Ísafold - 20.04.1912, Blaðsíða 1

Komv. út bvisvttr i vikn. Yerf» árg. (8C»
arkir minat) 4 kr. erlendi* 6 ki, et)a 1 x/»
dollar; borgist fyrir mibjan júli (erlendia
fyrir fram).
ÍSAFOLD
UnpBögn (skriöeg:) bundin viö iramót, ev
óffiid noma komtn só tii dtgefanda fyviv
1. o»t. og aaapandi sknldlaav við blaMð
Afgreibnla: Aagtnvs^ræti S,
XXXIX.
árg.
Reykjavík 20. apríl 1912
25. tðlublað
I. O. O. F. 932649
Alþýbufól.bókasafn Pósthússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2- 3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—B
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12 8 og 5—7
Eyrna-,nef-og hAlslækn. ók. Pósth.str,í4A fid.2—3
Í8landsbanki opinn 10—2 l/a og 5l/a—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 sðd.
Alm. fundir fid. og ad. 8 A/a síödegis.
Landakotskirkja. Clubsþj. 0 og fi á helgum
Landakotsapitali f. sjúkravitj. 10x/a—12 og 4—5
Landsbankmn 11-2 Oa, ö^/a-B^/a. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5 -8. IJtlán 1—8
Landsbúnaðarfólagsskrifstof'an opin frá 12—2
LandsféhirMr 10—2 og 5—6.
Landsskjalasatnib hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opib 1 */»—2l/a á svmnudögum
StjórnarráðBskrifstofurnar opnar 10—4 daglega.
Talsími Reykjavíkur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.st*. 14B md. 11-12
Vífílsstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1.
f»jóðmenjasaf'nið opið á sd., þrd. og fmd. 12—2
Hér með tilkynnist, að jarðarför okkar
elskuðu dóttur, Steinunnar G. Jónsdóttur, fer
fram frá heimili okkar, Mjóstræti 2, þriðju-
daginn 23. þ. m. Húskveðjan byrjar kl. 12.
Jón Ásmundsson. Ingibjörg Kaprasiusdóttir.
Er ný stefna hugsanleg
í sjálfstæðismálinu?
Fyrir nokkurum vikum benti eg á
það hér i blaðinu, hve mjög hugir
manna hér á landi hafi færst saman
í sambandsmálinu, þar sem allir væru
orðnir sammála um það, að ísland
eigi að vera »frjálst og sjálfstætt ríki«.
Mérfanst þá — eins og mér finst enn —
að í raun og veru vanti ekki nema herzlu-
muninn á það, að við verðum alve%
sammála. Og eg hélt því fram þá
— eins og eg held því fram enn — að
eftir því sem gengið hefir síðustu ár-
in, þrátt fyrir alt og alt, ætti að mega
eiga von á þvi, »að áður en varir
standi allir íslendingar sarnan, hver
við annars hlið, flytji sjálfstæðiskröf-
ur sínar einum rómi, og deili alls
ekkert hver við annan urn sjálfstæðis-
málið, af því að þar verði þeir orðnir
sammála«.
AUir geta getið því nærri, hve mikil
ánægja mér var, skömmu eftir að
eg hafði verið að skrifa um þetta mál,
að hlusta á hið ágæta erindi prófess-
ors Guðm. Hannessonar í Stúdenta-
félaginu 15. marz síðastl. um »sigur
sjálfstæðisstefnunnar«. Hann tók þar
svo röggsamlega í sama streng sem
eg hafði kipt í, að ekki varð betur á
kosið.
Mér finst ekki ástæðulaust að prenta
hér upp ofurlítinn kafla úr ágripi því,
er ísafold flutti af erindi prófessors-
ins. Þó að ekki sé langt liðið, síðan
er það ágrip kom út, má búast við
því, að þeir séu margir, sem ekki hafa
fest sér það í minni:
Ræðum. tilfærði sem dæmi orð
minnihluta sambandslaganefndarinnar
á þingi 1909.
Það eina, sem báðum hlutum
nefndarinnar kernur saman um, er að
hvorir um sig vilja, að ísland verði
frjálst og sjálfstætt riki . . . konungs-
ríki jafnrétthátt Danmörku og jafn-
hliða henni.
Eg kalla, að þetta sé mikið, ótrú-
lega mikið samkomulag. Stjórnmála-
takmark allra íslendinga, að minsta
kosti beggja þingflokka, er orðið hið
sama: fult sjálfstæði landsins.
Deilan er ekki lengur urn þetta,
heldur hve mikið vér af eigin full-
veldi eigum að fela Dönum af málum
vorura, og nve lengi, að réttarlega
óskertu æðsta valdi voru yfir öliura
vorum málum. Þetta er mikilsvert
atriði, en tæplega svo, að það réttlæti
tvískiftingu um þetta mál, sem ætíð
hlýtur að styðja Dani stórum. Ef
Danir væru fúsir á að semja við oss
um jafnréttissamband, þá ætti það
ekki að vera ofætlun ísl. þingflokkum
að koma sér saman um kröfur vorar.
Réttara væri, ef til vill, að krefjast
þess af þeim sem sjálfsagðrar skyldu
og nota ekki lengur þetta mál til þess
að keppa urn vöidin, er svo mjög
hefir saman dregið, og annars vegar
víst, að samkomulag milli íslendinga
er ó'njákvæmilegt skilyrði fyrir því,
að Danir láti nokkuð af hendi rakna.
Eg held ekki, að þörf sé á því að
fjölyrða um nauðsynina á því, að við
komum okkur saman um sjálfstæðis-
mál þjóðarinnar. F.g held, að öll
þjóðin finni til hennar. Eg held, að
svo megi að orði kveða, að öll þjóðin
stynji undir deilunum um það mál.
Hún finnur til þess, hve mikil van-
virða þær eru oss andspænis Dönum
og öðrum þjóðum. Hún sér það, að
með þessu lagi er óhugsandi, að koma
nokkuru samkomulagi á við Dani —
fá viðurkenningu nokkurrar annarar
réttarstöðu íslands en þeir viðurkenna
nú. Hún veit það, að þjóðarstarf-
semin bíður ómetanlegan hnekki við
þennan ófrið í landinu. Hún veit
það, að hann dregur hörmulega úr
samvinnu um framfaramál þjóðarinu-
ar. Hún veit það, að hann hlýtur
að spilla til muna lánstrausti hennar
erlendis.
Fyrir þvi er eg þess fulltrúa, að
ekki verði annað vinsælla verk, né
annað sannarlegra þjóðræknisverk unn-
ið hér á landi nú, en að sveigja sam-
an hugi manna í sambandsmálinu.
Einhvern veginn verður að byrja.
Og einhverjir verða að byrja. Og
fyrst er að huqsa tnálið.
Mér er það mikið gleðiefni, að geta
fært lesendum ísafoldar þær fréttir, að
hér í Reykjavík eru málsmetandi menn
úr báðum flokkum farnir að hugsa
um þetta æsingalaust — hugsa unt
það, hvort ókleift sé að finna nýja
stejnu í sjálfstæðismálinu, hugsa uni
það án þess að það verði vatn á mylnu
annarshvors flokksins, hugsa urn það
með það eitt fyrir augum, hvað þjóð-
inni sé fyrir beztu.
Nokkrir þessarra manna úr báðum
flokkum hafa talast við. Og miklar
líkur virðast til þess, að úr samkotnu-
lagi geti orðið.
Öllum er það ljóst, að til þess verð-
ur að sveigja það saman, sem fyrir
háðum flokkum hefir vakað, og taka
með þeirn hætti nýja stefnu. Þó að
menn hafi orðið ásáttir áður urn mikið,
eius og við Guðm. Hannesson höf-
um haldið fram, þá hefir ágreiningur-
inn samt vitanlega verið verulegur.
Vandinn er að finna leið, sem hvor-
irtveggja geti við unað fyrir þjóð sína.
Og vandinn er meiri. Hann er
sá, að finna leið, sem verulegar iíkur
séu til að Danir þykist líka geta farið
— að minsta kosti þá leið, sem ís-
lenzka þjóðin sé sjálf sannfærð um
að svo sé háttað, að sanngjarnir og
óhlutdrægir menn geti láð Dönum, ef
þeir neita að fara hana, þrátt fyrir
einhuga fylgi Islendinga, eða því sem
næst.
Þetta er mönnum úr báðum flokk-
um ljóst, þeim er hafa átt tal saman
um málið. Og þeim virðist svo, sem
slíka leið ætti að mega finna.
Og því megum við ekki gleyma,
að viðunanlegar árangursvonir í Dan-
mörk eru alls engar, meðan við ber-
umst á banaspjótum uni kröfur okkar.
En það eitt, að við verðum allir sarn-
mála, eykur árangursvonirnar svo, að
nærri heggur fullri vissu um alt það,
sem í raun og veru er sanngjarnt og
skynsamlegt.
Einar Hjörleijsson.
Húsbruni.
A sunnudagsmorgun brann til kaldra
kola hús í Keflavík, sem S. Bergmann
átti.
Tvö stórslys enn.
20 manns drukna.
Sannarleghörmunga-vertíðum mann-
tjón ætlar hún að verða — vertíðin,
sem nú er að líða.
Menn eru naumast búnir að ná sér
eftir fregnirnar om eina hörmungina,
þegar önnur ber að garði. Hver Jobs-
pósturinn á fætur öðrum.
í þessari viku hefir spurst til tveggja
stórslysa, sem báru að i útsynnings-
mannskaðaveðri því, er skall á aðfara-
nótt 14. þ. m.
Þilskipið Svanur (eign Duusverzl-
unar) lá þessa nótt til reks í Eyrar-
bakkaflóanum. Flestir skipverjar voru
undir þiljum, en skipstjóri og stýri-
maður voru uppi á þilfari. Vita þeir
þá eigi fyr til en annað skip, hvít
skonnorta, kemur þjótandi í myrkr-
inu og stefnir á Svaninn — bóginn
á honum. Fyr en nokkurn varði skall
skonnortan á Svaninn og klauf gat
framan á hann. Skipstjóri gerði þeg-
ar öllum skipverjum viðvart að forða
sér yfir i skonnortuna um leið og
hún straukst aftur með. En eigi kom-
ust fleiri en 12 skipverja yfir í skonn-
ortuna — og hvarf Svanurinn sjónum
þeirra á svipstundu. Hvort hann hafi
sokkið þegar eða horfið út í myrkrið,
gátu þeir eigi greint. Líklegast er þó,
að hann hafi sokkið á skammri stundu.
Hin frakkneska skonnorta, St. Yhes
heitir hún og er frá Paimpole, kom
svo hingað til bæjarins á þriðjudag
með skipbrotsmenn þá, er af komust.
Valurinn, sem staddur var þá i
Vestmanneyjum, var óðara beðinn að
fara og leita Svansins. En hann kom
inn til Eyja í fyrradag, og hafði leit-
in reynst árangurslaus. Er þá, því
miður, lítil eða engin von um, að þeir
14 menn, sem eftir urðu í Svaninum,
hafi komist af.
Þeir, sem björguðust, voru: Guðjón
Guðmundsson skipstjóri (Grettisg. 12),
Sig. Sigurðsson stýrimaður (Grettisg.
22), Ólafur Ólafsson, Stefán Jósefs-
son, Kristinn Guðmundsson, Asmund-
ur Guðmundsson, Benedikt Jóhanns-
son, Jón Guðmundsson, Arni Jóns-
son, Guðm. Eiríksson, Theódór Jóns-
son, Guðmundur Hjörleifsson.
En þeir, sem druknuðu, voru:
1. Vigfús Magnússon, af Akranesi.
2. Sigmundur Helgason, af Akranesi.
3. Jóhann Hjörleifsson, úr Reykja-
vík (Bræðraborgarstig).
4. Sveinn Daviðsson, af Akranesi.
5. Magnús Magnússon, af Akranesi.
6. Bjarni Guðmundsson, af Akranesi.
7. Ólafur Jónsson, frá Gígjarhóli í
Biskupstungum.
8. Teitur Gíslason, af Akranesi.
9. Jón Pálsson, úr Keflavík.
10. Magnús Ólafsson, af Akranesi.
u. Eiríkur lónsson, úr Reykjavík
(Brekkustíg 3).
12. Hallgrímiir Eyólfsson, frá Bakkár-
holti í Ölfusi.
13. Eiríkur Ingvarsson, úr Reykjavk
(Ananaustum), ættaður austan af
Skeiðum.
14. Jón Páll Jónsson, úr Kefiavik.
Hitt slysið, sem að bar þessa nótt,
var það, að mótorbátur frá Vestmann-
eyjum hefir farist. Lagði hann ut frá
Vestmanneyjum síðastliðinn laugardag,
og hefir eigi til hans spurst síðan.
Formaður á þeim bát hét Berqstcinn
Bergsteinsson, ættaður frá Fjöllum.
Þessi mótorbátur var sami bátur-
inn og mennirnir druknuðu af fyr í
vetur rétt inni við bryggjurnar i kaup-
staðnum.
Nýr konsúll.
Þórarinn Guðmundsson kaupmaður
á Seyðisfirði er skipaður frakkneskur
konsúll þar á staðnum.
ErL símfregnir.
Mesta skip lieinisins sokknr.
1653 manns drukkna.
Kaupmannahöfn, 10. apríl 1912.
Stcersta skip heimsins, Titanic, er sokkið
á jerð til Vesturheims, aj ísjakaárekstri.
Lojtskeytin segja 1600 mannshaf drukn-
að. —
London, 18. apríl, kl. 4,48 e. m.
Fólksjiutningaskipið » Titanic« rakst á
hajísjaka á sunnudagskvöldið kl. /o,25.
Skipið sökk á mánudagsnóttina kl. 2m
j. h.
70; menn komust aj.
1menn drukknuðu.
Þeir sem björguðust koma til New-
York í kveld,
Daily Mail.
Titanw var eitt af skipum »White
Star« gufuskipafélagsins. Það var ann-
að af tveim lang-stærstu skipum heims-
sins, 63.000 smálestir, eða nærri 5
sinnum stærra en stærsta skipið sem
hingað hefir komið, »Grosser Kurfurst*
(13245 smál.), og geta menn þá gert
sér í hugarlund, hvílíkt sjávartröll það
hefir verið. Hitt skipið, sem er jafn-
stórt, heitir Olympic. Þeim næst að
stærð eru skipin Lusitania og Maure-
tania, sem margir kannast við, en þau
eru 20.000 smál. minni. — Titanic
var 269,2 stikur að lengd, 31,7 stikur
á hæð frá kiii til stjórnpalls, og gekk
fyrir 36.000 hesta afli.
Sólmyrkvi
sást hér í bæ miðvikudaginn um
11 leytið árdegis. Dró fyrir hálfa
sólina, er hæst stóð myrkvinn.
Veitt embætti.
Páll Bjarnason Skagfirðingasýslum.
fekk veitingu fyrir Snæfellsnessýslu 26.
f. mán. frá 1. júlí að telja. Jafnframt
er Skagafjarðarsýsla auglýst laus. Um-
sóknarfrestur til 15. júní.
Mannslát.
Aðfaranótt þriðjudags réð sér bana
skipstjórinn á fiskiskipinu Hildur, Dan-
íel Jónsson að nafni. Hann skaut sig,
Ókunnugt um það, hvað hann hefir
sett fyrir sig.
Leikhúsið.
Þegar Leikfélag Reykjavíkur hóf
störf sín í haust man eg eftir, að eg
benti rækilega á það, að eigi hlýddi
annað en að nota listarinnar stranga
mælikvarða með allri gætni i dómum
um leiksýningar félagsins. Það ætti
við milda erfiðleika að stríða. En á
hinu leytinu vísir til góðrar leiklistar
á stundum innan vébanda þess. Þann
vísi eigi annarsstaðar að finna. Hann
mætti því eigi drepa með of óvægi-
legri meðferð.
Eg get ekki neitað því, að eftir at-
burði leikársins, sem nú er að enda,
virðist mér nokkuð á annan veg um
þetta mál.
Leikfélagið hefir haft 4 leikrit með
höndum í vetur: Heimanmundinn,
Fjalla-Eyvind, Ræningjana og Sherlock
Holmes. Það hefir ekki komist skamm-
litið frá neinu þeirra, nema Fjalla-
Eyvindi.
Heimanmundinn hefir áður verið
minst á.
Rœningjana hefir ekki verið talað
ítarlega um hér í blaðinu. En um
það leikrit er sannast að segja, að það
Halldór Jónsson og bæjarstjórnin.
Landsbankagjaldkeri Halldór fóns-
son hefir undnnfarið sótt hvern bæj-
arstjórnarfundinn á fætur öðrum og
tekið þátt í störfum bæjarstjórnar, enda
pótt hann standi undir opinberri saka-
málsrannsókn Jyrirskipaðri aj lands-
stjórninni, ogutn hann sé svo ástatt, að
liann situr eigi í gcezluvarðhaldi aj pvi
einu, að hann var nógu ríkur til pess
að geta sett 20,000 kr. tryggingu Jyrir
návist sinni.
í þessu sambandi mætti minna á
/að, að fyrir nokkurum árum var einn
borgari þesssa bæjar, sem sæti átti í
niðurjöjnunarnefnd, sakaður um smá-
vægilega yfirsjón og rannsókn hafin.
?egar hann kom á niðurjöfnunarnefnd-
arfund, bægði þáverandi formaður nið-
urjöfnunarnefndar, núverandi ráðherra
Kristján Jónsson, honutn burlu þaðan
með þeim ummælum, að pað cetti sér
hvergi stað »í danska ríkinu«,-svo sem
íann kvað að orði, að pev’ menn, scm
vœru undir ákceru, gegndu opinberum
störjum.
Þetta mun rétt vera hjá núverandi
ráðnerra, en það þarf víst eigi að
draga svo þröng takmörk sem »hið
danska ríkic. Um allan siðaðan heirn
munu það vera »óskrifuð lög«, að
menn, sem svona er ástatt um, vegna
almenns velsæmis, taka eigi þátt í
opinberum störfum, meðan þeir hafa
eigi sannað sakleysi sitt.
Því hefði og mátt vænta þess, að
bajarstjórnin sjálf tæki i taumana, er
H. J. reyndist eigi sá »taktmaður« að
talda sig frá bæjarstjórnarstörfum
meðan á máli hans stendur. Þetta hefir
bæjarstjórnin sem slík þó eigi gert
enn.
En einn bæjarfulltrúinn, Svcinn
Bjórnsson, gekk í fyrradag aj Jundi,
er Halldór lónsson kom inn og sett-
ist í sæti sitt — og sendi samstundis
borgarstjóra svofelt bréf:
Reykjavík 18. apríl 1912.
I fundarbyrjun bæjarstjórnarinnar í
dag gekk eg af fundi og tek því eigi
þátt í störfum bæjarstjórnarinnar í dag.
Eg tel mér skylt að gera yður, herra
borgarstjóri, sem formanni bæjarstjórn-
arinnar, grein fyrir því, hvers vegna
eg þóttist eigi geta setið fundinn.
Eins og kunnugt er, þá er einn
bæjarfulltrúinn undir opinberri rann-
sókn vegna misfellna á starfi sínu sem
gjaldkeri Landsbankans. Hefir hann
eigi verið settur í gæzluvarðhald vegna
þess, að hann hefir getað sett pen-
ingatryggingu fyrir nærveru sinni.
Hefir þetta nú um nokkurn tíma ver-
ið á vitorði almennings og talsvert
rætt um. Eg og ýmsir fleiri bæjar-
fulltrúar töldu áreiðanlegt, að greindur
bæjarfulltrúi mundi sýna hinum bæjar-
reyndist leikurum vorum yfirleitt
margfaldlega ofvaxið — og leiksvið-
inu sömuleiðis — hefði þurft miklu
víðáttumeira svið til þess að »taka sig
út«.-— Leikfélagið sýndi með þeim leik
að það er eigi fært um að bera uppi
»klassiskt« leikrit. Það sprakk á því.
Því væri nú í sjálfu sér eigi svo
mjög orð á gerandi, því að sú er og
reynslan erlendis, að jafnvel hinum
beztu leikfiokkum reynist efitt að sýna
hin klassisku leikrit, svo að tökum
nái á fólki, svo að lifandi verði,
En hins hefði mátt vænta, að leik-
félagið hefði komist nokkurnveginn
þokkalega frá að sýna siðasta leikritið,
sem það tók upp á þessu ári, sem sé
Sherlock Holmes.
Shcrlock Hobnes er eigi svo vanda-
samt leikrit yfirleitt, að leikflokki
höfuðstaðarins, sjálfu Leikfélagi Rvíkur,
hefði átt að verða skotaskuld úr að
sýna það svo, að vel mætti við una,
Þegar eg heyrði, að til stæði að leika
Sherlock Holmes þótti mér vænt um:
þá fengi maður tækifæri til þess að
sjá, hvort leikfélagið hefði tök á að
sýna létt leikrit og blátt áfram. Tæk-
ist það, sýndi það, að það ætti til-
verurétt — en tækist það ekki, þá —