Ísafold - 06.01.1912, Blaðsíða 3

ISAFOLD
3
Bankabókaralögleysan.
RAðherrablaðið reynir auðvitað að
verja gerðir Kr. }., er hann móti til-
lögum bankastjðra landsbankans skipaði
bókara landsbankans.
Það ber fyrir sig i. gr. bankalag-
anua frá 1909 um, að í bankastjóru-
inni séu eigi að eins bankastjórarnir,
heldur líka gæzlustjórarnir. Þegar því
sé spurt um tillögur bankastjórnar, sé
eins átt við tillögur ^íez/íistjóranna
eins og bankastjóranna. Nú hafi gæzlu
stjórarnir 21) lagt með þeim, er veitt
var starfið, en bankastjórarnir með
öðrum. Þarna hafi staðið 2 móti 2
og ráðherra þá verið sjálfsagður odda-
maður.
Gagnvart þessum jónatanska vef
ráðherrablaðsins tiægir að benda á tvær
greinar í endurskoðaðri reglugjörð
bankans, sem nýlega er komin út og
undirskrifuð af sjálfum ráðherra Kr. f.
í 1. gr. þessarar reglugerðar segir
svo:
Samkv. lögum nr. 12. 9. júli 1909,
um breyting á lögum[um stofnun Lands-
banka 18. sept. 188/ m. m., skal bank-
anum stjórnað af 2 bankastjórum og 2
gœzlustjórum:
Bankastjórarnir skulu annast dagleg
störf bankam og stýra peirn; stórfum
skifta peir milli sín eftir pví sem peir
álita hagkvæmasl fyrir bankann.
Gœzlustjórarnir eiga að hafa umsjón
með að lögunum um Landsbankann og
veðdeild hans sé fylgt, og farið sé eftir
ákvörðunum peim, sem settar eru í pess-
ari reglugjörð.
Og í 8. gr. segir svo:
Bankastjórarnir útkljá báðir i sam-
einingu þau málefni, sem varða bank-
ann,2 * * * * *) en greini pá á, ræður atkvæði pess
gæzlustjórans, sem fyr var kosinn, sé
hann viðlátinn, annars atkvæði hins
gæzlustjórans.
Hér er tekið af skarið urn það, að
þau málefni, sem bankann varða, komi
alls eigi undir úrskurð gæzlustjóranna,
nema því að eins, að bankastjórana
tvo greini á.
Er það ekki »málefni sem bankann
varðar«, tillögur urn það hvern skipa
skuli í mestu trúnaðarstöðurnar við
afgreiðslu í bankanum?
Er það ekki eitt af því, sem hr.
Kristján Jónsson sjálfur hefir ákveðið
að bankastjórarnir geti útkljáð eftir
vild, ef þeir koma sér saman.
Er það ekki eitt af því, sem hr.
Kristján Jónsson sjálfur hefir ákveðið,
að pví að eins komi til kasta gæzlu-
stjóranna, að bankastjórarnir komi sér
ekki saman?
Komu ekki bankastjórarnir sér sam-
an um að leggja rnóti þeim manni, er
ráðherra veitti starfið, en tneð öðrum,
sem sparkað var?
Júl
Það stendur því fast, að Kr. J. hefir
þvert ofan í lög og reglugerð veitt
bókarastarfið móti tillögum þeirra sem
»útkljá þau málefni, er bankann varða«
— (meðan þá eigi greinir á) — og
ekki farið eftir tillögum þeirra, eins og
honum bar.
Búnaðarfræðsluferðalag.
Þrír ráðunautar Landsbúnaðarfélags-
ins lögðu i leiðangur út um land á
Ingólfi þ. 3. jan.
Þeir Sigurður Sigurðsson alþm. og
Einar Helgason ætluðu fyrst vestur að
Hjarðarholti til að flytja þar erindi á
búnaðarnámsskeiði, sem þar á að halda
8.—14. jan.
Þaðan ætlaði Sigurður á Snæfélls-
nesið til fundarhalda þar — og loks
heldur hann þaðan til Hvanneyrar til
þess að vera þar viðstaddur búnaðar-
námsskeið frá 29. jan. til 4. febr.
Ingimundur Guðmundsson fór beint
upp að Hvanneyri. Þar hefst hann við
3 næstu mánuði til að sjá um fóðr-
unartilraunir við kýr á heyi og óðru.
Hann flytur og erindi á búnaðarnáms-
skeiðinu þar.
Ráðunautastéttin er því fáskipuð
í höfuðstaðnum um þessar mundir.
*) Hið rétta mnn vera, að annar gæzlu-
atjérinn (J. 01.) mælti með öðrum manni
en þeim. er stöðuna hlaut.
’) Letúrbr. blaðains.
Úr hinum herbúðunum.
Undanhaldið 1 aðsigi. Grein vor 20.
desbr. hefir hleypt miklum vindi i sann-
leiksvitnið góða, hr. J. Ól. — Hann hafi
alls ekki hvatt til undanhalds í stjórnar-
skrármálinu, segir hann með miklum hvita-
sunnusvip, sakleysishvitvoðungurinn svarni.
Fjarri þvi. Og honum nægir ekki minna,
^essum sextuga kjörgrip sannleiksástarinnar,
drenglyndisins og heiðarleikans í blaða-
mensku — en að saka ritstjóra ísafoldar
um — bíðum við nú við — »ódrengileg,
óráðvönd og óheiðarleg orð«, i ofannefndri
grein.
En þessi stóryrði og illyrði mannsins,
sem dæmdur hefir verið réttnefndur >mann-
orðsskemmir* * — af yfirdóminum i máli
milli hans og ritstj. Isafoldar, glepja eng-
um gætnum manni sýn.
I Isafold 20. des. var birt orði til orðs
úr Reykjavíkinni klausa sú úr grein J. Ól.,
8em ályktun ísafoldar um undanhaidið var
bygð á — og var þvi engum manni vor-
kunn að dæma nm það sjálfur, hvort álykt-
un blaðsins væri rétt eða röng, sennileg
eða ósennileg.
I þessari klausu segir hr. J. Ól. berum orð-
um, að hann og ýmsir aðrir vinir Uppkasts-
ins mundu ekki hafa hreyft við orðunum »1 rik-
isráði«, ef þeim hefði dottið i hug mótBpyrna
af Dana hálfu við því. Var það þá nema
eðlilegt að láta sér detta i hug, að vissan
um »ónáð Dana< mundi á næsta þingi verða
til þess, að J. Ól. og vinir hans tækju ríkis-
ráðsákvæðið upp aftur ?
Annað mál er það, að J. Ól. virðist nú
sjálfur vera með undanhald frá þessu at-
riði, eftir að flokksblað hans, Þjóðólfur, hefir
merkt grein hans, sem Isafold hreyfði við
tóheppilega«. Hr. J. Ól, virðist nú sjá,
að það væri óviðurkvsemilegt fyrir oss að
renna frá aðgerðum siðasta þings í rikis-
ráðsatriðinu Þessa betri viðurkenningu
sannleikans á hann Isafold að þakka, svo
að það er naumast óeðlilegt, að hann,
samkvæmt upplagi sinu, reyni að ata Isa-
fold illyrðum og stórskömmum.
Reykjavikur--annáll.
Brunabötavirðiugtti' samþyktar á síðasta
bæjarstjórnarfundi:
Húseign Sigurjóns Sigurðsson, Hafnarstr.
19, 6910 kr.
Húseign sama, Hafnarstr. 21, 31115 kr.
Bæjartógotafulltrúi er orðinn Oddur Her-
mannsson cand. juris.
Ellistyrkurinn. Tii að semja ellistyrktar-
sjóðsskrá voru kosnir á siðasta bæjarstj.fundi
þeir Ptítur G. Guðmundsson, Kristján Þor-
grimsson og Lárus H. Bjarnason.
Fundarstjóri bæjarstjórnar i forföllum
borgarstjóra er kjörinn Klemenz Jónsson
landritari.
Gainlaúrskvöld voru læti mikil hér i
borginni, bæði úti og inni. Veður var hið
bezta. Lúðrasveitin önnur (Eirlks Bjarna-
sonar) lék á lúðra upp við latinuskólann
all-lengi kvölds. Púðurkerlingahríð var
mikil um gjörvalla borgina, flugeldum brent
og skot hvinu viða við. Úti í Örfirisey
var efnt til veglegrar brennu. Eftir mið-
nætti fögnuðu söng-fjórmenningarnir, Fóst-
bræður, hinn nýja ári með nokkurum lög-
um, fyrir framan hús Halldórs bankafé-
hirðis.
Guðsþjónusta á morgun:
I dómkirkjunni kl. 12 sira Jóh. Þ.
- - 5 - Bj. J.
- Frikirkjunni — 12 — Ól. Ól.
Hjúskapur. Oddur Bjarnason, lngólfs-
stræti 23 og ym. Guðlaug Þ. Þórarinsdóttir,
Grettisgötu 31. Gift 5. jan.
Eyólfur Pétursson, bóndi frá Tumakoti i
Vogum og ym. Margrét Helgadóttir, s. st.
Gift 5. jan.
Kvikmyiidasýning fyrir börn. í gær-
kveldi kl. 6 var 300 fátækum börnum hér
i bænum boðið til að sjá kvikmyndir i Bió.
Það var verzlunarmannafélagið, sem gekst
fyrir þvi — og var það aukageta við jóla-
glaðninginn milli jóla og nýárs. — Börnin
skemtu sér fjarskalega vel — að dæma eftir
hlátrinum og lófatakinu.
Leikhúsið. Nú er búið að leika Fjalla-
Eyvind 8 sinnum — jafnan fyrir fullu húsi.
Hann verður leikinn bæði i kvöld og á
morgun.
Það bætir mikið úr hinni löngu bið milli
þáttanna, að dálitill hljóðfæraflokkur leikur
á pianó (frk. Marta Indriðadóttir), harmo-
nium (frk. Sigriður Þorsteinsdóttir) og fiðlu
(hr. Theódór Árnason) — áhorfendum til
skemtunar.
Skipafel•ðiI•. Modesta, gufuskip, með
flutning til miljónarfélagsins, kom hingað á
gamlaárskvöld og hafði meðferðis allmikinn
póst.
Útivist barna A kvöblin. Nefnd skipaði
bæjarstjórn fyrir nokkru til þess að ibuga
með hverju móti væri hægt að hefta útivist
unglinga hér i bænum innan fermingar
seint á kvöldin. Nefndin lagði til, að lög-
regluþjónum væri heimilað að visa heim
unglingum innan fermingar, sem eigi væru
i fylgd foreldra sinna eða annarra fullorð-
inna vandamanna, eftir kl. 10 á kvöldin.
En þá tillögu feldi bæjarstjórnin i fyrra-
dag.
Bankarnir.
Herra skrifstofustjóri Indriði Einars-
son hefir í 80. tbl. ísafoldar f. á. ritað
grein um bankana 3 síðustu árin, og
hefir, eins og vænta mátti af svo
skýrum manni og jafnframt kunnum
bankamálum, gefið ýmsar mjög mikils-
varðandi og fróðlegar upplýsingar um
rekstur íslandsbanka; og þar sem
hann, eins og hann sjálfur kémst að
orði. »er kunnugur maður þar«, 2:
íslandsbanka, eru þessar upplýsingar
ekkert marklaust hjal, sem ekki megi
byggja á, heldur umscgn manns, sem
veit hvað hann talar um.
Hinn háttvirti höfundur skýrir fyrir
mönnum, hve ákafs trausts íslands-
banki njóti erlendis, færir sem dæmi
upp á það, að hinir erlendu bankar
ceppist um að gjöra hann að við-
skiftamanni sínum, »eins og Islands-
banki væri Englandsbanku segir hinn
láttvirti höfundur. Það er ánægju-
egt fyrir oss íslendinga að eiga slika
stofnun í landinu, sem nýtur þessa
:'ramúrskarandi trausts í útlöndum.
Ut úr þessu langar mig til að athuga
eftirfylgjandi.
Eins og nú er ástatt hér i landi
má það heita frágangssök fyrir þá,
sem fasteignir eiga, að fá lán út á
lær; bæði eru lánin tiltölulega lág,
en það sem þó er verra, er að veð-
deildarbréfin falla nú óðum í verði,
með því að Islandsbanki er einn um
hituna til þess að kaupa þau, og af-
föllin af bréfunum voru nú siðast, þeg-
ar eg vissi, 6 krónur af hverju 100
króna bréfi.
Allir sjá hve ákafan hnekki þetta
getur gjört framförum i landinu, ekki
sizt tramförum i búskap, og má þetta
því ekki svo búið standa. Larids-
bankinn á ílt með að selja bréfin eða
kaupa, sökum þess hve mikið fé ’nann
verður að festa í útlánum, og neyðist
því til að horfa upp á, að íslandsbanki
setji það verð á þau, er honum sýn-
ist, nú seinast 94 krónur hverjar 100
krónur. Stjórnin situr hjá og horfir
á, en hefir þó heimild frá alþingi
>09 til þess að taka miljón
lán til þess að kaupa veðdeildarbréf
fyrir; en svo komum við nú að aðal-
efni málsins. Við höfum hér í landi
peningastofnun, sem líkja má við Eng-
landsbanka; þessi lánsstofnun hefir
fengið réttindi til þess að lána út á
fasteignir með veðdeildarkjörum og
gefa út veðdeildarbréf. Enginn efi
getur á því leikið, að ef íslandsbanki
er sá banki, sem skrifstofustjórinn segir
og ej hann vill líta á hag almennings
(um hvorugt efast ef), þá muni hann
nú þegar fara að nota réttindi sín,
veita veðdeildarlán og gefa út veð-
deildarbréf, sem auðvitað væri mjög
hægt fyrir banka í sliku áliti að fá
gott verð fyrir. Með þessu móti
greiddist úr öllum vandræðum, menn
fengi betri lán út á eignir sínar, og
auðvitað yrði íslandsbanka þakkað
þetta að verðleikum.
Eg vonast til, að hinn háttvirti skrif-
stofustjóri láti hið bráðasta uppi vel-
þóknan sína og bankans á þessari
uppástungu, helzt á prenti.
Við nákvæman lestur á grein hans
í 80. tbl. ísaf. sé eg ekki, að hann í
neinu hafi nokkuð veruiegt að athuga
við grein mína í blaðinu á undan;
hann snýr á stöku stað inn á alt aðrar
götur, svo sem með veltuféð. Eg hefi
talað um, að í 2 ár hafi íslandsbanki
minkað lána og verðbréfaeign sína um
1V4 miljón, með öðrum orðum eigi
minna hjá mönnum en áður, hafi
minkað útlán sín frá því sem fyrir
var; en háttvirtur skrifstofustjórinn
fer að tala um hve miklir peningar
hafi komið inn í landið fyrir hans
milligöngu. Satt að segja bjóst eg
lika við, að hann mundi setja á eftir
þá peninga, sem fyrir hans milligöngu
hafa farið út úr landinu, svo sem allar
innheimtur o. m. fl. Mér finst nú
reyndar á hvorugu orð gerandi. Þetta
sem skrifstofustjórinn telur upp er
almenn bankaverzlun og ekkert annað.
Eitt atriði í grein skrifstofustjórans
get eg ekki fallist á, en það er þegar
hann er að þakka íslandsbanka fyrir,
að nú sé allur fiskur, sem út sé flutt-
ur, borgaður í peningum, og að sjó-
menn og sjávarbændur, sem sjaldnast
sáu silfurmynt (2: áður en íslands-
banki komst á stofn) fá vinnu sína
og vöru alla borgaða i peningum.
Hér er tvent við að athuga. í fyrsta
lagi munu vörukaup í landinu fyrir
peninga vera eldri en íslandsbanki,
eða minnist höfundurinn ekki fjár-
kaupa Englendinga, eða það sem nær
liggur, fiskkaupa Edinborgarverzlunar
komin í hendur 12 manna félagi í
Hafnarfirði, og eru í því m. a. 5
helztu smiðir bæjarins.
Verksmiðjan á framvegis að heita:
Dvergur, trésmíðaverksmiðja og timbur-
verzlun Ag. Flygenring & Co. — í
áður en íslandsbanki þektist hér, og | stjórn hennar eru Ágúst Flygenring
kaupm., trésmíðameistararnir Guðm.
Einarsson og Ingibergur Þorkelsson,
Þórður Edílonsson læknir og Sigfús
Bergmann kaupm. og er hann fram-
kvæmdarstjóri.
Verksmiðjan á von á úrvalstimbri
frá Svíþjóð á næstunni.
Jóhannes Reykdal er fluttur að Set-
bergi og farinn að búa þar.
í öðru lagi held eg að mikið vanti á,
að sjómenn og sjávarbændur fái vinnu
sína og vöru alla greidda i peningum.
Þetta er slik fjarstæða, að eg á ilt
með að skilja, að jafn glöggur og
kunnugur fjármálamáður sem höfund-
urinn er sagður að vera, skuli geta
látið sjá annað eins eftir sig. Eg vil
ráða honum til skrifa nokkrum sjó-
mönnum og sveitabændum út um
landið og sjá hvað þeir segja.
Eg mun athuga aðra kafla greinar
herra skrifstofustjórans síðar, og þá ef
til vill væntanlegt svar hans upp á
þessa grein, ennfremur fræðast af hon-
um um sum atriði í bankarekstri Is-
landsbanka, sem eg á bágt með að
skilja.
Ó. G. Eyólfsson.
Vikið frá embætti.
Þorvaldi Pálssyni héraðslækni Horn-
firðinga hefir verið vikið frá embætti
um stundarsakir — fyrir þær sakir,
að hann hefir dvalist erlendis leyfis-
laust all-lengi og engan mann fengið
í sinn stað til að gegna embættinu.
Nýárssundið.
Erlingur Pálsson hlýtur bikarinn.
Á nýársdagsmorgun kl. 10 8/4 fór
fram þriðja sinni kappsund um »ný-
ársbikar Grettis« — þann er Guðjón
Sigurðsson úrsmiður gaf fyrir tveim
árum og þeim reglum er háður, að
vinna verður hann prisvar í röð til
þess að eignast hann.
Tvö siðustu árin hefir sami mað-
urinn unnið hann: Stefán Ólafsson, en
hann kepti ekki þetta sinni og það
gerði ekki heldur sundkappi íslands,
Benidikt G. Waage, er það virðingar-
nafn hlaut i sumar við íslandssundið.
Var það leitt, að hvorugur þeirra
skyldi reyna sig þetta sinni, af því
að fyrir bragðið verður samanburður
erfiðari. En þeir bera við, að þeir
hafi átt svo annríkt við dagleg störf
í vetur, að þeir hafi eigi getað unnað
sér neins tima til iðkunar sundíþrótt-
ar. —
Keppendur við nýárssundið 1912
voru 7. Sundbilið var 50 stikur.
Miklu fljótastur sundmanna reyndist
Erlingm Pálsson, sonur Páls Erlings-
sonar sundkennara. Hann svam þetta
bil á 37 x/2 sekúndu — en í fyrra
svam Stefán það á 42 sek., og í hitt
eð fyrra á 48 sek. — Næstur Erlingi
varð Sigurður Magnússon (45 sek.),
og þá aðrir lengri tíma. Erlingur er
afbragðs sundmaður, fer bæði flljótt
og fallega.
Aðrir keppendur voru: Guðm. Kr.
Guðmundsson (49 x/2 sek.), }ón Sturlu-
son (josek.), Jón Tómasson (josek.),
Sigurjón Pétursson og Sigurjón Sig-
urðsson.
Dómnefnd skipuðu: Björn Jakobs-
son leikfimiskennari, Guðm. Björns-
son landlæknir og Matthías Einarsson
læknir. Að sundinu loknu flutti land-
læknir stutta ræðu fyrir minni ætt-
jarðarinnar. Mintist sérstaklega æsku-
lýðsins og skifti honum i tvent og
lét vera mikla sprungu milli. Öðrum
megin sprungunnar taldi hann þá, er
drykkju stríðsöl á nóttunni og vektu
sig og aðra góða menn með hávaða,
en dottuðu á daginn, eftir næturverk-
in: — brotin gler og glóðaraugu, en
hinum megin þá er svæfu á nóttunni,
en væru spil-lifandi á daginn — og
taldi fulltrúa þeirra m. a. þá er hér
hefðu sund þreytt og þá er stæðu
yfirleitt að íþróttavakningunni á síð-
ustu árum — ungmennafélagana, sem
væru að koma upp skógunum, gera
gróðurreiti, iþróttavelli o. s. frv. Ósk-
aði að liðsmennirnir þeir yrðu æ fjöl-
mennari — og bað menn láta landið
lifa upp á það. (Nífalt húrra). — Þá
bað Sigurjón glímukappi fólkið hrópa
ferfalt húrra fyrir nýárs-sundkappan-
um Erlingi og var því tekið af alhug.
Það brast á við nýárssundið síðasta,
að veður var helzti milt — ekkert
vetrarveður og vaskleikans sundmanna
að kafa sjóinn gætti því eigi eins og
ella mundi.
Trésmídaverksmiðjan
í Hafnarfirði, sem fóhannes Reyk-
dal hefir rekið síðustu 7 árin, er nú
íþróttavöllurinn.
Nú er komið ágætt svell á íþrótta-
völlinn og verður hann opnaður í
kvöld kl. 9. Gasljós verða tendruð
og völlurinn skreyttur með jólatrjám
og leikið á lúðra. Ef veður leyfir á
morgun verður leikinn knattleikur á
ísnum, íshocheykl. 2, en kl. 6
verður flugeldum brent — og líklega
haldið frá Austurvelli laust fyrir 6 með
blys og lúðrahljóm í broddi.
Ymisl. fl. verður til skemtunar.
Hefirðu heyrt það fyr?
Aiur i vtgg
úti er hregg. —
Hefiröu heyrt það fyr?
Lesið hefi eg nýlega i landhagsskýrslu
útlendri, að nær því annaðhvort kaupskip
i heimi sé brezkt, 6. hvert frá Bandarikjum
í N.-Ameríku, 15. hvert norskt, 40. hvert
sænskt og 90. hvert danskt.
— Haft er eftir stjörnufræðingum, að
sporbraut jarðar sé 130 miljónir milna og
að eftir henni renni jörðin 4 milur á sek-
hverri. En allgóðar járnbrautarferðarhraði
er 4 mílur á kl.stund.
— Gamall prestur i Wiirtemberg hefir
safnað á 33 árnm 12,000 pundum i frí-
merkjum, selt það á nær 80,000 kr. og lagt
i heiðingjatrúboðs guðskistu.
— Meðal fundins fjár í Lundúnum í hitt
eð fyrra voru 7000 barnsvagnar og 27,000
regnhlifar.
— Lögmaður einn í Arósum var nýlega
sektaður um 100 kr. fyrir að segja að nið-
urjöfnunarnefndin lygi.
— Páfinn kvað hafa bannað nýverið
kaþólskum klerkum að eiga heima samhýsis
við nokkurn kvenmann, þótt náskyldur sé.
— Mælt er, að reykt sé á ári hverju um
heim allan nær 30 milj. (30,000,000) pund
af tóhaki.
— Kona giftist í 12. sinn í haust i Evans-
villi i Ameríku.
— Rússnesk greifafrú lögsótti i haust
franskan málara fyrir að hann lét vera 10
undirhökur á mynd, sem hann gerði af henni,
— Rússar halda 100 helgidaga um árið.
Þingnefnd hefir nú lag't til, að þeim verði
fækkað ofan i 78.
— Díógenes heimspekingur rakst einu sinni
á mann, sem verið var með á leið i fang-
elsi fyrir að hann hafði stolið einhverju
litilræði. Hvers vegna varstu svo heimskur,
spyr hann sökudólginn, að stela ekki svo
um munaði ? Þá hefðir þú átt kost á að
snara öðrum i fangelsi.
— Eftir O. heitnum stúdent, er prest-
ur var síðast að B., er margt haft skrít-
ið. Þetta er eitt, um konuna hans:
Það er munur d henni Gunnu minni
núna eða í tilhugalifinu okkar. Þá blik-
uðu blessuð bldu augun hennar eins og
stjörnur himinsins og munnurinn var
eins og minsta snœldugat. Nú glóir í
glóðrauðar andsk. glirnurnar d henni
og kjafturinn nœr út undir eyru.
Stúlka, hraust og þrifin, sem
getur passað ungbarn, óskast nú þeg-
ar. Bergur Einarsson sútari.
cTramfarqfélacjié
heldur fund sunnudaginn 7. þ. mán.
kl. 5 e. hád. í Iðnaðarmannahúsinu.
}ón Ólafsson heldur fyrirlestur.
Óskað að sem flestir komi á fundinn.
HOLLANDSKE SHAGTOBAKKER
Golden Shag
med de korslagte Piber paa
grön Advarseletiket.
Rheingold.
Special Shag.
Brillant Shag
Haandrullet Cerut »Crown«.
FR. CHRISTENSEK 4 PHILIP
KÖBENHAVN.