Ísafold - 29.06.1912, Qupperneq 1
1,-1.,.. —— i, | -|| | r- M »i»ii-itiii 111rr iiii . imi iiii« i «n i'if* ' '-
A
Koraui út tviavar i viku. Vor<N árgj. (80 s
arkir minst) • kr. orlor.<í;B R ki. e??a 1 */* S
rloliar; borgiíit iyrir m!?*jRn júli ftfrleadn S
íyiir rram).
ISAFOLD
UDVnðgu (skrifieg) bundin við Aramót, m
óglld nema komln aé tU dtgexanda fyrir
1. okt. og aaapandi aknldlaa* við blaðið
Afgreiðiia: Aaetonrtrnti S.
XXXIX. árg.
ÍSiFOLD.
Ritstjórn (frá i. júlí). Ólafur Björnsson og Sigurður Hjörleifsson.
Nýir kaupendur að síðari helming
þessa árg. (1912) fá í kaupbæti 2 af
neðantöldum 5 sögum eftir frjálsu
vali:
1. Fórn Abrahams (600 hls.)
•ftir Gustaf Jansson.
2. Herragarðssöguna eftir
Selmu Lagerlöf.
3. Davíð skygna eftir Jónas
Lie.
4. Fólkið við hafið eftir
Harry Söiberg, sem nú er lokið í
blaðinu.
5. EIsu eftir Alex. Kielland.
Davíð skygni ®r heimsfrægasta
skáldsaga Jónasar Lie, Herragarðs-
sagan einkend sömu snild og önnur
skáldrit Seimu Lagerlöf. F ó r n
Abrahams einhver frægasta skemti-
saga, sem getur. E 1 s a er einhver
bezta snildarsaga Alex. Kiellands.
Hver einstök þessara bóka er i
raun og veru miklu meira virði en
verð Va árg. (2 kr.) nemur.
Sjálft er blaðið ísafold hér um bil
helminvi ódýrara árgangunnn en önnur
innlend blóð yfirleitt eýtir ejnismerqö.
Að réttri tiltölu við verðið á þeim ætti
hún að kosta S kr. (4 kr. */a árg.),
en er s«ld fyrir helmingi minna.
Þetta eru hin mestu vildarkjör, sem
nokkurt íslenzkt blað hefir nokkurn tima
boðið.
ÍSAFOLDAR-kaupendur eru ekki
látnir borga 1 eyri fyrir það af blað- j
inu, sem fer undir auglýsingar. Að i
þvi frádregnu, þ. e. á n auglýsinga, er !
hún fullar 50 arkir hér um bil árg., 1
sama sem önnur blöð eru yfirleitt í
mesta lagi m e ð auglýsingum, þótt
sama sé söluverðið og þau nær öll í
minna broti. — Það er hinn mikli
kaupendafjöldi, sem gerir ísafold kleift
að veita þessi stórkostlegu vildarkjör. '
Inn á hvert heimili í landinu ætti
hún því vissulega skilið að komast og
meira en það.
ÍSAFOLD hefir nú frá 1. júlí bætt
við sig ritstjóra, svo að nú verða rit-
stjórarnir trveir og mun því enn betur
vandað til blaðsins en hingað til.
ÍSAFOLD hefir fastan tíðindamann
erlendis, sem ritar henni erlend tið-
indi jafnóðum og gerast, svo að ekk-
ert íslenzkt blað flytur jaýn greinileg-
ar og miklar erlendar ýréttir.
Í5AFOLD hefir fasta tíðindamenn i
öllum héruðum landsins, sem ríta
blaðinu öll innlend tíðindi, sem máli
skifta.
Fréttir úr öllum héruðum landsins
eru því ítarlegri og áreiðanlegri í ísa-
fold en nokkuru öðru blaði.
ÍSAFOLD er landsins langstærsta
blað og eigulegasta i alla staði.
ÍSAFOLD er því hið langódýrasta
blað landsins.
ÍSAFOLD er sem sé 80 arkir am
árið, jafnstórar eða efnismiklar eins
og af nokkuru blaði öðru innlendu, og
kostar þó aðeins 4 kr. árg., eins og
þau sem ekki eru nema 50—60 arkir
mest.
ÍSAFOLD gefur þó skilvísum kaup-
endum sínum miklu meiri og betri
kaupbæti en nokkurt hérlent blað
annað.
ÍSAFOLD styður öfluglega og ein-
dregið öll framfaramál landsins.
ÍSAFOLD er og hefir lengi verið
kunn að því, að flytja hinar vönduð-
ustu og beztu skemtisögur.
ÍSAFOLD flytur nú öllum blöðum
meira af myndum, útlendum og
innlendum.
Kaupbætisins eru menn vin-
samlega beðnir að vitja í afgreiðsln
ísafoldar.
Hver íslendingur, sem fylgjast vill
með í því sem er að gerast utanlands
og innan, í stjórnmálum, atvinnumál-
um, bókmentum, listum o. s. frv.
verður að halda Isaýold.
SímiB (Tals. 48) eða skrifið og
pantið Isaýold ýrá 1. júli pegar i stað.
— ýrcstið pví ekki.
ÍSAFOLD er blaða bezt.
ÍSAFOLD er fróttaflest.
ÍSAFOLD er lesin mest.
I. O. O. F. 93569
AlþýBufél.bókasafn Pósthússtr. 11 kl. B—8.
Angnlækning ókeypis 1 Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Sorgarstjðraskrifstofan opin yirka daga 10—8.
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 1—7
Bæjargjaldkerinn Langav. 11 kl. 12—8 og 6—7
Eyrna-,nef-cg hélslækn. ðk. Pósth.str.llA fld.2—8
íslandsbanki opinn 10—2‘/> og Bl/a—7.
K.P.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 sBd.
Alm. fundir fld. og sd. 8'/« siBdegis.
Landakotskirkja. öuBsþj. 9 og 8 á helgum
Landakotsspítali f. sjúkravitj. 10>/«—12 og 1—B
Landsbankinn 11-2 >/», 6,/*-81/». Bankastj. viB 12-2
Landsbókasaín 12—8 og B—8. Útlán 1—8
LandshúnaBarfélagsskrifstofan opin írá 12—2
LandsféhirBir 10—2 og 5—8.
LandsskjalasafniB hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga,
helga daga 10—12 og 1—7.
Lækning ókoypis >ingh^tr. 28 þd. og fad. 12—1
Káttúragripasafn opiB ll/»—€‘/» á smnxxdögum
StjérnarrúBBflksiftrtofuniar opnar 10—1 daglega
Talslmi Heykjavlknr (Pésth. 8) opinn daglangt
(8—1(3) virha daga; helga daga 10—9.
Tannlæhnlng ókeypis Pósth.str. 11B md. 11—12
VJfUsstahahæliB. Heimflóknartími 12—1.
þjóBmenjasaf’niB opiB á hverjum degi 12—2.
Konungsförin.
Það er búist við því, að Kristján
konungur X muni koma hingað til
lands sumarið 1913.
Konungur hefir látið þess getið, að
hann óskaðí þess, að eigi væri verið
að leggja á neina sérstaka kostnaðar-
byrði til að taka móti sér, þar sem
hann kæmi.
Lögreglustjóri
á Siglufirði í sumar kvað skipaður
Vigjús íúnarsson bæjarfógetafulltrúi.
Mentaskólinn.
Honum var sagt upp í dag á há-
degi. Úr honum utskrifuðust 21, þar
af 10 utanskólanemendur.
Stúdentarnir nýju eru þessir:
Innan skóla:
Ásgeir Ásgeirsson 70 stig.
Finnb. Þorvaldsson 67 —
Geir Einarsson 69 —
Gunnl. Einarsson 65 —
Hallgr. Hallgrímsson 70 —
Helgi Guðmundsson 59 —
Jón Guðnason 63 —
Karl Ármannsson 54 —
Karl Möller 60 —
Steinn Steinssen 77 —
Þorst. Kristjánsson 65 —
Utan skóla:
Bjarni Jósefsson 61 stig.
Friðrik Jónasson 65 —
Herm. Hjartarson 53 —
Jón Bjarnarson 69 —
Jósep Jónsson 52 —
Kjartan Jensen 57 —
Olafur Jensen 52 —
Ólafur Þorsteinsson 62 —
Páll Auðunsson 70 —
Páll Bjarnason 56 —
Einn gekk frá prófi.
Úr gagnfræðadeild skólans útskrif-
ust 27, þar af 8 stúlkur.
Nýsveinapróf var haldið í gær. Voru
17 nýsveinar teknir í 1. bekk.
Reykjavík 29. júní 1912.
Flokkar »o þingræði.
Þeir hafa verið að rita um það mál
hér í blaðinu bankastjóri og alþingis-
maður Björn Kristjánsson og prófessor
Guðm. Hannesson. B. Kr. vill afnema
flokkaskiftinguna og halda þingræðinu.
G. H. vill losna við hvorttveggja, en
einkum þingræðið.
Ekki @r því að leyna, að i grein hr.
B. Kr. eru ýms atriði, sem vér erum
honum ósamdóma um. Ætti að rita
svo um þau öl), að menn yrðu nokk-
uru verulegu nær, yrði það langt mál.
Og það verður ekki gert að þessu
sinni. Vér látum oss nægja að benda
á það, sem oss virðist allra mestu máli
skifta.
í öllumþjóðstjórnarlöndum er flokka-
skifting í stjórnmálum. Þ?ð bendir
óneitanlega á, að fyrirkomulagið stafi
af einhverri nauðsyn. Hvenær sem
einhver maður fær sannfæring um, að
einhverju þisrfi að verða framgengt,
þá reynir hann að mynda flokk
utan um það mál. Hann veit, að
hann fær því ekki framgengt með
öðru móti. Og þeir menn, sem sama
flokk skipa, verða að sjálfsögðu að
einhverju leyti að laga sig hver eftir
öðrum, til þess að geta staðið saman.
Þessi hefir reynslan orðið um allan
heim.
Og þessi hefir reynslan orðið hjá
oss. Það er misskilningur að
hér hafi ekki verið flokkar fyr
en 1897. Jón Sigurðsson hafði
eins harðsnúinn og samfeldan flokk
eins og nokkur stjórnmálamaður í
nokkuru landi hefir haft. í andstæð-
ingaflokk hans voru venjulega kon-
ungkjörnir menn, og nokkurir, sem
þeim fylgdu. Gengi nokkur þjóðkjör-
inn maður yfir í þann flokk, þótti
það hin mestu býsn.
En á þessu bar svo lítið þá, af þv{
að blöðin voru nærri því engin. Blaða-
mensku-skilyrðin voru enn ekki komin
upp hér í landi, póstgöngur og aug-
lýsingar.
Benedikt Sveinsson hafði líka flokk.
En í aðalatriðinu, deilunni við stjórn-
ina í Danmörku um stjórnarskrá vora,
fylgdist þjóðin öll, að heita mátti, að
málum. En þegar ágreiningurinn
kemur upp 1889, verður flokkaskift-
ingin bersýnilegri. Annar flokkurinn
er þá kveðinn niður við næstu kosn-
ingar. En 1895 og einkum 1897
verður ágreiningurinn ákveðnari, og
fyrir bragðið verður flokkaskiftingin
það líka.
Flokkaskiftingin 1897 myndast ekki,
eins og B. Kr. segir, af því að hún
hafi verið »talin nauðsynleg til þess,
að sá sæti jafnan að völdum, er meiri
hluti þings og þjóðar bæri traust til«.
Annar flokkurinn myndaðist til þess
að fá framgengt tiltekinni breyting á
stjórnarfyrirkomulaginu, sem þá var á
boðstólum. Hinn flokkurinn myndað-
ist til þess að berjast gegn þeirri breyt-
ingu. Eins og á stóð, var slík flokka-
skifting alveg óhjákvæmileg.
Síðan er stjórnin fluttist inn í knd-
ið, hefir flokkaskiftingin stundum verið
eðlileg, stundum ekki. Og mikið hefir
mátt finna að ástandinu undir þessari
flokkaskifting. Einkism hefir flokks-
æsingin út á við oft verið gegndarlaus
og óhæfileg. En að ýiokksböndin hafi
þjakað mönnum, eins og B. Kr. held-
ur fram, það fáum vér ekki séð.
Fyrst og fremst er enginn þing-
maður nauðbeygður til þess að vera
í neinum flokki, fremur en hann
sjálfur vill. í öðru lagi er ekki unt
að gera neitt að flokkamáli á þinginu,
í því skyni að því verði framgengt,
nema meiri hluti beggja deilda sé því
samþykkur. Minnihluti hvers meiri-
hlutaflokks getur þar sett stólinn fyr-
ir dyrnar, ef hann hefir bolmagn til
þess, að viðbættum andstæðingaflokki
sínum. Og í þriðja lagi sýnir þing-
saga vor það, svo að ekki verður á
móti mælt, að menn geta farið ferða
sinna, án þess að flokkurinn rjúfist
að fullu. »Sparkliðið« svonefnda gat
greitt síðasta ráðherra vantraustatkvæði
og staðið i flokkinum eftir sem áður.
Síra Björn Þorláksson gat gengið úr
leik um vantraustsyfirlýsing til núver-
andi ráðherra, og haldið samt áfram
að standá í flokknum og fengið með-
mæli þess flokks við kosningarnar.
Þetta eru ekki flokksbönd, sem þjaka
neinum manni, sem nokkurn kjark
hefir. Annarsstaðar mundi litið svo
á, sem slík flokksbönd séu sama sem
engin.
Og að hinu leytinu verður þvi ekki
neitað, að með flokkaskiftingu fást
tryggingar, einkum um landstjórnina,
sem ekki er auðvelt að sjá, að auð-
fengnar væru með öðru móti. Stjórn-
iu ber fyrst ábyrgð fyrir sínum eigin
flokki. Hún er í öðru lagi háð
skörpu eftirliti og gagnrýni andstæð-
ingaflokks síns. í flokkalausu landi
yrði stjórnarvaldið margfalt sterkara,
þjóðarvaldið að sama skapi veikara.
Standi menn saman, er stjórnarvald-
inu ólíku örðugra að stinga einstak-
lingunum í vasann, en ef alt er á
ringulreið, og enginn ber ábyrgð fyrir
neinum föstum flokki manna á at-
ferli sínu. Fyrir því fer því svo fjarri,
að flokksleysið mundi bæta úr þeim
göllum, sem B. Kr. kvartar nú um,
að séu á stjórnarfarinu, að allar líkur
eru til þess, að það mundi magna þá.
B. Kr. hefir rétt að mæla um það,
að þessi trygging er of lítil. En það
stafar aðallega af þessu gamla meini,
að »mennirnir eru ekki svo góðir,
sem þeir ættu að vera«. Og ekki er
betra að tryggingin verði engin.
Þjóðin á ekki heimting á því, að
allir flokkar séu lagðir niður. Það
væri henni að öllum líkindum tjón.
En á hinu á hún heimting að
menn láti ekki flokkahatur og
mannahatur aftra sér frá því að
taka höndum saman við fyrverandi
andstæðinga sína, þegar samninga-
grundvöllur er fundinn, og þjóðinni
ríður á því, að menn séu sem mest
samtaka og samferða. Enginn maður
má setja gamla flokkaskifting, né gaml-
ar flokkakreddur skör hærra en heill
þjóðar sinnar.
Þetta gengur sumum illa að skilja.
En þetta verða menn að læra að skilja.
Annars eru þeir óhafandi í stjórn-
málastarfsemi þjóðarinnar.
Og af því að vér göngum að því
vísu, að á það mál líti B. Kr. alveg
eins og vér, þá hyggjum vér, að í
raun og veru sé ágreiningur vor við
hann í þessu máli ekki svo tiltakan-
lega mikill.
G. H. vill losna við þingræðið.
Hann gerir ekki grein þess, hvað eigi
að koma í staðinn. Sjálfsagt gerir
hann það síðar. Og ekki erum vér
í neinum vafa um það, að gaman
verði að lesa grein um það efni eftir
hann, jafn-gáfaðan og ritfæran mann.
En ekki er þess að dyljast, að að
svo komnu erum vér vondaufir um,
að bent verði á annað hentugra fyrir-
komulag en þingræðið, þó að vér
viðurkennum, að mikið vantar á, að
það sé gallalaust. Eitthvert einveldi
yrði að koma i staðinn, eitthvert vald,
sem þjóðin hefði ekki tök á, langvint
eða skammvint. Vér efumst um,
að það þætti gallalaust. Vér efumst
um, að nokkurt stjórnarfyrirkomulag
sé hugsanlegt, sem ekki sé meingall-
að, af þeirri einföldu ástæðu, að menn-
irnir, sem þvi eiga að beita, eru galla-
gripir að meira eða minna leyti.
44. tölublað
En ánægja væri ísafold að flytja
frekari skýringar frá prófessornum á
því, sem fyrir honum vakir í jafn-
stórmerku máli.
Kosningarnar í Belgíu.
Róstur og manndráp.
Við kosningarnar í Belgíu 3. þ. m.
fóru stjórnarandstæðingar algerlega
halloka og hafa reiðst svo óförunum,
að stjórnin hefir orðið að kveðja borg-
arvörðinn til vopna.
Ósigurinn kenna menn að miklu
leyti kosninga-bandalagi,sem frjálslyndi
flokkurinn gekk í við jafnaðarmenn,
en þar næst kosninga-fyrirkomulaginu,
að ekki er girt fyrir atkvæðafölsun.
Og það er ekki mælt af hljóði, að
henni hafi verið beitt við kosningarnar.
Það er kaþólski flokkurinn, sem
mestan sigur hefir borið úr býtum.
í fulltrúadeildina eru kosnir 101 úr
kaþólska fl., 44 úr frjálslynda fl., 39
jafnaðarmenn og 2 kristilegir lýðveld-
ismenn. í efri deild er hlutfallið líkt,
það sem kosningaskýrslur ná.
Daginn eftir kosningarnar urðu svo
miklar róstur, að vopnað lögreglulið
varð að skerast í leikinn og verja
klaustrin skemdum.
í Liége varð borgarvörðurinn og
löggæzluliðið að skjóta á múginn. 4
menn létu lífið og 15 urðu sárir.
Meðal þeirra, sem lögreglan skaut
niður, var 14 ára stúlka og Rússi;
þau létust í spítala skömmu eftir.
Nokkrir lögreglumenn og hermenn
hafa þar að auki særst.
í flestum meiri háttar bæjum Belgíu
hefir borgarvarðliðið verið kvatt saman.
Verkamenn ganga í ögrunarflokkum
um strætin, og menn óttast að nýtt
verkfall sé í aðsigi.
Prestsvígsla.
Upphaf prestastefnunnar i gær, varð
með talsvert hátíðlegri blæ að þessu
sinni en ella, með þvi að biskup lét
prestsvígslu fara fram um leið. Og
eftir því sem biskupi sagðist frá við
fundarsetning prestastefnunnar mun
það vera fyrsta sinni, að prestvígsla
fer fram á rúmhelgum degi hér á
landi, en erlendis kvað það eigi dæma-
laust.
í kirkjunni voru staddir um eða
yfir 20 prestar og munu naumast svo
margir vígðir menn hafa viðstaddir
verið prestsvígsluathöfn hér öðru sinni.
En þvi komu þeir eigi í einkennis-
búningi sínum, hempunni?
Þau voru þrjú prestsefnin, sem vígslu
tóku í gær: Jóhann Briem, Magnús
Jónsson og Páll Sigurðsson.
Að loknum prestsvigslusálminum:
Andinn guðs lifanda o. s. frv., steig sira
Bjarni Jónsson í stól og lýsti vígsl-
unni. Að ræðunni lokinni gekk presta-
fylkingin í kór úr skrúðhúsinu, bisk-
up í broddi, þá prestsefnin og loks
vígsluvottarnir: dómkirkjuprestarnir
báðir.
Þá fór fram hin eiginlega vígsla,
samkvæmt helgisiðavenju, með tóni á
latinu, vígsluræðu biskups o. s. frv.
Þessu næst steig sira Magnús Jóns-
son i stól og flutti prédikun, lagði út
af orðunum í fjallræðunni: Þér eruð
salt jarðar o. s. frv. Var prédikun sú
alveg óvenju góð, mannúðleg og frjáls-
leg.
Að lokum voru hinir nývigðu klerk-
ar til altaris. Einn þeirra, síra Páll
Sigurðsson fór til embættis síns þegar
í gær, á Vestu, síra Jóhann Briem
fer norður á mánudag, en síra Magnús
vestur um haf í næsta mánuði.