Ísafold - 07.09.1912, Blaðsíða 1

-----------1 ....——---------— f
Kemui «it tvisvar i vi&u. Verí> ár^. f«r- \
arkir minst) 4 kr. eriendi» 6 kr, efw* 1 */» j
Aollar; borgist fyrir mi^jac júii (erJendi* |
fyrir fram).
ISAFOLD
rppsöun (skríðog) bundin vib Aramót. sr
ógiia nema koxnm só til úfffef.uxda fyrir
1. okt. ipandi íki.iíUaus við blabið
▲fgreíb«el2«: AartnrrtrMi 9.
XXXIX. árg.
Reykjavík 7. sept. 1912.
60. tðlublað
verzlun í Skagaflrði til sölu.
Þar eð eg hefi afráðið að taka við stöðu, er mér hefir boðist erlendis,
hætti eg verzlunum mínum í Hofsós og Sauðirkrók, og eru því htiseignir
minar i báðum þessum stöðum ásamt fiskhúsi í Selvík og fleiri stöðum á
Skaganum til sölu, sem og verzlunaráhöld, bátar og bryggjur. Sláturhús eru
á Sauðárkrók og Hofsós. Öll húsin
Nánari upplýsingar gefnar þeim
Sauðárkrók
Mikið má þjóðin dást að ritmensku-
ráðvendni, prúðmensku og sannleiks-
ást þeirra manna, sem Ingólf rita.
Mikið traust má hún bera til frá-
sagna þess blaðs, um orð og athafnir
þeirra manna, sem það er að róg-
bera.
Brúar-drápa.
Sungin við vigslu Rangárbrúarinnar
eru í ágætu standi.
er þess óska.
i. maí 1912.
/. Popp.
Sýnið mér ejnalegt sjáljstœði’ á borði
siqrandi, ókvíðnir stöndum vér pá!
Brú vor sé tákn pess að tengi oss alla
trúin á drenglyndi, menning og dáð, —
frelsið í dölunum dimmblárra Jjalla
djarjhuga verndi nú harðjylgi’ og ráð!
Brúin sé vígð undir vorhugans merki,
víðsýni helguð og jramsóknarprá!
Vinni’ ekki jarðskjáljta-jötuninn sterki
járnvörðnm boga né stöplunum á.
Verði hún móðurbrú veglegra brúa
víðsvegar siðar utn Rangárping alt,
verði’ hún oss hvöt til að vilja og trúa
vaknandi pjóðhug, er kallar oss snjalt!
I. O. O. F. 93830Ú
KB 13. 9. 9. 28. 9. G
Alþýbufél bókasafn Pósthússtr. 14 kl. 5—8.
Augrnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga iO—3.
Bæjarfógetaskrifstoían opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 6—7
Kyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str.l4A fid,2—3
íslandsbanki opinn 10—2 */» og 6*/a—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifatofa 8 árd,—10 söd.
Alm. fundir fid. og sd. 8*/* sibdegis.
Landakotskirkja. (iuhsþj. 0 og 6 á helgum
Landakotsspltali f. sjúkravitj. 104/a—12 og 4—5
Landsbankinn 11-21/*, 6VS-81/*. Bankastj. vib 12-2
Landabókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnabarfólagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsfóbirbir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafnib bvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka dag^,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis J>ingli.str. 23 þd. og fsd. 12—1
NáttúrngripaHafo opió * *l%—2á sunuudögum
Samábyrgö Islands 10—12 og 4—6.
8tjórnarráð88krifstofurnar opnar 10-4 daglega
Talsími Reykjavíkur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækniug ókeypis Pósth.st.r. 14B rud. 11—12
Vifils3taðabælið. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafnið opi^ á hverjum degi 12—'2.
Ritstjórar Isafoldar
verða fyrst um sinn venjulega til við-
tals í skrifstofu Isafoldar á þessum
timum:
Olajur Bjórnsson kl. u—12 árd.
Sigurður Hjörleijsson kl. 2—3 síðd.
Samkomulagið í sambandsmálinu.
Afstaða Björns iónssonar f. ráðh.
Ingólfur hlakkar yfir því í síðasta
blaði, að fyrverandi ráðherra Björn
Jónsson sé orðinn óvinveittur tilraun-
um þeim, er gerðar hafa verið hér í
landi undanfarið til sátta og sam-
komulags um sambandsmálið.
Fyrsta skilyrðið fyrir því að hægt
sé að gera sér von um heilladtjúgan
árangur af samningum við Dani um
það mál, er það, að þjóðin sjálf verði
sem allra mest samhuga um það, allir
þeir, sem ekki vilja flana að skilnaði.
Þótt þeir menn, er að Ingólfi standa,
hafi aldrei lagt Birni Jónssyni nema
ilt eitt til og hvorki skilið mannkosti
hans né hæfileika, eru þeir þó ekki
svo grunnhygnir, að ekki vildu þeir
nú fegnir nota sér álit og áhrif þess
manns, er um heilan mannsaldur hefir
verið einn af aðalleiðtogum þjóðar-
arinnar.
Þótt það kunni að vera Ingólfi lítil
gleðitíðindi, verður þó, sannleikans
vegna, að skýra frá því, að hér er
ekki yfir neinu að hlakka fyrir það
blað.
Fullyrðiugar sinar byggir Ingólfur
á ummælum er staðið hafa í blaði því,
Magna, er B. f. hefit nýlega gefið út.
En þau ummæli voru rituð áður
en B. J. voru kunnar tillögur þær, er
sambandsflokkurinn hefir komið sér
saman um. Þær tillögur hafði B. J.
eigi séð í þann mund, er um þær
var fjallað í sambandsflokknum, með
því að hann tók eigi þátt í þingstörf-
um mestalt þingið.
En nú hefir B. J. kynt sér tillögur
sambandsflokksins, svo sem frá þeirn
var gengið á þingi og hefir hann leyjt
tsajold að haja ejtir sér, að hann sé
eindreqinn á pví, að fylgja pví máli
jratn og styðja erindreka pingsins, ráðh.
H. H., til pess að vinna að pví að ná
setn beztum kjörutn oss til handa tneðal
Dana.
Bankagjaldkeramálið.
Magnús Guðmundsson sýslutnaður
Skagfirðinga hefir verið leystur frá því
að dæma í bankagjaldkeramálinu, sam-
kvæmt umsókn hans.
í stað hans hefir Sigurður sýslum.
Ólafsson í Kallaðarnesi verið skipað-
ur til þess að dæma i málinu, og mun
hann vera væntanlegur hingað suður
í þeim erindum um miðjan þenna
tnánuð.
Reykjavíkur höfnin.
Tilboðin um hafnargerðina hér,
voru lesin upp af borgarstjóra 31.
f. m.
Strax þegar tilboðin voru orðin kunn,
skýrði ísafold frá þeim í fregnmiða
sem hér segir:
Tilboðin eru þrjú, 1 norskt og tvö
dönsk. Norska tilboðið er frá 4
mönnum, er hafa slegið sér saman:
G. Kjelland, ^Andr. Bergerud, J. Jör-
gensen og H. Najstad, og var norskur
verkfræðingur fyrir þeirra hönd við
opnun tilhoðanna. Þetta tilboð hljóð-
ar upp á 1.850.000 kr. En að loknu
verki fær bærinn mikið af áhöldum
þeim ókeypis, sem notuð hafa verið
við verkið.
Annað danska tilboðið er frá Saabye
& Lerche. Hljóðar það upp á kr.
1.780.000 — kr. 1.880.000, en ef
slept er 200 stikum af Efferseyjar-
garðinum þá kr. 1 493.000 — kr.
1 593.000.
Hitt danska tilboðið er frá N. L.
Monberg. Það er eftir nýjum teikn-
ingum, sem leggja þó áætlanir Smiths
til grundvallar. Vill hann gera höfn-
ina fyrir kr. 1.510.000—1.540.000.
Því fylgja fullkomin kola-uppskipunar-
tæki af nýtizkugerð, með rafmagns-
mótorum og sporbrautum. Þetta fylgir
ekki hinum tilboðunum, en ef gerð
er sérstök innri höfn og uppfylling
við Effersey, þá að auki kr. 100.000.
Líúll vafi virðist leika á þvi að til-
boð Monbergs sé álitlegast og gleði-
tíðindi eru það fyrir bæinn og reynd-
ar landið alt, að þess er líklega skamt
að bíða, að höfn komist upp hér í
Reykjavík.
Bæjarstjórnin vísaði málinu í fyrra-
dag til hafnarnefndar, er væntanlega
segir álit um það bráðlega.
Dauði Booths
Hjáipræðishers höfðingja.
Eftirmaður hans.
Booth hershöfðingi hjálpræðishers-
ins lézt að heimili sinu Rookstone eftir
nærri þriggja mánaða legu. Þ. 24.
maí var gerður augnskurður á hon-
um, til þess að reyna að bjarga sjón
hans. En hinn fjörgamli maður stóðst
eigi þá raun, heldur lá meira og minna
þungt haldinn unz hann lézt þ. 20.
ág. og hafði þá verið meðvitundarlaus
2 sólarhringa.
Dauði Booths hefir vakið alheims-
athygli, þótt jafnmikill viðburður og
W. Braimvell Booth,
liinn nýi Hjálpræðishershöfðingi.
er voldugustu þjóðhöfðingjar deyja,
Samúðarskeyti drifu að ættingjum
hans hvaðanæfa úr veröldinni, frá há-
um og lágum.
í erlendum blöðum er Booth talinn
verið hafa mestur trúboði sinna tíma.
Æfistarf hans er svo stórvaxið, að
eigi verður lýst i stuttri bíaða-
grein. En vel væri, að i einhverjum
tímarita vorra yrði sögð sagan af
honum.
Þess má geta, að aldrei þáði Booth
nokkurn eyri úr sjóði Hjálpræðishers-
ins, heldur voru það nokkurir góðir
einkavinir hans, sem sáu honum fyr-
ir lífsviðurværi og kostnaðinum, er
hinar sífeldu umsjónar- og útbreiðslu-
ferðir hans heiminn, af enda og á,
höfðu í för með sér.
Eftirmaður Booths til forustu Hjáp-
ræðishersins er orðinn elzti sonur
hans, Bramwell Booth, og var hann
til þess starfs nefndur af föður sínum
fyrir 22 árum, en enginn vissi um
það með vissu fyr en nú eftir dauða
Booths, er tilnefningarbréfið, sem
Booth fyrir 22 árum hafði selt í hend-
ur málfærslumanni hersins, var brotið
upp.
Rógburðar-ruglið
í Ingólfi.
ísafold flutti 17. f. m. ofurlítinn
kafla úr ræðu, er landlæknir Guð-
mundur Björnsson flutti til Stokk-
hólmsfaranna, við heimkomu þeirra í
sumar. í henni voru þessi orð, sem
ísafold þótti ástæða til að prenta með
auðkenningarletri og gerir nú í annað
sinn:
Okkur vantar, að ísland verði sér-
stakt ríki og jái pað táknað með sér-
stökum ríkisjána.
í þessum fáu orðum felst aðalkjarni
þeirrar stefnu, sem heimastjórnar- og
sjálfstæðismenn hafa orðið sammála
um, jafnframt því sem þau sýna, að
umræðurnar með þjóð vorri undan-
farið, um riki eða ekki ríki, hafa ekki
orðið árangurslausar, er einn af helztu
mönnum heimastjórnarflokksins kvað
svo skýrt að orði um þetta.
Ætla mátti að þeir menn, er að
Ingólfi standa, gætu verið sæmilega
ánægðir með þessi ummæli.
Einmitt fyrir þessu, sem landlæknir
tók þarna fram, þykjast þeir hafa verið
að berjast undanfarin ár. Hvað al-
varan í þeirri baráttu hafi verið mikil,
má reyndar bezt sjá af því, að nú
telja þeir stöðulögin íslendingum full-
nægjandi til þess að reka Dani út af
. íslenzku landhelgissvæði, til þess að
skipa islenzka konsúla í öðrum lönd-
um, til þess að taka upp íslenzkan
siglingafána o. s. frv., í þvi skyni að
sætta íslendinga við þessi lög og halda
þeim áfram, um ótiltekinn tíma, i
sama haftinu.
En hvað sem þessari drengilegu
baráttu þeirra göfugmenna líður og
skoðun þeirra um þetta efni sérstak-
lega, hefir freistingin til þess að fara
með einhveru róg og vitanleg ósann-
indi, út af þessurn ummælum og því að
ísafold flutti þau, orðið svo sterk, að
blaðtetrið gat ekki við hana ráðið í
þetta skifti, fremur en oft áður. Þann
eina vott blygðunarsemi sýnir blaðið
þó að þessu sinni, að það þegir um
ummælin í hálfan mánuð, auðsjáan-
lega í von um menn séu búnir að
gleyma þeim og enginn verði til þess
að reka ósannindin ofan í það aftur.
Það er svo vant því að fá að bera út
lygar sínar í friði, að það hefir lika
búist við því í þetta sinn. Ekkert
sæmilegt blað getur verið að eltast
við allar rangfærslur og ósannindí
sorpblaða.
En hvernig fer blaðið að því að
rangfæra þessi ofur-auðskildu orð?
Ekki varð því skotaskuld úr því.
Það sleppir alveg aðalatriðinu í máls-
greininni, sem til var vitnað, minnist
ekkert á það, sem G. B. sagði um
ríkið, en lætur hann að eins hafa verið
að óska eftir rikisfána.
Og hvaða fáni halda menn svo að
Ingólfur segi að G. B. telji oss vanta?
Blaðið skýrir þetta svo: ^RíkisJán-
inn sem þessi heilaga prenning á við
er upþkasUjáninn eða öðru nafni bræð-
ingsmerkið«.
Sé fáninn alíslenzkur fáni, verður
ekki vel séð hvað íslendingar mundu
hafa á móti honum, hvort sem Ing-
ólfi þóknast að kenna hann við upp-
kast eða brœðing. Þjóðin hefði líklega
fult eins gott traust á honum og
stöðulagajána Ingólfs.
En til þess að komast út úr þessu
rógburðarbulli, fer blaðið að gefa í
skyn að ríkisjáninn, sem G. B. talar
um, sé ekki annað en dauski fáninn,
láta líta svo út fyrir þeim, sem ekki
hafa lesið ummælin í ísafold eða Lög-
réttu, eða eru búnir að gleyma þeim.
Lag: Norður við heimsskaut.
Fagurt er Island, en Suðurland sveipa
sólstafi. Jegursta’ á landinu’ eg veit, —
gammvökrum jó er pargaman að hleypa
góðviðrisdag yjir broshýra sveit.
Glampar á jöklanna gljáskygðu hjálma,
glitklœddar hlíðar við blájjalla sveig.
Þó eru Jljót par, sem jerðunum tálma,
Jallpung og búa’ yfir ísköldum geig.
Rangá er Jögur, — i jossum og giljum
Jiðlustreng vatnadís brosandi gnýr, —
kaldrijjuð jeigðin í hringiðu-hyljum
hægjara, lymsk pó und glójleti býr. —
Býr sem hin Jegursta kona’ yfir köldu,
kviklát og viðsjál og straumbreytin á,
sjá, hún er jörmunejld skorðuð við skjöldu,
skal ekki mannblót að eiliju Já.
Náttúran meinbægin máttugum lýtur
menningarkrajti á jramsóknartið,
viljinn og áræðið brautirnar brýtur,
brattlendur klífur, pótt hægt Jari’, um síð.
Hér stendur brúiu sem voldngur varði
viljans, er jram til hins ónumda lands
djarftækur leitar að auðsæld og arði,
óðul sér helgar hins Jrjálsborna manns.
Svo skal um Rangárping samhuga brúa
sveitirnar allar til gengis og hags,
hugum Jrá sérdrægni’ að samtökum snúa
safnast um Ijósmerki komandi dags, —
tvístrandi pjóðhugar torjærum eyða,
tengja við landið hvers hluta pess gagn.
gera til sjáljstæðis brautina breiða,
brúka sitt vit til að skapa sér magn.
Nóg er að sinni aj sjáljstæði’ í orði.
sóknin parj öruggan bakhjarl að já.
J úl iu-s krifstofa n
og W. T. Stead.
---- Nl.
Mikilvægasta skýrslan, sem birzt hefir
í erlendum blöðum um fundi þessa, er
þó vafalaust frásögn dóttur Steads sjálfs,
ungfrú Estelle Stead, í grein, sem hún
hefir ritaS í eitt af tímaritum Englend-
inga (Nash’s Magazine). Hún er því
eftirtektarverðari fyrir þá sök, að alt
verður viðkvæmara í þessmn efnum, er
eigin ættmenni eiga hlut að máli. Vissan
verður að vera mikil, áður en barn
ræðst í að varpa nafni elskaðs föður út
í hringiðu hleypidómanna. Henni far-
ast svo orð i greininni :
»Þrem vikum eftir Titanic-slysið sá
eg höfuð og herðar föður míns eins
greinilega og eg sá það, er eg hitti
hann í síðasta sinn á jörðunni. Eg
talaði við hann um málefni, sem alveg
sórstaklega komu okkur einum við og
miðillinn gat enga hugmynd um haft.
Fundurinn var í Júlíuskrifstofunni.
Miðillinn var frú Wriedt frá Ameríku
og lúður (málpípa) var notaður til
samtalsins. Eftir að faðir minn hafði
synt andlit sitt, tók hann lúðurinn, sneri
sór að einum fundarmanna, sem gjarnt
hafði verið að gera gys að fyrri fundum
okkar, þá er faðir minn var viðstaddur
í jarðneskum líkama sínum, og sagði
með mikilli áherzlu: »Trúið þér nú?
Er það ekki alt satt, sem eg sagði
yður ?
»Hefði eg efast um tilveru æðri
veraldar og að andar framliðinna manna
Hvort mun ei Gunnar í hauginum Jagur
hugreifur brosa og kveða við raust?
Vitsnilli Oddverja’ og atgervisbragur
órja með niðjunum metnað og traust?
Rangæingsmerkið i heiðri skul haja
hvar sem pví lyjt er í pjoðrækni’ og trú!
Berum pað hátt meðan heiðgeislar staja
hollrúnum vonar á Jramtíðar brú.
Guðm. Guðmundsson.
----4-----
Smjörsalan erlendis.
Chr. Mouritzen kaupm. í Leith hefir
selt nokkuð af siðustu smjörsendingu
héðan fyrir 123 shillings 100 pundin,
segir í símskeyti 2, þ. m. til umboðs-
manns hans hér, Guðm. kaupmanns
Böðvarssonar.
Hrossasala í sumar.
Svo er eftirspurnin mikil orðin eftir
íslenzkum hrossum til útflutnings, að
tilboðin hrökkva hvergi nærri til.
Nú eru Sviar einnig farnir að gerast
hrossakaupendur. í sumar hefir hrossa-
kaupm. sænskur farið um Húnavatns-
og Skagafjarðarsýslur og keypt þar 300
hrossa. Aðrir hrossakaupmenn helztir
eru þeir Louis Zöllner og Mouritzen í
Leith. Þá kvað og nú Bjarni Chr.
Eyjólfssoti vera farinn að kaupa hross,
er á ferð upp í Borgarfirði um þess-
ar mundir, í þeim erindum.
gætu gert vart við sig og talað við oss,
þá hefði þetta svift öllum efa burt....
% hygg að hinum mörgu háðfuglum
og efunarspekingum, sem faðir minn
varð að eiga i höggi við, meðan hatm
lifði, hefði veitt erfitt að ósanna hina
lifandi persónu bans, sem var svo áþreif-
anleg og full af lífi og fjöri, og röddina,
sem talaði við mig þetta kvöld í kyrð-
inni þarna í sambandsfundastofunni.
Níu aðrir voru viðstaddir, auk miðilsins,
og staðfesta þeir það, sem eg hefi
skrifað.
Það er all-erfitt fyrir mig að skrifa
um þessa hluti. Þeir eru mér beilagir,
og mig langar til að geta haft þá út af
fyrir mig. En þegar eg finn, hve mikil-
væg þekkingin á þessum efnum hefir
verið mór, þá finst mér eg vera knúð
til þess að bera vitni um veruleik hins
ósýnilega heims, sem umlykur oss. Um
hann skrifaði faðir miun eitt sinn þetta:
»Veruleiki ósýnilegs heims er sú kenn-
ing, sem er grundvöllur allra trúarbragða
uútlmans, og hann er sá klettur, sem
þau öll eru höggin úr. Samt sem áður
ypta me«n öxlum, ef farið er fram á,
að þeir rannsaki sjálfir. Hversu illa
mun öllum þessum mönnum líða, þegar
þeir koma aftur, ef enginn sór þá, eug-
inn ’neyrir til þeirra, enginn verður var
við nærveru þeirra. Það er hin fyrsta
og þungbæra reynsla margra, að þeir
sem eftir eru jarðarmegin eru alt í einu
orðnir steinblindir, alveg heyrnarlausir
og verða alls ekki varir við, þótt dánir
vinir þeirra séu nálægir þeim. Hvflík
vesalings ómenni erum vór, ef vór reyn-
um ekki að útbreiða þeunan dýrðlega
sannleika!«