Ísafold - 06.07.1912, Qupperneq 1

(
Komni út fcvisvar l viku. Yer6 árg. (80
arkir miust) 4 kr. erlendis 5 ki, eta l‘/«
dollar; borgist fyrir mib/an júll (eriendis
fyrir fram). _________________
Uppsögn (sbriflag) bnndin vib úramót, ei
ðgild nema komm ei til útgefanda fyrir
1. okt. sg kaapandi aknldlaai vib blabift
Afgieiftila: Anstantrsti 8.
XXXIX. árg.
I. O. O. P. 93569
KB 13. 9. 7. 27. 9. G
A lþýftufól.bókasaín Pósthússtr. 11 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis i I.mkjarg. 2 mvd. 2—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8.
Brojarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5 7
Eyrna-,nef-og hilslækn. ók. Pósth.str.llA fid.2 8
Islandsbanki opinn 10—2‘/s og 5‘/s—7.
K.P.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 ird,—10 sftd.
Alm. fundir fid. og sd. 8 >/> siftdegis.
Landakotskirkja. öuftsþj. 9 og 6 A helgum
Lanfiakotsspitali f. sjúkravitj. lO'la—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2 >)j, B'/s-H'/s- Bankastj. vift 12-9
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. ÚtlAn 1—8
Landsbúnaftarfélagsskrifstofan opin trA 12—2
Landsféhirftir 10—2 og 6—6.
Landsakjalasafnift hvern virkan dag 12—2
Landslminn opinn daglangt [8—9] virka daga,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd. og fsd. 12—1
NAttúrugripasafn opift 1 */»—2>/« A sunnudögum
StjórnarrABsskrifstofurnar opnar 10—1 daglega
Talsimi Reykjavikur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Yifilsstaftahælift. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóftmenjasafnift opift A hverjum degi 12—2.
Byggingaefni:
timbur, þakjárn, pappi og margt fleira
fæst miklu ódýrara en annarsstaðar
í verzlun
Einars Porgilssonar, Hafnarfirði.
Ritstjórar Isafoldar
verða fyrst um sinn venjulega til við-
tals í skrifstofu ísafoldar á þessum
timum:
Ólajur Björnsson kl. n—12 árd.
Sigurður Hjörleijsson kl. 2—) siðd.
Stjórnarskrárfrumvarpið.
Eðlilega vekur það athygli, að
stjórnarskráin er ekki með frumvörp-
um stjórnarinnar, þeim er leggja á
fyrir þingið. Þingið var kallað saman
til þess, fyrst og fremst, að segja álit
sitt um stjórnarskrárfrumvarp síðasta
þings. Báðir flokkarnir á síðasta þingi
voru samtaka um að koma fram stjórn-
arskrárbreytingu. A þessa stjórnar-
skrárbreytingu var þá lagt svo mikið
kapp af ýmsum þingmönnum, að þeir
töldu það vítavert af fyrverandi ráð-
herra, að hann lagði ekki fyrir þingið
frumvarp til stjórnarskrárbreytingar.
Ráðherrann sem við tók taldi það þá
aðalhlutverk sitt að koma stjórnarskrár-
breytingunni fram, þótt hann hins
vegar legði sáralitið til málsins, segði
hvorki af né á um þau atriðin, sem
mestu máli skiftu, þau atriðin, sem
tvísýnt þótti um að valdið gætu stað-
festingarsynjun.
Eftir heimkomu ráðherra úr utan-
för hans eftir þingið 1911 fór að
kvisast um að óvist væri, að staðfest-
ing fengist á frumvarpinu, og voldug-
ásti stjórnmálamaður Dana staðhæfði,
að það yrði ekki staðfest. Ráðherrann
bar á móti þessu, eða dró úr þvf svo
sem frekast mátti vera. Og þótt hann
teldi sig ekki ánægðan með frumvarpið
í öllum atriðum, ætlaði hann að veita
þvf fylgi sitt, ef meiri hluti þingsins
yrði þvi sinnandi.
Raunin er þó sú, að hann leggur
ekki stjórnarskrárfrumvarpið fyrir þing-
ið, né heldur nokkurt annað frumvarp
til breytingar á stjórnarskránni.
Ekki er það nema eðlilegt, að þetta
veki athygli þjóðarinnar.
Hins vegar ber að gæta þess, að
ennþá hefir ráðherrann ekki fengið
tækifæri til þess að gera grein þess,
hvernig stendur á þessari stjórnar-
ráðstöfun, og ekki við því að búast,
að hann geti gert það opinberlega fyr
en þing kemur saman. En þar sem
að eíns fáir dagar eru til þingsins,
virðist réttlátt og sanngjarnt að fresta
dómi um þessa stjórnarráðstöfun til
þess tíma að ráðherra hefir fengið
tækifæri til þess að gera þinginu grein
fyrii málavöxtum og ástæðum þeim,
er hafa orðið þess valdandi að hann
tók þetta ráð.
En ekki er þess að dyljast, að nokk-
ur vafi virðist á því, að hentugt væri
og hyggilegt, að afgreiða stjórnarskrár-
frumvarpið óbreytt á þessu þingi,
þótt þess væri kostur.
Allar likur benda til þess, að mikill
meirihluti þingsins muni verða sam-
taka um að gera tilraun til þess að
leiða sambandsmálið til lykta á þann
hátt, sem vonlegt er að þjóðin gæti
vel við unað. Að vísu verður ekki
um það sagt, hvort sú tilraun getur
tekist. Það er að svo miklu leyti
koinið undir hinum samningsaðilan-
um, Dönum. En fyrir næsta reglu-
legt þing ætti að vera fengin vissa
um það, hvort tiltækilegt sé að halda
þeim samningatilraunum áfram af hálfu
Islendinga.
En gæti af þessum samningum orð-
ið, þá leiddi óhjákvæmilega af því, að
nýja breytingu þyrfti að gera á stjórn-
arskránni.
Þá væri að eins að tjalda til einnar
nætur með þessa stjórnarskrá, en
engin reynsla fengist á þvi skipulagi,
sem upp væri tekið. Þjóðin yrði að
ganga til kosninga ár eftir ár, hvert
þingið ræki annað og tilkostnaður yrði
óþarflega mikill.
Vegna sambandsmálsins virðist það
vel gerlegt að fresta úrslitum stjórn-
arskrármálsins á þessu þingi.
En það er ekki vist að stjórnar-
skrárfrumvarpið fáist ekki staðfest
óbreytt, munu ýmsir segja. Væri svo,
munu margir telja það æskilegt, að
það væri afgreitt af þinginu, en nýjar
kosningar látnar snúast um þá stefnu
í sambandsmálinu, sem þingið tæki
upp.
Á þetta atriði verður enginn dóm-
ur lagður fyr en ráðherra hefir gert
grein fyrir sínu máli í þinginu.
En hvað sem því liður, virðist óþarfi
að gera þvi skóna, að hægt væri að
koma frumvarpinu óbreyttu gegnum
þingið. Eins og það er nú skípað,
virðist þetta með öllu óhugsandi.
Fulltrúar þjóðariunar á þessu þingi
vilja ekki samþykkja þá stjórnarskrá
óbreytta, sem samþykt var á síðasta
þingi. Þeir hugsa til breytinga á henni
í mikilvægum atriðum, vilja t. d., þvi
miður alt of margir, takmarka þann
kosningarrétt, sem kveðið var á um
i frumvarpinu.
Þeir menn, sem telja stjórnarskrár-
frumvarpið þess vert, að það væri sam-
þykt af þessu þingi, hljóta að láta sér
það liggja í minna rúmi, þótt ekk-
ert stjórnarskrárfrumvarp væri af-
greitt að þessu sinni, af því þeir mega
búast við stórskemdum á frumvarpinu.
Hörmulegt járnbautarslys i Sviþjóð.
---- Kh. 2% ’12
20 manns missa lífið,
16 meiðast.
Sunnudagsmorguninn kl. 5 vildi til
hörmulegt slys á járnbrautarstöðinni
í Malmslátt, skamt fyrir sunnan Lin-
köping. Nætur-hraðlestin frá Málm-
haugum (til Stokkhólms) rakst á aðra
lest, sem hélt kyrru fyrir á stöðinni.
í þeirri lest var flutningsvagn næst
sjálfri eimreiðinni og þar næst tveir
svefnvagnar.
Við áreksturinn þeyttist flutnings-
vagninn út af sporbrautinni, en fremri
svefnvagninn gerskemdist.
Aftari svefnvagninn ók upp í þann
fremri, fullan af farþegum. Og skömmu
eftir stóð hann í björtu báli. Innan
úr vagninum heyrast sárustu ofboðs-
óp nokkur augnablik, svo þagnar alt.
Svo flykkist björgunarliðið og her-
menn að. Og þeim tekst eftir lang-
an tima að höggva með öxum þakið
af logandi vagninum.
Flestir þeirra sem létust, virðast
hafa kafnað f gasi, sem streymdi út
úr gasgeyminum i svefnvagninum.
Mörg líkin voru mjög brunnin, og á
einu Höfuðið alt.
Beykjavlk 6. jiili 1912.
Fánar á hálfri stöng í
Stokkhólmi.
Þennan sama dag var afmælisdagur
Svíakonungs, svo að fáni var á hverri
slöng í Stokkhólmi.
En þegar fregnin um þetta hræði-
lega slys barst til borgarinnar, voru
allir fánar dregnir niður í hálfa stöng.
Dóttir Strindbergs lét lífið.
Ein af þeim, sem fyrir slysinu varð
og lét lífið, var elzta dóttir skáldsins
Augusts Strindbergs, leikkonan frú
Greta v. Philip, sú er stundaði
hann í banalegunni. Hún hafði verið
með manni sínum, lækninum v. Philip
á ferð í útlöndum til afþreyingar og
hressingar eftir dauða föður hennar,
og voru nú á heimleið. Skömmu eftir
að slysið varð, spurði hún mann sinn,
hvort hann lifði. Hann spurði hana,
hvernig henni liði, en fekk ekki svar.
Þegar hann varð þess var rétt á eftir,
að hún var önduð, sótti að honum
svo ógurieg örvílnun, að hann leit-
aðist við að ráða sér bana, — en tveir
liðsforingjar og læknir gátu varnað
honum þess. — Greta v. Philip verð-
ur lögð í gröf hjá móður sinni, fyrstu
konu Strindbergs, sem er nýlátin.
Orsökin að slysinu.
Bein orsök að slysinu var það, að
rangt hafði verið skift um spor á braut-
arstöðinni, svo að í staðinn fyrir að
lestin geti runnið i nýtt spor samhliða
hinni lestinni rennur hún beint á
hana. En hverjum þessi fádæma ó-
gætni er að kenna, er enn ekki upp-
víst. Það er um tvo brautarþjóna að
tefla, Eriksson og Kjellson. Við yfir-
heyrsluna skýrði Eriksson frá, að kl.
5 hefði hann skift um vörð víð Kjell-
son og fengið honum símskeyti frá
Bankebern um, að lestartíminn hefði
breyzt vegna seinkunar á meginlands-
lestinni. En Kjellson neitar að Eriks-
son hafi tjáð sér þetta, að Málmhaugs-
hraðlestin mundi koma á undan, og
því hefði hann haldið, að línan væri
auð. Alt í einu hefði hann heyrt
lestina koma þjótandi og hefði þotið
út til að skifta um spor. En sam-
stundis bar slysið til.
Eimreiðarstjórinn, sem sjálfur ör-
kumlaðist á hendi við áreksturinn
skýrir frá, að þegar hann gaf komu-
merkið, hafi stöðvarmerkið sýnt auða
braut, en þegar lestin nálgaðist braut-
armótið, hafi hann séð að það lá út
á hliðarbraut, sem önnur lest stóð
fyrir. Hans lest var þá á hraða, sem
svarar til 56 km. á kl.stund; hann
man, að hann hamlaði óðara, en síðan
ekki meir.
Þetta er annað skiftið á rúmum
mánuði, að lestir rekast á á brautinni frá
Málmhaugum til Stokkhólms. Fyrra
skiftið var aðfaranótt 8. maí í vor við
Elmhult. Og þá líka að kenna ógætni.
Lestinni hafði seinkað, svo að braut-
arstjóri lagðist undir höfuð, þvert of-
an í fyrirmæli reglugerðanna, að hægja
á henni við stöðina í Elmhult, þar
sem brautin liggur f stóreflis bug. Þetta
var orsök að slysinu, sem hafði þó
ekki annað í för með sér til allrar
hamingju en að nokkrir farþegar
meiddust.
í Malmslátt bar til líkt slys og þetta
síðasta árið 1875, og þarna á sama
stað. Þá mistu níu manns lífið.
Síðustu fregnir.
Við síðustu yfirheyrzlu er komið í
ljós, að slysið er að kenna misskiln-
ingi tveggja; brautarþjóna, Kjellsons
og Karlssons, á ákvæðum um komu
hraðlestarinnar og meginlands-lestar-
innar, En um það hvort Eriksson
hafi skýrt Kjellson greinilega frá þess-
ari tilhögun, situr enn við sömu ó-
vissuna. Þeir segja sitt hvor.
Daginn eftir að slysið varð kom
Viktoría drotning til Malmslátt. Öll-
um þeim rósum, sem GústaJ konung-
ur hafði fengið á afmæli sínn, einmitt
sama daginn og slysið vildi til, skifti
44. tölublað
Yerzliin í Skagafiröi til sölu.
Þar eð eg hefi afráðið að taka við stöðu, er mér hefir boðist erlendis,
hætti eg verzlunum mínum i Hofsós og Sauðárkrók, og eru þvi húseignir
mínar í báðum þessum stöðum ásamt fiskhúsi í Selvík og fleiri stöðum á
Skaganum til sölu, sem og verzlunaráhöld, bátar og bryggjur. Sláturhús eru
á Sauðárkrók og Hofsós. Öll húsin eru i ágætu standi.
Nánari upplýsingar gefnar þeim er þess óska.
Sauðárkrók 1. maí 1912.
£. Popp.
Prestastefnan.
hún upp milli þeirra, sem höfðu
slasast. Þá gekk hún fram og talaði
nokkur orð fyrir hersveitunum og
þakkaði í nafni konungs hermönnun-
um, og einkum þeim, sem stundað
hefðu hina sjúku, fyrir skyldurækni
þeirra við slysið.
Um kvöldið, mánudagskvöldið kl.
8, hélt lestin, sem flutti líkin til
Stokkhólms, af stað frá Malmslátt. Við
þá athöfn lék hermanna sönglið Sor%-
arqönqu Chopins og banasálminn frá
Titanic.
-----.4---
Nýr enskur hermálaráðherra
Seely ofursti.
Lord Haldane er ekki lengur her-
málaráðherra Englands. Lordkanzlari
er hann upp frá þessu. Og Seely
ofursti heitir hinn nýi hermálaráðherra.
Hann hefir haft stöðu f hermálaráðu-
neytinu siðustu ár, en er nú settur
þar til forustu.
Nýi hermálaráðherrann er 44 ára
gamall og hefir átt sæti í parlament-
Ha'ldane J. hermálaráðherra.
inu síðan 1904. Hann var i Búa-
stríðinu forðum og vann sér mikinn
orðstír fyrir hreysti og drengilega
framgöngu.
En sitt fegursta afrek hefir hann
þó ekki unnið i hernaði eða hermál-
um. Það var í skipbroti árið 1891,
að honum tókst með dæmafárri hug-
prýði og ósérhlífni að frelsa ekki færri
en níu mannslif. — Fyrir það afrek
fekk hann björgunarmedalíu frá
frönsku stjórninní.
Embættispróf í lögum
við Khafnarháskóla hefir tekið Magn-
ús Gislason með II. einkunn betri.
Heimspekispróii
víð Khafnar háskólann hefir Samúel
Thorsteinsson lokið með II. einkunn.
Tala Goodtemplara
í undirstúkum hér á landi var 1.
febrúar i vetur 3272, þar af 1265
karlar, 1564 kvenmenn og 443 ung-
lingar.
Langfjölmennasta stúkan landsins er
st. Eininqin í Reykjavík (212 fél.).;
þar næst st. Verðandi (155 fél.).
Tala stúkna á landinu er alls 80 —
meðaltal félaga þvi rúm 40.
Þessar ályktanir voru gjörðar:
Um sýkinqarhœttu við altarisgöngu:
»Prestastefnan sér ekkert því til
fyrirstöðu, ef einhver óskar þess fyrir
sitt leyti að neyta altarissakramentis-
ins úr sérbikar, að hann fái þá ósk
sina uppfylta®.
Um skilnað ríkis 0% kirkju.
»Prestastefnan lýsir yfir því að hún
er ekki mótfallin aðskilnaði ríkis og
kirkju, þegar það er komið i ljós, að
hann sé alvarlegur vilji meiri hluta
þjóðarinnar*.
í umræðunum um þetta mál tóku
þátt: Árni Þorsteinsson, Jóh. L. L.
Jóhannesson, Gísli Skúlason, Sigur-
björn Gislason, Böðvar Bjamason,
Sigurður Gunnarsson og Haraldur
Nielsson, auk frummælanda, Kjartans
prófasts Helgasonar.
Tillagan var samþykt með 7 atkv.
gegn S-
Um JermingarathöJnina.
Fundurinn tjáði sig í öllum aðalat-
riðum sammála fyrirlestri,er dómkirkju-
prestur Bjarni Jónsson flutti um það
mál.
Um synodus Jé.
Biskupi falið að ráðstafa því sem
losnað kynni að hafa af synodus fé,
ef til þess kæmi að prestastefnan yrð
næsta sumar haldin í öðmm lands-
fjórðungi.
Um barnahiblíu.
»Fundurinn treystir því að hið ís-
lenzka biblíufélag sjái sér fært að veita
af félagssjóði styrk til útgáfu hinnar
væntanlegu bamabibliu®.
Á eftir inngangsræðu docents Sig.
P. Sivertsen um messugerðir,
urðu töluvert heitar umræður, einkum
um það atriði, að ein af aðalástæðum
til hnignandi kirkjurækni sé sú, að
mönnum geðjast ekki að prestunum.
Snerust umræðurnar að miklu leyti
um nýju guðfræðina. Engin
ályktun var gerð, en þessir töluðu:
Jón Helgason, Guðm. Einarsson, Jó-
hann Þorkelsson, Sigurbjörn Gislason,
Gísh Skúlason, Böðvar Bjarnason, Har-
aldur Nielsson, Bjarni Jónsson, Þór-
hallur Bjarnarson og Matthias Jochums-
son.
Erindi Jóns prófessors Helgasonar
var um nátt ú r v i s i n d i og krist-
i n d ó m.
Heimdallur
danska herskipið kom hingað á
þriðjudag frá Khöfn. Hann verður hér
fram i ágústmánuð, unz Valurinn
kemur aftur úr Grænlandsför sinni.
Yfirmaðurinn á Heimdalli er nú Ko-
now höfuðsmaður, en honum næstur
Gad höfuðsmaður, sá er Ceres stýrði
fyrir nokkurum árum og kvæntur er
íslenzkri konu (Helgu, dóttur Júl. Hav-
steens amtmanns).