Ísafold - 08.06.1912, Síða 1

Komui út fevisvur l viku. Verð á»sr. (90
arkir minst) 4 kr. erlondib 6 ki, eða 1 ’/s
doilar; borgiat fyrir míðjan júli '(eilondis
t'yrrr fram).
ISAFOLD
i TiDsðgxi (eferiíieK) onndin vift 4i»roót. or
óiíuil nema komm só tii útgoiMida fyrti
1. ofct.. ug aaapuuili skuldlats ríb fclaSió
Afjjrei&sSa! Anatonrtnsti B,
XXXIX. árg.
Reykjavík 8. junl 1912.
39. tölublað
Verzlun í Skagaflrði til sölu.
Þar eð eg hefi afráðið að taka við stöðu, er mér hefir boðist erlendis,
lætti eg verzlunum mínum í Hofsós og Sauðárkrók, og eru því húseignir
mínar í báðum þessum stöðum ásamt fiskhúsi í Selvík og fleiri stöðum á
Skaganum til sölu, sem og verzlunaráhöld, bátar og bryggjur. Sláturhús eru
á Sauðárkrók og Hofsós. Öll húsin eru í ágætu standi.
Nánari upplýsingar gefnar þeim er þess óska.
Sauðárkrók i. maí 1912.
L. Popp.
Jarðarför Augusts Strindbergs.
August Strindberg var grafinn í Stockhólmi sunnudagsmorgun 19. maí
kl. 8. Þúsundir manna úr öllum héruðum Sviþjóðar fylgdu honum til grafar.
f. O. O. Pi 93569
Alþýðuf'él.bókasttfn Pósthússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—6
Borgarstjóraskrifstofftn opin virka daga 10—8.
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—3 og 5—7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str.l4A fid,2—3
íslandsbanki opinn 10—2A/» og 5x/a--7.
K.F.B.M. Lestrar- og akrifstofa 8 órd.—10 sðd.
Alm. fundir fid. og sd. 8 A/a síðdegia.
Landakotskirkja. öuðsþj. 9 og R á holgum
Landakotsspttali f'. sjúkravitj. 10A/i—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2 A/a, 5A/a-8A/a. Bankastj. við 12-2
Landsbókftsafn 12—8 og 5—8. Útlón 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin tró 12—2
Landsféhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasainið hvern virkan dag 12—2
Landaíminn opinn daglangt [8—9] virka daga,
holga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1
Nóttúrugripasafn opið 1 A/a—2A/a ó sunnudögum
Stjórnarróðsskrifstofurnar opnar 10—4 daglega
Talsimi Reykjavíkur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vífilsstaðahrolið. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafnið opið á sd., þrd. og fmd. 12—2
Sveinn Björnsson
yfirdómslögmaður
fluttur í Hainarstræti 22.
Skrifstofutími io—2 og 4—6.
Hittist venjulega sjálfur
11 —12 og 4— S-
Sambandsmál vort í erl. blöðum.
J. C. Christensen.
Merkast er það sem stendur um
sambandsmál vort í Tiden, af því að
eigandi blaðsins, og sjálfsagt höfund-
urinn greinarinnar, hr. C. Christen-
sen, fyrv. forsætisráðherra, hefir svo
mikil áhrif á dönsk stjórnmál, eins og
öllum er kunnugt.
í grein í þessu blaði frá 24. f. m.
er hinum nýja samningahug hér á
landi tekið fremur fálega. Blaðið lít-
ur ekki svo á, sem Ingólfur er að
reyna að telja mönnum trú um hér
á landi, að nú sé verið að slaka til
frá. Uppkastinu 1908, heldur virðist
þvf stefnuskráin sú, að krefjast enn
meiri tilslakana af Dana hálfu en 1908.
Og því er ekki vel tekið.
Samt fer þvi fjarri, að samninga-
tilraunum sé neitað. En þær verða
að-koma frá íslendingum, segir blaðið.
Danir óska ekkert eftir þeim — meðan
þeir geta átt það á hættu, að eins
kunni að fara um þá samninga eins
og. um uppkastið. »Það verður að
segjast skýrt, að hér óskar enginn
eftir samningagerð, sem síðan sé koll-
varpað af öðrum eins gosum og þeim,
sem nefndaruppkastið frá 1908 varð
fyrir«. Svo farast blaðinu orð.
Og sannast að segja verður Ðön-
um naumast láð það með réttu.
Blaðið leggur mikla áherzlu á það,
að verði samningar reyndir aftur, þá
standi íslendingar við óskir sínar, en
komi ekki með nýjar kröfur, þegar
minst vonum vari. Það er reynslan
í því efni, sem J. C. Christensen
auðsjáanlega þykir viðsjárverðust. Hann
bendir á kröfur þær, sem Skúli Thor-
oddsen setti fram Politiken i þing-
mannaförinni 1906. Vér urðum við
ölkm þeim óskum, og meira til, en
fengum ekki annað en skömm fyrir,
segir hann.
Þetta er viðkvæmt mál, sem von
er, og engin ástæða til að búast við
neitt fjörlegum undirtektum í fyrstu.
Og öllum »krókaleiðum« til þess
að fá sjálfstæðismáli íslendinga fram-
gengt afneitar blaðið skýrt og skorin-
ort, vill auðsjáanlega standa á verði
gegn slíkum tilraunum, og tekur þar
sérstaklega til dæmis afnám ríkisráðs-
ákvæðisins úr stjórnarskránni.
Annars segir blaðið um væntanlega
samninga, ef úr þeim verður.
»Vér heimtum, að fyrirkomulagi
sameiginlegu mála vorra verði skipað
með skýlausum og heiðarlegum samn-
ingum, frá beggja hálfu. Vér viljum, að
það fyrirkomulag, sem valið verður,
verði skýrt og ótvírætt fytir báða að-
ila í sambandinu, og að það verði
s'amþykt undirhyggjulaust frá báðum
iliðum. Hafi eitthvað verið óljóst
1908, þá viljum vér hafa það skýrt
væntanlegum nýjum samningi, ef
íslendingar æskja hans«.
Greinin er alvarleg áminning til vor
um að verða samtaka.
An þess kemst enginn íslenzkur
stjórnmálamaður og enginn flokkur
áfram með neitt sjálfstæðisatriði, smátt
eða stórt.
Dr. Knud Berlin.
Honum leiðist ekki gott að gjöra.
Þindarlaust er hann.á þönum, hvar
sem hann getur smeygt sér inn, til
þess að mótmæla sjálfstæðisviðleitni
Islendinga og vekja grun um að þeir
hafi ilt í hyggju.
Nú í Riget 20. f. m., er árás hans
einkum beint að Hannesi Hafstein
fyrir það að hafa tekið höndum sam-
an við Sjálfstæðismenn. Það sem
hann hefir af samkomulaginu frétt —
það sem Þjóðviljinn prentaði í heim-
ildarleysi — þykir honum sanna það,
að H. H. hafi um ekkert annað hugs-
að en að geðjast Birni Jónssyni.
»Allar þær breytingar, sem lagt er
til að gerðar verði,« segir hann »fara
í sömu áttina: að koma Uppkastinu
sem næst frumvarpi Björns Jónssonar
frá 1909. Og í raun og veru er
hinni nýju stefuuskrá þokað svo ná-
lægt því frumvarpi að nálega eingöngu
er um orðamun að tefla (»Forskellen
nærmest af ren formel Art«).
Það liggur við að vera dálítið skringi-
legt, að þetta ritar aðalandstæðingur
íslenzks sjálfstæðis í Danmörku sömu
dagana, sem íslenzkir skilnaðarmenn
eru að ráðast á Sjálfstæðismenn fyrir
það, að þeir hafi svikist frá öllum
kröfum um sjálfstæði og fullveldi
landsins.
Aðfinslur dr. Berlins við einstök
samkomulagsatriði skulu ekki gjörð
að umræðuefni nú. Nógur tírni er
til þess, þegar samningamenn geta
nokkurar tillögur fyrir Dani lagt. 4ð
eins getum vér ekki bundist þess að
benda á þá fjarstæðu, að dr. Berlín
telur það ósanngjarnt af oss að vilja
eiga þátt í meðferð hinna sameigin-
legu mála, þeirra er snerta ísland, en
vilja samt ekki hafa neinn fulltrúa
Dana á íslandi til þess að gæta danskra
hagsmuna andspænis íslenzkum stjórn-
arvöldum. í fyrsta lagi hefir aldrei
verið farið fram á það við oss, svo
að vér höfum ekki átt þess neinn
kost að synja um það. í öðru lagi
fara íslenzk stjóraarvöld hér á landi
ekki með annað en þau mál, sem
Danir hafa sjálfir viðurkent með lög-
gjöf fyrir meira en 40 árum, að séu
sérmál íslands. Líklegast á dr. Ber-
lín við það, að vér viljum ekki dansk-
an jarl. Dönsk stjórnarvöld hafa ekki
heldur viljað hafa hann. Frá þeim
hefir ekkert komið annað en afsvar
um hann. Enginn hefir boðið oss
hann, annar en dr. Berlín. En hvað
sem því líður, þá er það nokkuð ann-
að, að vér viljum ekki fulltrúa Dana
á íslandi til þess að gæta danskra
hagsmuna, og að vér viljum ekki fá
þeim fulltrúa í hendur staðfestingar-
valdið, æðsta valdið, í sérmálum vor-
um.
Og að síðustu eitt út af þessari
miður góðgjarnlegu grein dr. Berlíns.
Hann hefir smeygt inn þeirri flugu,
að á þessar samninga-tilraunir beri að
líta sem síðasta sáttaboð (Ultimatum
frá íslands hálfu. Eitt blað að minsta
kosti, Nationaltidende, hefir ginið við
þeirri flugu. Þetta seglr maðurinn
til þess að æsa Dani. En það er
fjarri öllum sanni. Samningamenn
rafa ekkert viljað gjöra annað en und-
irbúa það, að unt væri að hefja aftur
vingjarnlega samninga við Dani. Þeir
íafa viljað reyna að tryggja það, sem
J. C. Christensen heimtar með fullum
rétti, að Danir geti reitt sig á samn-
inga-leitanina. Þeir vilja vinna gegn
tilhneigingunum, sem koma fram hjá
þeim mönnum, er alls ekki vilja semja
við Dani, af því að þeir vilja sitja
um tækifærið, ef það, fyrir viðburð-
anna rás, kynni að bjóðast, til þess
að segja með öllu skilið við Dan-
mörk. Þó að vér vitum, að til séu
þeir menn i Danmörk, sem telji litlu
máli skifta, hvorumegin hryggjar ís-
lendingar liggja, þá efumst vér ein-
læglega um, að þeir Danir vinni þjóð-
ræknisverk, sem gjöra íslenzkum samn-
ingamönnum alt sem örðugast.
Riget.
Enginn Vafi er á því, að margir
gætnir og athugulir danskir menn sjá
þann auðsæa sannleika, sem tekinn
er fram hér á undan. Á það bendir
meðal annars grein í blaðinu R i g e t,
einmitt sama blaðinu, sem því er flyt-
ur hina illkynjuðu árás frá dr. Berlin.
í grein um hinn nýlátna konung
er honum sérstaklega talið það til
gildis, hve viðsýnn hann hafi verið í
skoðunum sínum á sambandinu við
ísland — víðsýnni en allur þorri
danskra manna. »Hann sá það«, seg-
ir blaðið, »að með því einu móti get-
ur samband Danmerkur við hið gamla
söguland orðið haldgott, að viðurkend-
ur sé íullkominn þjóðlegur réttur ís-
lands«.
Það er einlæg sannfæring vor, að
i þessum orðum komi fram margfalt
meiri stjórnmálahyggindi, en í öllum
hinum mörgu og margorðu tilraunum
dr. Berlins til þess að spilla fyrir sjálf-
stæðismáli íslendinga, æsa upp Dani
með getsökum og sakargiftum og fylla
hugi íslendinga gremju og óþolin-
mæði.
Ragnar Lundborg.
Hann hefir ritað urn samkomulags-
tilraunirnar í Karlskrona-Tidningen 23.
maí síðastl., og legst á móti þeim.
Enginn efast um góðvild hans oss til
handa. En hann hefir bersýnilega
orðið of bráður á sér — eins og áður.
Hann mælti með Uppkastinu í fyrstu.
Við nákvæmari íhugun snerist hann
gegn því. Nú hefir hann ritað grein
sína af svo mikilli vanþekkingu um
málið, að hann finnur að því við
samningamenn, að þeir skuli vera að
birta tillögur sinar, áður en tími sé
tii þess kominn. Hann veit ekki svo
mikið sem það, að engum samninga-
manni kom til hugar að birta neitt að
svo stöddu — og að það er einmitt
fyrir þ a ð sérstaklega, að vinir hr.
Lundborgs, skilnaðarmennirnir, telja
samningaviðleitnina einkar illkynjuð
landráð.
Skynsömum mönnum verður að
jafnaði vandlifað, þegar ofstækið og
ábyrgðarleysið og fljótfærnin og van-
þekkingin gera bandalag.
----**«---
Heimspekispróf
hið fyrsta við islenzka háskólann
var haldið þ. 5. júní af heimspekis-
prófessor Ágústi Bjarnason. Undir
prófið gengu 11 stúdentar og stóðust
þeir allir.
Agœtiseinkunn hlutu: Kristín Ólafs-
dóttir (frá Hjarðarholti), Pétur Magnús-
son og Vilmundur Jónsson.
Fyrstu einkunn hlutu: Einar E. Hjör-
leifsson, Jón Ólafsson, Páll Pálmason,
Steindór Gunnlaugsson og Þórhallur
Jóhannesson.
Aðra einkunn hlutu: Árni Jónsson
og Jakob Kristinsson.
Þriðju einkunn hlaut: Axel Böðvars-
son.
Friðrik 8. og ísland.
í minningarræðu, sem C. Ih. Zahle
fyrv. yfirráðherra Dana, nú borgar-
stjóri í bænum Stege, flutti í bæjar-
stjórninni þar, fór hann þessum orð-
um um afskifti Friðriks 8. af ísiandi:
Skömmu eftir að Friðrik konungur
8. tók konungdóm tókst hann ferð á
hendur til íslands. Hann stefndi að
því marki, að koma skipulagi á sam-
band Danmerkur og íslands, svo lög-
uðu, að íslendingar gætu unað vel
hag sínum í sambandi við oss. Friðrik
konungur 8. var sérlega vel látinn á
íslandi og mun minning hans lengi
lifa þar í landi. Hin ástúðlega fram-
koma hans batt bönd milli Danmerk-
ur og íslands, er aldrei bresta, ef að
vonum fer. En hann lifði þó eigi
það, að sjá fyrir endann á sambands-
baráttunni íslenzku.
í fólksþinginu danska mintist for-
seti þess, J. C. Christensen á íslenzk
afskifti Friðriks konungs 8. á þessa
leið:
Margir okkar vorum viðstaddir hinn
fagra sumardag að Fredensborg, er
konungshjónin höfðuríkisþingið danska
og alþingi íslendinga i boði sínu. Þá
mælti konungur það aftur og aftur,
að sá dagur væri hinn fegursti, er
hann hefði lifað, af því að hann væri
þá staddur mitt á meðal þjóða sinna,
og vér fundum allir, að þau orð komu
frá hjartans rótum. Hann unni þess-
um tveim þjóðum, er hann átti yfir
að ráða, og ekkert lá honum rikara
á hjarta en að vinna að þvi, að andi
samkomulags yrði drotnandi meðal
þeirra.
Ýms erlend tíðindi.
Árásir á keisarann. Vilhjálmur
keisari II. átti fyrir nokkuru tal við
borgarstjórann í Strassburg, sem er,
svo sem kunnugt er, höfuðstaður í
Elsass-Lothringen. Hafði keisari við
hann haft þau orð, að ef íbúar Elsass-
Lothringen eigi sæju að sér og hættu
öllum Fjandsamlegum athöfnum í garð
Þjóðverja, væri eigi annað að gera en
að innlima Elsass-Lothringen i Prúss-
land.
Þessi ummæli keisara gerði jafnað-
armaðurinn Scheidemann að umtalsefni
í þýzka ríkisþinginu r8. maí. Sagði
hann, að ummæli keisara væru svo
löguð, að við þeim lægi tukthús og
missir borgaralegra réttinda, því að
það, að lenda undir yfirráðum Prúss-
lands væri talið niðrun fyrir menning-
arþjóð.
Kanzlarinn, ráðherrarnir og margir
ríkisþingsmanna (hægrimenn) ruku út
úr salnum við þessi orð. Forsetinn
Kaempf lét sér nægja að víta þau, en
sú lina framkoma hans leit út fyrir
er síðast fréttist, að kosta mundi hann
forsetatignina.
Ullarútflutningur.
Jakob Gunnlögsson stórkaupm. hefir
sent Isaýold svolátandi orðsending:
Hinir eiðsvörnu vörumiðlar, Simm-
elhag & Holm hafa ii. mai skrifað
mér á þessa leið:
»Sökum þess að vér, frá ýmsum
hinna amerísku höfuðkaupenda að
íslenzkri ull, höfum fengið mjög
alvarlegar kvartanir yfir gæðunum
og hinum síversnandi þvotti og þar
af leiðandi miklu rýrnun á íslenzkri
vorull, leyfum vér oss nú, áður en
sumarkauptíðin fer í hönd, að vekja
athygli yðar á, að menn verða vænt-
anlega vandlátari um þetta, ullar-
gæðin, en áður, og munu verða
vandkvæði á að selja hina laklega
þvegnu vöru á hinum ameríska
markaði. Vér leyfum oss þessvegna
fastlega að ráða þeim, sem skipa út
ull frá íslandi, að reyna að sjá
um, að bæði þvottur og þurkur á
ullinni verði betri en áður«.
Af þvi ofannefnt bréf hefir þýðingu
fyrir marga landsmenn, bið eg yður,
herra ritstjóri, að ljá því rúm í heiðr-
uðu blaði yðar. Vænti eg þess, að
einnig önnur blöð taki upp grein
þessa, málefnisins vegna.
Virðingarfyist.
Jakob Gunnlögsson.
ísaýold hefir beðið ullarmatsmann-
inn, hr. Sigurgeir Einarsson að láta
álit sitt í ljósi um þetta efni og hann
sent oss þetta svar:
Ritstjóri ísafoldar hefir sent mér