Ísafold - 24.02.1912, Qupperneq 1
__A------------------ -------------------
Kemxu át tvisvur i viku. Verb árg. (80
arkir minst) 4 kr. erlendib 5 ki. e$a l1/*
dollar; borgiat tyrir mibjan júli (eriendia
fyrir frnm).
ISAFOLD
Uppsögn (akrifleg) bundin við dramót, av
ógild nema komln sé tii útgefanda 'fyviv
1. ofct. r.g aaapandi skuldlaua vib blaMb
Afgreibala: Auaturatræti 8.
XXXIX. árg.
Reykjavík 24. febr. 1912.
11. tölublað
I. O. O. F. 93139
Alþýöafél.bAkasafn Pósthússtr. 14 kl. 6—8.
Augnlœkning ókeypis i Liokjarg. 2 ravd. 2—3
Borgarstjóraskrifstoían opin virka daga 10—3
B rjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10-2 og 4-7
Eyrna-,nef-og hálslsokn. ók. P0sth.str.14A fid.2—á
Ialandabanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
K.P.U.M. Lestrar- og skrifatofa 8 Ard.—10 söd.
Alm. fundir fil. og sd. 8 V* siMegig.
Landakot.skirkja. öuösþj. 9 og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2*/«, ö^/s-B1/*. Bankastj. viö 12-2
Landsbókasafn 12-8 og 5-8. Útlán 1-8
Landsbúnaöarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsí'éhiröir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafniö á þrd. fmd. og ld. 12—1
Landsiminn op. v. daga 8—9, h. d. 8—11, 4—6.
Eækning ókeypis Þingh str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opiö 1 l/a—2 »/a á sunnndögum
Stjórnarrábsskrifstofurnar opuar 10-4 daglega.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilsstaöahæliö. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóömenjasafniö opiö á sd., þrd. og fmd. 12—2
Landsbankamálið.
Skjöl og skilríki.
Kviksögurnar af hinu svokallaða
akarumdli á féhirði Landsbankans, hr.
Halldór Jónsson, liafa aukist og marg-
faldast rneð degi hverjum. Almenn-
ingur veit alls eigi hverju trúa má
og hverju ekki.
Fyrir þessar sakir áleit Isajold rétt-
ast að reyna að afla sér vitneskju um
rnálið Jrá Jyrstu hendi, til þess að geta
frá því skýrt satt og rétt.
\'ér snerum oss því á fimtudaginn
til rdðherra Kr. Jónssonar og beidd-
urnst þess að mega líta á málsskjölin
og birta þau, almenningi til leiðbein-
ingar. Ráðherra tók málaleitun vorri
mjög vel — gaí oss heimild til að
fá að sjá skjölin þessu máli viðvíkjandi
og leyfði að skýra frá þeim.
Að þessu sinni skal skýrt frá gangi
þessa máls í aðaldráttum fram að þessu
og ennfremur birtir Isajold nú tvö
af aðalgögnunum, sem sé: Áiitsskjal
rannsóknarmannanna G. Sveinssonar
cand. juris og Þorst. Þorsteinssonar
cand. polit. og úrskurð stjórnarráðs-
ins, þann sem kominn er.
Upphaf þessa máls er það, að bauka-
stjórarnir sendu stjórnarráðinu i^.des.
f. á. skýrslu um nokkurar misfellur,
er þeir hefðu fundið á forvaxta- (dis-
conto) -reikningi gjaldkerans, sem þeir
töldu svo alvarlegar, að þeir réðu til,
að rannsókn yrði hafin og gjaldkeran-
um vikið frá, meðan á henni stæði
Siðast í des. varð það að samkomu-
lagi milli bankastjórnar og stjórnarráðs,
að tveir menti yrðu fengnir til þess að
rannsaka bókfærslu og forvaxtareikn-
rug gjaldkera um 3 mánaða tímabil,
1 • sept. til 13. des. 1911.
ril þess voru skipaðir þeir Gísli
Sveinsson og Þorsteinn Þorsteinsson,
svo sem að ofan getur. Þeir luku
rannsókninni 7. þ. mán. og sendu þá
stjórnarráðinu skýrslur sínar og þar á
mcðal álitsskjal það, er hér fer á eftir
A,it88kjal nefndarmanna.
Með bréfi stjórnarráðsins, dags. 30.
es- f- á., og bréfi bankastjóra Lands-
bankans, dags. 5.f. m , var okkur undir
ntlj ^Uð að rannsaka bókfærslu
g)a -era Landsbankans og forvaxta
tei ning hans fyrir tímabilið frá
september til j^r desember f. á. Brél
þessi fylgja hérmeð (fskj. I a—b).
Við hófum rannsóknina 6. f. m. og
höfum haldið henni áfram síðan stöð
ugt alla daga.
Þess skal þegar getið, að rannsókn
okkar hefii að eins beinst að forvaxta1
reikningi gjaldkera og bókfærslu hans
þar að lútandi, með því að okkur hefir
skilist, að það hafi verið tilætlunin
og nær hún eigi iengra en til s des
f. á., þar eð gjaldkeri eltir þann tíma
hætti að reikna forvexti einn.
Við höfum haft með höndum þessar
bækur:
I~'2- Sjóðdagbækur 10/7—°/12 1911
3 4- Víxilbækur yfir innlenda víxla
árið 1911.
5' Vixlabók yfir útlenda vixla frá
Þvi 1 maí 1911.
6. Konto-Meta-bók.
Rannsóknina höfum við framkvæmt
jannig, að við höfum gert fullkomna
skrá yfir aila keypta víxla á ofan-
nefndu tímabili, bæði intilenda (fgskj.
I a—g) og útlenda í krónumynt (fgskj.
II a—g) og raðnð þeim eftir kaupdegi.
órvexti þeirra höfum við síðan reikn-
að út á þann veg, sem gjaldkeri kveðst
reikna forvexti af víxlum.
Sömuleiðis höfum við gert skrá yfir
alla víxla, sem greiddir hafa verið fyrir
gjalddaga á tímabilinu (fgskj. IV a—g),
raðað þeim eftir greiðsludegi og reikn-
að út þá forvexti, sem til greina hefði
^etað komið að endurborga.
Fyrir hvern hálfan mánuð í senn
íöfum við gert itarlegar athugasemdir
við forvaxtareikning gjaldkera (fgskj.
V a—g) og sent honum þær jafnóð-
um til umsagnar, svo sem stjórnar-
ráðið hefir fyrir lagt. í athugasemd-
um þessum hifum við borið saman
fyrir hvern dag forvaxtareikning gjald-
kera við forvaxtareiknin^ okkar og
skýrt frá mismun þeim, sem fram
kom við þann samanburð. Athuga-
semdir þessar sýna þvi niðurstöðu
rannsóknarinnar í hverju einstöku at-
riði og eru því jafnframt skýrslu þess-
ari greinargerð okkar um rannsóknitia.
Athugasemdum okkar hefir gjald-
keri svarað fyrir einn mánuð i senn
og fylgja svör hans hér rneð (fskj.
VI. a-c).
Hér með fylgja og fyrirspurnir frá
öðrum okkar til bankastjóranna við-
víkjandi nokkrum einstökum atriðum
og svör bankastjóranna við þeim
(fskj. VII. a-c). Ennfremur fyrirspurn-
ir okkar til gjaldkera og svör hans
(fskj. VIII.).
Þess ber að geta, að gjaldkeri virð-
ist allajafna reikna forvexti af víxlum
nokkru hærri en við. Um orsakir til
þess hyggjum við að vísa megi til
þess, sem fram er tekið í byrjun at-
hugasemda okkar við fyrri hluta sept-
embermánaðar. En þær skýringar full
nægja þó ekki ætíð.
Af svörum gjaldkera má sjá, hverj-
ar skýringar hanti gefur á ýmsum
hlutum þess mismunar, sem er á milli
reiknings hans og niðurstöðu okkar.
Ymsum upphæðum, er verulegu
máli skifta,
í september . -. .
í október .. ..
í nóvember . . .
Samtals
kr. 124.40
— 95-10
— 160.00
kr. 379-5°
hefir gjaldkeri ekki gert okkur neitta
grein fyrir, en kveðst ntuni gera
stjórnarráðinu sérstaklega grein fyrir
þeirn.
Um forvexti þá, sem til rnála hefði
getað komið að endurborga, þá er
víxlar hafa verið greiddir fyrir gjald-
daga, skulum við taka frant, að banka-
stjórarnir hafa haldið því frarn, að
endurborgun forvaxta ætti sér aðeins
stað samkv. 21. gr. reglugerðar bank-
ans, sem sé með sparisjóðsvöxtum
(4%), og því aðeins, að þeir nærnu
3 kr. Aftur á móti kveðst gjaldkeri
ætíð endurgreiða forvexti upp á dag og
eyri nteð vixilvöxtum (slU0l0)', segir
hann, að ákvæði 2l. gr. reglugerðar
bankans hafi aðeins verið látið gilda
um endurborgun á vöxtum af lánum.
Við höfum því á skrá okkar um víxla,
greidda fyrir gjalddaga, haft tvo dálka
fyrir endurgreidda forvexti, annan fyr-
ir forvexti reiknaða eftir því, sem
gjaldketi kveðst reikna, hinu fyrir for-
vexti, reiknaðn eftir 21. gr. reglug.
Samkvæmt fyrri reglunni telst okkur
til, að endurgreiddir forvextir gætu
numið samtals kr. 68,11 og að við-
bættum 73 au., sem okkur haíði skot-
ist yfir þá er við gerðum skrá okkar
fyrir septembermánuð, kr. 68.84, en
eftir síðari reglunni virðast þeir ekki
hafa átt að vera neinir. Við höfum
athugað, að allntarga daga, er slíkar
endurborganir samkvæmt ummælum
gjaldkera hefðu átt að falla til, er ekki
sjáanlegt, að þær hafi farið fram, því
að ýmist er of litill rnunur til þess á
forvaxtaupphæð dagsius hjá gjaldkera
og okkur eða munurinn fer í öfuga
átt (hærra hjá gjaldkera). Þetta skýr-
ir gjaldkeri þannig í svörum sínurn,
að stundum sé safnað saman smáupp-
hæðum, sem endurborga beri, fyrir
nokkra daga, og síðan dregnar frá
einhverri forvaxtaupphæð i eittu lagi,
en hvort eða hvenær þetta eigi sér
stað, verður ekki séð i sjóðdagbók-
inni.
Að því er siíertir útlenda vixla, skal
það tekið frarn, að svo virðist eftir
skýringum gjaldkera ogbankastjóratina,
sem sýningarvíxla (og 3 daga eftir
sýningu) i krónumynt rnegi samkvæmt
samningum við Landmandsbankann
telja honum til skuldar þann dag, er
þeir eru afgreiddir til hans nteð brófi,
og þurfi þá ekki að taka af þeim for-
vexti, ef afgreiddir eru á kaupdégi
eða ef að eins líða fáir dagat frá kaup-
degi til sendingardags. Oft virðist
forvöxtum af slíkum víxlum vera slept
í sjóðdagbók, en stundum viðast þó
teknir forvextir af víxlum, sent eins
er ástatt um, svo að ekki verður séð,
að fastri reglu hafi verið fylgt i því
efni.
Við höfurn á sínum stöðum gert
athugasemdir um forvaxtatölur á þessu
tímabili, sem virðist hafa verið breytt
úr réttri tölu í ranga. í svörum sínum
virðist gjaldkeri viðurkenna, að tölum
þessum sé breytt, þar sem hann talar
um lækkun á forvöxtum, sem varið
hafi verið til endurgreiðslu.
í svörurn sínum við september hefir
gjaldkeri bent á, að við höfum reikn-
að of hátt forvexti af víxli nr. 42932
urn . .................kr. 1,00
og er það rétt. Við ltöfum
reiknað 3. mánaða forvexd
í stað 2. (i svörunt gjald-
kera er misritað »til 3ja
mánaða«, á að vera: til 2ja
mánaða).
Enn fremur kveðst hann
hafa reiknað í einu lagi for-
vexti af ávís. nr. 42840—42.
Við reiknuðum þá í þrennu
lagi vegna þess, að áv. voru
tilfærðar undir 3 númerum
í víxlabókinni. Mismunur,
sem af þessu stafar . . . kr. 1,40
Samtals kr. 2,40
sem dragast eiga frá forvaxtaupphæð
okkar fyrir septembermánuð.
Þar sem gjaldkeri í söntu svörum
getur þess, að við höfum reiknað for-
vexti of hátt um 25 aura af nr. 42920,
getum við ekki viðurkent það, því að
tillit er tekið til þess eins dags mis-
ntunar, sem gjaldkeri getur um í
skránni um endurgr. forvexti, þar sem
taldir eru endurgreiddir forvextir af
umræddum vixli 28 au.
í svörum sinum fyrir nóvember
hefir gjaldkeri bent á, að við höfunt
reiknað forvexti of hátt af 2 víxlum
samtals urn............... kr. 2.30
Aftur á móti höfum við
orðið varir við, að við nöf-
um reiknað 4 mánaða for-
vexti i stað 5 mánaða af
nr. 43773, eða oflágt um— 0.70
mismunur kr. r.6o
dregst frá forvaxtaupphæð okkar fyrir
nóvembermánuð.
Að lokum skulurn við setja hér
yfirlit yfir mismun þann, sem er á
milli forvaxtareikttings okkar og gjald-
kera fyrir alt timabilið í heild sinni.
Samskonar yfirlit fyrir hvern mánuð
sér i lagi fylgir hér með (fylgiskj. IX).
Forvaxtaupphæð tímabilsins er hjá
okkur..................kr. i5o6o.5o
en i sjóðdagbók .... — 14061.80
ntismunur kr. 998.70
setn forvextir eru lægri samkvæmt
sjóðdagbók.
Þessum ntismun hefir okkur virst
þannig háttað:
Lœqra er hjá gjaldkera:
1. Samlagning kr. 15o.6o
2. Vantandiheilar
Fluttar kr. i5o.6o
forvaxtaupph.
afinnl. vixlum— 479.80
3. Sömul. af útl.
víxtum ... — 122.00
4. Smámismun-
ur á ýmsum
forvaztaupph.
(5—20 aur.)— 3.00
5. Stærri rnunur
áforvaxtaupp-
hæðunt sér-
staldega til-
greindravíxla kr. 497.00
-----------kr. 12 52.40
Híerra hjá gjaldkera:
1. Smá-mismunur (5—20 au.)
kr. 49.00
2. Stærrimunur — 169.95
3. Ofaukiðvirð-
ist ........— 34-75
-----—----• kr. 253.70
mismunur kr. 998.70
í svörurn sínum hefir gjaldkeri tal-
ið 100 kr. mismun 18. sept. samlagn-
ingarvillu, en við höfðum talið for-
vexti of lágt reiknaða um þá upphæð.
Aftur á rnóti höfum við talið 30 kr.
18. nóv. samlagningarvillu, en gjald-
keri telur lækkaða forvexti um þá
upphæð. Ef svo er talið, hækkar 1.
liður hér á undan um 70 kr., en 5.
liður lækkar urn sömu upphæð. Út-
kontan verður sú sama.
Ef frá mismuninum hér
að framan................kr. 998.70
eru dregnir forvextir þeir,
sem endurgreiða hefði átt
samkvæmt reglu gjaldkera — 68.84
verður eftir mismunur. . kr. 929.86
Ef til vill ætti ennfremur að draga
hér frá forvaxtaupphæð nokkurra út-
lendra sýningarvíxla, en eigi verður
sú upphæð ákveðin með tteinni ná-
kvæmni, sbr. það sem sagt er um
slíka víxla hér að framan.
Svo sem getið er að
frarnan, kveðst gjaldkeri í
svörum sínum síðar munu
gera stjórnarráðinu sérstak-
lega grein fyrir . . . . kr. 379.50
Nokkrar villur kveðst gjald-
keri nú vera búinn að leið-
rétta, svo sem hér segir:
31/12 1911 . . . . — 292.00
i0h 1912 . • • . — 136.95
nh 1912 .... — 110.90
Kr. 919.35
Eftir kröfu bankastjóra Landsbank-
ans í upphafi rannsóknarinnar (sbr
fskj. I b) höfum við látið þeim i té
eftirrit af rattnsóknargerðinni.
Skjöl þau, er fylgdu með bréfi stjórn-
arráðsins 30. des. þ. á., endursendast
hér með.
Reykjavík 7. febrúar 1912.
Virðingarfylst
Þorst. Þorsteinsson. Gísli Sveinsson.
Til
Stjórnarráðsins.
Mutiurinn á forvaxtaupphæSinni yfir
tínmbilið eftir því, sem gjaldkeri og
rannsóknarmenn hafa reiknað þá, er
tví kr. 929.86
Frá þessari upphæð ganga — 379.50
sem varið hefir verið til end-
urgveiðslu forvaxta til ákveð-
inna manna, og sem gjald-
keri hefir sýnt stjórnarráð-
inu fullnægjandi kvittanir
fyrir. Er því oftir ... — 550.36
Af þessavi upphæð, sem að
sumu leyti stafar af samlagn-
ingarvillum í kassabókinni
að upphæð kr. 150.60, eða
jafnvel 70 kr. hærra, eftir
)ví sem gjaldkeri skýrir frá,
ltefir gjaldkeri greitt til
bankans, að nokkru leyti
(292 kr.) áður en rannsókn-
in byrjaði, en að öðru leytl
jafnskjótt sem hann fekk
athugasemdirnar og viður-
kendi þær róttar, alls . . — 539.85
í hverju eftirstöövarnar — 10.51
liggja, er ekki hægt að sjá, en senni-
lega stafa þær af mismunandi forvaxta-
reikningi útlendra sýningarvíxla, sem
fyr um getur.
Samkvæmt þessu finnur stjórnarráðið
enga ástæðu til að gjöra frekara í þessu
raáli gagnvart gjaldkeranum, en með
því að rannsókn þessi hefir sýnt það,
að fyrirkomulag það, sem haft hefir ver-
ið við útreikning og móttöku forvaxta
í bankanum, að láta gjaldkerann annast
þetta einan, án þess að yfir það væri
farið fyr eða síðar af öðrum, er óhaf-
andi. Og sama er að segja um með-
ferð þá, sem upplýst er að átt hafi sór
stað við endurgreiðslu forvaxta, að færa
þær ekki til útgialda ööruvísi eu draga
þær frá forvöxtum þeim, er greiðst hafa,
þá finnur stjórnarráðið ástæðu til að
brýna fyrir bankastjórninni að breyta
starfsaðferðinui í bankanum þannig, að
gjaldkerinn hafi ekki einn á hendi út-
reikning forvaxta eða annars, heldur hafi
aðrir þann útreikning á hendi eða að
minsta kosti annar starfsmaður með hon-
um, að endurgreiddir forvextir séu eins
og aðrar greiöslur bankans færðar til út-
gjalda á venjulegan hátt og að láta ein-
hvern af starfsmönnum bankans hafa á
hendi eudurskoðun á öllum innborgun-
um og útborguuum bankans, er fari
fram þegar samdægurs eða á næsta degi
eftir, eins og tíðkast í bönkum, svo að
slíkar villur, sem framangreind rannsókn
hefir leitt í ljós, geti ekki kornið fyrir,
án þess verði vart rótt á eftir við end-
urskoöunina.
Svar uppá bróf bankastjórnarinnar
dags. 8. þ. m. viðvlkjandi frekari rann-
sókn árið 1910, muu koma innan fárra
daga.
Kristján fónsson.
Jón Hermannsson
Auk þessarrar skýrslu bankastjóra,
sem getur fyrst í þessarri grein, ltafa
þeir (7. þ. mán.) sent stjórnarráðinu
aðra skýrslu um rattnsókn á árinu
1910 og telja sig hafa fundið það ár
misfellur á forvaxtareikningi gjaldkera,
er nema hátt á 5. þús. krónum á
árinu. Þá skýrslu hefir stjórnarráðið
sent endurskoðetidum bankans, þeim
Benedikt Sveinssyni alþm. og Eggerti
Briern skrifstofustjóra til umsagnar.
Úrskurður stjórnarráðsins urn þessa
skýrslu mun koma næstu dagana.
Flyt kr. 150.60
Svar stjórnarráðsins til bankastjórn-
ar út af þessarri rannsókn kont til
bankastjórnar 13. febr. og er úrskurð
ur sá svohljóðandi:
Úrskurður stjórnarráðsins.
Frá mönnum þeint, sem samkvæiut
brófi stjórnarráðsins, dags. 30. des. f. á.,
liafa rannsakað bókfærslu og forvaxta
reikning gjaldkera Landsbankaus um
tímabilið frá 1. september til 5. desem
ber f. á., hefir stjórnarráðinu borist skýrsla
um rannsóknina, dags. 7. þ. m., er þeii
kveðjast hafa látið bankastjórum Lands-
bankans í té eftirrit af.
Samkvæmt skýrslunni telja ranusókn-
armenniruir, að forvaxtaupphæð bank-
ans á nefndu tímabili hefði átt að nerna
15060 kr. 50 au., en samkvæmt bókum
gjaldkerans só hún 14061 kr. 80 au.,
eða 998 kr. 70 au. lægri; en frá þess-
ari upphæð segja þeir að eigi að draga
68 kr. 85 au., ef reiknað sé eftir reglu
þeirri um endurgreiðslu forvaxta, sem
gjaldkeri kveðst hafa fylgt samkvæmt
margra ára venju í bankanum, svo og
ef til vill forvaxtaupphæð nokkurra út-
lendra sýningarvíxla, en sú upphæð
verðl ekki ákveðin með neinni nákvæmui.
Georg Brandes
Á sjötugs afmæli hans 4. febr. voru
öll blöð af öllum flokkum nærri ein-
göngu um hann. Útlend blöð hafa
flutt urn hann langar lofgreinar. Sjálfur
var Brandes hvergi nálægur. Hann
var í París unt þær ntundir.