Ísafold - 24.02.1912, Qupperneq 1

Ísafold - 24.02.1912, Qupperneq 1
__A------------------ ------------------- Kemxu át tvisvur i viku. Verb árg. (80 arkir minst) 4 kr. erlendib 5 ki. e$a l1/* dollar; borgiat tyrir mibjan júli (eriendia fyrir frnm). ISAFOLD Uppsögn (akrifleg) bundin við dramót, av ógild nema komln sé tii útgefanda 'fyviv 1. ofct. r.g aaapandi skuldlaua vib blaMb Afgreibala: Auaturatræti 8. XXXIX. árg. Reykjavík 24. febr. 1912. 11. tölublað I. O. O. F. 93139 Alþýöafél.bAkasafn Pósthússtr. 14 kl. 6—8. Augnlœkning ókeypis i Liokjarg. 2 ravd. 2—3 Borgarstjóraskrifstoían opin virka daga 10—3 B rjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10-2 og 4-7 Eyrna-,nef-og hálslsokn. ók. P0sth.str.14A fid.2—á Ialandabanki opinn 10—21/* og 51/*—7. K.P.U.M. Lestrar- og skrifatofa 8 Ard.—10 söd. Alm. fundir fil. og sd. 8 V* siMegig. Landakot.skirkja. öuösþj. 9 og 6 á helgum Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5 Landsbankinn 11-2*/«, ö^/s-B1/*. Bankastj. viö 12-2 Landsbókasafn 12-8 og 5-8. Útlán 1-8 Landsbúnaöarfólagsskrifstofan opin trá 12—2 Landsí'éhiröir 10—2 og 5—6. Landsskjalasafniö á þrd. fmd. og ld. 12—1 Landsiminn op. v. daga 8—9, h. d. 8—11, 4—6. Eækning ókeypis Þingh str. 23 þd. og fsd. 12—1 Náttúrugripasafn opiö 1 l/a—2 »/a á sunnndögum Stjórnarrábsskrifstofurnar opuar 10-4 daglega. Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12 Vifilsstaöahæliö. Heimsóknartimi 12—1. Þjóömenjasafniö opiö á sd., þrd. og fmd. 12—2 Landsbankamálið. Skjöl og skilríki. Kviksögurnar af hinu svokallaða akarumdli á féhirði Landsbankans, hr. Halldór Jónsson, liafa aukist og marg- faldast rneð degi hverjum. Almenn- ingur veit alls eigi hverju trúa má og hverju ekki. Fyrir þessar sakir áleit Isajold rétt- ast að reyna að afla sér vitneskju um rnálið Jrá Jyrstu hendi, til þess að geta frá því skýrt satt og rétt. \'ér snerum oss því á fimtudaginn til rdðherra Kr. Jónssonar og beidd- urnst þess að mega líta á málsskjölin og birta þau, almenningi til leiðbein- ingar. Ráðherra tók málaleitun vorri mjög vel — gaí oss heimild til að fá að sjá skjölin þessu máli viðvíkjandi og leyfði að skýra frá þeim. Að þessu sinni skal skýrt frá gangi þessa máls í aðaldráttum fram að þessu og ennfremur birtir Isajold nú tvö af aðalgögnunum, sem sé: Áiitsskjal rannsóknarmannanna G. Sveinssonar cand. juris og Þorst. Þorsteinssonar cand. polit. og úrskurð stjórnarráðs- ins, þann sem kominn er. Upphaf þessa máls er það, að bauka- stjórarnir sendu stjórnarráðinu i^.des. f. á. skýrslu um nokkurar misfellur, er þeir hefðu fundið á forvaxta- (dis- conto) -reikningi gjaldkerans, sem þeir töldu svo alvarlegar, að þeir réðu til, að rannsókn yrði hafin og gjaldkeran- um vikið frá, meðan á henni stæði Siðast í des. varð það að samkomu- lagi milli bankastjórnar og stjórnarráðs, að tveir menti yrðu fengnir til þess að rannsaka bókfærslu og forvaxtareikn- rug gjaldkera um 3 mánaða tímabil, 1 • sept. til 13. des. 1911. ril þess voru skipaðir þeir Gísli Sveinsson og Þorsteinn Þorsteinsson, svo sem að ofan getur. Þeir luku rannsókninni 7. þ. mán. og sendu þá stjórnarráðinu skýrslur sínar og þar á mcðal álitsskjal það, er hér fer á eftir A,it88kjal nefndarmanna. Með bréfi stjórnarráðsins, dags. 30. es- f- á., og bréfi bankastjóra Lands- bankans, dags. 5.f. m , var okkur undir ntlj ^Uð að rannsaka bókfærslu g)a -era Landsbankans og forvaxta tei ning hans fyrir tímabilið frá september til j^r desember f. á. Brél þessi fylgja hérmeð (fskj. I a—b). Við hófum rannsóknina 6. f. m. og höfum haldið henni áfram síðan stöð ugt alla daga. Þess skal þegar getið, að rannsókn okkar hefii að eins beinst að forvaxta1 reikningi gjaldkera og bókfærslu hans þar að lútandi, með því að okkur hefir skilist, að það hafi verið tilætlunin og nær hún eigi iengra en til s des f. á., þar eð gjaldkeri eltir þann tíma hætti að reikna forvexti einn. Við höfum haft með höndum þessar bækur: I~'2- Sjóðdagbækur 10/7—°/12 1911 3 4- Víxilbækur yfir innlenda víxla árið 1911. 5' Vixlabók yfir útlenda vixla frá Þvi 1 maí 1911. 6. Konto-Meta-bók. Rannsóknina höfum við framkvæmt jannig, að við höfum gert fullkomna skrá yfir aila keypta víxla á ofan- nefndu tímabili, bæði intilenda (fgskj. I a—g) og útlenda í krónumynt (fgskj. II a—g) og raðnð þeim eftir kaupdegi. órvexti þeirra höfum við síðan reikn- að út á þann veg, sem gjaldkeri kveðst reikna forvexti af víxlum. Sömuleiðis höfum við gert skrá yfir alla víxla, sem greiddir hafa verið fyrir gjalddaga á tímabilinu (fgskj. IV a—g), raðað þeim eftir greiðsludegi og reikn- að út þá forvexti, sem til greina hefði ^etað komið að endurborga. Fyrir hvern hálfan mánuð í senn íöfum við gert itarlegar athugasemdir við forvaxtareikning gjaldkera (fgskj. V a—g) og sent honum þær jafnóð- um til umsagnar, svo sem stjórnar- ráðið hefir fyrir lagt. í athugasemd- um þessum hifum við borið saman fyrir hvern dag forvaxtareikning gjald- kera við forvaxtareiknin^ okkar og skýrt frá mismun þeim, sem fram kom við þann samanburð. Athuga- semdir þessar sýna þvi niðurstöðu rannsóknarinnar í hverju einstöku at- riði og eru því jafnframt skýrslu þess- ari greinargerð okkar um rannsóknitia. Athugasemdum okkar hefir gjald- keri svarað fyrir einn mánuð i senn og fylgja svör hans hér rneð (fskj. VI. a-c). Hér með fylgja og fyrirspurnir frá öðrum okkar til bankastjóranna við- víkjandi nokkrum einstökum atriðum og svör bankastjóranna við þeim (fskj. VII. a-c). Ennfremur fyrirspurn- ir okkar til gjaldkera og svör hans (fskj. VIII.). Þess ber að geta, að gjaldkeri virð- ist allajafna reikna forvexti af víxlum nokkru hærri en við. Um orsakir til þess hyggjum við að vísa megi til þess, sem fram er tekið í byrjun at- hugasemda okkar við fyrri hluta sept- embermánaðar. En þær skýringar full nægja þó ekki ætíð. Af svörum gjaldkera má sjá, hverj- ar skýringar hanti gefur á ýmsum hlutum þess mismunar, sem er á milli reiknings hans og niðurstöðu okkar. Ymsum upphæðum, er verulegu máli skifta, í september . -. . í október .. .. í nóvember . . . Samtals kr. 124.40 — 95-10 — 160.00 kr. 379-5° hefir gjaldkeri ekki gert okkur neitta grein fyrir, en kveðst ntuni gera stjórnarráðinu sérstaklega grein fyrir þeirn. Um forvexti þá, sem til rnála hefði getað komið að endurborga, þá er víxlar hafa verið greiddir fyrir gjald- daga, skulum við taka frant, að banka- stjórarnir hafa haldið því frarn, að endurborgun forvaxta ætti sér aðeins stað samkv. 21. gr. reglugerðar bank- ans, sem sé með sparisjóðsvöxtum (4%), og því aðeins, að þeir nærnu 3 kr. Aftur á móti kveðst gjaldkeri ætíð endurgreiða forvexti upp á dag og eyri nteð vixilvöxtum (slU0l0)', segir hann, að ákvæði 2l. gr. reglugerðar bankans hafi aðeins verið látið gilda um endurborgun á vöxtum af lánum. Við höfum því á skrá okkar um víxla, greidda fyrir gjalddaga, haft tvo dálka fyrir endurgreidda forvexti, annan fyr- ir forvexti reiknaða eftir því, sem gjaldketi kveðst reikna, hinu fyrir for- vexti, reiknaðn eftir 21. gr. reglug. Samkvæmt fyrri reglunni telst okkur til, að endurgreiddir forvextir gætu numið samtals kr. 68,11 og að við- bættum 73 au., sem okkur haíði skot- ist yfir þá er við gerðum skrá okkar fyrir septembermánuð, kr. 68.84, en eftir síðari reglunni virðast þeir ekki hafa átt að vera neinir. Við höfum athugað, að allntarga daga, er slíkar endurborganir samkvæmt ummælum gjaldkera hefðu átt að falla til, er ekki sjáanlegt, að þær hafi farið fram, því að ýmist er of litill rnunur til þess á forvaxtaupphæð dagsius hjá gjaldkera og okkur eða munurinn fer í öfuga átt (hærra hjá gjaldkera). Þetta skýr- ir gjaldkeri þannig í svörum sínurn, að stundum sé safnað saman smáupp- hæðum, sem endurborga beri, fyrir nokkra daga, og síðan dregnar frá einhverri forvaxtaupphæð i eittu lagi, en hvort eða hvenær þetta eigi sér stað, verður ekki séð i sjóðdagbók- inni. Að því er siíertir útlenda vixla, skal það tekið frarn, að svo virðist eftir skýringum gjaldkera ogbankastjóratina, sem sýningarvíxla (og 3 daga eftir sýningu) i krónumynt rnegi samkvæmt samningum við Landmandsbankann telja honum til skuldar þann dag, er þeir eru afgreiddir til hans nteð brófi, og þurfi þá ekki að taka af þeim for- vexti, ef afgreiddir eru á kaupdégi eða ef að eins líða fáir dagat frá kaup- degi til sendingardags. Oft virðist forvöxtum af slíkum víxlum vera slept í sjóðdagbók, en stundum viðast þó teknir forvextir af víxlum, sent eins er ástatt um, svo að ekki verður séð, að fastri reglu hafi verið fylgt i því efni. Við höfurn á sínum stöðum gert athugasemdir um forvaxtatölur á þessu tímabili, sem virðist hafa verið breytt úr réttri tölu í ranga. í svörum sínum virðist gjaldkeri viðurkenna, að tölum þessum sé breytt, þar sem hann talar um lækkun á forvöxtum, sem varið hafi verið til endurgreiðslu. í svörurn sínum við september hefir gjaldkeri bent á, að við höfum reikn- að of hátt forvexti af víxli nr. 42932 urn . .................kr. 1,00 og er það rétt. Við ltöfum reiknað 3. mánaða forvexd í stað 2. (i svörunt gjald- kera er misritað »til 3ja mánaða«, á að vera: til 2ja mánaða). Enn fremur kveðst hann hafa reiknað í einu lagi for- vexti af ávís. nr. 42840—42. Við reiknuðum þá í þrennu lagi vegna þess, að áv. voru tilfærðar undir 3 númerum í víxlabókinni. Mismunur, sem af þessu stafar . . . kr. 1,40 Samtals kr. 2,40 sem dragast eiga frá forvaxtaupphæð okkar fyrir septembermánuð. Þar sem gjaldkeri í söntu svörum getur þess, að við höfum reiknað for- vexti of hátt um 25 aura af nr. 42920, getum við ekki viðurkent það, því að tillit er tekið til þess eins dags mis- ntunar, sem gjaldkeri getur um í skránni um endurgr. forvexti, þar sem taldir eru endurgreiddir forvextir af umræddum vixli 28 au. í svörum sinum fyrir nóvember hefir gjaldkeri bent á, að við höfunt reiknað forvexti of hátt af 2 víxlum samtals urn............... kr. 2.30 Aftur á móti höfum við orðið varir við, að við nöf- um reiknað 4 mánaða for- vexti i stað 5 mánaða af nr. 43773, eða oflágt um— 0.70 mismunur kr. r.6o dregst frá forvaxtaupphæð okkar fyrir nóvembermánuð. Að lokum skulurn við setja hér yfirlit yfir mismun þann, sem er á milli forvaxtareikttings okkar og gjald- kera fyrir alt timabilið í heild sinni. Samskonar yfirlit fyrir hvern mánuð sér i lagi fylgir hér með (fylgiskj. IX). Forvaxtaupphæð tímabilsins er hjá okkur..................kr. i5o6o.5o en i sjóðdagbók .... — 14061.80 ntismunur kr. 998.70 setn forvextir eru lægri samkvæmt sjóðdagbók. Þessum ntismun hefir okkur virst þannig háttað: Lœqra er hjá gjaldkera: 1. Samlagning kr. 15o.6o 2. Vantandiheilar Fluttar kr. i5o.6o forvaxtaupph. afinnl. vixlum— 479.80 3. Sömul. af útl. víxtum ... — 122.00 4. Smámismun- ur á ýmsum forvaztaupph. (5—20 aur.)— 3.00 5. Stærri rnunur áforvaxtaupp- hæðunt sér- staldega til- greindravíxla kr. 497.00 -----------kr. 12 52.40 Híerra hjá gjaldkera: 1. Smá-mismunur (5—20 au.) kr. 49.00 2. Stærrimunur — 169.95 3. Ofaukiðvirð- ist ........— 34-75 -----—----• kr. 253.70 mismunur kr. 998.70 í svörurn sínum hefir gjaldkeri tal- ið 100 kr. mismun 18. sept. samlagn- ingarvillu, en við höfðum talið for- vexti of lágt reiknaða um þá upphæð. Aftur á rnóti höfum við talið 30 kr. 18. nóv. samlagningarvillu, en gjald- keri telur lækkaða forvexti um þá upphæð. Ef svo er talið, hækkar 1. liður hér á undan um 70 kr., en 5. liður lækkar urn sömu upphæð. Út- kontan verður sú sama. Ef frá mismuninum hér að framan................kr. 998.70 eru dregnir forvextir þeir, sem endurgreiða hefði átt samkvæmt reglu gjaldkera — 68.84 verður eftir mismunur. . kr. 929.86 Ef til vill ætti ennfremur að draga hér frá forvaxtaupphæð nokkurra út- lendra sýningarvíxla, en eigi verður sú upphæð ákveðin með tteinni ná- kvæmni, sbr. það sem sagt er um slíka víxla hér að framan. Svo sem getið er að frarnan, kveðst gjaldkeri í svörum sínum síðar munu gera stjórnarráðinu sérstak- lega grein fyrir . . . . kr. 379.50 Nokkrar villur kveðst gjald- keri nú vera búinn að leið- rétta, svo sem hér segir: 31/12 1911 . . . . — 292.00 i0h 1912 . • • . — 136.95 nh 1912 .... — 110.90 Kr. 919.35 Eftir kröfu bankastjóra Landsbank- ans í upphafi rannsóknarinnar (sbr fskj. I b) höfum við látið þeim i té eftirrit af rattnsóknargerðinni. Skjöl þau, er fylgdu með bréfi stjórn- arráðsins 30. des. þ. á., endursendast hér með. Reykjavík 7. febrúar 1912. Virðingarfylst Þorst. Þorsteinsson. Gísli Sveinsson. Til Stjórnarráðsins. Mutiurinn á forvaxtaupphæSinni yfir tínmbilið eftir því, sem gjaldkeri og rannsóknarmenn hafa reiknað þá, er tví kr. 929.86 Frá þessari upphæð ganga — 379.50 sem varið hefir verið til end- urgveiðslu forvaxta til ákveð- inna manna, og sem gjald- keri hefir sýnt stjórnarráð- inu fullnægjandi kvittanir fyrir. Er því oftir ... — 550.36 Af þessavi upphæð, sem að sumu leyti stafar af samlagn- ingarvillum í kassabókinni að upphæð kr. 150.60, eða jafnvel 70 kr. hærra, eftir )ví sem gjaldkeri skýrir frá, ltefir gjaldkeri greitt til bankans, að nokkru leyti (292 kr.) áður en rannsókn- in byrjaði, en að öðru leytl jafnskjótt sem hann fekk athugasemdirnar og viður- kendi þær róttar, alls . . — 539.85 í hverju eftirstöövarnar — 10.51 liggja, er ekki hægt að sjá, en senni- lega stafa þær af mismunandi forvaxta- reikningi útlendra sýningarvíxla, sem fyr um getur. Samkvæmt þessu finnur stjórnarráðið enga ástæðu til að gjöra frekara í þessu raáli gagnvart gjaldkeranum, en með því að rannsókn þessi hefir sýnt það, að fyrirkomulag það, sem haft hefir ver- ið við útreikning og móttöku forvaxta í bankanum, að láta gjaldkerann annast þetta einan, án þess að yfir það væri farið fyr eða síðar af öðrum, er óhaf- andi. Og sama er að segja um með- ferð þá, sem upplýst er að átt hafi sór stað við endurgreiðslu forvaxta, að færa þær ekki til útgialda ööruvísi eu draga þær frá forvöxtum þeim, er greiðst hafa, þá finnur stjórnarráðið ástæðu til að brýna fyrir bankastjórninni að breyta starfsaðferðinui í bankanum þannig, að gjaldkerinn hafi ekki einn á hendi út- reikning forvaxta eða annars, heldur hafi aðrir þann útreikning á hendi eða að minsta kosti annar starfsmaður með hon- um, að endurgreiddir forvextir séu eins og aðrar greiöslur bankans færðar til út- gjalda á venjulegan hátt og að láta ein- hvern af starfsmönnum bankans hafa á hendi eudurskoðun á öllum innborgun- um og útborguuum bankans, er fari fram þegar samdægurs eða á næsta degi eftir, eins og tíðkast í bönkum, svo að slíkar villur, sem framangreind rannsókn hefir leitt í ljós, geti ekki kornið fyrir, án þess verði vart rótt á eftir við end- urskoöunina. Svar uppá bróf bankastjórnarinnar dags. 8. þ. m. viðvlkjandi frekari rann- sókn árið 1910, muu koma innan fárra daga. Kristján fónsson. Jón Hermannsson Auk þessarrar skýrslu bankastjóra, sem getur fyrst í þessarri grein, ltafa þeir (7. þ. mán.) sent stjórnarráðinu aðra skýrslu um rattnsókn á árinu 1910 og telja sig hafa fundið það ár misfellur á forvaxtareikningi gjaldkera, er nema hátt á 5. þús. krónum á árinu. Þá skýrslu hefir stjórnarráðið sent endurskoðetidum bankans, þeim Benedikt Sveinssyni alþm. og Eggerti Briern skrifstofustjóra til umsagnar. Úrskurður stjórnarráðsins urn þessa skýrslu mun koma næstu dagana. Flyt kr. 150.60 Svar stjórnarráðsins til bankastjórn- ar út af þessarri rannsókn kont til bankastjórnar 13. febr. og er úrskurð ur sá svohljóðandi: Úrskurður stjórnarráðsins. Frá mönnum þeint, sem samkvæiut brófi stjórnarráðsins, dags. 30. des. f. á., liafa rannsakað bókfærslu og forvaxta reikning gjaldkera Landsbankaus um tímabilið frá 1. september til 5. desem ber f. á., hefir stjórnarráðinu borist skýrsla um rannsóknina, dags. 7. þ. m., er þeii kveðjast hafa látið bankastjórum Lands- bankans í té eftirrit af. Samkvæmt skýrslunni telja ranusókn- armenniruir, að forvaxtaupphæð bank- ans á nefndu tímabili hefði átt að nerna 15060 kr. 50 au., en samkvæmt bókum gjaldkerans só hún 14061 kr. 80 au., eða 998 kr. 70 au. lægri; en frá þess- ari upphæð segja þeir að eigi að draga 68 kr. 85 au., ef reiknað sé eftir reglu þeirri um endurgreiðslu forvaxta, sem gjaldkeri kveðst hafa fylgt samkvæmt margra ára venju í bankanum, svo og ef til vill forvaxtaupphæð nokkurra út- lendra sýningarvíxla, en sú upphæð verðl ekki ákveðin með neinni nákvæmui. Georg Brandes Á sjötugs afmæli hans 4. febr. voru öll blöð af öllum flokkum nærri ein- göngu um hann. Útlend blöð hafa flutt urn hann langar lofgreinar. Sjálfur var Brandes hvergi nálægur. Hann var í París unt þær ntundir.

x

Ísafold

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.