Ísafold


Ísafold - 10.08.1912, Qupperneq 1

Ísafold - 10.08.1912, Qupperneq 1
&emui út fcviSv'HT í vika. Ver5 árg;. (t!0 arkir minst) 1 kr. erleneha 6 ki. efca l*/» dollar; borgist fyrir mibjan júli (erloK'iis fyrir fram>. ISAFOLD Cppnðiin (Bkrifleg) bunáin yib áruoát, er ógilá neraa komln sð til útgefuiáa fyrlx 1. okt. ng aaapandí aknldlaai yib blaMft Afgieibala: Anatniatigeti 6, 54. tðlublað Goopers fjárbaölyf drepur áreiðanlega kláðamaur og útrýmir allsk. óþrifum — bætir og eykur ullina. — það borgar sig vel að baða úr þvi I Pantið i tima hjá G. Gíslason & Hay Ltd. Reykjavik eða Leith. XXXIX. árg. I. O. O. P. 938169 KB 13. 9. 8. 31. 9. G Alþýbufól.bókasafn Pósthússt-r. 14 kl. 6—1K AuRnlækning ókeypis i Lœkjarg. 2 mvd. 2—3 Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3 Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7 Bæjargjaldkerinn Laugav. H kl. 12—8 og 6—7 Eyrna-.nef-og hálslækn. ók. P0sth.str.14A fid.2—3 tslandsbanki opinn 10—2*/» og 5*/»—7. K.FJT.M. Lestrar* og skrifstofa 8 árd,—10 sbd. Alm. fundir fii- *?d. 8*/s síbdegis. Landakotskirkja. öubsþj. 9 og 6 á helgun. LandakotsspUali f sjúkravitj. 10x/a—12 og 4—6 Landsbankinn 11-21/*, ö1/*-^. Bankastj. vifi 12-2 Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Úfclán 1—8 Landgbúnabarfélagsskrifstofan opin trá 12—2 Landsféhirbir 10—2 og 6—8. Landsskjalasafnib hvern virkan dag !2—2 Landsíminn opinn daglangt [8—9] virka dagtv, helga daga 10—12 og 4—7. Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1 NAttúrugripasafn opib I V»—21*’® á sunnudögam Samábyrgð Islands 10—12 og 4—0. Stjórnarráösskrifstofurnar opnar 10—4 daglega Talsimi Reykjavikur (Pósth. 8) opinn daglangfc (8—10) virka daga; helga daga i0—9. Tannlækning ókeypis Pósfch.sfcr. 14B md. 11—12 Vifilsstabahælib. Heimsóknartimi 12—1. Þjóðmenjasafnib opið á hverjum degi 12—2. Ritstjórar Isafoldar verða fyrst um sinn venjulega til við- tals í skrifstofu ísafoldar á þessum timum: Ölajur Björnsson kl. n—12 árcL. Sigurður Hjörleifsson kl. 2—3 siðd. Nýr þingflokkur. Þau stórtíðindi gerðust hér á mánu- daginn var, að nýr þingflokkur var stofnaður, af meira en þrem fjórðu hlutum þingmanna. Hafa aldrei áður verið svo margir liðsmenn í einum þingflokki hér á landi. Hæst komst sú tala á þingi 1909, er sjálfstæðis- flokkurinn var stofnaður, af 25 mönn- um og mátti þó heita svo, að sá flokkur væri klofinn þegar frá önd- verðu. Þessi nýi flokkur hefir hlotið nafnið sambandsflokkur, og má skilja það nafn á fleiri veg en einn, en verður þó réttnefni, hver skilningur sem í það er lagður. Flokkurinn er til orðinn fyrir það að 19 heimastjórnarflokks- menn, 5 sjálfstæðisflokksmenn og 7 menn utan flokka, hafa tekið höndum saman, gert samband milli sín um að gera tilraun til þess að leiða sam- bandsmálið til lykta á viðunandi hátt. En sambandsjlokkur má flokkurinn líka heita fyrir það, að hann vill hafa samband við Dani og gera samninga við þá, en á móti því hvorutveggja berjast skilnaðarmennirnir. Hinsvegar vill þessi nýi flokkur ná betra sam- bandi við Dani enn þeir menn, sem ánægðir eru með stöðulögin og vilja helzt enga breytingu á þvi sambandi, sem nú er. Að eins 9 þingmenn standa utan þessa flokks, og eru þeir þessir: Ei- rikur Briem, Júlíus Havsteen, Kristján (ónsson, Sigurður Eggerz, Björn Krist- jánsson,Þorleifur Jónsson, Skúli Thor- oddsen, Benedikt Sveinsson og Bjarni Jónsson. Ekki er kunnugt um að þessir menn hafi myndað neinn flokk sín á milli og ólíklegt er að þeir geri það, verða líklega i flestum málum einn í hóp og tveir í lest. Nokkrir af þess- um mönnum munu líka vera fremur en hitt hlyntir samtaka tilraununutn í sambandsmálinu, þótt ekki hafi þeir ennþá getað sætt sig við að fylgja hinum nýja flokki. En hvað sem því líður og hver reynd sem á þessu verður, er það orðið bert, að tilraunir þær til samtaka og samninga um sambandsmálið, er gerð- ar voru á síðastliðnu vori, hafa borið mikinn árangur á þessu þingi. Og eins og það er sýnt að þær hafa borið mikinn árangur á þinginu, eins má líka fullyrða að þær hafi borið mikinn árangur meðal þjóðarinnar. Flokkaskipunin á þingi, sú sem nú er, sýnir oss mynd af vilja þjóðarinn- ar í sambandsmálinu. Forsefakosning í sameinuðu þingi. Á miðvikudaginn var fórfram kosn- ing á forseta sameinaðs þings, í stað Hannesar Hafstein ráðherra, er beidd- ist lausnar frá því starfi, vegna ráð- herra stöðu sinnar. Kosningu hlaut þingmaður Vest- mannaeyinga, bæjarfógeti Jón Magn- ússon, með 22 atkvæðum; Jóhannes Jóhannesson og Lárus H. Bjarnason fengu hvor 1 atkvæði, en 14 atkvæða- seðlar voru auðir. Erl. síinfregnir. ---- Khöfn %. ’12. Byltingar í Tyrklandi. Fulltrúadeild tyrkneska pingsins rofin gegn vilja julltníanna. Konstantinopel i herháldi. Albana uppreisn breiðist út. Albanar hafa á siðari árum gert ríkar kröfur til Tyrkjastjórnar um sjálfstjórn sér til handa, en stjórnin jafnan daufheyrzt við. ítalir hafa mjög reynt að hæna Albana að sér, m. a. með því að setja þar á stofn um 500 ítalska skóla. — Mun upp- reisn þessi hin nýja vafalaust vera af toga ítala spunnin. Spádómur Steads. Einkennilegt er það, og sennilega eins dæmi, að 26 árum áður en W. T. Stead fórst með Titanic, ritaði hann í biað það, sem hann stýrði þá, Pall Mall Gazette, nákvæma lýsing á því, hvernig mannflutninga-skip gæti sokk- ið á Atlantshafinu, og hve voðalegt manntjónið mundi verða, ef björgunar- báta-fæðin héldi áfram. Hann ritaði greinina í nafni manns, sem hann hugsaði sér, að hefði bjargast. Ekki gerði hann samt ráð fyrir jafn-geypi- legu manntjóni, eins og varð á Tita- nic. Á þessu hugsaða skipi voru 916 manns, en bátar ekki til handa fleirum en 390, með því samt að þjappa börn- um fast saman í botninn á bátunum. Yfir 700 fórust. En á þessum 26 árum hafa líka skipin stækkað afar- mikið, og mannfjöldinn á þeim auk- ist að sama skapi xNákvcemlega svona getur Jarið, og svona Jer, ef mannjiutningaskipin eru send út d sjóinn með lítið aj bátum«, sagði Stead í þessari grein. En 26 ár liðu, án þess að þessi viturlega viðvörun væri tekin til greina. Og 26 árum síðar rættist þessi spá- dómur svo átakanlega, sem öllum heimi er knnnugt. Gremjan er gífurleg viðsvegar um heiminn út af þessu tómlæti, svo sem von er. Enda hefir sannast, að fleiru hefir verið ábótavant en björgunar- bátunum. Meðal annars hefir það komið upp ús kafinu, að hólfin f Titanic, sem áttu að vera vatnsheld, voru það ekki; svo að ekki er undar- legt að sú umsögn reyndist óáreiðan- leg, að skipið gæti ekki sokkið. Annars virðist eftirlit með enskum skipum einkennilega lélegt og vitlaust, eftir þvf sem Review oj Reviews seg- ist frá. 16 skoðunarmenn eiga að skoða 7,000 gufuskip með 13 miljóna lesta-magni. Og þessir skoðunarmenn eru skipaðir eftir meðmælum skipa- eigendanna. Að flestu leyti er fyrir- komulagið eftir þessu. Og mjög mikil tormerki eru á þvi talin að geta komist að sannleikanum um út- búnað skipanna, hvernig honum hafi verið og sé í raun og veru háttað, af því að allir þeir, sem vitni geta bor- ið, eru háðir eigendum skipanna, enda ótæpt fullyrt, að eigendurnir séu þess albúnir að finna þá í fjöru, sem bera vitni óþægilega í þeirra garð. Reykjavík 10. águst 1912. Endnrreisn tóbaksiðnaðarins í landinn. Frá því hefir verið skýrt hér í blað- inu áður, að konsúll D. Thomsen sendi alþingi tilboð um stofnun á tó- baksverksmiðju hér í Reykjavík og tilboð um að taka að sér einkasölu á tóbaki um tiltekið árabil, jafnframt því sem í boði væri álitlegur tekjuauki fyrir landssjóð. Síðari hluti bréfs herra Thomsens hljóðar svo og er þar tekið fram alt það, sem máli skiftir, í þessu erindi hans: Eg hefi leitað samninga við tvo öflugustu tóbaksgerðarmenn i Kaup- mannahöfn, þá Chr. Augustinus og E. Nobel, sem um langan aldur hafa unnið mest alt það tóbak, sem til ís- lands hefir fluzt. Þeir hafa tjáð sig fúsa til þess að setja hér á stofn tóbaksverksmiðjur fyrir alt að % rniljón krónur, sem getur veitt alt að 50 manns stöðuga atvinnu. Þeir vilja semja við alþingi og stjórn landsins um fyrirkomulag verksmið- janna og rekstur á þeim grundvelli, sem nú skal greina: 1. Landsjóður hefir engan kostnað og enga áhættu. 2. Framannefndir verksmiðjueigend- ur, eða félag sem þeir gangast fyr- ir að stofnað verði, fær einkarétt um 20 ára timabil til innflutnings og tilbúnings á tóbaki á Islandi. Þó getur alþingi, hvenær sem er, upphafið þennan einkarétt, með því að láta landssjóð kaupa eignir fé- lagsins hér með kostnaðarverði. 3. í Reykjavík stofnar félagið tó- baksverksmiðju sem býr til vindla, reyktóbak, neftóbak og munntóbak, og hefir þar aðal- skrifstofu síua, sem selur kaup- mönnum hinar ínnlendu tóbaks- tegundir og pantar með verk- smiðjuverði þær útlendu tóbaks- tegundir, sem þeir óska. 4. Félagið borgar landssjóði 3 kr. pr. kilo af öllu tóbaki og af vindlum það afgjald, sem um semur. 5. Félagið skuldbindur sig til að kaupa jafnan og vinna verulega góðar tóbakstegundir, og selja hið tilbúna tóbak með innkaups- verði, að viðbættu að eins lands- sjóðstillaginu og starfskostnaðin- um. 6. Landssjóður á kost á að kaupa verksmiðjurnar með kostnaðar- verði, ef alþingi seinna meir, af einhverjum ástæðum, kann að óska að hafa eitthvert annað fyrirkomulag á tóbakssölunni. Hér eru þeir kostir í boði, sem ekki má virða að vettugi. Sonur ann- ars verksmiðjueigandans er væntan- legur hingað með póstskipinu Ster- ling til viðtals við þingið. Sjái þing- ið sér ekki fært að gjöra samninga nú þegar, væri óskandi að þingið veitti stjórninni heimild til framkvæmda og samninga i þessu máli. Komist þetta fljótt og vel til fram- kvæmda, verður þar með, landssjóði að kostnaðarlausu, fengin nokkur reynsla fyrir einkasölu, er seinna get- ur komið að góðum notum. Ekki virðist nein tiltök að leiða mál þetta til lykta á þessu þingi. Til þess er það alt of seint fram borið, við- semjandi ekki væntanlegur fyr en í þinglok og málið vaudasamt og um- fangsmikið. Hins vegar er á það líta, að mikil framför væri að því og atvinnuauki, að tóbaksiðnaðurinn flyttist inn í land- ið, og ekki mundi líða á löngu að fleiri yrðu þeir en 50, sem hefðu fasta vinnu við hann, auk þess sem það yki atvinnu margra manna í svip, að tóbaksverksmiðja væri reist hér, þó ekki þurfi hún að kosta eins mikið fé og ráð er fyrir gert í þessu til- boði. Um tilboðið að öðru leyti verð- ur ekkert sagt að svo stöddu. Þar á margt fleira að líta, sem ekkert er tekið fram um, en nákvæmar reglur þarf að setja um, en fremur líklegt en hitt, að samningar geti tekist, sem landinu geti orðið til hagsbóta. Þingið ætti því ekki að vísa þessu máli á bug, heldur fela landsstjórn- inni að undirbúa það til næsta þings, leita um það frekari tilboða og full- komnari samninga, en hægt væri að gera að þessu sinni. Þá fyrst getur þingið dæmt um þetta mál, er allir málavextir verða metnir og skoðaðir í einu lagi. Peninga-lotteríið. Byrlega blæs fyrir því á þinginu. Nefndarmennirnir í n. d. urðu sam- mála, 6 af 7. Sniðu þeir af frum- varpinu helztu vankantana, svo það batnaði stórum, þó betur hefði mátt vera og þurft að vera. En þar sem 3. umræða er enn þá eftir í n. d. og efri deild á líka eftir að fjalla um málið, er vonandi að það verði gert sæmilega úr garði áður en lýkur. Eftir tillögum nefudarmannanna 6 á að veita einkaleyfið til 30 ára, en þó svo, að landsstjórninni sé heimilt að taka einkaleyfið til sín aftur, eftir 15 ár, með 1 árs fyrirvara, án þess þetta sé nokkrum frekari skilyrðum bundið, eins og stofnað var til í fyrstu. — Eins og áður var á kveðið tryggja leyfishafar landssjóði 138 þúsundfranka á missiri, fyrir þetta leyfi, en sú breyt- ing er á gerð, að þeir skuli borga 4°/0 af iðgjöldunum fyrir þá hluti, er seljast í hvorum flokki, í stað þess sem þeir buðu áður 2%. Þó er þeim heimilað, í notum þessa, að heimta af kaupendum 2% af iðgjöldunum. — Þá er ekki heimilað að seija hér meira en 1000 hluti á missiri, þar sem áður var heimilað að selja 2000 og má það teljast til mikilla bóta. Ymislegt fleira í frumvarpinu var og lagfært. Voru allar tillögur meirihlula nefnd- arinnar samþyktar með miklum at- kvæðamun. Einn nefndarmanna, Bjarni Jónsson, snerist algjörlega móti frumvarpinu og varði sitt mál af miklu kappi í deildinni, en fekk þó ekki stuðning frá neinum deildarmanna við þær um- ræður. Til vara bar hann fram ýms- ar breylingartillögur, sumar til bóta, en sumar óheppilegar og hefði hann unnið þarfara verk, ef hann hefði var- ið meiri fyrirhöfn til þess að laga frumvarpið og minni til þess að reyna að ónýta málið, því það mátti hann vita að honum var ofraun. Nálega allar tillögur hans voru feldar. Ekki treysti þingdeildin sér til þess að etja til kapps við leyfisleitendur um heimilisfang lotterísins, að það skyldi vera hér á landi. Voru þó lítil rök fyrir því færð, að það þurfi að vera suður i Kaupmannahöfn; en þetta mun vera beint skilyrði leyfis- leitenda og bót sýnist það í máli, að hægt ætti að vera að breyta þessu eftir 1 5 ár, ef löggjafarvaldið sér sér þá fært að gera það. Einna mestu máli skiftir að landið fái hæfilega borgun fyrir einkaleyfið. Um það sýnist ekki enn þá vera búið svo heppilega, sem vera mætti. Ef litið selzt af þessum lotterí-seðlum, þá má líka segja að kjör þau, sem landssjóði bjóðast, séu sæmileg, en ef mikið selzt, eru þau líka ill. Bjarni lónsson lagði það til að hundraðs- gjaldið til landssjóð skyldi hækka um V,°/o a ári, þar til það væri orðið 10%. Sú tillaga virðist á litlu viti reist, enda var hún feld. Ósanngjarnt er að miða gjaldþol leyfishafa við það hve mörg ár þeir fara með leyfið, þar sem svo mikil óvissa er á að salan takist sæmilega. Það virðist einsætt að réttara er að miða það við hve mikið þeir selja. Ef þriðjungur seðlanna seldist, fá leyfishafar 5.000. 000 franka. 70% af þessu fé verja þeir til vinninga hlutkaupenda, en hafa sjálfir til alls kostnaðar og ágóða fyrir sig 1.500.000 franka. Fengi landssjóður 4% af seldum seðlum, fengi hann 200,000 franka. En hon- um ei trygt nokkuð meira fé, eða 276 þúsundir franka, og sýnist það harla lítill hluti af 1% miljón franka. Þó helmingnum af þessari 1% miljón væri varið til umboðsmensku og stjórn- arkostnaðar, sem er alveg óvenjulega hátt í lagt, þá yrði þó hátt upp í % miljón afgangs. Það væri eins árs gróði leyfishafa. Þetta sýnist laglegur skildingur og mætti skiftast jafnara milli þeirra og landssjóðsins. En ef allir hlutirnir seldust, hefðu leyfishafar á einu ári til kostnaðar og í ábatahlut 4.500.000 franka. Af því fé fengi landssjóður að eins 600.000 franka. Væri enn gert ráð fyrir — og er þó of hátt í lagt — að helm- ingur af 4% miljón franka gengi til umboðsmanna og stjórnarkostnaðar, þá yrði hreinn gróði leyfishafa á ári 1.650.000 franka. Af því sem hér hefir verið lýst, virðist það auðsætt, að þessir 4%, sem landssjóði eru ætlaðir, eru alls ekki hátt gjald, þó ekki seldist nema % seðlanna, en að þeir ern afarlágt gjald tiltölulega, ef mestur hluti þeirra seldist. Afgjaldið á að vera þeim mun hærra sem meira er selt, t. d. umfram þriðjung seðlanna. Hvöt leyfishafa til þess að koma seðlunum út minkar ekki við þetta, ef rétt er að farið. En álitamál er það hvort ekki ætti að ákveða tekjuhlut umboðs- manna í sjálfum lögunum. Fjárráða- menn landssjóðsins ættu að vita hve umboðsmönnum er ætlaður hár ágóða- hluti. Þetta skiftir ekki litlu. Því meiri sem hann verður, því betur má búast við að salan gangi og því meiri tekjur fær líka landssjóður. Neöanmálssagan, sem hófst í síðasta blaði: Svartár- dálssólin, er eftir hið heimsfræga skáld Bandamanna Washington Irving (f. 1783, d. 1859). Washington Irving er fyrsta skáld Bandamanna, er heims- frægð hlaut. Hann hefir ritað ósköpin öll af smásögum og auk þess margt annað, t. d. æfisögu Georgs Washing- ton, hins iræga forseta. Irving var sendiherra Bandamanna í Madrid 1842—1844, en ella gaf hann sig nær eingöngu að ritstörfum. Sögunni hefir snúið á íslenzku Björn Jónsson f. ráðherra.

x

Ísafold

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.