Ísafold - 10.02.1912, Page 1

Ísafold - 10.02.1912, Page 1
Kenmi út fcvisvar i viku. Vorft árg. (80 arkir minst) 4 kr. eriendn* 5 ki, efta 1 */» dollar; borgist fyrir miJVjar júli (erlendis fyrir fram). Uppsðgm i§kHfle*) bnndin víb Aramót, ei óffiid nema komin aé til útgefanda fyrir 1. okt. kaapandi akuldlauf víb blaðib ▲fgreibala: ▲astaratrsBti 8. XXXIX. árg. Reykjavík 10. febr. 1912. 8. tölublað - Jliííingar. — Á qlus'f'anum htiípir í raunum hver rós, sem röðullinn kysti d dauðans arrni. Þvi ísblómin standast ei eldsins Ijós, en eyðast d qleymskunnar barmi. Ur vindilsins qlóð, líða Ijósský sem Ijóð, utn lojtið í ojnbjarmans sóltöjraspili. Þau jeykjast oq hreykjast i Jagnandi tnóð, um jeðranna svipi d litojnu pili; og logandi speglast i litbjarmans glóð lojtsýnir andans, i tindrandi gliti, með röðulsins rúbinaliti. A Ijósvangjum börnin min laðast inn hljóð, og litblómum sd yjir augans vegi. Nú lýsir par elskunnar Ijóshelg glóð, tneð lotningu hni mín eg beygi. Með vorlit á kinn, dansar vonin tnín inn, og vefur tnig örmum með lijandi krajti. I hdljvöxnum brjóstunum bœrast ég Jinn, brennandi eðlið i lifsproskans hajti. Ur hútnskýjum reyksins ég hillingar spinn. Við hoppum i skógi. kAJ lifinu vitum, littkladd í sumarsins litutn. A björkunutn drúpir í draumi hver grein og drekkur aj lojtbldmans heitu veigum. En dljtin tnin Ijóðar svo ung og hrein d öldunum kvikum og Jeigutn. Eg elska pín Ijóð! Og hvert yngjandi hljóð d ómpili huga tnlns deyiandi brotnar. En bergbúans draumpunga bylgjandi Ijóð í brosandi hljómsvari auga tníns drotnar. Nú lojtsýnir jölna i litbjarmans glóð, og leiða Jram aðrar i Jegurri tnyndum, i Ijósaugans glampandi lindutn. A ströndinni bœna sig steintröllin köld, og stara í djúpið með brostnum augutn. Þvi lojtörninn eyðir öld ejtir öld aj eldheldum steinvöðvans taugum. Lojtið er hljótt. Og með litbrigðum ótt i Ijósœðum rajmagnsins neistar sér dreifa. En hátt upp í röðlunutn hejir sig rótt höll minna drauma, sem glitmeiðir reija. Þar okkur' latigar að lifa i nótt. Og löngunin titrar i augnanna dansi, setn bliðdögg á brúðmeyjar kranzi. Við leiðumst í skimu inn skuggaleg göng og skóhljóðið bergmálsins tónum klaðist. I andanum heyrum við ótna sóng. Hvert andvarp í pögninni laðist. Ein hugsun sem bjó, mér í huga í tó, nú hlagjandi birtist í martnarans líki. Min stálprd til líjsins í steininn pig hjó, stjarna tnins hjarta í karleikans ríkil Við skildum pað baði og hugurinn hló. ^Að helgidóm lijsins ! drautni við stejnum, og alt við með augunum nejnum. Hvert blóm, setn par inni var ruggað í ró, á rökkursins barmi i drautni sejur. Við setjurn upp Ijótnandi lífsins skó; og Ijóðandi pögnin oss vejur. Eg loga af prá. Og með Ijóma d brá, hún leggur sig brosleit í svajianna róti. En sterklega limitta stari ég á, steypta í hreinleikans Jegurðarmóti. Eg iða aj brennandi eðlisins prá. Og eldheitur logi i kinnarnar farist, og eðlið i blóðinu barist. Hún sér pað og kveikir á lampanutn Ijós og leggur sig pógul í bjarmans hjúpi. í fegurð aj vanga tnér Jlýr hver rós og Jölnar i upprunans djúpi. Daujt er utn svör. Og nú Jölnar tnitt Jjör, og Jreyðandi vini d skálar eg helli. — Þá beinir hún til mín svo banvanni ör, að bliknar hver von eins og Jrostrós á svelli. Með augunum sendi ég iðrandi svör. Og ást mín til hennar, hún verður a og iðrunin hreinni og harri. [starri Nú birtist í svip hennar sannleikans mytid og syngjandi boðar tnér augans gigja: I eðlinu mun reyndar engin synd ej ástin og pörjin pað knýja. Eg saki mig nar, pvi nú sigrandi hlar pað satna i augunutn kjá okkur báðutti. Eg pegi um alt, setn i andanutn grar, og óðjiuga sendist í tauganna práðum. I aðunum straumgigja óróans slœr. Og ókomnir tímar í brosunum hjala og tungan Jœr prá til að tala. » Eggleymi pví aldrei, hve blítt varð og bjart, er bros pitt um daginn pað óvart sagði, hve blóð mitt i aðunum addi hart, og ást tnín á tungunni pagði. Þú mistir öll völd. En peir kossarpað kvöldJ Mig kvaddi til líjsins pinn barnjjörgi andi. Þd lyjtust í óð okkar örlagatjöld; eg eygði pitt Ijósjlug í salunnar landi. I andanum hejurðu óðstrengsins völd. Og alt sem ég prái í Ijóðutn að skrija, í augum pér óska' eg að lija« »Sem reiðinnar boð tnilli ríkjanna Jlyzt á rajmagnsins vangjum til jólksins skaða, pitt auga pað getur minn anda kyst með augnabliks dansandi hraða. Mln sáljyllist ótn. Og m ín harpa Jar hljótn, er heyri ég sóng pinn í gleðinnar dansi. An pín mundi visna og blikna hvert blóm, setn batt eg pér einni i votianna kranzi. Mín auðna er háð pínutn órlagadótn. Og ejlist mitt Jlug yfir lognmóksins bakka, eg veit hverri’ eg pað á að pakka«. Nú eyðast i sál hennar óróans ský, og yndislegt sólskin á vangann jarist, og brosin pau verða svo blíð og hlý. — Nú blóðið af pörfinni arist. Eg loga aj prá. Og hún leeðist mér hjá, og Ijósið tneð varjarni hikandi slekkur. Með eldlit i kinnutn og brosandi brá, ajbrennandi líjsprá íJangmér hún stekkur. Við finnutn hve eðlispörj holdsins er há. \ Við hugsutn pað eitt. Nú er lífið að finna; I eðlinu ást vora’ að tvinna. En rétt i pvi eðli vort ósk sítta Jar, með afli á hurðinni barstnið dynur. Og hillingin eyðist pá helg og skar, og höllin tnín logandi hrynur. — Sortnarmér sýn. Burtu’ er víftnitt og víttl Og vordraumar holdsins við líjsbrunninn dcyddir. »Eg hata pig tálkladda holdsaurga svín, sem hillingadraum tnínum lijssónnum eyddirt. En bót er, að stjarnan min brosandi skín. Og bregðist ei von mín, við finnutn í lautni pað sama, i dýrðlegri drautnt. H. Hamar. Þetta kvæði er jrumsmíð höf- undarins. Sjálfur er H. Hamar maður kornungur (19 ára). Svo eru góð til- þrif í þessu fyrsta kvæði hans, að væntanlega má búast við mörgum góðkvæðum frá höf. hendi, er fram líða stundir. Ef til viil finst einhver- jum kvæðið nokkuð »erotiskt« — nokkuð djarft í ástalýsingunum, en þann veg er þeim þó farið, að engan ætti að hneyksla, — Ritstj. I. O. O. F. 932169 Alþýbufól.bókasafn Pósthússtr. 14 kl. 6—8. Augplækning ókeypÍR í Lækjarg. 2 mvd. 2—8 Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8 Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7 Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str.l4A fid,2—8 íslandsbanki opinn 10—21/* og 5l/*~ K.P.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 Ard.—10 söd. Alm. fundir fid. og sd. 8 V* sibdegis. Landakotskirkja. Gubsþj. 0 og 6 á helgum Landakotsspitali f. sjúkravitj. 10»/8—12 og 4—6 Landsbankinn 11-2 l/a} 6V8-61/*. Bankastj. vib 12-2 Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—8 Landsbúnabarfólagsskrifstofan opin trá 12—2 Landsfóhiröir 10—2 og 5—6. Landsskjalasafnib á þrd. fmd. og ld. 12—1 Landsiminn op. v. daga 8—Ö, h. d. 8—11, 4—6. Leekning ókeypis f»ingli str. 28 þd. og fsd. 12—1 Náttúrugripasafn opib l1/*—21/* á sunnudögum Stjórnarrábsskrifstofurnar opnai 10—4 daglega. Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12 Vifilsstabahælib. Heimsóknartimi 12—1. Þjóbmenjasafnib opió A sd., þrd. og fmd. 12—2 Danir og stjórnmát vor. Eftir Einar HjOrleifsson. IV. Jarlinn á boOstólum. Dr. Berlin bendir á leiðir út úr þeim ógöngum, sem sjálfstæðismál íslands á að vera komið í, eins og eg gat um að nokkuru i síðustu grein minni í ísafold. Önnur leiðin er sú, að vér hættum alveg að þjarka um sjálfstæðismál vort, og förum að snúa stjórnmálahugsun- um vorum að alt öðrum efnum. Það er auðvitað jafn-óbrigðult ráð eins og ráð músanna forðum, þegar þær lögðu til að bjallan yrði hengd á köttinn. Með engu móti verða líka málaferli kveðin niður betur en því, að sá máls- aðili, sem er með einhverjar kröfur, sleppi þeim alveg. Og venjulega lízt hinum málsaðilanum vel á þá leið út úr þrasinu. En dr. Berlin gerir sér ekki veru- lega von um, að sú leið verði farin. Hann hyggur, að meiri stjórnmála- óróleikur sé i blóði íslendinga en svo, að þetta geti tekist. Og ráð hans er þá það, að oss verði settur tdanskur jarl«, enda hafi íslendingar lengi um hann beðið, og það hafi ver- ið eftirlætis hugsun fóns Sigurðssonar. Dr. Berlin gefur í skyn, bæði í þess- ari grein sinni í Tilskueren, sem eg hefi að nokkuru gert að umræðuefni, og í öðrum greinum í Gads danske Magasin, að jarls-fyrirkomulagið muni nú geta staðið oss til boða. A 9 þingum hafa íslendingar um jarl eða landstjóra beðið: 1871, 1873, 1885, 1887, 1889, 1891, 1893, 1894 °f? 1895, þó að sú málaleitan væri ekki æfinlega afgreidd í lagaformi. Undantekningarlaust var svarið hið sama frá Dönum, meðan um þetta var beð- ið: að það kæmi ekki til nokkurra máia. Jafnvel þegar vinstri menn komust til valda, létu þeir Alberti skila því til vor, að engin dönsk stjórn mundi verða við slíkum óskum. Nú, þegar enginn íslendingur er um þetta að biðja, er farið að stinga þvf að oss að þetta tyrirkomulag sé oss lang-bezt og velkomið frá Dana hálfu. Óneit- anlega er lærdómsríkt að athuga, hvern- ig timarnir breytast og mennirnir meðl Fráleitt er það tilviljun ein, að dr. Valtýr Guðmundsson er í Eimreiðinni samferða dr. Berlin með þetta mál. Þeir hafa auðsjáanlega borið sig sam- an um það. Eg segi það ekki i ámælis- skyni. Það er eðlilegt að íslendingar og þeir Danir, sem láta sig mál vor nokkuru skifta, tali sig saman. En sennilega er sigurvænlegra hér á landi bandalag við þá Dani, sem ekki þykir jafnvel Uppkastið oj gott handa oss. Meðmælin með jarls-hugmyndinni, sem dr. V. G. kemur með, eru þau ein, að Jón Sigurðsson hafi verið henni meðtnæltur. En þau eiga líka að nægja. Um það efni kemst dr. V. G. meðal annars svo að orði: »Alt lifsstarf Jóns Sigurðssonar var svo vaxið, að h a n n getur enginn grunað um eigingjarnar hvatir; hann lét aldrei stjórnast af öðru en því, sem hann áleit íslandi fyrir beztu, og hann var gæddur svo mikilli pólitiskri skarpskygni og þekkingu, að enginn núlifandi íslendingur þarf að ætla sér þá dul, að hann geti við hann jafn- ast i því efni, og þvi síður fram úr honum farið. Þeir sem hans stejnu Jylgja, geta pví jajnan reitt sig á, að letida peitn tnegin, sem bezt gegnir Jyr- ir heill lands vors og pjóðar«.1). Þetta geta menn sagt að sé mánn- greinarálitstrú, sem um munar. Vér þurfum ekki framar neinn leiðarvísi annan en þann, hvernig Jón Sigurðs- son hafi litið á málin. Ef vér fylg- jum honum, erum vér jafnan þess vísir, að eiga á réttu að standa. Vor eigin sannfæring og samvizka kemur ekkert málinu við, því að aldrei get- um vér verið jafn-skarpskygnir og fróðir eins og Jón Sigurðsson. Og það virðist ekkert gera tii, þó að at- vikin séu orðin öll önnur og alt ann- an veg sé ástatt en þegar Jón Sig- urðsson var uppi. Ef vér að eins gætum þess að rígbinda oss við það, sem Jón Sigurðsson sagði á sínum tíma, þá er öllu borgið. Manngreinarálitið er komið á nokk- uð hátt stig, þegar annar eins maður eins og dr. V. G. getur ritað svona. Það er lika sannast að segja, að ef unt er að stofna minningu Jóns Sig- urðssonar í voða, þá hafa sumir menn kappsamlega unnið að því síðustu mán- uðina. Eg hefi talað við marga góða, skynsama, þjóðrækna menn, sem hafa sagt mér, að þeir væru steinhættir að lesa nokkura ritgerð, þar sem þeir sjái, að nafn Jóns Sigurðssonar sé nefnt. Og er það ekki vonf Menn eru að gera Jón Sigurðsson að landplágu. Algengast er það í stjórnmálunum. Ait af er verið að reyna að rota skoðanir hinna þjóðræknustu manna með Jóni Sigurðssyni og viðleitni þeirra við að efla sjálfstæði lands- ins. Ekki hafi hann verið svona vit- laus og gapalegur. En ekki er þar með alt upp talið. Þurfi einhver að uá sér niðri á öðrum með brigzlum um það, að hann hafi ekki séð fjár- hag sínum borgið og sé þar af leið- andi óhæfur til þess að fjalla um mál- efni þjóðarinnar, þá er vitnað til Jóns Sigurðssonar — auðvitað slegið svörtu striki yfir það, að Jón Sigurðsson hefði orðið gjaldþrota, ef ekki hefði verið hlaupið undir bagga af auð- manni í öðru riki. Eigi að óvirða menn fyrir það, að þeir hyggist að fá einhvern fjárstuðning úr landssjóði, er Jón Sigurðsson hafður að svipul öðruvísi hafi hann verið. Því að sjálf- sögðu gleymt, að alþingi lét það verða sitt fyrsta verk, undir forustu Jóns Sigurðssonar, þegar það hafði fengið fjárveitingarvald, að veita honum fé úr landssjóði. Langi mann til að skamma aðra menn fyrir það, að þeir séu ekki nógu vel kristnir, þá er Jón Sigurðs- son alveg eins notaður — sennilega í algerðu þekkingarlevsi á því, að Jón Sigurðsson lét sér með öliu á sama standa um trúmál öll, taldi það ekkert annað en þroskaleysi, að gera sér með nokkurum hætti títt um slík- an hégóma. Eg segi þetta ekki í því skyni að rýra minning Jóns Sigurðssonar. Eg held þvi fast fram, að eg hafi fult eins ljósa hugmynd um ágæti mannsins eins og þeir, sem hafa verið að nota nafn hans óviðurkvæmilega, og að eg hafi engu minni mætur á honum en þeir. Eg er ekki í neinum vafa um það, að hann var langmestur maður ‘) Letnrbreytingin ekki i Eimr. með íslendingum á siðustu öld. Eg er ekki í neinum vafa um það, að viðreisn þjóðarinnar á síðustu öld var meira honum að þakka en nokkur- um öðrum manni. Eg er ekki í nein- um vafa um það, að fyrir hans vitur- legu og ósérplægnu forustu komust íslendingar það sem þeir komust í stjórnmálunum. En eg get ekki stilt mig um að nota tilefnið til þess að mótmæla því, að minningu hans sé misþyrmt með staðlausu lofgerðar- fleipri, sem óhjákvæmilega vekur mót- spyrnu gegn þeirri lotningu, sem hon' um ber, og með tilraunum til þess að gera hann að fargi á frjálsa hugs- un ísiendinga og sjálfstæðis-framþró- un þjóðar vorrar. í næstu grein minni — sem verður hin síðasta af þessum greinum — iang- ar mig til að fara nokkurum orðum um jarlstjórnar-hugmyndina, sem dr. Berlín er nú að mæla með. En að þessu sinni læt eg mér nægja að benda á það, sem öllum hlýtur reynd- ar að vera ljóst, að þegar alþingi var að biðja um jarl (eða landstjóra), þá var alt annan veg ástatt um stjórn- mál vor en nú. Þá höfðum við ekki fengið stjórnina inn i landið. Og þá var oss sagt, bæði af Dönum og hér- lendum lögspekingum, að óhjákvæmi- legt væri að ráðherra vor væri úti í Kaupmannahöfn, »við hlið konungs«, svo framarlega sem konungur ætti að hafa staðfestingarvaldið með höndum. Þessu trúðu margir. Og í þeirra aug- um var jarlinn (eða landstjórinn) eina ráðið til þess að fá innlenda stjórn, sem flestir sáu, að var oss bráðnauð- synleg. Nú höfum vér fengið innlenda stjórn, án nokkurs jarls, og komist að raun um, að kreddur um nauðsyn- ina á ráðherra »við hlið konungs« er, eins og svo margar aðrar kreddur, lítið annað en bábilja og hégómi. Það breytir auðvitað málinu til muna — þó að ekki sé að hinu leytinu að sjálfsögðu með því sannað, að jarl- stjórn hér á landi gæti ekki í sumum greinum verið oss hentug. Nýtt afsvar. Danir neita að ræða aambandslagafrum- varpið frá 1909 f ríkisþinginu. Eitt stjórnarblaðið (Lögr.) skýrir frá því núna t vikunni, að ráðh. Kr. J. sé nýbúinn að fá svar um það frá hinum danska yfirráðherra Klaus Bernt- sen, að Danir vilji eigi ræða sam- bandsiagafrumvarp meirihlutans frá þinginu 1909 í ríkisþinginu. Ráðh. Kr. J. hafði talsvert af því geipað á þingmálafundum í kjördæmi sínu í haust, að hann hefði farið bet- ur að ráði sinu og gert meira fyrir sambandsmáiið í Danmörku en fyrir- rennari sinn, Björn Jónsson. Hér sjá menn nú hversu mikið hefir verið leggjandi upp úr þeim orðum ráðherra, Sannleikurinn í máli þessu er sá, að ráðherra B. I. lét sér snögt um annara um að koma sambandslagafrv. á framfæri til umræðu í ríkisþinginu en Kr. J. Fyrst lagði hann sumarið 1909 að Neergaard þáverandi yfirráð- herra að leggja frumvarpið fyrir ríkis- þingið — alveg eins og Kr. J. tók upp eftir B. J. í sumar. Sá var að eins munurinn, að Neergaard gaf af- svar um þetta pegar í stað, en Klaus Berntsen ekki fyr en eftir '/2 ^r. Og er það álitamál talsvert, hvort almenn- ingur vill kannast við, að frammistaða Kr. J. hafi verið miklu betri — fyrir dráttinn einan á svarinu. — En B. J. lét ekki hér við sitja, heldur fekk hann yfirráðherrann þáverandi til að auglýsa jrutnvarpið l rikispinginti, ef verða mætti, að einhver þingmanna vildi tdka pað upp. Árangurinn varð vitaskuld enginn, fremur heldur en nú. En af þessu má sjá hve lítilli átt það nær að Kr. J. hafi meira gert fyrir sambandsmálið í Danmörku en B. J. Við þessum undirtektum Dana verð* ur ekkert gert að svo stöddu. En vitanlegt mál er það, að eigi vex sam- úðin milli þjóðanna við slíkar tiltektir af Dana hálfu. í bæjarstjórn á Akureyri voru kosnir i janúar: Steján SteJ- átisson skólameistari og Bjarni Jóns- son, útbússtjóri, M eiðy r ö amá 1. Björn Kristjánsson bankastj. höfðaði í vetur, svo sem kunnugt er, meið- yrðamál móti stjórnarblaðinu fyrir ýms- ar meiðandi árásir á sig sem banka- stjóra Landsbankans. Mál þetta var dæmt í undirrétti r. þ. mán. Meiðyrðin dæmd dauð og ómerk og stjórnarblaðið dæmt í 100 kr. sekt auk máiskostnaðar. Norðurljósið heitir nýjasta blað landsins og er það gefið út á Akureyri af Arthur Gook trúboða. Það er aðallega kristi- legt málgagn, — flytur myndir og er vandað að ytra frágangi.

x

Ísafold

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.