Ísafold - 01.06.1912, Qupperneq 1

Komnx út fcvisvar i viku. Vert) Arg. (80
arkir minat) 4 kr. eriendia 5 ki, eða l1/*
dollar; borgist fyrir mibjan júli (erlendia
fyrir fram).
ISAFOLD
CppsðKn (skriflef) bnndin vib iraraót, ei
ÓKiid nema komln sé til útgefanda Jfyili
1. okt. ag aaapandi eknldlana vib blaðið
AfKieiBala: Anatnistinti 8.
XXXIX. árg.
Reykjavík 1. juní 1912.
37. tölublað
L O. O. F. 93569
Alþýbufél.bókasafn Pósthússtr. 14 kl. 5—8-
Augolækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3,
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna-,n©f-og hálslsekn. ók. Pósth.str.l4A hd,2 3
íslandsbanki opinn 10—2 x/s og 5l/a 7.
K.P.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd—10 sbd.
Alm. fundir fld. og sd. 8 l/a sibdegis.
Landakotskirkja. öuösþj. 9 og 6 á holgum
Landakotsspltali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2*/*, 6^/a-ð1/*, Bankastj. vib 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnaöarféiagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóhiröir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag 12—2
Landsíminn opinn daglangt [8—9] virka daga,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opib ll/a—21/* á sunnudögum
Stjórnarráðsskrifstofurnar opnar 10—4 daglega
Talsími Reykjavíkur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
TannlKJkning ókeypis Pósth.st/r. 14B md. 11—12
Vífilsotabahæliö. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafniö opið á sd., þrd. og fmd. 12—2
Sveinn Bjðrnsson
yfirdómsiögmaður
fluttur í Haiuarstræti 22.
Skrifstofutími io—2 og 4—6.
Hittist venjulega sjálfur
11—12 og 4—5.
Pingmáíafundi
fjöldum við:
1. í Hafnarfirði 8. júní kl. 5 e. m.
2. á Lágafelli 10. júní kl. 5 e. m.
3. í Keflavík 13. júní kl. 12 á hád.
Rvík 1. júní 1912.
Björtt Jirisíjánsson
Jens Páísson.
ísafoldar kemur á
mánudagskvöld
eða þriðjudags-
morgun með nákvæmum fréttum af
öllum atburðum frá konungsandlátinu
og konungaskiftunum. — Auglýsend-
ur vinsamlega beðnir að skila auglýs-
ingum fyrir k!. 2 á mánudag.
Erl. síinfregnir.
---- Kh. 31/6’12.
Ný uppreist í Marokkó.
Marokkó er í uppreistarbáli. Frökkum
er hœtt.
Það ætlar aldrei að lægja ófriðaröld-
urnar í þessum útjaðri Frakkaveldis.
Nú var svo langt komið, að Marokkó-
soldán var búinn að leggja niður
völdin og búist við, að til friðar
mundi draga. En þá kemur þessi
fregn um nýja uppreist eins og skúr
úr heiðríkju.
Verkfall í Lundúnum.
Hafnarvinnumenn i Lundúnum haja
gert verkjall. Hajnarverkjall um land
alt í undirbúningi.
Bretar hafa lengi sloppið við verk
falls-ósköpin, er svo mjög hafa herjað
og tjón unnið á meginlandinu. En
nú virðist skrið komið á í þessum
efnum þar í landi, því að hvert verk
fallið rekur nú annað með afarstuttu
millibili. Kolaverkfallinu eigi lokið
fyr en í apríl — hafnarverkfall tekið
við þegar í næsta mánuði!
Minningarhátíð háskólans.
Háskóli íslands minnist hins látna
konungs vors Friðriks VIII. á fæð-
ingardag hans þann 69. — næstk
mánudag 3. júní.
Minningarhátíðin hefst kl. 12 á hád.
í neðrideildarsalnum.
Þorsteinn Gíslason ritstj. hefir ort
kvæðaflokk við þetta tækifæri.
Hátiðin hefst með því, að söngfélag-
iö /7. júní syngur fyrri hluta kvæða
flokksins. Þar næst hefir Jón Jónsson
docent yfir miðhluta kvæðaflokksins.
?á flytnr rektor háskólans Björn M.
Olsen minningarerindi um Friðrik
VIII. — og loks syngur 17. júni
seinni hluta kvæðaflokksins.
Stjórnarskráin
á næsta þingi.
Ingólfur segir það »farið að koma
upp úr«, að þeir menn, sem eru að
reyna að koma á samkomulagi um
sambandsmálið á næsta þingi, ætli sér
að »drepa stjórnarskrána á þingi í
sumar«.
Eigi blaðið við það, að þeir hugsi
sér að stjórnarskrármálinu verði Jrestað
í sumar vegna sambandsmálsins, ef
afráðið verður á þinginu að leita af
nýju samninga um það við Dani, þá
lefir Ingólfur auðvitað rétt að mæla.
En vér getum naumast hugsað oss,
að sú vizka hafi verið i djúpu kafi
íjá nokkurum skynsömum manni.
Svo skyni skroppinn er víst ekki
nokkur maður á þessu landi, að hann
viljiláta ajgreiða stjórnarskrárbreytingu
á sama þinginu, sem leitar samninga
um sambandsmálið. Slíkt væri að
öllu leyti svo hlægileg fásinna, að
orðum er ekki að henni eyðandi.
------—-------------
Glæpnriin að koma sér saman,
Vér getum ekki stilt oss um að
prenta eftirfarandi klausu upp úr síð-
asta blaði skilnaðarmanna:
»Hinsvegar mun mönnum það ekki
með öllu óljóst, til hvers það horfir,
er flokkaleiðtogar og blöð »rotta« sig
saman um eitthvert makk í velferðar-
málum þjóðarinnar, að baki hennar
og með hinni mestu leynd. Þegar
svo er komið, er siðspillingin í opin-
berum málum vís fyrir dyrum. Og
því eru þeir skaðræðisgripir, sem
standa fyrir því makki*.
Glæpurinn er eftir þessu tvöfaldur,
sá er hin væntanlega siðspilling á út
af að rísa.
Annað er það: að rotta sig saman,
sem ekki getur merkt annað, ef það
er lagt út á íslenzku, en að gera til-
raunir til samkomulags.
Svo að það út af fyrir sig, að gera
tilraunir til þess að koma sér saman
um velferðarmál þjóðarinnar — að
reyna að afstýra því, að hún standi
tvístruð um mesta mál sitt í baráttu
sinni við útlenda þjóð — það á eftir
kenningum þessarra manna að vera
mjög skammarlegt og siðspillandi, og
þeir sem það gera eru skaðræðisgripir I
Hitt er það: að gera samkomulags
tilraunirnar að baki pjóðarinnar, með
leynd.
Af því að samningamenn auglýstu
ekki öllum íslendingum og þá að sjálf-
sögðu öllum Dönum líka samninga
sína, áður en þeir samningar voru
nokkurir orðnir, áður en þeir vissu
sjálfir, um hvað þeir gætu orðið sam
mála — fyrir þá sök eru þessir menn
siðspillandi skaðræðisgripir I
Vitanlega eru það gallharðir skiln
aðarmenn, sem svona rita.
Það kann nú að verða dráttur á því
að þeir skilji við Dani.
Á hinu virðist ekki ætla að verða
jafn-mikill dráttur, að þeir skilji við
vitið.
Arnarstapaumboð.
U mboðsmaður Arnarstapaumboðs
sem verið hefir, síra Jón 0. Magnús
son, hefir sagt umboðinu lausu og er
settur umboðsmaður í hans stað Jón
Proppé verzlunarstjóri í Ólafsvík.
Bókmenta-vorgróðnr
af íslenzku kyni.
Það ætti að vera oss sannarlegt
l'agnaðarefni, íslendingum, að vita til
íess, að utan lands vors er nú á þess-
um árum að rísa upp allvænlegur
vísir bókmenta á frumstofni tungu vorr-
ar, íslenzkunnar, eða norrænunnar
! ornu.
Það er sem sé meðal frænda vorra
æreyinga.
Fyrir tveim áratugum eða svo, var
:>ar eingöngu notast við danskar bók-
mentir. Fátt eða ekkert er ritað var
á þeirra tungu, Færeyinga.
Og þó eiga þeir sér sérstaka tungu,
og hafa átt alla stund, síðan er móð-
urtunga vor var sameign allra Norður-
anda.
Nú á seinni árum er vöknuð þjóðar-
menning og metnaður meðal Færey-
inga, og þá jafnframt viðleitni að við-
halda, hreinsa og efla móðurmálið og
roka því til vegs.
Byrjunin var hafin með útgáfu
blaðs: »Dimmalætting«. Og árangur
æssarar viðreisnar-viðleitni er þegar
orðinn ótrúlega mikill, þegar litið er
á erfiðleikana og fámennið.
Þeim, sem þetta ritar, er nokkuð
tunnug þessi þjóðtungu- eða bók-
mentahreyfing Færeyinga. Og hon-
um er það innilegt fagnaðarefni,
hve mjög málið hefir hreinsast og
fegrast á þessum fáu árum, og hvernig
ættarmótið islenzka kemur þar æ bet-
ur og betur fram.
Það er mikill munur þess, er ritað
var á færeysku fyrstu árin (eða jafn-
vel nú fyrir 10 árum), og þess, sem
nú er ritað á þeirri tungu.
Þá var það tæplega, að ómálfróður
íslendingur skildi það er ritað var á
færeysku; svo blandað var málið og
bjagað og dönskuskotið — sem von
var. En nú má ætla að hver sæmi-
lega skýr íslenzkur alþýðumaður hafi
þess full not.
Og ánægjan verður eitthvað svo
innileg við lestur færeysku ritanna.
Það er því líkast sem þar mæti oss
ástfólginn vinur — systir eða bróðir
- löngu frá oss horfin, en heim kom-
in aftur, með blektu og bjöguðu tunga
taki vegna fjarvistarinnar, en löngun
til að lagfæra og nema af nýju, laga
lýtin og ná sem hreinustum íslenzk-
um hreim og hljóðfalli.
Eg geri mér von um, að íslenzk
alþýða fagni þessari færeysku menn-
ingar-hreyfingu, þegar hún kynnist
henni, og að hún vilji styðja hana og
efia eins vel og kostur er á.
Þjóðarmetnaði vor íslendinga eykst
ásmegin við það, að annarsstaðar risa
upp bókmentir, náskyldar vorum, bók-
mentir á þeirri tungu, sem vér höf-
um full not — og þá um leið von
um nokkuð aukinn markað og út
breiðslu vorra eigin bóka.
Færeyingar hafa nú fyrir 2—3 ár
um stofnað bókmentajélag í líkingu
bókmentafélags vors, og hefir það fé-
lag þegar gefið út nokkurar bækur. —
Árstillag er 5 kr., og fyrir það fá fé-
lagar þær bækur, er félagið gefur út.
Eg hefi lesið meðal annars skáld-
sögu eina, er félagið gaf út í fyrra:
iBábelstornið* eftir Regin i Lið, og
tel eg hana engu síðri en þær skáld
sögur, sem hér eru gefnar út og hljóta
lofsorð. Hún er létt og liðlega rituð
og fjallar um framsókn einstakra eyj
arskeggja og erfiðleika, sem við er að
etja.
Eg geri ráð fyrir, að þessi saga sé
frumsmíði höfundarins. Og sé svo,
þá virðist mega vænta góðs af hon'
um i framtíðinni. Að öðru leyti er
mér ekki kunnugt um það, hve mörg-
um eða mikilhæfum rithöfundum Fær-
eyingar hafa á að skipa. En þess
þykist eg fullviss, að þar í eyjunum
— sem telja má ónumið bókmenta-
land — sé efnisgnægð úr að velja;
fjöldi þjóðsagna og þjóðkvæða, sem
Mánudaginn 3. júní
er skrifstofa landsféhirðis opin
frá 9--II f. h. og frá 4-7 e. h.
lifað hefir í munnmælum og gengið
í arf frá einni kynslóð til annarrar.
Fámennið er þar verstur Þrándur
í Götu. Svo fáir til að kaupa og
bera kostnað þess, sem út er gefið.
Eyjaskeggjar eru sem sé um 20000.
En styrkurinn cetti að koma héðan
- Jrá íslandi — Jrá Jrœndpjóðinni,
sem parna er að eignast eða getur eign-
ast nýja bókmenta-gróðrarstöð.
Oss ætti ao vera það ljúf skylda
— öllum sem getum —, að gerast
meðlimir hins unga færeyska bók-
mentafélags. — Með þvi vinnum vér
það tvent í senn, að auka veg vorrar
kæru tungu og styðja framsóknarvið-
leitni þessarar fámennu frændþjóðar
vorrar.
Sérstaklega ætti hvert einasta bóka-
safn og lestrarfélng hér á landi að
ganga i félagið, svo að hvarvetna yrði
kostur þess, að kynnast þessum nýju
bókmentum.
Og væntanlega verða þeir margir,
einstaklingarnir, sem hafa löngun á
að eignast bókmentafélagsbækurnar
færeysku nú þegar frá byrjun og halda
trygð við það framvegis.
Þeir sem vilja gerast meðlimir fé-
lagsins snúi sér til hr. Anton Degn í
Thorshavn, hr. A. C. Evensen á Sandi
eða dr. Jóns Þorkelssonar landsskjala-
varðar í Reykjavik.
[Önnur ísl. blöð eru vinsamlega
beðin að flytja þessa grein].
Ingvar í Dal.
Minning Friðriks 8.
Erindi flutt í Garðakirkju útfarardag konungs,
24. mai 1912, af héraðsprófasti
síra Jens Pálssyni.
Háskólapróf.
Embættispróf við Islenzka háskól-
ann hefst í dag— í þrem deildunum.
GuðjrœðispróJ ganga 3 undi’, þeir
Ásmundur Guðmundsson, Tryggvi
Þórhallsson og Vigfús Ingvarsson.
Lagapróf ætla 5 að taka: Björn
Pálsson, Böðvar Jónsson, )ón Sig-
tryggsson, Ólafur Lárusson og Páll
E. Ólason.
LaknapróJ, seinni hluta, ganga 3
undir: Árni Árnason, Björn Jósefsson
og Konráð Konráðsson, en fyrri hluta
4:Bjarni Snæbjöfnsson, Halldór Krist-
insson, Jón Kristjánsson og Jónas
Jónasson.
Skriflega prófið stendur fram undir
miðjan júní — þá tekur við hið munn-
lega, en öllu prófinu mun lokið 26.
þ. mán.
Hcimspekispróf verður haldið 5. þ.
mán. Undir það ganga 11 stúdentar
— þar af ein stúlka.
EfnajraðispróJ fyrir læknaefni fer
fram 26. júní. Það ætla 7 stúdentar
að taka, þar af 1 stúlka.
Prófdómara við háskólann hefir
stjórnarráðið skipað til 6 ára þessa
menn:
I guðjraðisdeild. Þórhall biskup
Bjarnarson og síra Bjarna Jónsson
dómkirkjuprest.
I lagadeild: Eggert Briem skrif-
stofustjóra og Jón Magnússon bæjar-
fógeta.
I lœknadeild: Guðm. Björnsson
landlækni.
Við heimspekispróf er enginn próf-
dómari.
Leiðrétting. í kvæðinu »Nótt«, er birt-
ist l BÍðasta tölublaði ísafoldar, eru 4 prent-
villur, sem eg óska að leiðréttar yrðu:
I 1. erindi 4. linu: ljóð á að vera ljóða.
í 3. erindi 1. linu: helgan á að vera
höfgan. 2. linu: háreisti’ á að vera
háreysti’. 4. linn: hjörtu á að vera hlökkn.
Höf.
Jens Pálsson héraðsprójastur.\ _
B æ n:
í Jesú nafni! eilifi guð! þú sem ert kont
nngur konunganna, og drottinn þjóðanna}
Gef þjóðnnnm þá yfirhöfðingja sem óttast
þig, og elska þig og þegna sina, og virztn
að blessa þá þjóðhöfðingja, sem i rikisstjórn-
inni leita þins ríkis og þins réttlætis í kær-
leik og heilagleik sannleikans, virztu að
hlessa þá og gleðja með elsku þegna þeirra
og lát minning þeirra lifa i þakklátnm
hjörtnm. Og gef oss öllnm, ó, guð! fram
að ganga fyrir angliti þinn, og leita nm
fram alt ríkis þins og réttlætis, og er vér
höfum fnllnað vort skeið, þá tak oss til
þinnar eilífu náðar, og hjálpa oss til þins
himneska rikis. Amen.
»Sorg og gleði saman fara,
sætt og beiskt í æfikjara
bikarinn oss byrlað er,
blandað lán vort hlutfall er«.
Virðulega sorgarsamkoma I Fyllilega
hefir þetta gagnorða og sannorða vers
úr sálminum: »Ár og sið eg er í
voða« ræzt það sem af er þessu ár-
inu á þjóð vorri allri, og þó átakan-
legast á þeim hluta hennar, sem bygg-
ir þenna langfjölbygðasta fjórðung
landsins, og sem er að tölu hátt upp
í helmingur landsbúa. Vetrarmánuð-
irnir allir frá ársbyrjun svo harðinda-
lausir, og veturinn í heild sinni að
veðráttu til svo þýður og mildur, að
jafnvel vér, sem rosknir erum orðnir,
munum eigi annan veðurmildari. Og
þó mun oss aldrei gleymast, hversu
harður þessi mildi vetur varð sumum
heimilunum, og ástvina og ættmanna
samböndunum meðal vor, hversu það
hið þýða, á þeim svæðum, blaudaðist
hinu stríða; — sizt gleymist það
oss, sem urðum heyrnarvottar að hin-
um þungu, djúpu sorgarandvörpum
ekknanna, barnanna og foreldranna, og
sáum hin heitu, bitru tár þeirra hníga;
— en ógleymanlegast verður mér þó,
hversu guð var hvervetna nálægur
syrgjendunum í harmi þeirra, og gaf
þeim að huggast af hinni blessuðu
eilífðar trú og von.
Dauðatíð vetrarins leið, — upprisu-
tið vorsins tók við, — upprisutið
drottins vors og frelsara og kirkju
hans, — upprisutíð þjóðlífs vors af
vetrardvalanum, — upprisutíð lands
vors úr vetrardauðanum, — hún tók
við og breiddi æ meir og meir út
sólarfaðm hins bjarta og bliða vors —
yfir lög og láð, bygðir og bú, land
og þjóð; — og eigi munum vér
blíðari né gróðursælli vortið. En alt
um það hefir blíða vorsins blandast
striðu einnig alveg sérstaklega og á
sérstöku svæði þessa landsfjórðungs,
þar sem var hinn stórfeldi landskjálfti,
er hinn 6. þ. m. gekk yfir sveitirnar
að fótum hinnar öldnu, heimskunnu
Heklu, og varp angistarinnar kvöl inn
í vorfögnuð fólksins og greiddi efna-
hag þess allþung svöðusár. Það hefir