Ísafold - 21.03.1912, Blaðsíða 2

64
ISAFOLD
búri voru á 80. stigi suðurbreiddar.
Þrátt fyrir svarta þoku, héldum vér
viðstöðulaust áfram. Einu sinni fór-
um við 2^-3 rastir afleiðis, en kom-
umst þó þrautalaust á rétta leið aftur.
Eftir að vér höfðum hvílt hundana og
gefið þeim kópakjöt, sem þeim gekk
mjög vel að melta, héldum vér áfram
ferðinni hinn 2 6. október.
Hraöinn framar vonum.
Hundahepni.
Kuldinn var -r- 20-30 stig á hverjum
degi.
Við höfðum ekki ætlað okkur að
fara nema 20—30 rastir á dag, en sú
raun varð á, að hinir þróttmiklu og
þrautseigu hundar vorir orkuðu meira.
A 80. breiddarstigi tókum vér að
hlaða mannhæðar háar snjókerlingar
til þess að villast ekki í bakaleiðinni.
Hinn 31. okt komumst við að forða-
búri voru á 81. breiddarstigi, og stóð-
um þar við til að gefa hundunum
kjötkökur (pemmikan).
Forðabúrinu á 82. brst. komumst
vér að 5. nóv., og þann dag fengu
hundarnir siðasta sinni fylli sína.
8. nóv. héldum vér enn áfram og
fórum 50 rastir á dag. Til þess að
létta á sleðunum, settum við forðabúr
við hvert breiddarstig, sem við fórum
yfir.
A 82.—83. brst. var sleðafærið svo
gott, að ferðin um þær slóðir var
bezta skemtiferð.
Viktoríuland hið syðra
fram undan.
Alt gekk eins og í draumi. 9. nóv.
sáum við Viktoríuland hið syðra —
framhald fjallgarðs þess, sem Shackle-
ton getur um á landabréfi sínu og
gengur til suðausturs frá Beardmore-
jökli. Sama dag komumst við á 83.
breiddarstig. Þar settum við fjórða
forðabúrið. Hinn 11. s. m. fundum
vér, að ísfláki sá, sem kendur er við
Ross, end ir við lítinn fjörð í suðaustri
sem liggur á milli fjallgarðs þess,
sem gengur í suðaustur frá Inialandi
hinu suðvestlæga, að fjöllum sem ganga
i suðvestur og sennilega eru framhald
fjallanna í Játvarðslandi.
Hinn 13. vorum vér komnir á 84.
brst. og settum þar annað forðabúr;
16. s. m. á 85. stig. og skildum þar
einnig matvæli eftir.
Úr vetrarbýlinu í Framheimi höfð-
um við til þessa haldið beint í suður.
Forðabúr á 85. breiddarst.
Hinn 17. nóv. vorum vér á 85.
brst. Oss gekk slysalaust að komast
yfir landjöklaflákann, sem er mjög
öldóttur og 300 feta hár. Beggja
megin við jökulflákann voru afarstór-
ar gjár í ísnum.
Hér settum við aðalforðabúr. Vér
skildum eftir vistir til 30 daga, en
tókum með oss matvæli til 60 daga
ferðalags.
Á þeim stöðum, sem vér vorúm nú,
virtist ókleift að komast áfram. Tind-
arnir meðfram klakaveggnum voru 2000
—10000 feta háir, en sunnar voru
aðrir, sem víst voru 13000 fet eða
jafnvel meira.
Daginn eftir gengum vér á fjöllin.
Það reyndist tiltölulega auðvelt; land-
ið smáhækkaði upp að fjallatindunum.
Hundar vorir greikkuðu sporið.
Axel-Heibergs-jðkull.
Þá er komið var dálitlu lengra, hitt-
um vér fyrir oss jökla nokkra snar-
bratta. Þá varð að beita 20 hundumfyrir
hvern sleða — með þessa fjóra sleða
varð að fara selflutning. Sumstaðar var
svo bratt upp í móti, að örðugt var
að komast á skíðunum. Stundum
urðum vér að fara stóra króka, þræða
fyrir langar sprungur.
Fyrsta daginn fórum vér 2000 fet
upp á við. Næsta dag fórum vér
yfir ýmsa smájökla og reistum tjald
vort í 4300 feta hæð. Þriðja daginn
neyddumst vér til að fara niður á hinn
mikla jökul , sem kendur er við Ax-
el Heiberg, og skilur strandfjöllin þar
suður af.
Næsta dag hófst lengsta uppgang-
an. Vér urðum að fara ótal króka
til þess að forðast breiðar sprungur
og gínandi gjár á leið vorri, en þær
voru mestmegnis snævi þaktar, því að
skriðjöklar þessir haía sennilega verið
hættir að renna fyrir löngu.
Yfir hcimskautsjöklana.
En vér urðum þó að vera harla
varkárir, því að aldrei vissum vér, hve
þykt snjólag lá yfir gjánum. Tjald-
búðir vorar stóðu þá nótt í dýrlegu
landslagi, í 3000 feta hæð. Þar féll
skriðjökull í öngvegi milli tveggja
fjalla, 13000 feta hárra, Fridtjoj-Nan-
rettí-fjalls og Don-Petro-Christojýersens-
fjalls.
Þá er komið var að rótum skrið-
jökulsins, héldum vér upp eftir fjall-
inu Ole Engelsted. Tindar þess ná
13,500 fetum. í þessu þrönga skarði
er skriðjökullinn sprunginn mjög, og
var svo að sjá á hverri stundu, að
vér yrðum að hætta ferðinni, því að
svo voru gjárnar gífurlegar. Þó reynd-
ust þær alt af skárrri en áhorfðist.
Hundarnir, sem farið höfðu alls 700
rasta vegarlengd og höfðu orðið að
leggja mjög á sig síðustu dagana, fóru
þenna dag 33 rastir — stígandinn var
um 5600 fet — og var það undur-
samlega af sér vikið.
í audninni.
Eigi liðu nema 4 daga frá því er
ísbrúnin tók við og þangað til vér vor-
um komnir upp á hina miklu, eyði-
legu hásléttu. Vér tjölduðum til 1
nætur í 7,600 feta hæð. Þá urðum
vér að slátra 24 hundum, en héldum
eigi eftir nema 18, eða 6 fyrir hvern
sleða. Þar stóðum vér við 4 daga
sakir illviðra. Hinn 25. nóvember
leiddist oss þófið og lögðum vér af stað
á nýjan leik. Þó urðum vér að nema
staðar þegar næsta dag, því að hríð-
arbylur skall á oss. Hann var svo
svartur, að ekki sá handa sinna skil;
en hitt fundum vér, sem vér höfðum
þó ekki átt von á, að nú hallaði nið-
ur i móti. Hæðarmælirinn lækkaði
þann dag um 600 fet.
Vér héldum áfram förinni næsta
dag í stormi og stinnings-hrið. Vér
vorum illa útleiknir í andlitinu af
kulda. Hætta var engin á ferðum,
en vér gátum ekki áttað oss. Þann
dag komumst vér á 86. breiddarstig,
að svo miklu leyti sem mælingar vor-
ar gátu ákveðið breiddina. Hæðar-
mælirinn vísaði 800 fetum lægra.
Næsta dag fór á sömu leið. Um há-
degisbil birti dálítið til og reis þá i
austri voldugur fjallgarður, eigi all-
fjarri. Sú sýn sást þó eigi nema allia
snöggvast. Hríðin byrgði alt von
bráðara.
Djöflajökull.
Við rætur Djöflajökuls skildum vér
eftir vistaforða til 6 daga. Vorum
vér þá staddir á 86 st. 81 mín; suður-
breiddar, 8000 fetum ofar sjávarmáli.
30. nóv. tókum vér að klífa jökulinn
Var sú för i fyrstu erfið og hættuleg,
því að isinn var mjög brunnóttur og
brustu veikar spengur oft undir fótum
vorum. Nótt þessa var mjög fagurt
útsýni í austurátt úr áningarstað vor
um. Mest bar á tindi þeim — 12000
feta háum — sem kendur er við Hil-
mar Hansen, og lá það í augum uppi,
að hann var ófær uppgöngu.
Fjöll þau, sem bera nöfn þeirra
Oscar Wistings, Sverre Hassels og
Oscar Bjaalands, voru einnig fögur á-
sýndum í sólskininu. Útsýni var að
eins með höppum og glöppum, þvi
að þokan grúfði yfir. Út við sjón-
deildarhring mátti greina Thy-Nielsens-
fjall, sem er 15000 feta hátt. Vér sá-
um að eins þann hluta fjallsins, sem
næstur oss var. í þessari niðaþoku
vorum við 3 daga að komast yfir
Djöflajökul.
Daasvöllur andskotans.
Hinn 1. desember lögðum vér af
stað frá Djöflajökli, glaðir í huga.
ísbreiðan var öll sprungin og hol-
ótt og snjórinn á hreyfingu eins og
jakar á vatni. Vorum vér þá 9100
fetum ofar sjó. Virtist oss vera fram-
undan betri is, smáöldóttur.
Förin yfir klakalandið var ekki þægi-
leg. Það var tómahljóð undir fótum
vorum, eins og vér gengjum á tóm-
um tunnum. Menn og hundar sukku
niður í hrönnina. Skíðum varð hér
ekki við komið, en bezt dugðu snjó-
sleðar með sérstakri gerð.
Þetta svæði skírðum vér »Dansvöll
andskotans*.
Þessi hluti leiðangursins var tor-
sóttastur og leiðastur.
Hinn 2. desember komumst vér
ræst ofar sjávarmál. Hæðarmælar
vorir sýndu, að vér vorum i 10,700
feta hæð og á 87. stigi 40 mín. suð-
urbreiddar. Vér héldum áfram ferð-
inni til 8. des. og kom þá aftur gott
veður. Aftur brosti sólin við oss, og
gátum vér þá gert athuganir, og sýndu
>ær, að vér vorum á 88. stigi 16 mín.
suðurbreiddar. Fram undan oss lá nú
'ennslétt isbreiðan. Siðla sama dags
komumst vér á 87. stig 53 mín., en
svo langt hafði Shackleton komist suð-
ur. A 88. stigi 25. mín. tjölduðnm
vér og settum þar niður siðasta forða-
búrið.
Þegar vér komum á 88. stig 5. mín.
fór að smáhalla undan fæti.
Hinn 9 des. komumst vér á 88.
stig 39. mín. og daginn eftir á 88.
stig 56. mín. Hinn 11. á 89. stig
15. mín og 13. des. vorum vér komn-
ir 89. stig 45. mín. Fram að þessu
hafði reynst mjög auðvelt að reikna
afstöðuna, eftir athugunum vorum, og
vorum vér komnir að þeirri niður-
stöðu, að vér yrðum komnir á heims-
skautið 14. desember.
Suö urheimsskautið.
Þenna dag var indælis-blíða um
kveldið, léttur andvari á suðaustan og
kuldinn 23 stig. Það var fyrirtaks-
sleðafæri og alt gekk slysalaust. Kl.
3 námum vér staðar. Með því að
vér, eftir reikningum vorum, áttum að
vera komnir þangað, sem ferðinni
var heitið, drógum vér upp silkijána
vorn og skírðum hið geysistóra hálendi,
sem suðurheimsskautið liggur á, Hákon-
ar-sjöunda-land.
Þetta flæmi er afar víðáttumikið og
eins að sjá í hverja átt, sem litið er.
Um nóttina gengum vér fram og
aftur um þetta svæði innan 18 rasta
endimarka.
Næsta dag var veður gott og gerð-
um vér þá ýmsar athuganir frá kl. 6 síðd.
'il kl. 7 árd. Sýndu þessar athuganir
89 stiga og 55 mínútna suðurbræidd.
Til þess að komast sem allra næst
heimsskautinu fórum vér 9 rastir svo
beint í suður, sem hægt var.
Hinn 16. desember tjölduðum vér
á þessum slað og stóðum þar við
heilan dag í sólskinsblíðu. 4 af oss
gerðu athuganir í sífellu allan sólar-
hringinn. Munu þær verða lagðar
undir úrskurð sérfróðra manna.
Víst er um það, að vér höfum
komist svo nærri suðurheimsskautinu,
sem nokkrum mannlegum mætti er
unt, með þeim tækjum sem vér höfð-
um: sjöttungsmælinum og tilbúnum
sjóndeildarhring. Og um þessar slóðir
gengum vér innan 18 rasta viðáttu.
Pólheimur.
Hinn 21. desember, er vér höfðum
gengið frá öllu, tjölduðum vér litlu
tjaldi, sem vér höfðum með oss, og
reistum norska fána og veifur frá Fram
umhverfis tjaldið. Þennan norska bæ
á heimsskautinu skírðum vér Pólheim.
Fjarlægðin milli vetrarbúðanna og
heimsskautsins var hér um bil 1400
rastir, og höfum vér því farið 25 rastir
á dag að meðaltali. Vér lögðum af
stað heimleiðis 17. desember og var
veðrið óvenjulega hagstætt. Varð þetta
lil þess að heimferðin gekk miklu
liðugar en leiðin til heimsskautsins.
Vér komum í Framheim vetursetu-
heimkynnið í janúar 1912 með 2
sleða og 11 hunda. Öllum leið vel.
Árangur.
A heimleiðinni fórum við að með-
altali 36 rastir á dag. Mestur kuldi,
sem við fengum á þessari leið var -j-
31 stig C., en minstur 5 stig. Aðal-
árangur leiðangursins — að undan-
teknum fundi pólsins, — er ákvörðunin
á stærð og eiginleikum Rossflákans.
Við fundum einnig, að Viktoríuland
hið syðra er áfast við Játvarðsland, og
gátum alla leið á 88,8 st. séð legu
fjallgarðs þess, sem gengur til suð-
austurs úr Játvarðslandi og því að öll-
um líkindum yfir þvert íslendið. Sam-
tals eru fjöll þau, sem nú eru fundin,
850 rastir á lengd. Nefndum vér þau
Maud-drotningar-jjöll.
Leiðangurinn til Játvarðslands, er
fyrir réði Prestrud liðsforingi, tókst
og mætavel. Uppgötvanir Scotts reynd-
ust réttar vera og mælingar þær á
Hvalfirði og iskampinum, sem þessir
menn gerðu, eru fróðlegar mjög. Þeir
tóku með sér gott safn af jarðfræðis-
legum gripum, bæði frá Játvarðslandi
og Viktoríulandi hinu syðra. Fram
kom til Hvalfjarðar 9. jan. og höfðu
austanvindar tafið stórum fyrir. 16.
jan. kom japanski leiðangurinn í Hval-
fjörð og lenti við ískampinn skamt
frá oss. Vér fórum úr Hvalfirði 30.
janúar, og hefir ferðin hingað gengið
stirt vegna andviðris. Oss líður öll-
um vel, förunautum.
Roald lAmundsen.
Við þessi tíðindi varð uppi fótur
og fit í Noregi, — alþjóðarfagnaður
kndsenda í milli.
Uppboð.
Stórt uppboð verður haldið laugardaginn 23. marz næstkomandi við verk-
smiðjuna í Hafnarfirði og þar selt mikið af alls konar husgögnum,
svo sem borð, kommóður, rúmstæði, skápar og hefilbekkir, nokkuð af smíða-
tólum og ýtnsum fleiri eigulegum munum. Uppboðið byrjar klukkan 11 árd.
Langur gjaldfrestur.
Setbergi 20. marz 1912.
Jóf). 7. Reykdal.
Kotiow stórþingisforseti
Amundsen:
»Stórþinginu hefir fagnandi borist
þau tíðindi, að yður og förunautum
yðar hafi hepnast svo vel för yðar,
að þér hafið dregið upp Noregsfána
á suðurheimsskautinu. Stórþingið
sendir yður alúðarkveðju sina og þakk-
læti*.
Jarðfræðisfélagið norska gengst fyrir
samskotum handa þeim Amundsen og
skorar á stórþingið að veita honum í
norðurskautsför þá, er hann hefir i
ráð: mjög bráðlega. Þær fjárbænir
er talið víst, að ganga muni mjög
greiðlega.
Shackleton landkönnuður hinn enski
telur alveg óhætt að leggja fullan trún-
að á frásögn Amundsens. Hitt full-
yrðir hann, að landskiki sá kringum
heimsskautið, er hann hafi skirt Hákon-
ar sjöunda-land, sé af sér áður skírður
Játvarðs-sjöunda-land.
------------
Slysför.
Ingimnndur Guðmnndsson bðnaðar-
ráðunautur druknaður.
Hann hafði siðan um nýár i vetur
verið á Hvanneyri við fóðrunartilraunir.
Miðvikudaginn 13. þ. mán. fór hann
þaðan fram í dali, Lundarreykjadal og
Reykholtsdal, til fyrirlestrahalds og
funda með bændum. Fimtudaginn
14. þ. m. hélt hann heimleiðis að
Hvanneyri. Kom við um kveldið i
Þingnesi og ætlaði einnig að koma
við á Hvitárvöllum. Daginn eftir
fréttist að Hvanneyri, að hann hefði
farið frá Þingnesi kveldið áður. Var
þá farið þaðan að leita hans. Grímsá
var á ís, en Hvitá auð. Leitarmenn
sáu á hestförunum, að hann hafði rið-
ið ofan eftir Grímsá, og hefir hann
druknað i Hvitá þar í ármótunum.
Hestur hans fanst að ofanverðu við
Grimsá með reiðtygjum, og sáust merki
þess, hvar hesturinn hafði komist upp
úr ánni. Þrátt fyrir itrekaða leit var
likið ófundið, er siðast fréttist.
Ingimundur var sonur Guðmundar
bónda Guðmundssonar, sem nú er á
Stóru-Borg, en fóstursonur föðurbróð-
ur síns, Bjarnar bónda á Marðarnúpi,
föður Guðmundar landlæknis. Ingi-
mundur fór í Hólaskóla, þegar hann
var 18 vetra, og var þar 2 vetur.
Þriðja veturinn var hann þar kennari.
Þá fór hann utan og var eitt ár við
verklegt búnaðarnám í Danmörku.
Gekk siðan í landbúnaðarháskólann í
Kaupmannahöfn og lauk þar prófi
vorið 1908 með mjög hárri fyrstu
einkunn. Réðst það þá, að hann stund-
aði framhaldsnám í búfjárrækt í 2 ár
við sama skóla og byggi sig með því
undir að taka við ráðunautsstarfi þvi,
er Guðjón Guðmundsson, er þá var
nýlátinn, hafði haft á hendi hjá Bún-
aðarfélagi íslands. Tók hann próf að
því námi loknu 1910 með ágætis-
einkunn. Á árunum sem hann var
erlendis, ferðaðist hann á sumrum
nokkuð um Danmörku og eitt sumar-
ið fór hann til Noregs til að kynnast
búfjárræktarmálum þar. Vorið 1910
kom hann heim til íslands og tók þá j
þegar við starfi hjá landsbúnaðarfélaginu.
Væntu menn hins bezta af honum. |
Hann var ágætlega að sér i fræðigrein
sinni, ötull og fylginn sér, en jafn-
framt gætinn og athugull og vildi í
engu rasa fyrir ráð fram, heldur láta
innlenda reynslu leiðbeina sér. Er
það hinn mesti mannskaði, er hann
lézt svo ungur frá störfum sinum, 28
ára gamall.
Slys.
Á öðrum leigubotnvörpung Elíasar
Stefánssonar varð það slys fyrir nokkru,
að einn háseta lenti í vír þeim, sem
hafður er til að draga inn botnvörp-
ökla. Botnvörpungurinn kom inn
með hinn meidda mann til Vestmann-
eyja, og átti að taka af honum fótinn
þar upp við hné. Háseti þessi heitir
Steingrímur Steingrimsson og á heima
á Njálsgötu hér í bæ.
Erlendar fréttir og innlend-
ar ýmsar bíða næsta blaðs, sem kem-
ur á laugardag.
Bókmentafélagið.
Hin núverandi stjórn Bókmenta-
féhgsins (Reykjavíkurdeildarinnar, sem
hingað til hefir verið), hetír fyrir nokkru
sent út til félagsmanna kjörseðil til
þess að kjósa á forseta og fulltrúaráð
samkvæmt hinum nýju lögum félags-
ins. Forseti er kosinn sérílagi (og
varaforseti); núverandi forseti er Björn
M. Ólsen prófessor (varaforseti Stein-
grímur Thorsteinsson rektor). En
Julltrúaráð 6 manna til stjórnar félag-
ínu með forseta er kosið í einu lagi,
svo sem kjörseðill ber með sér. Hefir
stjórnin, aftan við eyðurnar, sem skrifa
á í nöfn þeirra, er menn vilja kjósa í
fulitrúaráð, látið prenta nöfn þeirra
manna, er nú eru í stjórn (Reykjavík-
urdeildar) auk forseta, og þar að auki
varamanna, er ekki geta talist að vera
í stjórninni. Er slík meðmæla-aðferð
með þessum mönnum alls ekki leyfð
í lögunum.
Margir félagsmeun hér í bænum,
er áhuga hafa á málefnum Bókmenta-
félagsins, en hins vegar sætta sig ekki
við, að allir þeir, er nú eru í stjórn-
inni (eða varastjórn), verði kosnir i
fulltrúaráð, hafa komið sér saman um
að mæla með eftirgreindum mönnum
til kosningar þeirrar í fulltrúaráð félags-
ins, er fram á að fara að sumri, og
áriðandi er að vanda sem bezt til, þar
sem tilætlunin á að vera, að Bók-
mentafélaginu sameinuðu aukist nú
nýtt ásmegin hér heima. Skora þeir
á félagsmenn hvarvetna að velja úr
þeim hóp þá 6, er þeim lízt bezt á,
og rita nöfn þeirra í fulltrúaráðs-eyður
kjörseðilsins.
Menn þeir, er stungið er upp á til
úrvals, eru þessir:
Einar Arnórsson prófessor
Einar Hjörleifsson skáld
Gísli Sveinsson lögmaður
Guðm. Björnsson, landlæknir
Guðm. Finnbogason, dr. phil.
Guðm. Hannesson, prófessor
Jón Helgason, prófessor
Jón Jensson yfirdómari
Jón Þorkelsson, dr. phil.
Matth. Þórðarson fornmenjav.
Pálmi Pálsson, skólakennari
Þórh. Bjarnarson, biskup.
Rjómi og skyr
frá Brautarholti er daglega selt i kjall-
aranum i »Uppsölumc.
Dan. Danielsson.
Vist. Rösk og vönduð stúlka
óskast til morgunverka, eður í fasta
vist í Aðalstrati 7 frá 14. maí næstk.
Til leigu óskast frá 14. maí,
þokkaleg 3 herbergjaíbúð, með stúlkna-
herbergi, á góðum stað í bænum.
Ritstj. vísar á.
Hiö íslenzka kvenfélag
heldur fund mánudaginn 25. þ. mán.
kl. 8. siðd. í Iðnaðarmh. Áríðandi að
félagskonur mætil
Stjórnin.
Herbergi fyrir einhleypa, 2 og
þriggja herbergja íbúðir á góðum stöð-
um til leigu 14. maí. Ennfr. kjallara-
íbúð með kálgarði, Laugaveg 72 og
sölubúð Ingólfstr. 6. Lárus Benediktsson
Ritstjóri: Ólafur Björnsson.
IsafoldarpreMUmiÖja
simiði ; una og klipttst af fóturinn fyrir ofan