Ísafold - 06.03.1912, Blaðsíða 3

ISAFOLD
49
urnar eru um sama efni. Sé gjald-
kerinu refsiverður fyrir t. d. tölubreyt-
ingarnar jálí 1909 til 1. sept.
1911 — timann, sem þeir Þ. Þ. og
G. Sv. hafa ekki rannsakað — þá er
litt hugsandi, að hann reyndist ekki
á likan hátt refsiverður fyrir tölubreyt-
ingarnar 1. sept 1911 til 5.
des. s. á.
Brask ráðherra tneð málið væri þá
samskonar og ef rannsóknardómari,
sern hefði tnann grunaðan um að hafa
stolið kind á fæti, úrskurðaði sérstak-
lega um það, að ekkert skyldi við sak-
borning gert fyrir það, að hann hefði
hagnýtt sér gæruna og sviðin, en
dæmdi hann sekan um neyzlu kjöts
og mörva.
Hvernig sem á framferði ráðherra
er litið er það jafnóverjandi. Stjórn-
in hefir með festulevsi sínu, hugsun-
arvillum og káki þvælt málið og þvælt
öllum til ógagns og leiðinda. Aðferð-
in hefir verið jafnóhepppileg til að
sanna sýknu gjaldkerans sem sekt.
Það er nær ótrúlegt, að æðsta dóm-
ara landsins skyldi geta farist meðferð
þess máls svo vandræðalega klaufa-
Íega, sem raun er á orðin.
Um hina síðari nefndarskipun ætla
eg ekki að tala. Þó er eitt atriði,
sem mér dettur í hug út af henni.
Ráðherra veitir rannsóknarmönnum
heimild til að spyrja bankastjóra og
starfsmenn bankans og skipar þar með
bankastjórum og starfsmönnum að
svara spurningum rannsóknarmanna.
Sama rétt veitti Björn Jónsson
rannsóknarnefndinni 1909. Kr. J.
ráðherra var þá gæzlustjóri bankans.
Kvað hann sér þá í bréfum sinum til
ráðherra (B. J.) óskylt að svara spurn-
ingum rannsóknarmanna, að B. J.
hefði þar skipað bankastjórunum, þar
á meðal Kr. J., það er hann (B. J.
ráðherra), brysti vald til.
En nú hefir Kr. J. skipað banka-
stjórum landsbankans pað sama, sem
hann kvað réttarbrot a) hdlju B. J.
Hvernig stendur nú á þessu?
Hefir Kr. J. breytt skoðun á þessu
síðan 1909?
Eða hefir hann gleymt hvaða skoð-
un hann hafði þá á þessu atriði?
Annars mætti margt fleira segja urn
stefnuleysi stjórnarinnar í þessu máli
og ósamræmi.
Stjórnin virðist vera í mestu vand-
ræðum með sjálfa sig og hvernig
hún eigi að hegða sér, ekki erfiðara
en hlutverk hennar þó var.
Hlutverk hennar var það eilt, að
visa málinu til þeirra aðgerða, sem
vant er um slík mál, eftir þeim gögn-
um, sem 'nenni voru fengin í hend-
urnar.
Enginn hefði getað fundið að því
með rökum, ef hún hefði tekið þann
upp.
Þorsteinn Erlingsson tók í sama
streng og á síðasta fundi. Sagði að
stjórnin hefði ekki fundið ástæðu til_
að sinna þeim fundi neitt. En sömu
2 atriðin væru hér eins og þar —
þessa síðast fyrirskipuðu rannsókn á-
litu allir ástæðulausa og mennina illa
til fallna, sérstaklega Schou banka-
stjóra. Endurskoðurum bankans hefðu
allir treyst og trúað, ekki sízt Eggert
Briem — og ótækt þætti mönnum
að ekkert tillit skyldi tekið til þessa
manns. Síðan um daginn hefðu ýmsir
bent sér á mörg dæmi, sem sýndu
og sönnuðu, hvernig maður Schou
væri i raun og veru. Gat um og
las upp »aðvörunar«bréf, er sent hafi
verið út nafnlaust frá íslandsbanka
fyrir nokkrum árum, og tryði alm.-
álitið Schou til þessa. Gæti ekki
hugsast, að hann nú sendi út »aðvör-
un«, er hann hefði skygnst urn i
plöggum Landsbankans. Kvað órann-
sakað, hvort hér væri um hegningar-
vert athæfi að ræða hjá gjaldkera, en
sjálft stjórnarráðið hefði kastað sterk-
um grun á hann með atferli sinu.
Þá kom fram á fundinum til-
laga, -sú, er prentuð er hér i blaðinu
(nr. 1).
Árni Árna8on frá Höfðahólum taldi
það leitt að Schou bankastjóri skyldi
ekki vera viðstaddur áfundinum. Það
væri tilnefning hans, sem komið hefði
sér á stað. Beindi þeirri spurningu
til bankaráðs íslandsbanka, hvortSchou
hefði ráðfært sig við það. Kvað það
hneyksli hið mesta, að Schou væri
hleypt á þenna hátt inn í Landsbank-
ann. Svo hefði verið til ætlast, að
íslandsbanki ætti ekki að skifta sér af
pólitik, en nú væri hann farinn til
þess, eða forstjórar hans. Þetta væri
hrein árás á Landsbankann og gerð
til þess að eyðileggja hann, en hjálpa
ísl. banka, sem væri danskur banki,
en ekki islenzkur, og ætti að heita
Danmerkur banki, til þess að verða
einráður og sjálfsagt til þess að hann
gæti fengið seðlaútgáfuréttinn fram-
lengdan á sínum tíma. Alt þettaætti
að vera okkur íslendingum alvarleg
áminning um, að vera á varðbergi
gagnvart Dönum, sem hér vilja vaða
uppi. Úlfurinn danski hefði nú á síð-
ari árum dansað hér lystugt undir
sauðargærunni!
3 C
Hvað er nýttP
t>að er nú eitf
að þeir eru komnir affur úr
siqtingunni
Geir og Jlaraídur.
Peir fðru fií að veíja fjanda
okkur sem fjöfbregttastar
og beztar vörur.
t>eir segjasf engum fyafa
qteijmt.
t>að verður því betra úrvat
nú en nokkru sinni áður
t)jd
Tb. Tborsteinsson vefnaðarvöruverztun, Jngólfsbvoíi.
Með s/s Sterling í gær
sem verður komið upp þessa viku:
Kjóiatau, Sjöl,
Skinnhanskar,
Regnkápur,
Prjónles mjög mikið úrval,
Silkipils, moirepils,
Silkibönd feiknin öll.
Leggingar.
j Með s/s Botnia 18. þ. m.:
IPvegin léreft sérlega góð,
Tvisttau aliar gerðir,
Flónel, Dreglar,
Gardínutau,
Kjólatau 0,75, 0,95—1,10 og betri,
J Silkitau, Blúsur,
' Kápur, Sjöl afar ódýr.
Kvenhattar og Húfur.
Vefnaðarvöruverzlun
Th.Th
orsteinsson, Ingólfshvoli
E
1
B. H. Bjarnason kaupm: Snemma
á fyrri öld var uppi maður sá er
Richard Cobden hét, kallaður spámað-
ur hinnar frjálsu verzlunar. Cobden
var fæddur 1804 og dáinn 1865.
Kenningar hans þóttu svo mikils virði,
að þeim er enn fylgt af hinum beztu
stjórnmálamönnum, enda sæmdi þjóð
hans hann 80,000 pd.sterl. sæmdarverðl.
Ein af grundvallarkenningum þessa
ágætismanns var sú, að hafa sem
mest mök við fólkið og sem minst
mök við stjórnendurna. — Stjórnar-
ráð vort hefir með undirtektum sín-
um undir fundargerð vora 29. f. m.
fært okkur fyllilega heim sanninn um
sannindi þeirrar kenningar, þar sem
það gersamlega hefir að vettugi virt
greinda fundarályktun, það er því
ekkert annað að gera fyrir þá, sem
eru mótfallnir gerðum stjórnarinnar á
skipun hinnar nýju rantisóknarnefndar
Landsbankans — en það, að taka sam-
an höndum og grípa allir sem einn
maður til þess vopnsins, sem vér eig-
um og bezt bítur — þess vopnsins
sem myndi reynast svo öflugt, að við
eigum sigur vorn og uppfyllingu óska
vorra fyrir fram vísa — ef vér alment
beitum vopni voru eins og vera ber
— með stillingu og fyrirhyggju.
Gisli Sveinsson kvað það gleðja sig,
að hér kæmi þó fram einn rnaður úr
kaupmannastétt landsins, sem bæði
hefði áhuga og einurð til að láta
í Ijósi skoðun sína á þessu máli.
Það væri sami maðurinn, setn á sið-
asta fundi ltefði talað alvarlegum orð-
um, sem stéttarbræður hans hefðu átt
að taka sér að fordæmi og láta til
sín heyra allir saman, einum munni.
Það væri ekki nóg að. einn og einn
maður úr þeirri stétt kæmi fram og
þetta mál snerti áreiðanlega hvað mest
hag verzlunar- og kaup-manna. Væri
því óskil janlegt og menn stórfurðaði
á því, að þeir skyldi ekki hafa orðið
fyrstir til að rísa upp og andmæla í
hóp þeirri óhæfu, sem hét fæti fram
af hálfu landsstjórnar og það gagnvart
peningastofnun, sem þeirra væri hag-
urinn að halda sem öflugastri og sjálf-
stæðastri. Hvar væru félög kaupm.
nú? Ræðumaður kvaðst að vísu hafa
heyrt, að nokkrir af helztu kaupsýslu-
mönnum bæjarins, sem forstöðu veittu
hér erlendum stofnunhm, hefðu farið
til ráðherra og tjáð honum óánægju
sina, en ráðherra hefði svarað þeitn
svo, að alt væri þetta á misskilningi
bygt hjá þeim. Þetta högg hefði átt
að vera þeitn nægilegt til þess að
hefjast handa svo um hefði munað —
ekki hvað sízt, þar sem það er á allra
vitorði, að allir kaupsýslutnenn bæjar-
ins eins og allur almenningur eru á einu
máli um að forðdæma aðfarir stjórnar-
ittnar í þessu máli.
Þá vék ræðumaður sér að gerðum
ráðherra Kr. Jónssonar i þessu máii.
Minti á, hvernig hann hefði komist
upp í ráðherrasessinn, brotist þangat
i óþökk allra og þvert á móti öllum
reglum. Því að enginn þyrfti að ætla,
að heimastjórnarmenn hefðu verið
sérlega glaðir við að fá hann sem
ráðherra, enda þótt þeir, svo sem sjálf-
sagt var, hefðu ekki á móti þvi, að
nota hann úr því hann bauðst. En
tregir voru þeir til að verja hann,
svo sem von var. Og nú hefðu allir
sannfærst enn betur um það, að hann
er óhafandi í ráðherrastöðu. Nú gæti
hann ekki haft fylgi neins, hvorki
flokka né einstaklinga, — nema þá
ef til vill venzlamanna, — svo lýð-
um ljós væru glappaskot hans orðin
í þessari stöðu. Og að minsta kosti
væri mjög hæpið þar á ofan hvort
hann gæti eftir þetta setið i dóm-
stjórasæti með nokkurri mynd.
hafi fundið neitt að athuga við. Allar
væru þessar athafnir Kr. J. á eina bók
lærðar.
Lagði þá ræðumaður fyrir fundinn
tillögu um að lýsa vantrausti sínu á
ráðherra (till. nr. 2 sem prentuð er
hér í bl.) og kvað hann ekki illa til
fallið, að Kr. [. fengi slíka fundar-
ályktun að afmælisósk á morgun (þá
yrði hann sextugur).
ÞórðurSveinsson læknirtalaði þá um
Schou bankastjóra og líkti honum við
Jeppa á Fjalli. (Hlátur).
Vilhjálmur iakobsson skósm. (hafði
áður oft gripið fram í og skoraði Sv.
Björnsson á hann að koma og færa
rök fram, ef hann hefði nokkuð að
segja, og ítrekaði fundarstjóri þá áskor-
un). Talaði hann um að einn ræðumaður
hefði verið hissa á því, að kaupmenn
skyldi ekki koma einbeitt fram í
þessu máli, svo á bæri. Fór hann um
þetta nokkrum fleirum orðum, og var
hann síðar sá eini, sem greiddi atkv.
gegn ályktunum fundarins.
Sveinn Björnsson þakkaði síóasta
ræðumanni fyrir rökin, og gleddi það
það sig að ekki væri fleiri »ástæður«
hægt að færa fram gegn máli því, sem
flutt hefði verið á fundinum 1
Væri litið á aðfarir Kr. J. ráðherra
gegn Landsbankanum, þá sæi maður
þá einkennilegustu hrygðar-skopsjón,
er hugsast gæti: Maðurinn, sem áleit
sjálfan sig- svo bráðnauðsynlegan til
ejtirlits i bankanum, að hann lætur
fógeta setja sig inn í bankann, hann
skipar nú rannsóknarm. á þetta eftirlit!
Sjálfur eftirlitsmaðurinn (gæzlustjór-
inn fyrv.; því að gæzlustj. er ekkert
annað en eftirlitsmaður) sendir nú
menn til höfuðs bankastjórunum, út af
eftirliti, sem hann rak svo slælega, að
undrun sætir, er dómari á í hlut. Alt
árið 1910 frá því Kr. J. var »settur
inn« í bankann og fram á árið 1911
var hann daglega í bankanum — og
hann var ekki inni hjá bankastjórun-
um, svo sem gæzlustjóranna er ann-
ars siður, hekiur hafðist hann ætíð
við í sjáljri afgreiðslustojunni, i kring-
um gjaldkerann og yfir bókum hansl
Og einmitt á þessu tímabili hafi mis-
fellurnar hjá gjaldkera verið einna gif-
urlegastar. Og nú eigi að ná sér
niðri, líti út fyrir, á bankastjórunum,
sem komust að þessum misfellum hjá
gjaldkera! Og rannsaka eigi nú, og
sjálfsagt víta bankastjórana fyrir, enn
tneir en orðið er, hókfærsluna, sem
hvorki sjálfur Kr. J. ^z/wjeftirlitsjstjór-
inn (né heldur neinn gæzlustjóranna)
Magnús Blöndahl talaði af hálfu
bankaráðsmanna íslandsbanka og kvað
hann Schou ekki hafa leitað álits hanka-
ráðsins um, hvað hann ætti að gera.
En nokkrir af bankaráðsmönnunum
muni hafa farið til Schous og tjáð
honum vandkvæði á þvi, að hann færi
að gefa sig í þetta, .enda gæti það
orðið hættulegt honum og íslands-
banka.
ióh. Jóhannesson kaupm. talaði þá
um afstöðu Schous bankastjóra, og
kvað eitt atriði vera, er hann vildi
skrifa á tekjudálk Schous viðvíkjandi
Landsbankanum, að hann þó vildi
kaupa bankavaxtabréf Landsbankans,
, það væri betra en ekki, þótt ekkert
j sældarbrauð væri það að fá 94 fyrir
| Þau-
Jakob Möiler taldi íslandsbanka eiga
j nokkra sök á því, að bréfin væru í
j svona lágu verði.
Var þá gengið til atkvæða um til-
; lögur þær, sem fram höfðu komið og
þær báðar sampyktar með nál. 560
i atkv., gegn 1 — einu.
j Alyktanir þessar eru svo hljóðandi:
1.
j Þar sem landsstjórnin hef-
' ir eigi að neinu leyti tekið
til greina áskorun borgara-
fundarins 29. f. m. og fund-
urinn þess vegna lítur svo
á, sem hún sé ráðin í að
halda áfram hinni hættu-
legu árás á bankastofnun
þjóðarinnar, áréttar fund-
urinn greinda áskorun og
skorar jafnframt á lands-
menn að taka höndum sam-
an til verndar Landsbank-
anum.
II.
Funduriuu lýsir vantrausti
sinu á Kristjáni ráðherra
Jónssyni, og telur það íuli-
Jjóst orðið, út af aðförum
hans í gjaldkeramálinu, að
enginn stjórnmálaflokkur
getur stutt hann áfram i
ráðherrastöðu.
Manntjón.
Nýlega hefir orðið mikið manntjón
á 2 skipurn í þilskipaflota Reykjavíkur
— 6 menn tekið út af þeim og hafa
þeir allir druknað.
Þetta gerðist í aftakaveðri aðfaranótt
23. f. mán. — út af Eyrarbakka eða
Selvogi. Þilskipið Haffari (eign Sig-
urðar í Görðunum) misti út stýrimann
sinn: Þórð Erlendsson, kvæntan barna-
mann héðan úr Rvik. Er það annar
maðurinn, sem ekkja hans missir í
sjóinn.
Hitt skipið var Langanes eign Mil-
jónarfélagsins. Það misti út 5 manns.
Þessir 5 voru:
1. Guðjón Jónsson frá Ánanaust-
um i Reykjavík, ekkjumaður, er misti
konu sína siðastl. vetur, en átti 1 barn.
2. Jón Pálsson úr Rvík (Grettis-
götu 46), 28 ára gamall, kvæntur og
átti börn.
3. Kristján Magnússon frá Pat-
reksfirði, ókvæntur.
4. Sigurgeir Ólafsson frá Bjarna-
borg í Reykjavík, kvæntur og átti 1
barn.
5. Sigurður jónsson frá Syðravelli
í Gaulverjabæjarsókn, ókvæntur, 28 ára.
Mannaiát.
Skúli S. Sivertsen, fyrrum óðalsbóndi
í Hrappsey, lézt hér í bænum aðfara-
nótt 28. f. mán. í hárri elli. Hann
hafði dvalist 15 árin síðustu hjá dótt-
ur sinni, frú Katrínu Magnússon og
litla fótavist haft lengi.
Á Hæli í Gnúpverjahreppi lézt á
fyrra fimtudag Sigríður Melsteð, dóttir
Páls heit. Melsteðs sagnaritara, kom-
in um sjötugt.
Háskólapróf.
Sigurður Nordal (sonur Jóh. Nordals
íshússtjóra) tók fullnaðarpróf við há-
skóla Khafnar í norrænu 11. febr.—
og hafði gengið mjög vel.
Skamma raunsókniu.
Hún reyndist heldur en ekki skamma
rannsóknin, sú er Schou og Halldór
Daníelsson voru skipaðir til að gera
í Landsbankanum. Skipaðir á mið-
vikudag, komu ekki í bankann fimtu-
dag, höíðust þar við síðari hluta föstu-
dags og laugardags — og búið er nú.
Oeresar-strandið.
Það var ekki Broberg skipstjóri,
sem hafði forustu Ceresar, er hún
strandaði. Hann fór eigi þessa ferð
af sérstökum ástæðum. Það var
Lydersen stýrimaður, sem var skip-
stjóri í hans stað, en strandið bar að
meðan hann var undir þiljum. Sátu
farþegar að morgunverði, er skipið —
á fullri ferð rakst á grunn. Hafði
verið tekin skökk stefna.
Kaupmenn sumir hér í bæ, sem
vörur áttu með Ceres, hafa mjög látið
í ljósi við »ísafold« gremju sína yfir
því, hversu seint Sam. fél. er á sér
að senda skip í Ceresar stað. Auka-
skipið á eigi að leggja á stað frá
Khöfn fyr en eftir helgina (11. marz).
Landsskjalasafnid.
Eg sé, að það stendur enn i minnísskráin
blaðanna, að skjalasafnið sé ekki opið til
afnota, nema 1 klukkustund þrisvar i viku.
Er það tekið eftir ákvæðum reglugjörðar
um skjalasafnið frá 10. ágúst 1900, sem
gerði ekki að lögskyldu að hafa safnið
lengur né oftar opið. Hins vegar var þvi
jafnan haldið opnu langt fram yfir skyldu,
3—4 klukkustundir daglega virka daga og
oft lengur. Með reglugjörð um safnið fra
27. maí 1911 er nú svo fyrirskipað, að
safnið skal opið tvær stundir (12—2) hvern
virkan dag. Samkvæmt því væri gott að
blöðin réttu skrár sinar.
i9i2.
j'ón Þorkeísson,