Ísafold - 26.06.1907, Blaðsíða 1

Ísafold - 26.06.1907, Blaðsíða 1
ISAFOLD Reykjavík miðvikudaginn 26. júní 1907. jlKemnr nt ýmist einn sinni eð& tvisv. i vikn. Verð árg. (80 ark. minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða 1 >/9 doll.; borgist fyrir miðjan jiili (erlendis fyrir fram). XXXIV. arg. þingmálafundur Reykvíkinga. Stórfenglegar ófarir stjórnarliða 144 atkv. gegn 33 Hún reyndist sönn, fréttin í síðasta I>Iaði um þingmálafundar tilstofnan hér í höfuðstaðnum. f>eir höfðu, þingmennirnir, ekki aug- iýst hann nema f s í n u m blöðum, stjórnarblöðunum (2), sem fáir sjá né lesa aðrir en stjórnarliðar. Engin götuauglýsing um fund, þótt nú orðið sé enginn smáfundur haldinn hér í bæ án slíkrar auglýsingar. það var alt sýnilega til þess gert, að ekki vissu aðrir af fundinum en þeirra fylgifiskar, ,'þingmannanna. Liðsafnað ráku þeir í kyrþey allan daginn; Ieituðu í hverri smugu, er þeir ætluðu nokkura von stjórnardilks, og ráku þá alla á fundinn, jafnvel hálf- örvasa gamalmenni (uppgjafaembættis- menn), að ógleymdum skrifstofuþjónum stjórnarinnar, viðráðanlegum embættis- mönnum hennar og starfsmönnum. Fundarhúsnæðið ætluðu þeir sér að reyna að fylla af sínu Iiði löngu fyrir tímann, heimtuðu í því skyni lykla að því um miðjan dag, en fengu ekki. ’Húsráðandi sagði sem var, að húsið ’hefðu þeir leigt aðeins um kveldið, frá kl. 8|, en ekki fyr. En góðri stundu íyrir þann tfma komust þeir inn með annarlegum lykli. En með því •að þá var komið margt annarra manna að dyrunum, tókst þeim ekki þíð sem þeir ætluðu sér nema að nokkuru Ieyti. þeir komu þó fyrir það að fundar- •stjóra úr sínu liði, Sighvati Bjarnasyni bankastjóra, með örfárra atkvæða mun móts við Krietján Jónsson yfirdómara; og mun það þó hafa verið að kenna bæði því, að illa heyrðist eða skildist, um hvorn þeirra greitt var atkvæði í sfðara akiftið, enda lítil sem eng- in mótspyrna í móti S. B. af óháðra íkjósenda hálfu, eftir undanfarinni reynslu af honum. — Skrifara tilnefndu iþeir Ólaf Davfðsson bankabókara fyr- irstöðulau8t. Næsta herkænskubragð stjórnarliða •var, að láta þingmanninn annan, ■ Guðvi. Björnsson landlækni, flytja ekki þingmálafundarræðu, heldur fyrirlestur, er stóð á aðra kl.stund, um sambánds- tnálið, að kallað var, en varð saga eða eöguAgrip stjórnarviðskifta vorra við útlent vald alt í frá tíð Gamla-sátt- mála, hallað og þar óspart sögu síðustu ára þaim f vil, stjórnarliðum, gumað af »grundvellinum« í Danmerkurförinni í fyrra, og höfð hausavfxl á réttu og röngu í ýmBum mikilsverðum atriðum, sfðast, en ekbi sízt um framkomu Lögréttu - liðsins frá því í haust m. m. Kvað svo ramt að rangfærsl- um og ramvitlausum staðhæfingum þingmannsins, að jafnvel hans vinum og flokksbræðrum blöskraði, þarámeðal »8pámanni sannsöglinnar«, Jóni Ólafs- syni, sem mótmælti meðal annars harðlega þeirri fjarstæðu, að eina ráðið til að afstýra því, að konungur og rík- isþing seldu landið, ísland, eins og nærri lá fyrir skemstu að gert væri við Vesturheimseyjar, væri að ná samn- ingi við Dani um að gera það ekki! Langloka þingmannsins hafði verið sýnilega til þess ætluð, að flæma óháða kjósendur af fundi fyrrir leiðinda sakir og áður en til atkvæða kæmi, og halda eftir stjórnarsinnum, sem hyggi margir hverir tfmanlega, ef ekki eilífa velferð sína vera undir því komna, að sitja og standa eins og stjórnarhöfðingjum- um líkar, þrauka nótt sem dag þar sem þeir »setja þá niður«, hvort sem leitt er eða ljúft. Sagði svo einn hinna óháðu kjós enda, mikið merkur fræðimaður, er verið hefir áður stjórnarliði, að þetta mundi vera fertugasta skiftið, sem heyrt hefði hann sagða stjórnardeilu- sögu vora, en aldrei jafn-dauft né eins rangt. Hann gekk af fundi í henni miðri. þingmaðurinn (G. B.) lauk sfnu máli á þessari tillögu: a. Fundurinn telur rétt, að konung- ur skipi menn, er alþingismenn til- nefni, helzt af 'óllum flokkum, í milli- landanefnd til þess að íhuga samband- ið milli Islands og Danmerkur, og undirbúa og koma fram með tillögur um sambandslög. b. Fundurinn vill, að þjóðinni gefist kostur á að láta vilja sinn í Ijósi við nýjar kosningar um þœr tillögur, sem gerðar kunna að verða, áður en þær eru lagðar fyrir alþingi. c. Fundurinn vill, að leitað sé sam- komulags á þeim grundvelli, að ísland sé frjálst sambandsland, að sem fœst mál séu sameiginleg og að löggjöf i þeim málum sé þannig háttað, að það eitt verði að lögum hér á landi, sem alþingi samþykkir. d. Fundunnn telur nauðsynlegt, að í væntanlegum sambandslögum séu skýr og hagfeld ákvœði, er tryggi rétt íslands, ef ágreiningur ris um, hvað sé sam- eiginleg mál og hvað sérmál. j?á tók til máls Magnús Blöndahl húsaBmiður og bæjarfulltrúi og rök- studdi í fám orðum svofelda tillögu: Fundurinn krefst þess, að vœntan- legur sáttmáli um samband íslands og Danmerkur byggist á þeim grundvelli einum, að ísland sé frjálst sambands- land Danmerkur og hafi fult vald yfir öll- um sinum málum og haldi fullum fornum rétti sínum samkvœmt Gamla-sáttmála, en mótmœlir harðlega allri sdttmáls- gerð, er skemmra fer. Sjálfsagða af- leiðing af þessu telur fundurinn, að íslenzk mál verði ekki borin upp fyrir konungi í ríkisráði Dana. Tillögu þingmannsins Btuddi Jón Ólafsson. En hina þeir Björn Jóns- son og Einar Hjörleifsson. þeir töluðu tvisvar eða þrisvar hver um sig. G. B. svaraði, og notaði þá meðal annarra prúðmannlegra ummæla um andstæðing sinn einn, að bann hefði aldrei vitað mann steypast greinilegri k o 11 s k í t (!). f>að margtók hann upp, og ætlaðist Býnilega til lófaklapps fyrir það. En fekk ekki, jafnvel ekki hjá Bvæsnustu fylgismönnum sínum. |>eim ofbauð ruddaskapurinn. Annað prúðmenni í hóp stjórnarliða hrópaði 1 y g i! við einni setningu hjá einum andstæðing sfnum (B. J.), sannri og sannanlegri, tók sig á því aftur og sneri því upp í ósannindi, en varð að játa á sig, að hann hefði sagt 1 y g i, er fastara var að gengið um það; og var hlegið að honum mjög háðslega um allan salinn fyrir frammistöðuna. f>að var Jón Jakobson, landhelgis- frambjóðandinn nafntogaði. f>egar ræður höfðu staðið fram á tólftu stund, var kallað um allan sal- inn, að umræðum skyldi hætt og til atkvæða gengið. f>á biður sér hljóðs maður, sem hér hefir ekki kosningarrétt, Lárus nokkur H. Bjarnason. Krafist var úrskurðar fundarins um, hvort hann ætti að fá að tala, bæði vegna þess, að hann er ekki kjósandi hér, og eins hins, að krafist hafði verið atkvæðagreiðslu um, að hætta skyldi umræðum. Fundarstjóri sinti því hvorugu, en úrskurðaði að L. H. B. mætti taka til máls. f>ví tvöfalda gjörræði var mót- mælt mjög fastega, og heimtuð atkvæða- greiðsla. En sama afsvarið enn, eftir áköfum, látlausum innhlæstri stjórnarliðshöfð- ingja, sem stóðu upp yfir fundarstjóra til þess að láta hann hlýða sér. Loks voru mótmælendur svo mein- lausir að lúta ofrfkinu. Maðurinn (L.) talaði langt mál, en ekki snjallara en það, að hann stór- spilti fyrir sínum málstað og þeirra fálaga. f>á stígur *húsbóndinn« sjálfur í stól inn, ráðgjafinn, á hæla mági sín- um, og mótmælti því enginn maður, þótt beðið hefði verið um áður að gengið væri til atkvæða. Ekki bætti hann fyrir sér né sínu liði, sízt með niðurlaginu: háðungarorðum um fána- málið og framkomu formælanda fán- ans, Guðm. FinnbogaBonar, er tekið hafði til máls í umræðunni um sambandsmálið og sýnt K r í t a r f á n- a n n við hlið íslandsfánanum,báða dregna á stöng og í fullri stærð — Krítarfánann eins og hann er í raun o g v e r u eftir ö 11 u m fánabókum og eftir vottorði enska konsúlsins í höfuð- borgiuni á Krít, er lætur þess getið einnig, að það sé hinn e i n i fáni Kríteyinga : I j ó s-blár, hvítur og rauð- ur, jafnreitaður, hárauður einn reitur- inn af fjórum, með hvftri stjörnu í miðju; kvað hann engum manni mundi sýnast mikil líking með þeim fána og íslandsfánanum, — jafnvel ekki »Krítarkonginum« sjálfum; sem þyrfti þá að vera ekki einungis litblindur, heldur og s t j ö r n u - blindur. — þá var hlegið afardátt um allan salinn og klappað ákaft. Upp frá því sat Krít- Dppsögn (Bk/ifíeg) bnndin ; ft áramót, ógild nem& kom.n sé til átgefanda fyrir 1. október og kaup- andi skuldlaus við blaðið. AfgreifJ8la Austurstræti H 44. tðlublað arfána-sannsöglispostulinn (J. Ól.) hljóð- ur allan fundinn. En »húsbóndinn« og hans nánustu félagar skulfu af reiði. Að lokinni ræðu ráðgjafans vildu hans félagar láta skera niður umræður. En það var felt, þótt mjög væri áliðið og fundarmenn sárþreyttir. Eftir það töluðu þeir Magnús Blön- dahl, Einar Hjörleifsson og Benedikí Sveinsson, og hröktu verstu fjarstæður þeirra máganna. f>á tókst loks að fá umræðum slitið. Salurinn var troðfullur og atkvæða- greiðsla því mjög örðug. — Mikill fjöldi manna hafði orðið frá að hverfa. Salurinn tekur ekki nema sem svarar 7« hluta kjósenda, og er þó stærsti samkomusalur í bænum. Fyrst 7ar 1. tölul. í tillögu þing- mannanna þrí-feldur hvað ofan f annað. Stjórnarliðar heimtuðu alt af nýja og nýja atkvæðagreiðslu, í þeirri öruggu von, að þreyta mætti kjósendur og rugla það, að atkvæðamunurinn mink- aði þó að minsta kosti. Tillagan var svo ísmeygilega samin, að mikla að- gæzlu þurfti til að láta ekki flekast á henni. |>á gekk ofstopi stjórnarliða fjöllum hærra. Lárus H. Bjarnason greiddi atkvæði óhikað hvað ofan í annað, þótt allir vissu að hann hefir ekki kosningarrétt hér. |>eir horfðu á það allir, »búsbónd- inn« sjálfur og allir hans nánustu vild- arvinir í einDÍ hvirfing, og var ekki annað að sjá en að þeir létu sér það vel líka. HaDn stendur ekki hér á kjörskrá og á ekki þar að standa jafn- vel eftir hans eigin framburði: þeim, að hann hefði fluzi hingað í haust. Um einn hinna óháðu kjósenda, í meiri hlutanum, var hrópað upp (af J. Ól.), að hann væri gjaldþrotsmað- ur; en það voru helber ósannindi. það olli þó mestu hneyskli, að sá sem atkvæði taldi öðrumegin í salnum af hendi stjórnarliða, var alt að 20 atkv. ýmist fyrir ofan eða neðan hinn tel- jandann eða teljendurna, hverir sem voru, eftir því, sem þeim hentaði, stjórn- arliðum. |>á var farið eftir meðaltali þar í milli. f>ví er það, að rétta at- kvæðatalan þegar síðast voru atkvæði greidd um 1. tl. G. B., hefir líklegast verið 117 : 89, eða því um næst, þótt úrskurðað væri 107 : 99. Næsta tl. tók G. B. aftúr. |>á var gengið til atkvæða um 3.—4. tl. G. B. og þeir feldir með 140 atkv. gegn 88. f>á flýðu stjórnarliðshöfðingjarnir úr bardaganum í langri halarófu, sjálfur »húsbóndinn« á undan, og skildu þjón- ustulið sitt eftir á vígvellinum forustu- laust. |>að þótti þeim drengskap sínum samboðið! |>eir urðu þá ekki nema 33 gegn 144, er greidd voru atkvæði um höf- uðtillögu stjórnarandstæðinga í sam- bandsmálinu, þessa sem M. Bl. flutti og prentuð er hér að framan.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.