Ísafold - 11.05.1912, Qupperneq 1

Kemxu út fcvisvnr í viku. Verð árj?. (80
arkir minst) 4 kr. eriendis 6 ki, eT)a 1 ll%
dollar; borgist íyrir miöjan júll (erlaadis
fyrir fram).
ISAFOLD
CppaSgn (ekrífleg) bnndin vib éLiemót, si
óglla neraa komw sé til útgefnnda Jfjnii
1. okt. og inapandi aknldiaac vib blnbíb
Afgreibala: Aastaratiati 8.
XXXIX. árg.
Reykjavík 11. maí 1912.
31. tölublað
&
Cfi
3
03
Um
ed
S
ÍO
cd
CD
&-
o
ja
u
CÖ
c
c
’>
Hið danska
Kolonial Klasse Lotteri.
Allra-ábatavænlegast fyrir hluttakendur.
Af 50,000 dráttam 21,550 vinningar og 8 preminr og nálgast þvi það,
að annarhvor dráttur sé vinningur.
Stærsti vinningarinn, sem hlotnast getur, er
1.000,000 (ein miljón) frankar.
Annars geta vinningarnir orðið: 450,000; 250,000; 150,000; 5 sinn. 100,000
frankar; 80,000; 70,000; 60,000; 50,000, 50,000; 40,000; 40,000; 30,000; 30,000;
20,000; 20,000, 4 vinn. á 15,000 hver; 13 á 10,000; 24 á 5000 franka; fjölda
margir á 3000 franka o. s. frv. o. s. frv.
Yerðið er: >/i hlutur 22.40 kr., Vs hl. 11.20; ‘/* hl. 5.60; Ve hl. 2.80 kr.
I. flokks dráttur fer fram 16. og 17. júlí 1912.
Menn eru beðnir að senda pöntun með postávisun eða bréfi sem fyrst.
Hrein og fljót viðskifti. Óbrigðul þagmælska.
I
Simnefni:
Losebank Köbenhavn.
A|S Andersen & Co.
Köbenhavn Ö.
Campanila í Feneyjum.
Turn sá, sem sést vinstra megin á þessari mynd hefir verið reistur á
io árum undanförnum við Marluisarkirkjuna í Feneyjum, í stað turns, sem hrundi
árið 1902, en þá var æfagamall orðinn. Turninn er reistur fyrirfrjálssamskot hinn-
arítölsku þjóðar, og var honum full-lokið 25. apríl síðastliðinn og dagur sá há-
tíðlegur haldinn urn alt land. Svo er mikil ástin og aðdáunin á fögrum
bygginga-listaverkum með ítölum. Hægra megin á myndinni sést furstahöll
(Dogepalazzo) Feneyjaborgar.
I. O. O. F. 932649
Alþýðufól.bókasafn Póstliússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2—6
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3
BT-jarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna-.nef-og hálslækn. ók. Pósth.sbr.l4A fid.2—8
lslani3banki opinn 10—2 lls og 5l/u~7.
K.P.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 sðd.
Alm. fundir fid. og sd. 8 l/> síðdegis.
Lanáakotskirkja. öuðsþj. 9 og 6 á helgum
LaDdakotsspitali f. sjúkravitj. 10 x/a—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2*/a, 5VS-61/*. Bankastj. við 12-2
Landsbókasaín 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglaogt [8—9] virka daga.
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opið 1 */*—21/* á sunnudögum
Stjórnarráðsflkrifstofurnar opnai 10—4 daglega
Talsími Reykjavíkur (Pósth. 8j opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.stsr. 14B md. 11—12
Vifilsstaðahælið. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafnið opið á sd., þrd. og fmd. 12—2
Landskjálftafréttir.
Kippirnir halda áfram.
Meira hrun og skemdir.
I gærkvöldi átti ísafold tal við hr.
EÍDar Hjörleifsson, sem þá var kominn
austur að Þjérsárbrú og sagði hann þess-
ar helztar fréttir af landskjálftasvæðinu:
Harðir kippir finnast jafnan öðru-
hvoru, síðast í fyrri nótt, en þó ekki
hlotist af neitt tjón síðan á mánudag.
Bæjahrun og skemdir.
A Rangárvöllum einum eru sagðir
krundir 10 bœir.
Þeir eru:
Hornlaugarstaðir,
Rauðustaðir,
Eiði,
Bolholt
og svo bæirnir, sem getið var um í
síðasta blaði: Svínhagi, Næfurholt,
Selsund, Haukadalur, Kot og Dagverðar-
nes.
A Reyðarvatni eru sögð fallin 8 úti-
hús.
í Miðlilið og Fljótshlið miklarskemd-
ir, en fregnir af þeim óljósar. í HolU
um ekki sagðar skemdir nema í Götu
og á Brekkum.
í Hrunamannahreppi lítilsh. skemdir
á Laugutn, Rafnkelsstöðum og Grafar-
bakka.
Ur Gnúpverjahreppi eigi spurnir af
skemdum, nema á dalbæjum svo-
neftidum : Ásólfsstöðum og Skriðu-
felli. Þar eitthvað fallið af útihúsum.
I Vatnagörðum á Landi hljóp kona
fram í göng, til að bjarga barni, þeg-
ar mánudagskippurinn kotn. En göng-
in hruudu fyrir framan hana; varð
hún að hörfa inn aftur, en fekk þó
náð barninu.
í Hjallanesi féllu tvö fjós. Þak-
hella féll niður og straukst við höf-
uðið á dreng, sem í fjósinu var.
í Næjurholti bjargaðist fólkið fyrir
það eitt, að þekjan lagðist ofan á bað-
stofuborðið og borðið hélt henni. Svo
rifnaði þekjan og gegnum þá rifu
fekk fólkið skriðið út. Sperrukjálki
varð þar barni að bana og lærbraut
konu, svo sem getið var i síðasta bl.
Varð konan að sitja á rúmstokknum,
lærbrotin, með barnið rotað í fanginu
— unz búið var að rjúfa þekjuna ofan
af. —
Umturnanir á viðavangi.
Tjörn er nálægt bænum Selsundi.
Hún pornaði upp. Ennfremur hvarf
bæjarlækurinn.
Á Reyðarvatni fyltist bæjarlækurinn
í því bili, er kippurinn kom, og flaut
yfir bakkann, en annar lækur nokkru
innar, hvarf alveg.
Sira Valdimar vígslubiskup ritar ísa-
fold um landskjálftann á mánudaginn á
þessa leið :
í gærkvöldi (6. mai) um kl. 6, varð
hér stórkostlegur jarðskjálfti, litlu minni
að því er virtist en stór-kippirnir 1896.
Hann virtist koma írá suður-suðaustri.
Kippirnir voru nokkrir; sá fyrsti mest-
ur; hefir hann líklega staðið yfir ná-
lægt 1 mínútu. Seinni kippirnir voru
bæði vægari og skemri; seinasti kipp-
urinn um kvöldið var nál. kl. 10l/2.
Sumir — þó ekki hér á bæ — fundu
og kipp síðari hluta nætur. Siðan
hefir verið kyrt fram að þessu (kl. 8
síðdegis). — Frézt hefir frá flestum
bæjum hér í hrepp og frá nokkrum
bæjum í Ytrahreppnum, en ekki víðar
að. Ekki hefir spurst til þess að nokk-
urs staðar hafi manntjón orðið, en
sumif voru þó komnir hætt, einkum
þeir, sem staddir voru í kjöllurum eða
niðurgröfnum hlöðum. Skepnutjón er
víst ekki til niuna, enda flestar skepn-
ur úti, nema kýr og nokkuð af hest-
um. Á útihúsum urðu skemdir mjög
víða, ef ekki allstaðar hér nærlendis,
helzt á veggjum, siður á þökum, því
að járnþök eru víða. Á bæjarhúsum
urðu skemdirnar tiltölulega minni, enda
eru flestir bæir hér rneira eða minna
úr timbri og járni. Búshlutir sketnd-
ust talsvert sumstaðar, helzt leirilát,
lampar o. fl., setn brothætt er. Á því
svæði, sem enn hefir spurst til um,
hafa mestar skemdir orðið um efri og
eystri hluta Gnúpverjahrepps. En ann-
ars eru fréttirnar enta auðvitað mjög
ónákvæmar. Eins og í la'-dskjálftan-
utn 1896 grugguðust sumstaðar lækir
og lindir og urðu eins og jökul-leðja.
Meira er ekki af þessu að segja að
svo komnu.
Stóranúpi, 7. maí 1912.
F. B.
Thorefélaglð.
Staðlausar kviksögur.
Hér i bænum hafa gengið síðustu
dagana hinar mestu kviksögur um að
Thorefélagið væri orðið gjaldþrota og
Þór. Tulinius sjálfur líka. Aðrar
sögur hafa gengið um það, að hann
(Þór. Tul.) væri svijtur störfum við
félagið og margt fleira þessu líkt.
Isajold vildi fá vissu sína um,
hvað hæft væri í þessu og sendi því
Þórarni Tulinius sím-fyrirspurn um
þetta i gærdag. Svar kom aftur í
gærkveldi. Tulinius símar:
Kviksögurnar stafa aj pvi, að eg lieft
sagt upp stöðu minni sem jramkvæmd-
arstjóri og jjárstoðarmaður (financier)
Thorejélagsins. Ekki um nein gjaldprot
(Betalingsstandsning) að tejia, en jélagið
hejir fmgið borgunarjrest á skuldum til
min og annarra helztu skulda-eigenda.
Félagið heldur ájram óbreytt.
Þetta ákveðna símskeyti mun vænt-
anlega taka fyrir kverkarnar á hinum
staðlausu Gróusögum, sem um bæinn
hafa flogið.
Gjaldkeramáiið.
ísafold hefir spurt rannsóknardóm-
ann hr. Magnús Guðmundsson um það,
hvenær rannsókninni muni lokið.
Sagði hann, að eigi væri unt að segja
um það með vissu, en þó byggist
hann við, að það yrði um mánaða-
mótin júní—júlí eða svo.
Umsækjendur um Melstað
í Miðfirði eru komnir þessir: síra
Árni á Skútustöðum, síra Jónmundur
Halldórsson á Barði í Fljótum, sira
Björn Stefánsson á Tjörn, síra Sig.
Jóhannesson frá Hindisvík og Jóhann
Briem cand. theol. frá Hruna.
Jarðskjálftar.
Bæði af sjón og sögu virðast mér
miklar líkur til, að jarðskjálftarnir
miklu 1896, hafi átt upptök s'n i
Skarðsfjalli á Landi. Landið austan
Þjórsár hefir rifnað og sigið nreir en
vestar, en Skarðsfjall er eins og dá-
litil spöng, sem ennþá er uppt, og þó
allmikið sigin, og ótrúlega brotin og
sprungin. Svo mikið sem af því hefir
verið sagt, þá virtist mér þó sjóti sögu
ríkari, er eg skoðaði fell þetta nokk-
uð, sumarið 1910. Onnur sprungin
hálendisspöng, og þó talsvert minna
sigin en Skarðsfjall, er Búrfell við
Þjórsá; hefir það áður verið samfast
við Hreppaíjöllin, og er þar mikið að
sjá fyrir þá, sem vel eru skygnir. En
jurðskjálftinn 1896 hófst víst á þann
hátt, að Skarðsfjall hrapaði nokkru
lengra áleiðis að grunni en áður, eða
nokkuð af því.
Hvernig á því niuni hafa getað stað-
ið, má skilja af nokkrum einföldum
hugleiðingum. Við eldgos missir jörð-
in ósköpin öll af hita þar sem gosin
verða, og kólnar eftir gosið smátt og
smátt niður eftir. En loks fer svo að
djúphitinn leitar upp aftur, og hráðnar
þá sumt sem storknað hafði, en ann-
ars staðar þenst út þar sem skroppið
hafði saman við kólnunina; getur þá
haggast þar sem iaudið er mjög sprung-
ið, og fyrst þar :em minstan kraft
þarf til að jarðrask verði, eins og virðist
hafa verið í Skarðsfjalli 1896; - en af
jarðskjálftanum fyrsta geta svo orðið
nýjar hræringar, þar sem ekki mátti
miklu muna að ekki gengi landspild-
ur eitthvað úr skorðum. Enn geta
orðið jarðskjálftar af öðrum ástæðum
við og undir eldgos, og skal ekki
minst á það frekar að sinni.
í jarðskjálftunum 1896 var hreyf-
ingin næst Heklu, miklu minni en
vestar, en jarðskjálftar þeir sem nú
hafa orðið nýlega, virðast helzt eiga
upptök sin undir Heklusvæðinu; er
land þar mjög sundurbrotið og mörg
önnur eldfjöll en Hekla; fellahrygg-
irnir suður af Heklu, eins og t. a. m.
Bjólfell og Selsundsfjall eru að miklu
leyti fornar gígarústir.
Þó að nú kunni að vera í undir-
búningi eldgos, þá er alls ekki víst
að það verði sjálf Hekla sem gýs, og
virðist fult eins líklegt að gjósi frem-
ur inn á afrétti. Eg gekk upp á
Heklu ásamt Páli Lýðssyni frá Hlíð,
í ágústmánuði 1911, og varð ekki var
við neinn óvanalegan jarðhita. En eg
varð var við annað, sem er ekki al-
veg ómerkilegt og eg vissi ekki áður,
og mönnum hefir verið ókunnugt, eins
og sjá má t. a. m. af íslandslýsingu
Þorvaldar Thoroddsen II, bls. 136.
Norðan á Heklu er skriðjökull, og
ytri Rangá er að miklu leyti jökulvatn
úr Heklu, en af því að bergið er svo
gljúpt og holótt, þá er vatnið orðið síað
og tært þegar það er komið niður í
Ófærugil. Þó að skrítið sé, þá er
Rangá svona tær, einmitt af því að
hún er jökulvatn. Þessum síuðu jök-
ulvötnum hafa menn ekki veitt eftir-
tekt á íslandi fyr en sumarið 1910,
þegar eg tók eftir því að Skógá undir
Eyjafjöllum muni vera þess háttar jökul-
vatn.
Ej Hekla hitnar pá ætti pað að sjást
á Ytri-Rangá.
Jarðskjálfta mun vera ennþá verra
að sjá fyrir en eldgos. Ef til vill
kæmi að nokkrum notum, væru til
jarðskjálftamælar á hættulegustu svæð-
unum. Mælirinn verður var við hrær-
ingarnar fyr en menn, og smátitring-
ur mun stundum koma á undan stóru
kippunum.
Reykjavík 9. mai 1912.
Helgi Pjeíurss.
Frönskukenslan við
háskólann.
Flestum mun hafa þótt það góð
tíðindi, er það fréttist að franska stjórn-
in hefði boðist til að senda kennara
í frönsku og frönskum bókmentum
til íslenzka háskólans nýja, og mun
þeim hafa virzt það sýna góðvild og
kurteisi í vorn garð. Það ætti og að
vera hverjum manni augljóst, að margt
gott mætti af slíku leiða. Með þvi
að fá franskan kennara til háskólans
bauðst nemendum hans hið bezta færi
á því að afla sér góðrar kunnáttu í
franskri tungu og fá þannig í hendur
lykilinn að mörgum dýrustu fjársjóð-
um menningarinnar. Og fyrir þá er
ekki sækja háskólann, en vilja þó læra
frönsku, var það gott að geta fengið
kenslu í málinu hjá háskólamentuðum
frönskum manni. En þetta er að eins
ein hlið málsins. Það liggur í hlut-
arins eðli, að þeir einir gerast til að
koma hingað og kenna útlent mál við
háskóla vorn, sem jafnframt vilja læra
mál vort og kynnast landi og þjóð.
Allar likur eru þvt til að slíkir menn,
er þeir koma heim aftur, gerist fræð-
arar landa sinna um islenzka menn-
ingu, og leiðrétti þannig margan mis-
skilning á högum vorum. Þeir kynn-
ast hér mörgum mönnum, eignast
einhverja íslenzka vini, sem þeir standa
síðan í sambandi við, og af því getur
margt gott leitt. Þeir menn sem hafa
verið oss beztir haukar í horni erlend-
is, svo sem Rask, Maurer, Fiske, o.
fl. hafa allir lært islenzka tungu til
hlítar og kynst landi voru og þjóð af
sjón og raun. Frakkar hafa hingað
til gefið bókmentum vorum að fornu
og nýju lítinn gaum, og væri það
ekki lítils vert ef fjölgaði þeim frönsk-
um mönnum er veita oss athygli og
samhug, en eitt hið öruggasta spor í
þá átt tel eg það, að fá hingað til há-
skólans franska menn, er dvelja hér
að minsta kosti eitt ár hver.
Byrjunin er gerð, og hún hefir ver-
ið góð. Oss hefir verið sendur mjög
vel hæfur maður og hann hefir fengið
marga nemendur, innan háskólans og
utan. Áhugi á frönsku og frönskum
bókmentum hefir því vaxið mjög við
komu hans. En hann hefir og látið
sér jafnant um hitt, að kynnast ís-
lenzkum bókmentum, og talar nú ís-
lenzku svo vel, að furðu sætir. Því
miður á hann ekki heimangengt leng-
ur en til haustsins, og munu margir
sakna hans er hann fer.
En hvað verður nú um framhald á
því, sem svo vel var byrjað?
Eg hefi heyrt, að farið hafi verið
fram á það við ráðherra vorn, að hann
legði fyrir þingið tillögu um að veita
eitthvert lítilræði til þessarar frönsku-
kenslu við háskólann, til þess að
franska stjórnin gæti af því séð að
þessi kensla væri oss kærkomin og
að vér teldum hana einhvers virði,
þvi auðvitað vilja Frakkar ekki vera
að troða upp á oss frönskukennurum,
ef svo litur út sem oss sé engin þægð
í þeim. f
Auðvitað ætti sliVt ekkfr að 'iívSta
nein orð. Vér höfum tekið með þdkk-
um tilboði Frakka um að senda oss
þennan mann, og vér getum naumast
á annan hátt sýnt að oss sé hann
kærkominn en með einhverju fjárfram-
lagi. Reyndar dettur engum í hug að
vér eigum að setja á fót kennara-
embætti í frönsku eða öðrum útlend-
um málum við háskólann fyrst um
sinn. Á því höfum vér varla efni.
En vilji aðrar þjóðir senda oss menn
til að kenna oss tungur sínar, og kosta
kensluna, þá getum vér naumast van-
virðulaust þegið það án þess að láta
eitthvað af hendi rakna, að minsta
kosti svo mikið, að þessir menn þyrftu
ekki að greiða úr sínum vasa ferða-
kostnaðinr* til þess að komast hingað