Ísafold - 18.05.1912, Page 1

Kemux út tvisvar l viku. Verft árg. (80
arkir minst) 4 kr. erlendih 5 kx, efta 1 ll*
dollar; borgist fyrir míftjan júli (orlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
Tlnpsögn (skrifleg) bundin vift úramót, er
ógild nema komm só til útgefanda gfytir
1. okt. rrg aaapandi akuldlaus vift blaftift
▲fgreiftsla.* Auaturstrtsti 8.
XXXIX. árg.
Beyk,javík 18. maí 1912.
I. O. O. F. 932649
Alþýftufél.bókasatn Pósthússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Langav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str,14A fid.2 8
íslandsbanki opinn 10—2 J/s og 5l/a—7.
K.P.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 sftd.
Alm. fundir fid. og sd. 8 »/* siftdegis.
Landakotskirkja. öuftsþj. » og 6 A helguio
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2 l/s, ö1/*-#/*. Bankastj. vift 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnaftarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirftir 10—2 og 5—8.
Landsskjalasafnift hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 2B þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opift 1 x/a—21/« á sunnudögum
Stjórnarráftsskrifstofurnar opnar 10—4 daglega.
Talsimi Reykjavíkur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.stc. Í4B md. 11—12
Vífilsstaftahælift. peimsóknartimi 12—1.
Þjóftmenjasafnift opift A sd., þrd. og fmd. 12—2
MálYerkasýning
Ásgrims Jónssonar,
Síðasti sýningardagur á morgun,
sunnudag 19. mai, kl. 11—6.
Konungaskiftin.
Fyrsta ávarp KristjánsX.
tii Islendinga.
Þeim var lýst á miðvikud. 15. maí
kl. 3 á Khafnarklukku (nál. 12^/2 á
Rvíkurklukku).
Samstundis sendi hinn nýi konung
ur íslendinga svofelt símskeyti til land-
ritara, sem nú gegnir ráðherrastörfum
í fjarveru ráðherra:
Idet jeg beder Dem i mit
Navn bringe det islandske
Folk det sörgelige Budskab
at min höjtelskede Fader
Kong Frederik VIII., hvis
Hjerte slog saa varmt for
Island, igaar pludselig er
afgaaet ved Döden, og jeg
derefter i Henhold til Tron-
fölgeloven har hesteget Tro-
nen, beder jeg Dem tillige
overhringe Islands Befolk-
ning min kongelige Hilsen
og mine varmeste önsker
for Islands Fremtid og
Lykke.
(Bfíristicm
Á íslenzku:
Jajnlramt pví að biðja yður í mínu
naýni að jiytja hinni íslenzku pjóð pá
sorqarjreqn, að minn ástjólgni Jaðir
Frederik konungur VIII., sem bar Is-
land svo mjög jyrir brjósti, andaðist
skyndilega í gcer, og að eg pá samkv.
Iögum um ríkiserfðir hefi tekið konung-
dóm, bið eg yður einnig að flytja fs-
lendingum mína konunglegu kveðju og
minar innilegustu óskir Jyrir framtið
Islands og gæju.
A bæjarstjórnarjundi,- sem haldinn
var á miðvikudag tilkynti borgarstjóri
bæjarstjórninni andlát konungs með
þessum orðum:
»Það fær mér sorgar að flytja bæj-
arstjórninni þá harmafregn, að hinn
ástríki konungur vor, Hans Hátign
Friðrik konungur hinn áttundi andað-
ist i gærkveldi.
Engin fregn getur fengið borgurum
bæjarfélagsins meiri sorgar en þessi
andlátsfregn. Ást og velvild til þegn-
anna lá til grundvallar fyrir öllum
gerðum hins látna konungs. Enginn
hefir fremur en Friðrik konungur
hinn áttundi verið af hug og hjarta
konungur íslendinga, Hann unni af
hjarta landi voru og þjóð. Og vel-
ferð bæjarfélags vors bar hann sér-
staklega fyrir brjósti, og greip tæki-
færi þegar það gafst til að sýna það í
verki, að hann vildi efla hag þess og
heill. Harmur hlýtur því að grípa
hjarta hvers borgara Reykjavíkur við
andlátsfregn hans. Ást og virðing
bæjarstjórnar og borgara Reykjavíkur
fylgja honum til grafar.
Blessuð veri minning hans.«
Bæjarfulltrúar hlýddu á orð borgar-
stjóra standandi, og fólu honum að
senda ekkjudrotningunni samúðar-
skeyti.
Var svo fundi slitið.
Jarðarför konungs.
Slmfregn frá Kböfn 17. maí 1912.
Konungsskipið Dannebrog kom hingað
með lík konungsins í dag.
Jarðarjór hans Jer Jram í Hróars-
keldu h. 24. p. mán.
Af landskjálftasvæðinu.
Eg gat þess í síðustu ísafold, að eg
mundi í þessu blaði skýra nokkuru
nákvæmara en þá var kostur á, frá
þeirri vitneskju, sem við síra Olafur
Olafsson fengum um landskjálftann 6.
þ. mán. i ferð okkar austur um dag-
inn.
En þess er eg fullvís, að sú hug-
mynd, sem menn geta fengið af því,
sem hér verður sagt, um það, hvern-
ig um er að litast sumstaðar á land-
skjálftasvæðinu, verður einkar ófull-
komin. Það sannast hér sem oftar,
að sjón er sögu ríkari. Jafnvel þeir
síra Olafur Ólafsson og Eyólfur Guð-
mundsson í Hvammi, sem báðir hafa
áður í landskjálftum lent, könnuðust
við það, að þeir mundu ekki hafa
hugsað sér bæina jafn-illa útleikna eins
og sumir þeirra eru, ef þeir hefðu
ekki séð þá sjálfir. Aðra eins með-
ferð á þeim höfðu þeir ekki séð 1896,
ekki jafn-algert hrun.
En auðvitað er sú mikla bót í máli,
að nú verða hrunbæirnir margfalt
færri en þeir voru þá, ef landið held-
ur nú ekki áfram að hrista sig —
sem það vonandi gerir ekki.
Eg tek hrunbæina eftir hreppum,
og segi frá þvi, sem við fengum um
þá að vita á þeirri hröðu ferð, sem
við urðum að hafa.
í Holtum.
Fyrsti hrunbærinn, sem við síra
Ólafur Ólafsson komum að, er Brekk-
ur í Holtum. Þar er tvíbýli.
Hjá öðrum bóndanum hafði fallið
eldhús, fjós, smiðja, og tveir kjallarar
voru stórskemdir. Ýms útihús, önn-
ur en þau, er þegar eru nefnd, voru
mikið biluð.
Hjá hinum bóndanum hafði hrunið
eldhús, bæjardyr, skemma og fjós.
Fleiri útihús biluð.
Annar bóndinn mat það efni, sem
hann yrði að kaupa, á 400 kr. minst,
hinn á 250 kr. Við það bætist flutn-
ingskostnaður og vinna við að koma
húsunum upp. -
Annars höfðu menn enga áætlun
gert um tjónið, enda höfðu menn
víða óljósa hugmynd um, hve miklar
bilanirnar væru, þar sem húsin höfðu
ekki alveg fallið.
Þá héldum við upp eftir Holtunum
austanverðum, og komum fyrst að
Árbæjarhjáleigu. Þar voru fallin búr,
eldhús, bæjargöng og fjós, og mörg
eða flest útihús skemd.
Á Arbæ hafði fjósið bilað og kirkju-
grunnurinn skemst.
Þá vorum við komnir á austurenda
floltanna. En sagnir höfðum við af
tveimur bæjum í þeim hreppi, í Mar-
teinstunguhverfi, Götu og Bjálmholti.
Bóndinn i Bjálmholti sagði okkur
sjálfur, að hjá sér væru öll hús að
mestu fallin, nema baðstofan. í Götu
væru líka talsverðar skemdir.
Jafnframt fengum við fregnir af
því, að víða væru í þeim hreppi hús
jiluð, þótt ekki væru mjög mikil
brögð að því.
Á Landi.
Snjallsteinshöjðahjáleiga var næsti
bærinn á leið okkar. Konan sat þar
inní í óþiljuðum skála út úr bæjar-
dyrum með börnin, og var döpur í
bragði. Þangað voru rúmin komin,
enda hvergi kostur á að vera annar-
staðar í bænum. Eg átti tal við kon-
una stundarkorn.
Hún hafði verið ein inni í baðstof-
unni með 18 ára stúlku og 5 börn,
tvíbura á 2. ári, þriðja barnið á 3.
ári, hin eitthvað eldri, þegar kippur-
inn kom. Maðurinn var að heiman
við sjóróðra en kom heim kvöldinu
áður en við komum, fjórum sólar-
hringum eftir landskjálftann. Þær
þorðu ekki út úr baðstofunni meðan
á hræringunni stóð, af því að lætin
voru svo mikil í göngunum. Þegar
kippurinn var um garð genginn, fóru
þær út og sáu, að fjósið var hrunið
ofan á kýrnar. Konan bjóst við þeim
dauðum, en ekki hafði meira að orðið,
en að ein kýrin hafði rifbrotnað og
særst nokkuru meira, hella dottið ofan
á hana. Konan varð að flytja sig úr
baðstofunni í þennan skála, þó að
baðstofan héngi uppi, því að þar var
lífshætta að vera, og enn hættulegra
að fara um göngin. Eld hafði hún
úti í smiðju, því að hvergi var unt
að vera með hann í bænum, og samt
var alt annað en hættulaust að vera í
smiðjunni. Kýrnar voru hafðar í
stórskemdu lambhúsi. Konan kvaðst
vera afarhrædd, einkum fyrir þá sök,
að hræringar héldu áfram nær því
daglega. Og þjáningarsvipurinn á
andlitinu á henni leyndi sér ekki
heldur.
Öll hús á þessum bæ, þau sem
uppi hanga, eru svo skemd, að þau
verður að rífa, nema ef vera kynni
skálinn, sem fólkið hefst við í. Hjón-
in eru sögð bláfátæk.
Næstur var Snjallsteinshöjði. Þar
eru með öllu fallin heyhlaða fyrir
600 hesta, fjós og fjögur hesthús.
En öll bæjar- og utanbæjarhús eru
meira og minna skemd, og mörg
liggja við falli. Vafamál, hvort fresta
má til næsta vois að taka allan bæinn.
Þar eru efnamenn og dugnaðarmenn
miklir, tveir bræður. Þeir kvörtuðu
ekki undan eignatjóninu, og er það
þó afarmikið. Hitt var þeim ekki
ljóst, hvernig þeir og aðrir, sem í
þessu hafa lent, eiga að fi vinnukraft
til þess að koma öllu því í verk, sem
nú er fyrir hendi.
Þá héldum við upp að Austvaðs-
holti til Ólafs hreppstjóra Jónssonar.
Ekkert hús var þar alfallið. En smið-
ja og skemma voru stór bilaðar,
grunnurinn skektur undir íbúðarhús-
inu, heyhlaða gengin úr greinum og
flest hús að einhverju leyti biluð.
Eftir dálitla viðdvöl þar héldum
við upp að Hvammi til Eyólfs Guð-
mundssonar hreppsnefndaroddvita. Þar
er tvíbýli og tvö timburhús. Ekki
höfðu þau skemst stórvægilega. En
útihús öll voru stórskemd, flest svo,
að þau verður að rífa, enda gerði
33. tölublað
Verzlun 1 Skagaflrði til söln
Þar eð eg hefi afráðið að taka við stöðu, er mér hefir boðist erlendis,
rætti eg verzlunum mínum í Hofsós og Sauðárkrók, og eru því húseignir
mínar í báðum þessum stöðum ásamt fiskhúsi í Selvík og fleiri stöðum á
Skaganum til sölu, sem og verzlunaráhöld, bátar og bryggjur. Sláturhús eru
á Sauðárkrók og Hofsós. Öll húsin eru í ágætu standi.
Nánari upplýsingar gefnar þeim er þess óska.
Sauðárkrók i. maí 1912.
L. Popp.
co
3
03
&-
cd
g
1
10
cd
cd
Hið danska
Kolonial Klasse Lotteri.
Allra-ábatavænlegast fyrir hluttakendur.
Af 50,000 dráttum 21,550 vinningar og 8 premíur og nálgast því það,
að annarhvor dráttur sé vinningur.
Stærsti vinningurinn, sem hlotnast getur, er
1,000,000 (ein miljón) frankar.
Annars geta vinningarnir orðið: 450,000; 250,000; 150,000; 5 sinn. 100,000
frankar; 80,000; 70,000; 60,000; 50,000; 50,000; 40,000; 40,000; 30,000; 30,000;
20,000; 20,000; 4 vinn. á 15,000 hver; 13 á 10,000; 24 á 5000 franka; fjölda
margir á 3000 franka 0. s. frv. 0. s. frv.
Verðið er: l/i hlutnr 22.40 kr., l/, hl. 11.20; ‘/4 hl. 5.60; % hl. 2.80 kr.
I. flokks dráttur fer fram 16. og 17. júlf 1912.
Menn eru beðnir að senda pöntun með postávísnn eða bréfi sem fyrst.
Hrein og fljót viðskifti. Óbrigðul þagmælska.
\
Simnefni:
Losebank Köbenhavn.
A|S Andersen & Co.
Köbenhavn 0.
Ttmdarboð.
Samkvæmt ákvörðun Kaupmannaráðsins og stjórnar Kaupmannafélagsins
í Reykjavík eru allir kaupmenn og botnvörpuútgerðarmenn beðnir að koma
á fund í Bárubúð (uppi) sunnudaginn 19. þ. m. kl. 4 e. m. til þess að ræða
og taka ályktun um kolaeinokunar-frumvarp milliþinganefndarinnar. Með
því að Kaupmannaráðið lítur svo á, að mál þetta sé afar mikilsvarðandi fyrir
kaupmenn og útgerðarmenn landsins, þá væntir það þess, að stéttir þessar
láti ekki undir höfuð leggjast að sækja fundinn.
Eyólfur ráð fyrir því að reisa öll sín
útihús úr timbri.
Við báðum hann að lýsa landskjálft-
anum, að svo miklu leyti, sem hann
hefði getað athugað hann. Hann
kvaðst hafa verið að borða með sókn-
arpresti sínum, síra Ófeigi Vigfússyni,
þegar landskjálftinn hófst. Þá finst
honum eins og húsið verði alt lifandi,
og það reisist á rönd. Fyrst áttaði
hann sig ekki á því, hvað þetta væri.
En þá byrjaði brakið og hristingurinn.
Þeir stukku upp til þess að hjálpa
út konunni og börnunum. Gangan
var þá torsótt um húsið, eins og á
skipi í stórsjó.
Móðir Eyólfs er á níræðisaldri.
Hún var úti i fjósi, var að fara út
úr því. I sama bili sem hún steig
út á þröskuldinn, kastaðist hurðin á
hana, af því að veggirnir innan við
hurðina voru að hrynja saman. Hefði
konan verið einu fótmáli innar, er
óhugsandi annað en að hún hefði beð-
ið bana.
Synir Eyólfs voru inni í þröngri
tótt, hlaðinni úr torfi og grjóti. Þeim
er ekki ljóst, hvernig á því stóð, að
þeir þutu alt í einu út úr henni, finst
sem komið hafi að sér felmtur, og að
þeir hafi á því augnabliki ekki gert
sér þess grein, við hvað þeir hafi
orðið hræddir. í sama bili sem þeir
stigu út úr tóttinni, hrundi hún inn,
og vafalaust hefðu þeir beðið bana,
ef þeir hefðu ekki verið komnir út.
Töluvert algengt virðist það, að
mönnum hafi ekki verið fullljóst, hvern-
ig landskjálftastundin leið, vita að
minsta kosti ekki, þegar frá líður,
eftir hverju þeir hafi tekið. Sumir
hafa orðið sljóir af angist, aðrir hálf
ringlaðir af ósköpunum, sem á gengu,
þó að þeir hafi ekki orðið verulega
hræddir, eða viti ekki af því eftir á.
Við spurðum Eyólf, hve langur
hann héldi að kippurinn hafi verið.
Hann kvaðst ekki hafa athugað það,
en bjóst við að geta mælt það nokk-
urn veginn nákvæmlega með því að
fara sömu leiðina um húsið með sama
hætti eins og i hræringunni. Það
gerði hann, og komst að raun um,
að kippurinn mundi hafa verið rétt
um eina mínútu. Á sama máli voru
aðrir. sem við töluðum við um þetta.
Um kvöldið héldum við að Fells-
múla, til síra Ófeigs Vigfússonar og
vorum þar um nóttina. Þar voru
alfallin f]ós, fjárhús og heyhlaða.
Önnur hús meira og minna skemd.
Ekki þótti ráðlegt að bjóða okkur inn
í gestastofuna; svo lasburða var hún
orðin.
Prestkonan, frú Ólafía, systir sam-
ferðamanns míns, og synir hennar
voru inni, þegar húsið tók að hrist-
ast. Þau leituðu útgöngu, en gátu
ekki staðið, ultu hvert um annað.
Út úr bæjardyrunum komust þau í
ofboði, um leið og þær hrundu.
Kýrnar voru inni í fjósinu, þegar
það hrundi, en skemdust þó ekki.
Morguninn eftir héldum við áfram
upp Landsveitina. Eyólfur í Hvammi
fylgdi okkur allan þann dag, ofan að
Kirkjubæ. Þann daginn var mest að
sjá af örðugleikum fólksins.
Fyrst stóðum við við á Leirubakka.
Alfallin voru þar fjós, heyhlaða, bæj-
ardyr og göng. Öll útihús þau, sem
ekki voru alfallin, voru svo stórskemd,
að þau verður að rífa þegar. Bað-
stofuhús úr timbri lafði uppi á skemd-
um grunni og sprungnum og fölln-
um kjallara. Fólkið hafði flutt út i
tjald, en var nú komið inn aftur í