Ísafold - 21.03.1912, Qupperneq 1

Kemtn út tvisvnr i viku. Verð árg. (80
arkir minat) i kr. eriendia 6 kr, eða 1 '/*
dollar; borgiat iyrir mibjan júli (erlendia
fyrir fram).
CcpBðgn (akrifieg) bundin vib úramöt, ai
Óeiid nema komln aé til útgefanda ;fyrir
1. okt. ng naapandi akuldlaua vib blabib
Afgreiðala: Austuiatraati 8.
XXXIX. árg.
Reykjavík 21. marz 1912
Kostnaður Landsbankans
við gjaldkeramálið.
Nú er Lögrétta farín að setja fyrir
sig kostnað Landsbankans við gjald-
keramálið.
Hún segir, að bankinn fái um 4000
kr., ef það reynist rétt við rannsókn,
að gjaldkerinn hafi reiknað það fé af
honum. En sú rannsókn kosti bank-
ann að minsta kosti 10—20 þús. kr.
beinlínis, auk þess tjóns, sem bank-
inn hljóti að bíða óbeinlínis af mál-
inu, og ekki verði tölum talið.
Og blaðið verður ekki annan veg
skilið, en að það sé einstrk vitleysa
af bankastjórunum að vera að ganga
eftir þessum 4000 kr., þar sem bankinn
verði að kosta margfalt meira til þess
að fá þær.
Allir sjá, hve lævíslega fjárhæðinni
er laumað inn — þessum 4000 kr.,
sem gjaldkerinn kunni að hafa reikn-
að af bankanum.
Gerum ráð fyrir, að ekki væri um
meira en 4000 kr. að tefla. Er ekki
réttarfarið svo hér á landi, að hafist
sé handa út af því sem minna er i
Vita menn til þess, að nokkur sauða-
þjófur, til dæmis að taka, hafi dregið
sér 4000 kr. virði?
Nýlega var höfðað sakamál, sem nú
er orðið frægt um alt landið, út af
25 aurum, og lagt fram til þess af
landsfé mörg hundruð króna.
En blaðið veit mjög vel, að fjárhæðin,
sem um er að tefla og menn vita
um frá 1. júlí 1909, er miklu hærri.
Auk pess er mönnutn nú orðið ktinn-
u%t um, að misjellurnar haja byrjað
j\r.
Og blaðið veit líka mjög vel, að það
er ekkert vafamál, að af bankanum
o '
hafi verið reiknað. Það er sannað af
bankastjórunum, Gfsla Sveinssyni, Þor-
steini Þorsteinssyni, Benedikt Sveins-
syni og Eggert Briem. Og bersýni-
legt er, að frásögn þeirra Halldórs
Danielssonar og Schous hefir farið í
sömu átt, þar sem sakamálsrannsókn
fekst þá fyrst, er þeir höfðu litið á
málið.
Hvaða kostnað ætti bankinn að hafa
af málinu — nema ef höfð eru í
frammi við hann einhver óhæfileg
rangindi ?
Hvaða ábyrgð ber hann á öllum
vafningunum á málinu síðan 13. des.,
er bankastjórarnir sendu kæru sina?
Sú kæra var rétt. Þann kostnað, sem
hann hefir haft, á hann að sjálfsögðu
að fá endurgreiddan. Og líklegast á
hann ekki að kosta sakamálsrann-
sóknina.
Verði bankinn fyrir óbeinu tjóni,
þá er það ekki honum að kenna.
Hann hefði ekki orðið fyrir neinu
slíku tjóni, ef stjórnin hefði hagað
sér eins og henni bar skylda til.
Og verði hann ekki lyrir slíku tjóni,
er það að mestu leyti eða eiugöngu
því að þakka, hve röggsamlega alþýða
manna hér tók í málið, svo að frekari
vitleysum af landstjórnarinnar hendi
varð afstýrt.
Þessi kostnaðargrýla er hin aumasta
markleysa. Eti hugurinn, sem kemur
fram hjá Lögréttu, er engin mark-
leysa.
Hatm er sá, að menn hefðu átt að
láta það liggja í þagnargildi, að verið
er árlega að hafa af bankanum marg-
ar þúsundir — af því að maðurinn,
sem að því er valdur, er einn af for-
ingjum Heimastjórnarmanna og hefir
verið einn af aðalfjárstuðningsmönn-
um flokksins.
Og þar sem aðalmálgagn Heima-
stjórnarforingjanna, blaðið, sem alment
er nefnt »embættismannamálgagnið«,
dirfist að birta þennan hug sinn, þá
l’.tra menn að skilja, við hverja örð-
ugleika Kristján }ónsson muni hafa
átt að stríða frá 13. des., er hann
l’ékk fvrstu kæruna, til þess er hann
að lokum tók í sig það þrek, að fyrir-
skipa sakamálsrannsókn. Og mönnum
dylst ekki, hverir valdir eru, bak
við tjöldin, að öllu því hneyksli,
sem hér hefir orðið.
Rannsóka gjaldkeramálsins.
Borist hefir út um bæinn, að rann-
sóknin á gjaldkeramálinu verði ekki
látin ná lengra aftur í tímann en til
1. júlí 1909.
Það nær engri átt.
Dómarinn rannsakar að sjálfsögðu
alt það, sem bankastjórarnir álíta, að
bankans vegna þurfi raunsóknar við
og gjaldkerinn hefir verið við riðinn.
Hatin rannsakar vafalaust allan feril
hans við bankann.
Nú er það orðið uppvíst, að mis-
fellurnar byrjuðu löngu fyrir 1. júli
1909, sams konar misfellur eins og
þær, sem kært hefir verið fyrir, þar
á meðal breyting á réttum tölum i
rangar.
Gjaldkerinn fór til útlanda 21. marz
1909. Það er orðið víst, að misfell-
urnar byrjuðu áður.
Hann kom heim aftur 14. júní
1909. Misfeílurnar byrjuðu aftur þeg-
ar eftir heimkomu hans.
Þá er víxlahvarfið alræmda.
Eins og menn muna sjálfsagt, komust
bankarannsóknarmennirnir, sem skip-
aðir voru 1909, að þvi, að höfuðbók
bankans bar ekki saman við víxla-
eignina, enda var gömlu bankastjórn-
inni kunnugt um það. í höfuðbók-
inni var hún talin kr. 6241,85 meiri
en hún reyndist.
Hvað hafði orðið af þeim peningum?
Rannsóknarmennirnir gátu þess
helzt til í skýrslu sinni, að þeir vixlar
hefðu týnst.
Af þessum týndu vixlum greiðir gjald-
kerinn að því er ætla verður andvirði
þriggja vixla til bankans í árslok 1909
kr. 2286,50, er hann telur, að
gleymst hafi að tilfæra i sjóðsbók.
Þá voru liðin meira en 2 ár, síðan
er andvirði eins vixilsins virðist hafa
verið greitt honum, um 2 ár siðan
er hann hafði tekið við fénu fyrir
annan víxilinn, og hinn 3. hafði verið
borgaður honum að fullu á árinu 1909.
Hvernig stendur á þessu ?
Einn vixillinn namkr. 286.50, ann-
ar kr. 1000.00, þriðji kr. 1000.00.
Hvernig hefir þetta getað farið svona
lengi fram hjá gjaldkeranum?
Hvernig stendur á því, að hann fær
hvað eftir annað 1000 kr. meira inn
í sjóð sinn en i bókum hans stend-
ur, og verður þess ekki var fyr en
svona löngu seinna ?
Vitanlega hafði hann miklar tekjur.
Samt virðist mega ætlast til þess, að
hann verði þess var, þegar hann hefir
1000 krónum meira eftir dajinn en
hann gat átt von á.
Og hvað hefir orðið um þá vixla,
sem enn vantar, kr. 3954.35?
Sams konar skekkja var í ávisana-
reikningi bankans, nema hvað fjár-
hæðin var þar minni. Kr. 1435.90
vantaði á ávísanaeign bankans frá þvi,
sem hún var talin í höfuðbókinni.
Þessi skekkja var orðin margra ára
gömul, þegar rannsóknin fór fram.
Og hún hafði lengi verið á vitorði
bankastjórnarinnar gömlu og starfs-
manna bankans.
Hvernig vikur þessu við ?
Þetta hlýtur að verða rannsakað nú,
)egar skrið er að lokum komið á
málið.
Einhverjum kynni að verða að
spyrja, hvernig á því standi, að dóm-
ara skuli ekki hafa verið falið að
rannsakn þetta fyrir löngu.
Þvi er fljótsvarað.
Bankastjórnin gamla, starfsmenn
bankans og þáverandi endurskoðendur
:'ara með þetta eins og mannsmorð —
nema hvað orð leikur á því, að for-
ingjum Heimastjórnarflokksins og þar
á meöal þáverandi ráðherra Hannesi
dafstein hafi verið kunnugt um þetta
á þingi 1907.
Atinaðhvort hefir þá bankastjórnin
upp á sitt eindæmi, eða landss'jórnin,
tæft þetta niður.
Almenningur manna fær ekkert um
íetta að vita, fyr en rannsóknarnefnd-
in frá 1909 leiðir það í ljós.
Þá má segja, að Björn Jónsson
íefði átt að fyrirskipa .sakamálsrann-
sókn út af víxla- og ávísanahvarfinu,
og til voru þeir skynbærir menn,
sem litu þann veg á málið. Ofsókntr
og ofstopi Heimastjórnarmanna, ásamt
dómstólainnsetningu annars gæzlu-
stjórans, munu hafa valdið því, að
aann lét frekari aðgjörðir í banka-
málinu bíða þings.
Þá vita allir, hvernig fór.
Kristján Jónsson er af Heima-
stjórnarmönnum hafinn upp í ráð-
herrasess til verðlauna og sárabóta
íyrir bankamálið. Öll afskifti meiri
hlutans í efri deild af málinu verða
að hamsleysis-ofsókn gegn Birni Jóns-
syni undir forustu Lárusar H. Bjarna-
sons. Ábreiða rangfærslu og ósann-
inda er lögð yfir allar misfellurnar i
bankanum. Öllu réttlæti er traðkað,
og Björn Jónsson er talinn eini mað-
urinn, sem nokkuð hafi gert vítavert.
En nú er loks komið að reiknings-
skapar-dögunum.
Nú heimtar þjóðin, að sannleikur-
inn sé leiddur í ljós án manngreinar-
álits.
----------
Rannsóknarnefndin 1909
og
bókari Landsbankans.
Ut af þeim^'ummælum embættis-
mannamálgagnsins Lögréttu, að bók-
ari Landsbankans®hafi®hætt að reikna
forvexti með gjaldkeranum á miðju
ári 1909, vegna þess, að hann hafi þá
»altaf purjt að vera d stjáu fyrir
rannsóknarnefndin — hefir tsajold átt
tal við mann úr rannsóknarnefndinni
og tjáir hann oss, að nefndin hafi
mjög sjaldan verið að starfi í afgreiðslu-
tíma bankans og að hún hafi af fremsta
megni hlífst við að tefja nokkurn
mann frá starfi í bankanum.
Þessi staðhæfing embættismanna-
blaðsins er því á engum rökum bygð.
En raunar kemur hún eigi heldur
misjellunum á jorvaxtareikningnum við,
svo sem hatin liggur fyrir; þar sem
nú er fengin um það vissa, að mis-
fellur á forvaxtareikningi, sams
konar og þegar eru kunnar frá síðari
part árs 1909 og 1910 og 1911, ná
lengra ajtur i tímann en til 1. júlí
1909.
Kolaverkfallið.
Horfur á að því sloti bráðlega.
Simfregn frá Khöfn w/, '12.
Brezka stjórnin hejir lagt jyrir parla-
mentið lagajrumvarp, er ákveður, hvert
vera skuli lágmark á verkkaupi kola-
námumanna. Við pví er búist, að
jrumvarpið verði ajgreitt sem lög i
pessarri viku.
Ef þetta tekst, er þar með höggvið
á gordiska hnútinn, og verða allir
málsaðilar að sætta sig við þau mála-
lok — og verður þar með lokið verk-
fallinu.
18. tölublad
Fundið suðurskautið.
Snjókoma var lítil, þó að auður sjór
væri mjög nærri.
Skýrsla Roalds Amundsens.
Simuð til Daily Chronicle í Lundúnum
frá Hobart I Tasmanlu.
Hinn 1. febrúar 1911 hófst suður-
skautsleiðangur vor, og þegar komið
var fram að 11. apríl höfðum vér
skilið eftir á leið vorri 3 forðabúr.
Þar höfðum vér geymt oss alls konar
matvæli, samtals 6000 pd. auk 2200 pd.
af selkjöti. Með því að ekki var neitt
við að miða til að rata á forðabúrin,
reistum vér stengur með fána á við
7. hverja röst. Greitt yfirferðar og
sleðahundarnir komu oss bezt að not-
um. Fyrir 15. febrúar vorum vér
komnir 100 rastir áleiðis. Fyrir hver-
jum sleða gengu 6 hundar, eti alls vó
hver sleði með öllu, sem á var, 600
pd. Slétt var eftir ísnum og engar
sprungur að ráði. Birtu höfðum vér
ágæta og vind léttan. Mestur kuldi
-4- 450 á C. Þar lögðum vér fyrir
fyrsta vistaforðann.
Fram siglir úr Hvalfirði.
Hinn 5. febrúar komum vér aftur
að Hvalfirði eftir stutta kynnisleit. Þá
var skip vort Fram þaðan farið. Okkur
þótti vænt um, að skipstjóri hafði
unnið það afrek, að sigla því lengra
en nokkuru skipi hafði verið siglt áður.
Áður en veturinn datt á, höfðum
vér 12000 pd. af selkjöti í forðabúri
voru, enþaðvar nóghandaoss og hund-
um vorum, 110 alls. Vér reistum 8
hundakofa, en þeir voru sambland af
tjöldum og smáskýlum. Þá er vér
höfðum séð fyrir hundunum, fórum
vér að hugsa um sjálfa oss, reistum oss
hreysi og þöktum það snjó. Það var
ekki fyr en um miðjan aprílm., að vér
þurftum að útvega okkur ljós. 200
kerta »lux«-lampi veitti o'kkur ágætis-
birtu og 20 stiga hita í kofanum allan
veturinn, en um loftræsinguna var svo
vel búið, að vér höfðum alt af nægi-
lega gott loft.
Kofann hólfuðum við sundur í
vinnustofu, geymsluklefa, kjallara undir
matvælin, almennan baðklefa, gufu-
baðsklefa og sjónarbyrgi, en þaðan
höfðum vér jafnan góða útsjón. Vér
höfðum því alt innan veggja og
þurftum ekki að óttast kulda né
storma, né að vér yrðum neyddir til
að vinna undir beru lofti.
Sólhvörf.
Sólin hvarf oss sjónum 22. apríl
og birtist ekki aftur fyr en 4 mánuð-
um síðar. Vetrinum vörðum vér til
þess að breyta öllum útbúnaðinum.
Vér höfðum rekið oss á, að hann var
of þungur í vöfunum uppi á klaka-
hásléttunni.
Auk ýmissar vísindaiðju gerðum vér
margar og merkilegar veðurathuganir.
Aftök.
Atlan veturinn var frost minna en
vér höfðum við búist, en þó ekki
lítið. Á 5 mánaða tíma var frostið
milli -5- 50 og 60 stig á C. Mestur var
kuldinn 13. ágúst. Þá voru -4-53 stig
á C. Vér höfðum búist við hverjum
storminum öðrum hræðilegri, en ofsa-
rok hreptum vér ekki nema 2 daga.
Vér sáum oft dýrlegan morgunroða.
Sólin, sólin!
Allan veturinn leið oss ágætlega, og
þegar sólin birtist aftur 24. ágúst,
skein hún á sveit manna, hrausta á
sál og líkama og viðbúna að ná því
endimarki, er hún hafði ætlað sér.
Daginn áður höfðum vér flutt sleða
vora á þann stað, er vér hugðum að
leggja upp frá áleiðis til suðurheims-
skautsins.
í öndverðum september fór að
hlýna og nú fór suðurheimsskautið
að toga i oss.
Af stað til heimsskautsins.
8. september lögðu 8 menn af stað
í suðurátt, með 7 sleða, 90 hunda og
vistir til 4 mánaða. Sleðafæri var
gott, en þó kom það í ljós þegar
næsta dag, að of snemma var upp
lagt. Mælirinn lækkaði dag frá degi
og var þetta milli -4- 50 og 60 stig
á C. Öllum leið oss vel; vér vorum
í ágætum skinnklæðum og vel varðir
kulda. En öðru máli var að gegna
um hundana. Þeir þoldu ekki þessar
þrautir. Oss varð brátt ljóst, að svo
búið mátti ekki standa og að litlar
horfur voru á, að vér kæmumst á
heimsskautið með þessu lagi. Vér
urðum á það sáttir, að hverfa aftur
þangað, sem vér höfðum forðabúr
vort á 80. stigi suðurbreiddar, og bíða
þar komu vorsins. Vér ókum því
aftur að snjókofa vorum, og var alt
eins og vera átti, nema nokkrir hund-
ar drápust á leið þaugað og fáeina
aðra hafði kalið.
Haustið okkar. Vorið þar.
Undir miðjan febrúar tók að vora.
Vér sáum seli og fugla og kuldinn
varð ekki nema 20—300 C. Þegar
hér var komið sögunni, höfðum vér
horfið fiá því áformi, að vera allir í
leitinni. Til þess völdust 5, en hinir
3 tókust ferð á hendur austur á bóg-
inn, til lands þess, sem kent er við
Játvarð VII.
Hinn 20. október lögðum vér á
stað í heimsskautsleitina. Voru í þeirri
för 5 menn, 4 sleðar, 52 hundar og
með fjögra mánaða vistir. Alt var i
bezta gengi og höfðum við ákveðið
að fara stuttar dagleiðir fyrsta kastið,
til þess að geta látið oss líða vel og
ofbjóða hvorki sjálfum oss né hund*
unum.
Hinn 23. okt. komum vér að forða-