Ísafold - 17.07.1912, Side 1
Kemm dt fcvisvar i viku. Verft Arg. (HO
arkir minst) 4 kr. eriendih 5 ki, e5a i 4/»
dollar; borgist fyrír mibipn idli (erlendia
fyrir fram).
ISAFOLD
Cl'Pí'iíc (*krifleg> brmdir, vtfl Aramót, ei
ÓKlld nema korain aé til útgefan’a fvrir
1. okt,. og *.aapan<ii »knI41»t>* vi» blaóib
AfsieiísJs: ónertarafryti 8,
XXXIX. árg.
I. O. O. F. 93569
KB 13. 9. 7. 27. 9. G
Alþýbufól.bókasafn Pósthdsstr. 14 kl. 5—8.
Auprnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3.
Bæjarfógetaskriíatofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Brejargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
E.vrna-,nef-og hAlslækn. ók. Pósth.str.l4A fid.2—3
ÍsJandsbanki opinn 10—21/* og 5J/a~7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 sbd.
Alm. fundir fid. og sd. 8 */s siMegis.
Landakotskirkja. Guösþj. R og 6 á holguro
Landakotflspitali f. sidkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2 */a, Bankastj. vib 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbdnaóarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—8.
Landsskjalasafnib hvorn virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fad, 12—1
NAttdrugripasafn opib 1 l/a—2*/9 á sunnudögum
Stjórnarrá^sflkrifstofurnar opnar J0—4 áaglega
Talsimi Reykjavíkur (Pósth. 3) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. Í4B md. 11—12
Vifilsstabahælib. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafnib opiö á hverjum degi 1-—2.
Ritstjórar Isafoldar
verða fyrst um sinn venjulega til við-
tals í skrifstofu ísafoldar á þessutn
tímum:
Ólajur Björnsson kl. n—12 árd.
Siqurður Hjörleijsson kl. 2—) síðd.
Alþingi.
I»ing sett.
Klukkan tólf á hádegi á mánudag-
inu var gengu þingmenn til dómkirkj-
unnar úr alþingishúsinu; var sú ganga
venju fremur óskipuleg og töluð menn
um hvort vita mundi á flokkariðlun á
þinginu. í kirkjunni talaði prófastur
Magnús Andrésson á Gilsbakka og
hafði valið sér þenna ræðutexta úr
Postulasögunni:
Þegar þeir voru saman komnir, spurðu
þeir hann og sögðu: ætlarðu, herra, á þess-
um dögum að endurreisa Israelsríki!
Hann svaraði þeim: Það er ekki yðar
að vita tíðir eða tima, sem faðirinn hefir
sett i sj&lfs sins vald.
En þér skuluð öðlast kraft heilags anda
sem yfir yður kemur og þér skuluð minir
vottar vera i Jerúsalem og i öllu Gyðinga-
Jandi og i Samaríu og til jarðarinnar endi-
marka.
Við þingsetningu mintist ráðherra
fráfalls Friðriks konungs 8., með við-
eigandi orðum og hlýddu allir þing-
menn á það standandi og las enn-
ennfremur upp eftirfarandi
konungsboðskap:
Um leið og Vír hérmeð veitnm yður,
sem ráðherra Vorum Jyrir Vort land
Island, umboð til pess í Voru najni að
setja Alpingi pað, er koma á saman
til aukajundar mánudaginn ij. júlí
nastkomandi, viljum Vér, jafnjramt og
pingið við petta tœkifœri kemur saman
i fyrsta skijti ejtir lát Vors ástkeera
fóður, Frederiks konungs hins Attunda,
Jela yður að bera Julltrúum Vorrar ís-
lenzku pjóðar á alpingi Vora konung-
legu kveðju.
Það er örugg von Vor, að Oss auðn-
ist að taka höndum saman við Julltrúa
pjóðarinnar til samhuga starjs Jyrir
land og lýð, og að pað trúnaðar-sam-
band milli konungs og pjóðar, er tengdi
Jóður Vorn ástkœran svo nánum bönd-
um við íslendinga, megi létta petta starj
og með guðs hjálp veita Oss krajta og
prek í Vorri ábyrgðarmiklu konungs-
stöðu. Vér hugsum með gleði til pess,
að petta trúnaðar-samband megi styrkj-
ast enn betur, er Oss veitist tcekijœri
til'að sœkja Island heim.
Þá hrópaði Sigurður Stefáneson
þingm. ísafjarðar: Lengi lifi konung-
ur vor Kristján 10. og tóku allir
þingmenn undir það með húrrahróp-
um.
Þá settist aldursforseti þingsins, Júl-
íus Havsteen fyrv. amtmaður, í for-
setastól. Hófs þá rannsókn kjörbréfa.
Var ekkert talið við þau að athuga
nema tvö. Hafði verið send kæra úr
Barðastrandarsýslu yfirkosningu Björns
Jónssonar, en svo var hún lítilfjörleg
og tilefnisrír að kosningin var samþykt
af þingitm í einu hljóði. í annan stað
var kært yfir kosningunni í Vestur-
ísafjarðarsýslu, fyrst og fremst af sira
Kristni Danielssyni á Útskálum, sem
hlotið hafði meirihluta atkvæða, en
fekk þó ekki kjörbróf og því næst af
172 kjósendum í sýslunni, en við þá
kosningu höfðu verið greidd 276 at-
kvæði. Er ísafold skýrt svo frá að
við kosninguna hafi tala kjósenda ekki
verið meiri en 340 og má þá ætla
að fullur helmingur kjósenda syslunn-
ar hafi kært.
Um þessa kosningu urðu töluvert
hcitar umtæður. Hafði meiri hluti
kjörbréfadeildar lagt til að fresta því
að taka gilda kosningu Matthíasar
Ólafssonar og vísa málinu til kjör-
bréfanefndar. Var Guðl. Guðmunds-
son framsögumaður deildarinnar. Urðu
um þetta töluverðar umræður. Með
málstað Matthíasar Ólafssonar talaði
Jón Ólafsson og Matthías sjálfur, en
þeir Björn Jónsson, Björn Kristjáns-
son og Jens Pálsson á móti. Meðal
annars upplýstist það við umræðurn-
ar, að það voru fyrirfram samantekin
ráð meiri hluta kjörstjórnar, að ónýta
þá kjörseðla, er væru meira en ein-
brotnir og hafði þó annar þessarra
kjörstjóra tekið tvfbrotna kjörseðla
gilda við kosningu áður. Ef svo væri
að þessurn tveim kjörstjórum hefði
verið það vitanlegt fyrirfram, að marg-
ir tvíbrotnir seðlar höfðu verið látnir
í kassaun í Súgandafirði, þar sem síra
Kristinn átti von -á miklum meiri
hluta atkvæða, var þetta ekki ósnjalt
ráð til þess að hnekkja kosningu síra
Kristins og meira að segja eina ráðið.
í Þingeyrarhreppi, stærsta hreppi sýsl-
unnar og víst einnig í Auðkúluhreppi,
þar sem M. Ó. hafði aðalfylgi sitt,
var þess vandlega gætt við kosning-
una að engir fleirbrotnir seðlar væru
látnir í atkvæðakassana. í norður-
hreppunum þremur hafði síra Kristinn
yfirgnæfandi fylgi og var þvi auðsætt
að hann mundi missa meira en
Matthias, ef margir seðlar þaðan væru
ógiltir. Full ástæða hefði verið að
taka því með hæfilegri glaðværð, er
herra M. Ó. kvað sér hefði ekki kom-
ið það á óvart, að kjósendur hans
sjálfs mundu kunna betur til slíkra
vandaverka sem þingkosninga, en kjós-
endur síra Kristins.
Loks var málinu vísað til kjörbréfa-
nefndar með 23 atkvæðum.
Þá var gengið til kosninga og skyldi
fyrst kjósa forseta sameinaðs þings.
Kosningu hlaut
Hannes Hajstein
með 25 atkvæðum, 9 seðlar voru auð-
ir, en Eiríkur Briem hlaut 3 atkvæði.
Varaforseti sameinaðs þings varð Eirík-
ur Briem, kosinn með 23 atkvæðum.
Skrifarar sameinaðs þings urðu þeir
Sigurður Stefánsson og Jóhannes Jó-
hannesson.
Til ejri deildar hlutu þessir kosn-
ingu og sýnir talan aftan við nöfn
þeirra hve mörg atkvæði hver þeirra
hlaut:
Einar Jónsson prófastur 32.
Guðjón Guðlaugsson 30.
Jens Pálsson 32.
Jón Jónatansson 21.
Jósep Björnsson 32.
Sigurður Eggerz 27.
Sigurður Stefánsson 31.
Þórarinn Jónsson 32.
Þá skiftist þingið í deildir.
í neðri deild var aldursforseti deild-
arinnar
Magnús lAndrtsson
kosinn forseti með 18 atkvæðum,
Guðlaugur Guðmundsson fyrri vara-
p p t ----- ■
Ólympíuleikarnir. Myndin sýnir hina hátíðlegu athöfn, er alþjóða íþróttamótið var opnað í Stokkhólmi 6. júlí síc astliðinn. Eru það Svíar sem sjást fremst á myndinni. Mynditi er tekin, er þeir ganga fram hjá stúk Svíakonungs. , Svo sem getið er um annarsstaðar í blaðinu sýndi íslenzki flokkurinn sig alls eigi við þessa athöi ; vegna óbilgirni formanns dönsku Ólympíunefndarinnar.
Reykjavík 17. julí 1912.
forseti með 16 atkvæðum og Pétur
Jónsson annar varaforseti með 15
atkv.
Skrifarar deildarinnar voru þeir
kosnir Eggert Pálsson og Jón Jóns-
son dócent.
í efri deild var og aldursforsetinn
þar
Július Havsteen
kosinn forseti með 11 atkvæðum,
Stefán Stefánsson skólameistari fyrri
varaforseti með 8 atkvæðum og síra
Jens Pálsson annar varaforseti með
9 atkvæðum.
Skrifarar deildarinnar voru þeir
kosnir Steingrimur Jónsson og Bjérn
Þorláksson.
Hvert stefnir.
Eftir Guðm. Hannesson.
»Nú er eg alveg hættur að botna
í pólitíkinni! — Mér fanst eg skilja
það sem þú skrifaðir í »Afturelding«
fyrir nokkrum árum. Mér sýndist
það auðskilið, að um tvær stefnnr væri
að ræða: að gjöra landið að íslenzku
fullvalda ríki eða una við að það væri
danskur ríkishluti. Kjósendur völdu
hiklaust um þessa kosti, studdu ríkis-
stefnuna og komu sjálfstæðisflokknum
að völdunum. Við væntum þess, að
þeir mundu láta sitt Ijós skína. Hvern-
ig fór? Við steyptum þeim aftur úr
völdum, en þá kom bræðingurinn I
Þeir fallast í faðma Hannes Hafstein
og Björn Jónsson, Jón Ólafsson og
Einar Hjörleifsson, en bræðingurinn,
sem þessum undrum veldur, íer svo
huldu höfði, að fæstir vita hvað undir
býr, ef það þá er annað en einfalt
samkomulag um kjötkatlana af sömu
tegund og auðmannanna, sem halda
hóp til þess að geta því betur féflett
sauðsvartan almúga. Getur þú gjört
mér skiljanlegt hvert alt þetta stefnir?
Eg er ekki maður ef eg botna í því,
en helzt finst mér að við séum á
leiðinni norður og niður«.
Eitthvað þessu likt hafa ýmsir kunn-
ingjar minir skrifað mér og ætlast til
þess að eg réði fyrir sig gátuna. Það
stæði þeim nær, sem við stjórnmálin
fást, að skýra þetta alt fyrir alþýðu,
en reynt get eg í þetta sinn að greiða
úr flækjunni. Það geta þá aðrir bætt
úr skák þar sem mér sést yfir. Vissu-
lega er það illa farið í þingræðislandi,
ef fólkið hættir að botna í helztu
stjórnmálastefnunum og veit ekki hvert
leiðtogarnir eru að fara með það. Tor-
trygni kemur þá í stað skilningsins,
og þingmálafundir verða að vonum
fásóttir, eins og raun vill verða á í
þetta sinn.
Endurreisn sjálfstæðisstefnunnar.
Sennilega á enginn íslendingur þann
heiður skilið, að hafa vakið hér þá
sjálfstæðishreyfingu, sem hófst á árun-
um 1903—1906. Það voru bræður
vorir Norðmenn, sem gjörðu það ósiálf-
rátt er þeir skildu við Svía 1905.
Stormurinn í Noregi náði til Islands
Og sópaði burtu þokunm, sem lagst
hafði yfir landið við fráfall Jóns Sig-
urðssonar. Þá reis hér a ný sú hug-
sjón, sem honum var Ijós og mörg-
um samtíðarmönnum hans, að landið
vceri Jrá Jornu Jari sérstakt Jullvalda
ríki, að Jramtíðartakmarkið vceri að fá
pað með Jullri scemd viðurkent.
Þegar að var gáð, áttum vér fullan
rétt til að ráða 'öllum vorum málum
og þurftum í raun og veru ekki að
betla um neitt hjá Dönum.
Benedikt Sveinsson sá þetta ekki,
Valtýr Guðmundsson sá það ekki,
Hannes Hafstein sá það heldur ekki!
Allir höfðu vilst í sérmálaþokunni og
lengi var trúað á tvær vitleysur: að
vér gætum náð öllu valdi yfir sér-
málunum,þó vér værum danskur ríkis-
hluti og að vér yrðum sjálfstæðir ef
sérmálin væru í vorum höndum.
En í þokunni höfðum vér gengið
áleiðis í rétta átt. Vér höfðum aukið
yfirráð vor yfir sérmálunum, flutt ráð-
herrann heim og komið á þingræðis-
stjórn, sem var þó íslenzk en ekki
dönsk, hversu sem hún annars gafst.
Eg er viss um að mönnunum, sem
segja að vér séum á leiðinni norður
og niður, er það ekki ljóst, hve margt
hefir skipast á skömmum tíma. Það
eru deilur flokkanna og moldviðri
blaðanna sem hafa glapið þeim sýn,
því það er bæði augljóst og ómót-
mælanlegt, að oss hefir fleygt áfram
í sjálfstæðismálinu þessi árin, jafnvel
meira en dæmi eru til á jafnfáum ár-
um á dögum Jóns Sigurðssonar I
Það voru ekki sérlega glæsilegar
horfur sem rikishugsjónin hafði er eg
hélt henni fyrst fram í Norðurlandi
1905. Eg stóð þá einn uppi af þeim
sem um stjórnmálin rituðu um þær
mundir, og þeir voru örfáir, sem
studdu mitt mál. Fáeinir menn á
Akureyri gjörðu það að vísu drengi-
lega og áttu mikinn þátt í því að
nokkuð varð úr þessum fyrsta neista,
miklu fleiri töldu rikishugsjónina
heimsku eina og »æfintýrapólitík«,
en langflestir veittu henni enga eftir-
tekt.
Eg lét þetta ekki á mig fá, og var
handviss um að minn málstaður væri
réttur. Árið eftir (1906) ritaði eg
itarlegar um ríkisstefnuna i Norður-
landi og gaf þær greinar út í sérstök-
um bæklingi: »1 afturelding*. Jafn-
framt studdi Norðurland sjálfstæðis-
stefnuna af alefli. Mér kom ekki til
hugar að ríkisstefnan mundi fyrst um
sinn ryðja sér til rúms og tileinkaði
bók mína æskulýðnum.
En þetta fór á alt annan veg.
Bók mín seldist á svo skömmum
48. tölublað
tíma, að slíks munu fá eða engin
dæmi hjá oss. Flest blöðin hrósuðu
henni, Danir þýddu ágrip af henni.
Þær skoðanir, sem eg héit fram,
höfðu auðsjáanlega legið í loftinu.
Fyr en nokkurn varði fylgdu öll blöð
landvarnar- og þjóðræðismanna hreinni
ríkisstefnu. Norðurland stóð ekki
lengur eitt síns líðs. Flestir ritfær-
ustu menn landsins voru nú alt í einu
orðnir forvígismenn stefnunnar!
Nú urðu skjót skifti á skömmum
tima. Árið eftir (1907) hefir allur
þorri kjósenda snúist á sömu sveif.
Hver þingmáíafundur af öðrum sam-
þykti sjálfstæðistillögur. Á Þingvalla-
fundinum réð ríkisstefnan öllu. Svo
setti sjálfur konungurinn kórónuna á
verkið með hinni frægu ræðu sinni á
Kolviðarhóli um »bæði ríkin«.
Á rúmu ári höfðu stjórnmálahug-
myndir manna þroskast og breyzt að
að stórum mun. Gamla ríkishugsjónin
hafði risið úr dái, rutt sér til rúms
og orðið drotnandi í landinu!
Og þó var um engan úrslitasigur
að ræða. Enn voru heimastjórnar-
menn og blöð þeirra andvíg sjálf-
stæðisstefnunni, og jafnvel árið eftir
(1908) heyrðist úr þeirri áttinni að:
»öll hin mikla agitation um sjálfstæði
og sérstakt ríki væri enn sem komið
er staðlaus þvættingur — — tilraun
til að steypa þjóð vorri út i hreina
og beina æfintýrapólitík«.
En heimastjórnarmenn, ráðandi
flokkurinn í landinu, mátti sín mik-
ils og hafði mörgum góðum mönn-
um á að skipa. Meðan hann var
andvígur, var tvísýnt hversu fara
mundi.
Landvarnar- og þjóðræðismenn
höfðu barist fyrir stefnunni og aflað
henni fylgis. En nú er ríkisstefnan þess
eðlis, að litlar eða engar líkur eru til þess,
að málinu verði hrundið í framkvæmd
nema svo megi heita, að allir Islend-
ingar Jylgist að málum, og ekki ein-
g'óngu í svip, heldur með prautseigju
og til langjrama. Það var því alt undir
heimastjórnarmönnum komið, hvort
málið gæti komist í sigurvænlegt horf
eða ekki. An þeirra fylgis var ómögu-
legt að bjarga því.
Sigur sjálfstæðisstefnunnar.
Fj’lgi heimastjórnarflokksins, sem
var óhjákvæmilegt skilyrði fyrir full-
um sigri ríkisstefnunnar, kom fyr en
flesta varði. Eg tel að það hafi í
raun og veru komið 7. marz 1908,
er bæði fulltrúar þjóðræðis- og heima-
stjórnarmanna í sambandslaganefnd-
inni héldu því fram, sem undirstöðu
|rá íslendinga hálfu, að landið væri að
fornu fari frjálst ríki, undir sama kon-
ungi og Danmörk, og með æðsta
valdi yfir öMum sínum málum.
Fulltrúar beggja flokka urðu hér
sammála um grundvallaratriðin og þau
voru svo skýrt orðuð og ríkisstefnan
svo ótviræð að enginn sjálfstæðismað-
ur gat á betra kosið.
Heimastjórnarmennirnir höfðu kast-
að teningunum og lagt sitt þunga lóð