálastefnu
ófriðarins og ofurvaldsins. ^
Hvað sem öðru líður, þá hafa þau
stórtíðindi gerst, að “friðarhugsjónin,
— það ráð að leggja niðurgvopnin, sem
allir friðarvinir hafa.; barist fyrir, á-
rangurslaust eftir því sem horfurnar
hafa verið — er nú orðin verulegt
stjórnmálaatriði hjá þvfijstórveldi, sem
ef til vill getur sem"stendur djarfast
úr fiokki mælt af öllum ríkjum verald-
arinnar. Um allan heim mun því
hver maður, sem enn trúir á framfarir
mannkynsins, fagna þessum atburði
sera vonarauðgu fyrirheiti.
Vitastæði rannsökuð.
Mannvirkjafræðingur vifastjórnarinnar
dönsku skoðar strendur landsins.
Jafnframt rannsóknum þeim, er hr.
Hanson hefir int af hendi í sumar og
skýrt er frá í síðasta blaði Isafoldar,
hafa aðrar stórmerkilegar rannsóknir
farið fram hér á landi.
Síðasta alþingi veitti í fyrra 1200
krónur á fjárlögunum »til að undirbúa
vitabygging fyrir Austurlandi*.
|>örfin á þeim vita hefir verið afar-
mikil og kvartanir um vitaskortinn
þar komið til landsstjórnarinnar frá
erlendum þjóðum. J>að er stór viti,
með miklu Ijósmagni, er vísi sjófar-
endum á hafi úti leið til lands, sem
um er að ræða.
Auðvitað var fjárveiting þessi alt of
Iítil, ef landið hefði átt að kosta starf
þetta að öllu leyti. Ef félög þau, Bem
fást við að byggja vita, sem eru örfá,
eitthvað tvö í Norðurálfunni, hefðu átt
að senda mann til að vinna þetta
verk, þá hefði það kostað margar þús-
undir króna. En danska vitastjórnin
lánaði mannvirkjafræðing, sem er í
fastri þjónustu henuar, hr. F. N. Brinch,
og fyrir því varð landinu ekki meiri
kostnaður en þetta að rannsókninni.
Hr. Brinch kom til Reykjavíkur með
Botm'u í byrjun júlímánaðar og leit
þá eftir vitunum hér við Paxafióa.
Sjálfur hafði hann staðið fyrirbygging
þeirra, er reistir voru í fyrra, á Skaga-
tá, við Gróttu, og í Reykjavík. Hann
telur þá vita geta að góðu haldi kom-
ið, ef þeirra sé vel gætt. Og ekki
kveðst hann hafa orðið annars var
en að svo sé. Hann hefir lagt fast
að skipstjórunum á póstskipunum að
kæra, hvenær sem þeir verði þess vís-
ari að nokkurt ólag sé á gæzlunni,
með því að sú afarmikla ábyrgð, sem
á gæzlumönnunum hvíli, vérði að kom-
ast ríkt inn í meðvitund þeirra.
Héðan hélt hann svo til Austur-
landsins til þess að vinna aðalverkið,
sem honum var á hendi falið.
Einkum hafði komið til orða vita-
stæði í Seley, fram undan Reyðarfirði.
En kostnaður við að reisa vitann var
vitanlega mjög mibill, og því átti hr.
Brinch að kynna sér, hvort ekki mundi
mega komast af með nokkura smærri
vita, á landi. Rannsóknin náði yfir
svæðið frá Kambanesi til Dalatanga, og
bráðlega var það bersýnilegt, að ekki
var um fleiri en þrjá staði að ræða:
Gerpi, Horn (eystra) og Seiey.
Niðurstaðan varð sú, að Seley væri
fyrir margra hluta sakir langhentug-
ast vitastæði.
Ekki kvaðst hr. Brinch að svo stöddu
geta sagt, hve mikið mundi kosta viti
sem þar mætti komast af með. Ætti
það að vera 1. flokks viti, mundi ekki
verða komist af með minna en 150
þúsund krónur. Én sjálfsagt mætti
notast við hann töluvert ódýrari.
Á hitt leggur hann mjög mikla á-
herzlu, að jafn-mikil þörf sé þar á til-
færum til að leiðbeina mönnum í þoku,
eins og á ljósi. J>ví að frámunalega
þokusælt er á sjónum fyrir Austur-
landi. Og þokulúðrarnir miklu eru af-
ardýr verkfæri, einkum kostnaðarsamt
að nota þá, — 5 kr. um klukkustund-
ina þá sem beztir eru.
Með þessum rannsóknum var hinu
upprunalega erindi hans lokið. En svo
varð starf hans miklu víðtækara.
Fyrst fekk sýslunefnd Eyjafjarðar
hann til að skoða vitastæði innan
sinnar sýslu.
|>ar höfðu þrír vitar komið til orða,
einn stór, fyrir sjófareDdur úti á hafi,
á Gjögurtá, og tveir minni, »hornvitar«,
í Hrísey og við Oddeyri.
Vitastæðin við Hrísey og við Odd-
eyri telur hann vel fallin. |>ar á móti
leggur hann eindregið á móti Gjögurtá
sem vitastæði. Bæði er ilt aðstöðu að
koma honum þar upp, og svo mundi
hann tefja fyrir vitabygging fyrir Norð-
urlandi, sem meira liggur á og að
meira haldi mundi koma. Norður af
Tjörnesi liggja sker, sem nefnd eru
Mánáreyjar og norður af þeim önnur,
sem heita Eyjarbrekka. J>eir staðir
eru mjög hættulegir, meðal annars
fyrir þá sök, að áttanálin snýr ram-
skakt í grend við Mánáreyjar. Brýn
þörf er á vita, sem lýsi yfir þétta
svæði, en hann mundi seint verða reist-
ur, ef annar viti kæmiupp ekki lengra
burt en á Gjögurtá. Hr. Brinch lízt
miklu betur á vitastæði á Siglunesi.
Auk þess sem sá viti gæti lýst á haf
út, yrði Siglufirði, sem er fyrirtaks
bjargráðahöfn, mikil not af honum.
Af Eyjafirði hélt hr. Brinch til Isa-
fjarðar. J>ar var hann fenginn til að
rannsaka ritastæði á Arnarnesi og inst
í Skutulsfirði. Á Akranesi erafbragðs
stæði, segir hann, fyrir stóran vita
og mundi hann koma þar að mjög
miklu haldi. Inni í Skutulsfirði væri
og hentugt að hafa vita, en það er
nágrennið eitt, sem hefir gagn af hon-
utn, líkt og af vitunum hér í Reykja-
vík og af fyrirhugaða vitanum á Odd-
eyri.
Að síðustu skoðaði hann vitastæði
í Elliðaey á Breiðafirði. Tilefnið til
þess að hann var þangað fenginn var
það, að neitað hefir verið að láta póst-
skipið koma við á Stykkishólmi í miðs-
vetrarferðinni, svo framarlega sem ekki
kæmi viti i eyju þessa. Hr. Brinch
gengur að því vísu, að með tímanum
reki að því að þar verði komið upp
vita, en þörfin er énn svo miklu brýnni
víða, að ekki má halda honum fast
fram sem stendur.
Hr. Brinch þakkar það góðvild og
lipurð skipstjóranna á strandferðabát-
unum, einkum hr. Jakobssen, að hon-
um hefir tekist að vinna þetta verk á
jafn-skömmum tíma og með jafnlitlum
kostnaði. Báðir hafa þeir stutt við-
leitni hans af hinni mestu alúð.
»J>að hlýtur að reka að því«, sagði
hr. Brinch að skilnaði, áður en ísa-
fold kvaddi hann og þakkaði honum
fyrir ágætar viðtökur, »að stjórn ís-