Ísafold - 22.06.1912, Síða 2

150
I8AFOLD
Yerzlun í SkagaflrÖi til sölu.
Þ.ir eð eg hefi afráðið nð taka við stöðu, er mér hefir boðist erlendis,
hætti eg verzlunum mínum í Hofsós og S.iuðirkrók, og eru þvi liuseignir
mínar í báðum þessum stöðum ásamt fiskhúsi í Setvík og fleiri stöðum á
Skaganum til sölu, sem og verzlunaráhöld, bátar og bryggjur. Sláturhús eru
á Sauðárkrók og Hofsós. Öll húsin eru i ágætu standi.
Nánari upplýsingar gefnar þeim er þess óska.
Sauðárkrók i. mai 1912.
L. Popp.
koddi. Og eg held að þingræðinu
væri sæmilega borgið i bráð, ef þess-
arra atriða væri sérstaklega gætt.
Nú skýt eg þessum hugleiðingum
til meiri hlutans á alþingi, og vænti
þess, að hann taki þetta mál að sér,
þar sem alveg er undir honum kom-
ið hvort föst flokkaskifting verður lögð
niður eða ekki, því ekki mun standa
á minni hlutanum.
Það kann að þykja kynlegt, að eg
ympra á þessu nýmæli, sem nýskeð
hefi látið i Ijósi, að eg væri hlyntur
stofnun nýs stjórnmálaflokks um sam-
bandsmál vort. En þar til er því einu
að sva^a, frá minni hálfu, að því að
eins gerði eg ráð fyrir þeim samtök-
um um sambandsmálið, að um þær
umbætur yrði að tefla, þegar allir þing-
menn hefðu íhugað hið nýja frum-
varp, sem meginþorri beggja þing-
flokka og þjóðarinnar gæti orðið sam-
taka um.
Reykjavík í júní 1912.
Björn Kristjánsson.
’ Aths. fsajold mun innan sknmms
víkja að þessum hugl. hr. B. Kr.
Greinar.
ÞA að erfitt sé að finna
nýjan sannleika, þá er samt
enn þá erfiðara að koma
öðrnm i skilning nm að
nýr sannleiknr sé fnndinn.
Lamarck.
II.
Það er rúmt ár síðan það bar fyrir
mig, sem eg ætla nú að segja frá.
Eg var lengi að hugsa um hvort eg
ætti að kalla þessa grein ofsjónir, vitr-
anir eða einungis athuganir; niður-
staðan varð loksins sú sem hér má
sjá; eg skrifa hvort sem er einkum
fyrir þá, sem eru komnir svo langt í
hinni vandlærðu list að lesa, að þeir
fara fremur eftir því, hver það er sem
skrifar, heldur en hinu hvað hann
nefnir rit sitt.
Eg ætla að reyna að vera sem stuttorð-
astur, og sleppi því ýmsu, sem þó gæti
orðið til skilningsauka, og eg ef til vill
mun skýra frá seinna. Að eg hef dregið
svona lengi að skýra frá þessu og
fjölda mörgu öðru sem er líks eðlis,
kemur mest af því, að eg veit að
margir munu misskilja það. Og mér
er svo illa við misskiining og skiln-
ingsleysi, í sjálfum roér og öðrum.
Það var i maí 1911; eg sat uppi á
herbergi mínu, síðari hluta dags, og
var að hugsa. Eg hugsaði þá dagana
af meira krafti en nokkru sinni á æfi
minni fyr eða siðar; þegar eg fór að
geta sofið, eða réttara sagt, þegar eg
hafði um tíma getað sofið vel, eftir
langvint svefnle}'si, sem loks haustið
1910 hafði leitt til þess að eg varð
ruglaður um tima, kom svo mikið
flug á hugsanir minar, að það mætti
likja því við þegar straumur ryður úr
sér stiflu og fossar fram; það sem
eg las, skildi eg betur en nokkru sinni
áður; liti eg á fjöllin hér i kring sá
eg betur en áður; likamlega hef eg
aldrei orðið eins sterkur og þá, gat
lyft meiru og hlaupið lengra án þess
að mæðast til muna. Það er nauð-
synlegt að geta um þetta, til þess að
ekki verði haldið að þessir fyrirburðir,
sem hér er sagt frá, hafi stafað af
veiklun eða glýju fyrir augum.
Vík eg nú aftur að, þar sem eg
streittist við að sitja, eins og sagt er
um Njál. Alt i einu sé eg, hvað á
eg að kalla það, eins og dauft ljós
sem tekur á sig mannsmynd, maður-
inn var ekki nakinn heldur búinn líkt
og griskir eða rómverskir fornmenn.
»Vofan* eða hvað eg á að nefna það,
hvarf fljótt aftur.
Næsta dag var eg um kvöldið stadd-
ur niðri í húsinu, og þá bar líkt fyrir
mig, og var að mér komið að spyrja
aðta sem inni í berberginu voru, hvort
þeir hefðu ekkert séð.
Ennþá undarlegra en þetta var
það sem bar fyrir mig nokkrum dög-
um seinna. Það var komið fram und-
ir hádegi, en eg lá í rúminu, var svo
niðursokkinn í hugsanir, að eg hafði
satt að segja gleymt að fara á fætur.
Virðist manni nýtt ljós vera að skína
yfir fortíð og nútíð mannkynsins, þá
er mikið að hugsa. Eg þykist geta
sagt með fullri vissu, að eg var vak-
andi, og var alls ekki að reyna að
setja mér fyrir hugskotssjónir það sem
eg sá, eða neilt líkt því. Það sem
eg sá, í þetta skifti, var ekki éin »vofa«
heldur heill hópur, mér virðist sem
það mundi vera, eða réttara sagt,
standa í sambandi við, vera eins og
fjarmynd af hóp af vitringum. Alt
i einu riðlast hópurinn og hrekkur frá,
eins og þeir hefðu orðið varið við
eitthvað þess eðlis, að óhug hefði
slegið á þá; en brátt færðist ró yfir
þá aftur, og þeir virtust korna nær
mér. Nú brá utidarlega við, því að
hærra en vitringarnir, og eins og hún
stæði uppi á hæð i morgunbjarma birt-
ist kvenmaður. Þessi mynd virtist
vera af forkunnar friðri konu, var
hún nakin og sneri að mér vinstri
hlið og geislar stóðu af henni allri,
svo sern fet út frá líkamanum. Eftir
stutta stund hvarf þessi sýn, en eg
fór á fætur, undrandi mjög.
Skömmu síðar en nú var sagt frá,
fletti eg upp ferðasögu Heines og
varð fyrir mér þessi staður: (Cottasche
Bibliothek d. Weltliteratur, Heine, 5.
bd. bls. 91). »Margir miklir menn hafa
þegar gengið á þessari jörð . . . og
á heilögum stundum koma þeir oss
fyrir hugskotsaugu i þokumyndc.
Heine er þarna auðsjáanlega að segja
frá athugun, sem hann hefir gert, þó
honum væri það ekki fulljóst, og þoku-
myndirnar sem Heine þykist sjá, eru
víst sama sem andatrúarmenn nefna
anda.
Einnig Goethe virðist hafa athugað
ýmislegt líks eðlis og sagt er frá í
grein þessari; sjá kaflann þar sem andi
jarðarinnar birtist Fást; »Flammen
bildung« nefnir Fást andann og er óef-
að mikið af skáldskap og auðvitað af
beztu tegund í þvi sem þar er sagt,
en þó hefir það líklega verið vitrun, sem
Goethe yrkir út af. Því að ef menn
skildu athuganir eins og þessar sem
eg hefi stuttlega sagt frá, þá mundu
menn vita hvað er sannleikur í því
sem nefnt hefir verið vitranir; og
hefir þar nú auðvitað verið margt
saman við.
í fornritum vorum er sumstaðar
sagt að menn hafi dreymt likar mynd-
ir og Heine sá, og er annars mjög
víða getið um vitranir, og væri mikil
framför í skynsemd að vita betur en
nú hvernig á þeim stendur.
Helqi Pjeturss.
i Háskólarektor
I fyrir næsta háskólaár er kjörinn
stað Björns M. Ólsen Guðm. Mag
ússon prófessor með 14 atkv. af 18
Hoiðursmerki.
Kristján Jónsson ráðherra kvað vera
orðinn komm. dannebrogsoiðunnar,
eftir því sem danska blaðið Börsen
skýrir frá. »Orður og titlar úrelt þing*
o. s. frv.
Bókmentafélagið.
Aðalfundur þess var haldinn 17.
júní. En 15. júni höfðu kjörseðlar
verið opnaðir af kjörstjóra fél. Jóni
Magnússyni bæjarfógeta.
Kosningar fóru svo, að forseti var
kjörinn Björn M. Ólsen með 305 at-
kv., varaforseti Stgr. Thorsteinsson
með 240 atkv. í fulltrúaráðið voru
kosnir: Sig. Kiistjánssou bóks. (263
atkv.), dr. Björn Bjarnason (221), Jón
Jónsson docent (209) dr. Guðm. Finn-
bogason (155), Jón Magnússon bæjar-
fógeti (132) og Matthías Þórðarson
formenjavörður (115).
Stjórnin hafði skift með sér verk-
um, gert Sig. Kr. gjaldkern, Jón sagn-
fræðing skrifara, J. M. kjörstjóra og
M. Þ. bókavörð.
Á fundinum mintist forseti B. M.
Ó. hins látna konungs í fundarbyrjun
með svofeldum orðum, sem fundar-
lýður hlýddi standandi:
»Árið, sem liðið hefir frá síðasta
aðalfundi, hefir verið viðburðaríkt fyrir
Bmf. Skal eg fyrst leyfa mér að
minnast þess, sem er nýjast og sárast,
andláts verndara félagsins, vors ást-
sæla konungs, Friðriks hins áttunda.
Engan konung höfum vér átt, sem
hefir unnað þjóð vorri heitar en hann,
eða haft einlægari vilja til að efla heill
hennar og framfarir í öllum greinum,
andlegum og verklegum. Hér skal
eg að eins minnast stuttlega á afskifti
hans af Bmf. Jafnskjótt sem hann
varð k.onungur, gerðist hann verndari
þess. Á hverju ári gaf hann félaginu
höfðinglega gjöf, léði auk þess Hafn-
ardeild félagsins ókeypis húsnæði fyrir
bókaleifar og til skrifstofu á Amalíu-
borg. Þegar báðar deildir félagsins
voru sameinaðar í eitt óskift félag með
heimili í Revkjavík, skýrði forseti auð-
vitað verndara félagsins frá breytingu
þeirri, sem orðið hafði og óskaði, að
hann héldi sömu góðvild við félagið
sem áður. í svari, sem konungur lét
skrifa félaginu hálfum öðrum mánuði
áður en hann dó (28. marz), segist
hann »fúslega takast á hendur vernd
félagsins í þess nýju mynd, og óskar
því allra heilla í viðleitni þess til efl-
ingar vísindum og mentum á íslandic.
Þessi hlýju orð konungs vors, sem
heimflutningur félagsins gaf tilefni til,
eru oss því dýrmætari, sem heimflutn-
ingnum var annars tekið með tals-
verðri þröngsýni af bræðrum vorum
í Danmörku. Bókmentafélagið hefir
því sérstaka ástæðu til að minnast
þessa góða konungs með söknuði,
þakklátsemi og lotningu. Blessuð sé
minning hans«.
Ársreikningar félagsins voru samþ.
Umræður nokkurar urðu um útgáfu
Skírnis.
Endurskoðendur endurkosnir.
Af bókum eigi von á öðrum þetta
ár en hinum vanalegu: Skírni, Forn-
bréfasafni, Sýslumannaæfum og Safni
til sögu íslands — vegna mikils kostn-
aðar síðastliðið ár, m. a. 1500 kr. í
heimflutningskostnað Hafnardeildar.
íslenzkar bókmentir
erlendis.
í norska tímaritinu Samtidcn, sem
gefið er út í Kristjaníu af Gerhard
Gran prófessor hefir Arne Möller,
fyrrum lýðnáskólastjóri, nú prestur í
Danmörku ritað grein í 4 heftið 1912,
er heitir: Del unge Islands Drama og
Dramatikere. (Leikritaskáldskapur og
leikritaskáld hins unga íslands).
Er greinin óslitinn aðdáunarpistill
um Jóhann Sigurjónsson.
Hann gerir mikið úr hinum fyrri
leikritum hans, Dr. Rung og Bónd-
anum á Hrauni — einkum hinu sið-
ara, en Fjalla-Eyvind telur hann þó
skara langt fram úr — vera smiðs-
höggið rekið á íslenzkan leikritaskáld-
skap, hreina opinberun, svo óvænta
eins og ef beru fjöllin okkar væru
»klædd« á einni nóttu.
»Jóhann Sigurjónsson
hefir gert nýíslenzkan
skáldskap að meiru en lið
í framþróunarlífi þjóðar-
innar — hann hefir gert
hann að skáldskap, er talar
til alls heimsins«.
Leikhúsið.
Boesens-flokkurinn hefir þessa vik-
nna leilið tvö leikrit — bæði nafn-
kunn meistiraverk: feppa á Fjalli
eftir Holberg og Þjóðniðinginn eftir
Ibsen.
Um Jeppa er það að segja, að leik-
ur sá hefir aldrei náð verulegum tök-
um á fólki hér, — þótt í Danmörku
megi hann heita í goða-tölu,
eigi sizt scinustu árin síðan Olaf
Poulsen endurlifgaði Jeppa af allri
sinni trrllauknu list.
Hr. Lundqvist lék Jeppa hér á
leiksviðinu — og tókst allvel — er
yfirleitt mikið laglega sýnt um kými-
Ieik. En ella var ekki verulega varið
í þessa leiksýningu þeirra félagn.
Það var mikill ánægjuauki, að tak-
ast skyldi að koma Þjóðniðingnum
upp á leiksviðið hér.
Var það langveigamcsta og merk-
asta leiksýning flokksins.
Það bar nýrra til í þeim leik, að
einn af vorum eigin leikurum lck
þar með Boesens-flokknum — á is-
lenzku.
Það var hr. Árni Eiriksson og lék
Aslák prentara.
Þeir voru margir, sem kviðu þvi,
að samblandið af islenzku og dönsku
á leiksviðinu mundi aldrei blessast,
heldur hafa truflun í för með sér.
En rannin varð önniar. Það gekk
vel. Og Á. E. fór með hlutverk sitt
af mikilli natni — gerði íslenzkri
leiklist sóma.
Þjóðníðingurinn stendur og fellur
annars á leiksviði eftir því hvernig
farið er með hlutverk Stockmanns
læknis. Hann lék Fritz Boescn sjálf-
ur og sýndi enn, hvað dugandi og
áreiðanlegur leikari hann er. Boesen
hafði tekið sér gerfi Björnstjerne
Björnsons —; enda margt af orðum
Stockmanns tekið undan hjartarótum
B. B. Það var myndugleiki og festa
í meðferð Boesens á hlutverki þessu
— Stockmann naut sín í höndum
hans. — Annað að.il hlutvekið í
þessum leik bróðir læknisins bcejar-
Jógetinn var og tiltakanlega vel leik-
inn af hr. Jörgen Jensen, og önnur
hlutverk yfirleitt mikið snoturlega.
tgo.
Háskólapróf.
Embættispróf í gnðjrceði, hið fyrsta
við háskólann tóku 3 á miðvikudag
19. þ. mán.
Tryggvi Þórhallsson I. eink. 95 stig
Ásm. Guðmundsson I. — 93 —
Vigf. Ingv. Sigurðsson II. — 72 —
Verkefni í skriflega prófinu voru
þessi:
1. Skýring Nýja testamentisins: Róm.
IV. 1 —12.
2. Trújrcsði: Eftir að hafa lýst opin-
berunarstarfsemi Jesú í aðalatrið-
unum skal gjörð grein þýðingar
hennar fyrir endurlausn mannanna.
3. Siðjrceði: Sannsöglisskylda krist-
ins manns.
4. Kirkjusaga: Saga rómversku kirkj-
unnar á 19. öld.
5. Prédikunartextar: Matt. 5, 43—
48 (Á. G), Lúk. 19, 1—10 (Tr.
Þ.), Matt. 23, 4—30 (V. I. G.)
Þórh. biskup, sem skipaður er próf-
dómandi við guðfræðispróf, gegndi
eigi því starfi að þessu sinni vegna
þess, að sonur hans gekk undir próf.
ogvarslra Bjarni Jónsson því einnpróf-
dómari.
Ágætiseinkunn í guðfræði er 97%
— því mjög góð I. einkunn sem þeir
Ásm. og Tryggvi hafa hlotið.
Embættispróf í lögfræði taka nú 4
við íslenzka háskólann. Eru það fyrstu
lögfræðingar, sem útskrifast á íslandi.
Þeir eru:
Böðvar Jónsson I. eink. 75 stig
Björn Pálsson II. — betriúi —
Jón Sigtryggsson (lýkur prófi í dag).
Ólafur Lárusson — — - —
Lægsta 1. einkunn er 67 stig., önn-
ur betri 57 og önnur lakari 35. Það
þarf til að standast próf.
Fyrri hluta læknaprójs hafa lokið:
Bjarni Snæbjörnsson, Guðm. As-
mundsson, Halldór Kristinsson, Jón
Kristjánsson og Jónas Jónasson.
Við Khaftiarháskóla hefir Júíus Hav-
steen frá Oddeyri lokið lagaprófi 19.
þ. mán. með I. einkunn.
Sýslumaður Skagfirðinga.
Þessir vilja það hnossið hreppa: Ari
Jónsson aðstoðarmaður í stjórnarráð-
inu, Magnús Guðmundsson rannsókn-
ardómari, Marínó Hafstein fyrrum
Strandayfirvald og Sigurjón Markús-
son settur sýslumaður í Snæfellsnes-
sýslu.
Einar Arnórsson prófessor hafði
einnig sótt, en tók umsókn sína aftur
á miðvikudaginn.
Erl. sínifrcgiur.
--- Kh. 18/0 ’12.
Járnbrautarslys í Svíþjóð.
Sunnudag 16. júni varð stórt járn-
brautarslys hjá Linköping i Svípjóð.
Tuttugu manns Jórust. Mcðal peirra
var elzta dóttir ^August Strindbergs.
Khöfn 21. jnni 1912.
Kjórping lýðveldismanna, sem ge.ra á
út um hver verða á forsctaejni peirra,
er byrjað í Chicago. Óhemjulæti. Tajt
virðist ætla að verða Roosevelt yfir-
sterkan.
Frá mannainótum.
Söngfélagið 17. júní söng á forseta-
afinælinu, mánudaginn er var, af svöl-
um Hótel Reykjavíkur. Á Austurvelli
voru sainan komnar margar þúsundir
mannn. Mest voru sungin eldri lög, sem
iélagið liefir áður sungið, og hljómuðu
þau flest vel út yfir völlinn, þótt ekki
væri eius hljóðbært í lofti og þegar bezt
er. Auðvitað eru það helzt sterku lögin,
sem njóta síu álengdar. Komi fyrir veik-
nr kafli, verður hann oft eins og skarð í
laginu. Fólkinu var auðsjáanlega mikil
ánægja að söngnum, en þó heyrðist af
og til dálítill kurr hjá möuuum, þegar
útlendir textar komu. Er fólkinu það
varla láaudi; þeir verða fyrir öllum þorra
manna eins og kínverska, þótt ekki séu
óskyldari mál en dauska og sænska. Síð-
asta laginu, eftir Jón. Laxdal við Vorvís-
ur Hannesar Hafsteins, var mjög vel tekið,
en það þótti á vanta, að ekki var sungið
nema fyrsta vísan, en í hinum er ein-
mitt minst Jóns Sigurðssouar.
Það verður ekki með neinni sanngirui
sagt, að söngflokkurinn só f afturför
eins og E segir í sínum mikla sleggju-
dómi í Lögréttu, út af Bárusamsöngnum
siðast. Sannleikurinn í málinu mun helzt
vera sá, að samsöngurinn var með dálítið
öðrum blæ en hinir fyrri, og þar af leið-
andi öðru vísi sunginn. Má vera að lögin
í heild sinni eigi ekki eins vel við
karlmannasöng eða öllu heldur almenn-
ings eyra — enþað verður þó ekki sagt um
franska lagið Absence. Aðalatriðið er
að fá eitthvað eitt gott á hverjum sam-
söng og á það mundi rótt að halda áfram
að leggja mikla áherzlu framvegis; því
að endurminningarnar festa sig á eftir
við það einstaka, en ekki við fjöldann.
H. J.
Gamla Bíó er nú risið upp aftur úr
mánaðar viðgerð — eins og fuglinn Fönix.
Salurinn naumast þekkjanlegur, svo
mikið hefir verið lagað og skreytt. Bíó-
salurinn í Bröttugötu er líklega lang-
snotrastur salur í þessum bæ.
Er það hinn nýi eigandi leikhússins,
Jóhann kaupm. Jóhannesson, sem kostað
hefir hina miklu breytingu. Og sagt er
að hann ætli sór eigi að láta sitja við
umbæturnar inuan húss, heldur ætli hann
að lata »asfaltera« alla Bröttugötu.
í fyrrakv. var blöðunum og bæjarstjórn-
inni boðið að skoða hið nýja »gamla
Bíó« og var þá og sýnd ný dönsk list-
mynd — með leikkonu þeirri í aðal-
hlutverkinu, sem þykir einhver bezta
kvikmyndaleikkona heimsins. Hún heitir
Asta Nielsen Gad og er dönsk.
Mynd sú heitir Leikandablóð og er sór-
lega vel leikln.
Hvernig ætlar 1 e i k h ú s i ð að fara
að í vetur? öetur það staðið sig við
lengur að bjóða fólki gömlu trébekkina
smánarlegu í Iðnaðarmannahúsiuu, þegar
bæði kvikmyndaleikhúsin eru búin að
fá fyrirtaks góða stóla með lyftanlegum
sætum?
Settur læknir
í Hafnarfirði í sumar er Konráð Kon-
ráðsson, sem nú er að taka embættis-
próf i læknisfræði. — Héraðslæknir-
inn þar, Þórður Edilonsson, dvelur
erlendis sumarlangt til þess að kynna
sér nýjar framfarir í fræðigrein sinni.
íslandsbanki.
Reikningur hans fyrir malinánuð er ný-
kominn.
Viðskiftavelta hans hefir verið alls 3954
þús. kr.
Vixlalán nnmið 3087792,96 kr., sjálfsknld-
arábyrgðarlán og reikningslán 2038703.85
kr., fasteignaveðslán 863860,53 kr., lán gegn
ábyrgð sýsln- og bæjarfélaga 154189,35 kr.
— í verðbréfum átti hann i mánaðarlok
594948,51 kr. — Útbúin þrjú höfðu til
sinna umráða 1,391616,99 kr.
Bankinn skuldaði 3 milj. í hlutafé, i inn-
stæðu á dálk og með innlánskjörum 2 milj.
257 þús., erlendum bönkum 0. fl. 1236674,38
kr. — Bankavaxtabréfin námu 959 þús.,
seðlar i umferð 1004475,00 kr., varasjóðnr
nam 265583,17 kr. Málmforði bankans var
483109,00 kr.