Ísafold - 17.02.1912, Síða 1

Keimu út fcvievar l viku. Ver5 árg. (80
arkir minst) i kr. erlendia ð ki, efta l1/*
dollar; borgist fyrir mibjan júli (erlendis
fyrir fram).
Unpsðgn (skrifleg) bnndin vib áramót, ei
ógllA nema komln sé til útgefanda v"fyrir
1. okt. ju>*paadi sknldlans vib blabib
Afgreibsla: Anstnrstrenti 9,
XXXIX.
árg.
Reykjavík 17. febr. 1912.
9. tölublaö
I. O. O. P. 932239
Alþýónfél.bókasaín Pósthússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str.UA fid.2—8
íslandsbanki opinn 10—2*/i og 5‘/a—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 sbd.
Alm. fundir fid. og sd. 8 J/s sibdegis.
Landakotskirkja. Gubsþj. 0 og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2»/«, SVa-fi1/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasaín 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaöarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landaféhirbir 10—2 og 5—6.
Lands8kjalasaínib á þrd. fmd. og ld. 12—1
Landsiminn op. v. daga 8—9, h. d. 8—11, 4—6.
Lækning ókeypis Þingh str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opib 1 */*—2J/a á sunnudögum
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 daglega.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilsstabahælið. Heimsóknartimi 12—1.
Þjódmenjasafnió opib á sd., þrd. og fmd. 12—2
koma út af ísafold
í dag (l/a og Vt).
Fréttir af Heilsuhælinu.
Það er verið að búa til prentunar
nákvæma skýrslu um Heilsuhælið. Þar
verður glögg lýsing á þvi með mörg-
um myndum; þar verður líka reikn-
ingur yfir stofnkostnaðinn; ennfremur
reikningur yfir reksturskostnaðinn frá
upphafi til ársloka 1911 og gerð grein
fyrir tekjum Heilsuhælisfélagsins; loks
verður þar ritgerð eftir lækni Hælis-
ins um sjúklingana og árangurinn af
veru þeirra í Hælinu.
Skýrslan verður ekki send út um
land fyr en í vor með strandskipum,
en alla mun langa til að fá sem fyrst
fréttir af Hælinu. Því er beðið fyrir
þessar fregnir.
1. Ætlunarverk Hælisins.
Við sáum að brjóstveikin var óðum
að færast í vöxt ár frá ári og varð
þvi nær öllum að banameini, sem
fengu hana. Við fengum fréttir af
því, að aðrar þjóðir væru að koma
upp sérstökum heilsuhælum handa
brjóstveikum, þar fengju þeir bata, og
flestir fullan bata, ef þeir kæmu nógu
fljótt, og færi brjóstveikin óðum
þverrandi í þeim löndum, þar sem
nóg væri af heilsuhælum. Það bar
við, að sjúklingar voru sendir héðan
i þessi útlendu heilsuhæli og komu
margir heim aftur alheilbrigðir. En
það var dýr heilsubót og fáum fær.
Flestir urðu að sitja heima með sjúkt
brjóstið og hjálparlausir og deyja
drotni sínum. Eg man meðal annars,
að fyrir nokkrum árum sá eg í senn
tvær ungar stúlkur á sama reki, báðar
með brjóstveiki rétt i byrjun; önnur
var vel efnuð og fór til útlanda i
heilsuhæli þar; hún liflr nú við beztu
heilsu; hin var fátæk og hlaut að sitja
eftir; hún iiggur nú suður i kirkju-
garði. Eg kann margar þess konar
sögur, en þær eru allar jafn-sorglegar
og engum til ánægju.
Nú horfir öðruvisi við. Nú höfum
við eignast ágætt heilsuhæli. Því er
ætlað að lækna brjóstveika, þá sem
læknandi eru, og hjúkra þeim, sem
eru orðnir dauðvona, kenna þjóðinni
að varast veikina, verða miðstöð allra
varna gegn berklaveikinni, vinna bug
á þessu mikla þjóðarmeini.
Og það er fult útlit fyrir, að allar
þessar vonir mnni rætast.
2. Aðsóknin að Heilsuhælinu.
179 sjúklingar.
Sumir héldu að það væri nóg, að
Hælið okkar tæki 30 sjúklinga. Mörg-
um þótti þó vissara að hafa rúmin
50; sjálfur porði eg ekki að nefna
meira í upphafi, óttaðist, að annars
myndi alt stranda og ekkert verða úr
neinu. En svo góðar urðu undirtekt-
irnar, að stjórn Heilsuhælisfélagsins
afréð að hafa húsið miklu stærra.
Það getur tekið 76—80 sjúklinga.
Og þó þyrfti það helzt að vera
enn stærra.
Hælið var opnað fyrir sjúklinga
1. september 1910, á óhentugum tima.
Þó komu 49 sjúklingar frá 1. sept.
til 31. des. 1910. I vor sem leið
var kominn húsfyllir; í sumar urðu
margir sjúklingar að biða þess, að
rúm losnaði.
Frá 1. sept. 1910 til 31. des. 1911
hafa 179 sjúkiingar komið í Hælið.
Af þeim voru 73 eftir í Hælinu núna
um áramótin.
X06 sjúklingar eru því hoifnir aftur
úr hælinu. Hefir Sigurður læknir
Magnússon látið mér í té skýrslu um
afdrif þessara ioé sjúklinga, og er
hér útdráttur úr henni:
23 sjúklingar komu alveg dauðvona
og dóu þeir allir í Hælinu.
2 sjúklingar voru sendir í Hælið,
sem ekki höfðu berklaveiki i lungum,
heldur önnur lungnamein; dó annar
þeirra í Hælinu.
3 sjúklingar fóru aftur eftir örstutta
dvöl.
Af þessum ioé eru þá ótaldir 78
sjúklingar, sem komu með brjóstveiki
á ýmsu stigi, en ekki vonlausir.
3. Batavonin i Heilsuhælinu.
Af peitn, sem ekki kotna dauðvona,
fá 3 af 4 einhvern hata; annarhvor
sjúklingur fœr fullan bata; peir, sem
koma með veikina í byrjun, fá pví nær
allir (9 af 10) fullan bata.
Læknar hafa komið sér saman um
að skifta brjóstveikum sjúklingum,
þeim sem eru ekki dauðvona, í 3
flokka, eftir því, hvað veikin er orðin
mögnuð. Ef hún er í einu lungna-
blaði, er sjúklingurinn talinn á i.stigi
og batavon í heilsuhæli ágæt; sé veikin
komin í 2 lungnablöð, er sagt hún sé
á 2. stigi, og er þá batavonin miklu
minni; en ef lungun eru þaðan af
meira skemd, þá er talað um 3. stig,
hættan þá orðin mikil og batavonin
minst.
Þess var getið, að farnir væru úr
Hælinu á Vífilsstöðum 78 sjúklingar,
sem komið hefðu með veikina á þess-
um ýmsu stigum. Hér er nú skrá
yfir þá og afdrif þeirra:

Hvernig farnir w ° 1-. B W 0 2. P-C’ 00 00 ® B t>r 1 tr B 2. ff.B °5. W I 7 p 2. od ® ff.B °s. Samtals
Heilbrigðir . . . 33 7 40
Mifelu betri. . . 1 7 6 14
Nokkru betri. . 1 2 2 5
Engu betri . . . 1 3 11 15
Dáuir 4 4
Samtals «6 23 19 78
Bata að meiru eða minna leyti
fengu þannig 59 af 78 (75,6 °/0).
Heilbrigðir urðu 40 af 78 (31,3 °/0).
Af þeim 36, sem komu með veikina
á 1. stigi, urðu 33 heilbrigðir (91,7 °/0).
Það ríður lífið á að sjúklingarnir
komi nógu fljótt.
Eg hafði spáð því, að Hælið okkar
myndi jafnast á við beztu heilsuhæli
í öðrum löndum. Þess vegna set eg
hér lítinn samanburð við heilsuhæli
danska heilsuhælisfélagsins eftir skýrsl-
um þaðan fyrir eitt ár (1909—1910):
Heilsuhæli Farnir sjúk- lingar, sem komu á l.stigi Þar af heil- brigðir
Silkeborg 65 58
Ry 19 12
flaslev 29 21
Skörping 127 49
Faksinge 35 21
Nakkebölle .... 149 88
Yifilsstaðir .... 36 33
Eg þarf engu hér við að bæta,
öðru en því, að læknirinn á Vífils-
stöðum er mjög áreiðanlegur og sam-
vizkusamur maður og skýrsla hans
því öldungis örugg, ábyggileg.
Eg veit engin erlend heilsuhæli,
er séu rekin með meiri ráðdeild og
sparnaði en heilsuhæli danska heilsu-
hælisfélagsins. Nú eru fáar lífsnauð-
synjar ódýrari hér en í Danmörku,
en margar dýrari. Þess vegna má
kalla mjög vel að verið, ef reksturs-
kostnaðurinn verður ekki meiri hér
en þar. Hér er því skrá til saman-
burðar og farið eftir nýjum skýrslum
úr dönsku hælunum (1909—1910);
Hæli M 03 ? 00 bc tc-— J c cí 'ö -J3 "S 55 § 3 " Ársútgjöld samtals , 53 50 M+> Ol w|*
Silkeborg 60888 kr. 171410 kr. 2,82
Ry 13422 36774 2,74
Haslev 8823 30424 3,45
Skörping 45070 142433 3,16
Faksinge 43642 103818 2,38
Nakkebölle 44762 152090 3,40
Vifilsstaðir (1911) 24575 67000 2,73
í ársútgjöldum dönsku hælanna eru
líka taldir vextir og afborganir af lán-
um (stofnkostnaði), en lánin þar víða
minni að tiltölu.
5. Hver borgar?
Nú voru talin útgjöld Heilsuhælis-
ins árið sem leið.
En hver borgar?
Sjúklingsrnir hafa goldið í meðgjöf
með sér samtals 34022 kr. 66 au.
Landsjóður hefir lagt til 18000 kr.
Útistandandi hjá sjúklingum voru
við áramót 4483 kr. 95 au.
Þetta verður samtals 56506 kr. 61 e.
Tekjur Heilsuhælisfélagsins (tillög
félagsmanna, áheit og gjafir) árið 1911
hafa numið rúmum 10.000 kr. (reikn-
ingur yfir þær ekki fullgerður).
Það lætur þvi nærri, að tekjur hefðu
hrokkið fyrir ársútgjöldunum, ef með-
gjöf sjúklinga hefði fengist öll með
skilum.
6. Hver ætti að borga?
Fullur helmingur af útgjaldabyrðinni
verður nú að hvíla á veikustu herð-
unum — á sjúklingunum sjálfum.
Næstur er landsjóður með sinn ríflega
skerf. Siðust kemur alþýða manna
(Heilsuhælisfélagið), allir þeir, sem eru
hraustir og heilbrigðir og ættu að
hjálpa sjúkum og bágstöddum, svo að
þeir þurfi ekki að leita í sveitarsjóð-
inn eða landsjóðinn, sem er ekki
annað en sveitarsjóður allrar þjóðar-
innar.
Þeir heilbrigðu eru miklu fleiri en
þeir brjóstveiku og miklu færari um
einhver útgjöld. Þeir ættu að leggja
hælinu það til, sem sjúklingarnir verða
nú að borga, bera byrðina fyrir þá,
sem veikir eru. Allir geta orðið brjóst-
veikir. Og mundi ekki hver maður
kjósa að eiga visa ódýra eða ókeypis
hjálp, ef það ólán bæri að höndum.
En sá, sem hjálpar öðrum, honum
verður líka hjálpað. Þess vegna á
Heilsuhælið ítak í hverjum heilbrigð-
um manni. Allir standa í skuld við
það, hver eftir sinni getu — og ættu
ekki að láta það dragast að borga af
þeirri skuld, eitthvað á hverju ári.
Rvík 8. febr. 1912.
G. Björnsson.
4. Ársútgjöld Heilsuhælisins.
Arsútgjöld Hælisins (reksturskostn-
aður -f- vextir og afborganir af lán-
um) árið 1911 hafa numið hér um
bil 67000 kr.1) En auk þess hefir
verið varið um 8000 kr. (7994 kr.
91 eyr.) til að reisa útihús, laga til í
kringum Hælið, gera vegi o. s. frv.
Ennfretnur 2000 kr. til kaupa á hús-
búnaði i viðbót við það, sem til var.
Mér kann að veita erfitt að færa
mönnum heim sanninn um það, að
þessi árskostnaður sé í raun og veru
gleðilega litili. Og þó er það svo.
Tilkostnaðurinn er jafnan meiri i
heilsuhælum, en venjulegum sjúkra-
húsum fyrir alþýðu manna.
t) Ársreikningurinn er ekki svo fullgeröur
enn, að eg geti talið upp á eyri. Og ekki
get eg talið upp A eyri hvað Heilsuhœlið
gefur í aðra hönd. En eg þori þó að full-
yrða, að það kefir bjargað frá bana að
minsta kosti 100 ungum manneskium þenna
stutta tima síðan það var opnað, ýmist
beinlinis (lækningin) eða Óbeinlínis (færri
sýkst af sjiklingunum). Hver ung fullörðin
manneskja er nú i minsta lagi 5000 kr.
virði, upp og niður, fyrir þjóðfélagið. En
5000 X 100 verður hdlf miljón.
Frá Kína.
Öfugstreymi og afturkippur
----- Kh. a/2 ’12.
Síðast þegar ritað var, voru horfur
á fullu samkomulagi i Kina, Keisara-
ættin var að fara frá völdum og Sun-
Yat-Sen ætlaði að víkja forsetastól
fyrir Yuan-Shi-Kai. Nú segja siðari
fregnir, sem ekki eru þó sem ljós-
astar, að málið sé ekki jafn-auðgreitt
og horfur voru á. Sun-Yat-Sen hefir
tregðast við að draga sig i hlé og
keisaraættin er ekki farin frá enn.
Lýðveldismenn bregða Yuan-Shi-Kai
um sviksemi og valdafikn og eru til
alls búnir. Japanar hafa því gripið
glóðvolgir tækifærið og ráðist með
her manns inn í landið, með land-
græðgi i huga, en sáttaumleitun á vör-
unum. Við sjálft lá, að nýjar
styrjaldir hæfust, en síðustu fregnir
segja þó, að afsögn keisaraættarinnar
sé fyrir dyrum og rnuni því frekari
ófriði afstýrt. Nú virðast allir sam-
mála um, að Kína eigi að verða lýð -
veldi. Hitt er eftir að vita hver
verður forsetinn. Úr þeirri spurn-
ingu lejsir væntanlega þjóðfundur.
Stórgjöf til Bókmenta-
félagsins.
--- Kh. V, ’12.
»Berlingur« segir frá því 26. f. m.,
að hin nafnkunna þýzka kona, jungfrú
Margrethe Lehmann-Filhés, sem lézt
í sumar, hafi arfleitt Hafnardeild hins
islenzka Bókmentafélagsins að 5000
kr. og jafnframt kveðið svo á, að
þáverandi forseti deildarinnar, próf.
Þorvaldur Thoroddsen, ætti að ráð-
stafa hvernig með fé þetta skyldi farið.
Jafnframt skýrir blaðið frá afnámi
deildarinnar og segir að fjárhæð þessi
verði því send til íslands.
Blaðið segist hafa komist að þvi,
að úr fénu verði stofnaður sjóður til
þess að gefa út ritgerðir um íslenzka
þjóðtrú, þjóðsagnir o. fl. Fjórði hluti
ársvaxta verði jafnan lagður við höfuð-
stól, en */4 varið til útgáfu slikra rita,
og gæti því komið út allmörg hefti
annað eða þriðja hvert ár.
Kosningarnar á Þýzkalandi.
Sigur jafnaðarmanna.
íhaldssteypnnni hrundið
---- Kh. 2/s ’ 12
Eins og síðast var getið, unnu jafn-
aðarmenn stórsigur við höfuðkosning-
arnar á Þýzkalandi í öndverðum fyrra
mánuði. En eins og þá var frá
sagt, urðu nú eins og endranær að
fara fram uppkosningar í fjöldamörg-
um kjördæmum. Þessum kosningum
lauk loks 25. f. m. Þær fóru svo
sem vænta mátti að jafnaðarmenn
héldu áfram á sigurbrautinni og komu
að alls 110 þiugmönnum. Þeir eru
því nú lang fjölmennasti flokkur þings-
ins og hvergi fjölmennari en þar, á
neinu þingi stórveldis. Áður en kosn-
ingar fóru fram, voru jafnaðarmenn
í þýzka þinginu ekki nema 53, og
hafa þeim því bæzt 57 atkvæði við
þessar kosningar.
Alls eru í þýzka þinginu um 12
flokkar, með ýmsum stefnum. En
til þess að nokkuð verði aðhafst verða
flokkar þessir að mynda samsteypur
og bræða saman skoðanir sínar, miðla
málum og láta undan á víxl. Til
þessa hafa íhaldsflokkarnir (íhaldsmenn,
miðflokkurinn eða kristilegi flokkur-
inn og ýmsir smærri flokkar) haft
meiri hluta í þinginu, og foringi eða
samhaldsmaður þessara flokka er kanzl-
arinn v. Bethmann-Hollweg.
Nú er svo komið, að þessi alvalda
samsteypa er komin i minni hluta,
þó að sá tninni hluti nemi að eins
7—9 atkvæðum (um meiri hluta töl-
una ber mönnum eigi saman). En
þó að andstæðingar samsteypunnar
séu yfirsterkari, þá eru þessir flokkar
harla ósamstæðir, jafnaðarmenn, ger-
bótamenn, umbótamenn og miðlunar-
menn í einni bendu. Ef þessir flokk-
ar allir eru lagðir saman, ráða þeir
yfir um 205 atkvæðum í þinginu, en
þingmanna talan samlögð er eins og
áður er frá skýrt 397. Þrátt fyrir
jafnlítinn atkvæðamun og jafn marg-
víslegar stefnur, er það þó einlæg von
hins núverandi meiri hluta að koma
fram ýmsum gagngerðum umbótum
og bæta að mun úr ýmsum ágöllum
á stjórnarfari Þýzkalands, svo sem
að koma meiri jöfnuði á kjördæma-
skipun skattskyldu o. fl.
Ekki heyrist enn getið að stjórnar-
skifti verði í landinu, enda er þar, sem
kunnugt er, ekki nema hálfgildings-'
þingræði. Þó má geta sér þess til,
að kanzlarinn verði ekki öfundsverður
af valdasetunni nú eftir kosningarnar.
Hér skal eigi farið út í einstök at-
riði kosninganna. Þó skal þess getið,
að ihaldsmenn hóldu kjördæmi því í
Berlín, er ráðherrar kjósa í og þeir
áttu áður eitt kjördæma í allri borg-
inni, svo sem áður er getið, með 7
atkvæða mun. Hins vegar hafa jafn-
aðarmenn nú sölsað undir sig Pots-
dam-kjördæmið, þar sem keisari býr,
og mun honum líka það miður vel,
því að hann þykir fullóspar á að láta
í ljósi fylgi sitt við afturhaldsstefnuna.
-----sse------
Charles Dickens
1812 — 7. febrrtar — 1912.
7. febrúar voru liðin 100 ár siðan
enska stórskáldið Charles Dickens
fæddist. Hátiðahöld hefir verið mikið um
í hínum brezka heimi þenna dag, og
merki það, sem hér birtist mynd af,
hefir verið búið til í mörgum miljónum
eintaka. Ágóðanum af sölunni verð-
ur varið til að styrkja ættingja Dickens,
en þeir eiga við þröngan kost að búa.
í miðju merkinu er mynd af skáldinu
og undir nafn hans eins og hann
skrifaði það.
v. Aehrenthal
ntanrlkisrrtðgjafi í Austnrríki
hefir verið fársjúkur undanfarið og
jafnvel talinn af. Hann hefir þvi sótt
um lausn, en keisari neitaði, og vill
hann sjá, hvort ráðgjafa sinum eigi
batnar. Annar gegnir embættinu um
stundarsakir. v. Aenrenthal greifi er
stórmerkur maður og hefir gert
mikið til að vernda heimsfriðinn. Fari
hann frá völdum má búast við að
andstæðingar hans taki sæti hans, en
í þeim er stríðshugur, og segja menn,
að ríkiserfinginn sé á bandi ófriðar-
seggjanna.
Ýms erlend tíðindi.
----- Kh. % ’12.
I Portugal er sem stendur hin skæð-
asta uppreisn út af verkföllum. Nokk-
| ur hluti hersins er á bandi stjórnleys-
^ ingja og ástandið hið ískyggilegasta.
j Fransk-ítalska misklíBin út af því að
j ítalir lögðu haft á fröusk kaupför i
Miðjarðarhafinu varð snarpari en á
horfðist siðast. Frakkar hótuðu öllu
hörðu og urðu ítalir loks að láta und-
an síga og láta lausa Tyrki þá, sem
teknir voru í einu þessara skipa og
þeir hugðu hermenn á leið til Tripólis,
en voru raunar læknar og hjúkrarar.
Önnur ágreiningsatriði verða lögð i
gerð Haagdómstólsins.
#