Ísafold - 11.09.1912, Side 1

Kemui út bvisvar l viku. Verð úrg. (80
arkir minst) 1 br. erlendio 6 ki, e?<a l1/*
dollar; borgist fyrir miðjan júli (erlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
Uppaögn (ehriiieg) bundin drunðt, er
öglld nemn komlu ét til útgefnndn íyih
1. okt, og x.aepnndi sknlölaoe Tift blabið
AfgreiOela: Aueturetrsjtl 8,
XXXIX. árg.
Reykjavík 11. sept. 1912.
61. tölublað
I. O. O. F. 938309
KB 13. 9. 9. 28. 9. G
Alþýðufól.bókasafn Pósthússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8.
Bæ.jarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og á—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5—7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str.l4A fid.2—8
íslandsbanki opinn 10—2x/a og 51/*—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 sbd.
Alro. fundir fid. og sd. 81/* síðdegis.
Landakotskirkja. önðsþj. 0 og 6 á belguro
Landakotsspítali f- sjúkravitj. Í0l/a—12 og 4—5
Landsbankinn ll-a1/^, ö^/a-B1^. Bankastj. við 12-2
Landsbóbaðttfn 12—8 og 5—8, Útlkn 1—3
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin fr& 12—2
Landsfóhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga.
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1
N&ttúrngripasaí'n opið * */*—2x/i & sunnudöguro
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráðsskrifsfcofurnar opnar 10-4 daglega
Talsimi Reykjavikur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlrekning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilsfltaðahælið. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóömeixjas&fnið opið & hverjum degi li—2.
Ritstjórar Isafoldar
verða fyrst um sinn venjulega til við-
tals í skrifstofu Ísaíoldar á þessum
timum:
Olajur Bj'órnsson kl. 11—12 árd.
Sigurður Hjörleijsson kl. 2—3 siðd.
Hafnargerð höfnðstaðarins.
Saga málsins.
Liklegasta úrlausnin.
Fyrir nær hálfu þriðja ári flutti
Isajold allítarlega grein um hafnarmál
Reykjavíkur, sögu þess og frásögn
af þeim rekspöl, sem kominn var þá
á málið.
Óskin um höfn hér í bæ er orðin
gömul — hvað gömul er erfitt að
segja.
En þær sagnir ganga, að fyrir
70—80 árum hafi hér verið á ferð
brezkur auðkýfingur, sem boðist hafi
til að gera höfn úr tjörninni — bæn-
um að kostnaðarlausu, með þeim
skildaga einum, að bæjarstjórn í stað-
inn léti bæta stræti bæjarins með því
að sleinleqqja þaul
En sennilega hefir hér verið um
að tefla augnabliksdutlunga náunga
þessa.
Og með því að bæjarstjórn var
eigi nógu snör í snúningum, varð
eigi meira úr!
En veruleg framkvæmda-löngun í
stórmáli þessu er lika roskin orðin.
Fyrir meira en mannsaldri var fyrir
alvöru farið að leita fyrir sér um
kostnaðarhorfur. En þá eigi nefnt
minna en 5 milj. af sérfræðing þeim,
er um það fjallaði.
Þar með lauk þeirri umleitan.
Hafnarhugsjónin mókti mörg ár. En
árið 1896 reis upp ný hafnaralda.
ísafold flutti þá í ársbyrjun ítarleg-
ar greinar um hafskipakví og mun
það hafa orðið til þess, að skrið komst
á málið meðal kaupmanna. Sendu
þeir bæjarstjórn málaleitun um hafnar-
gerð í febr. 1896.
Danskur mannvirkjafræðingur var þá
af bæjarstjórninni fetiginn til að gera
áætlun um hafnargerð í Reykjavík.
En áætlun hans gerði ráð fyrir nærri
5 milj. króna kostnaði, eins og hin
fyrri, og blæddi sá ógnar kostnaður
mönnum svo i augum, að engin til-
tök þóttu að sinna málinu.
Nú liðu enn 10 ár. Þá var farið
að hreyfa hafnarmálinu þriðja sinn.
Var þá hingað fenginn norskur hafnar-
fræðingur Gabriel Smith, sem nú er
yfirmaður hafna í Noregi, og talinn
allra manna færastur og fróðastur um
hafnargerðir þar í landi.
Hann sendi borgarstjóra sínar til-
lögur í nóvembermánuði 1909 — og
þær tillögur voru þann veg úr garði
gerðar, að meira virtist tiltækilegt en
að tala um hafnargerð. Aætluu hans
var svo Hg, borin saman við hinar
fyrri, að fæstum varð svimagjarnt.
Smith taldi mundu mega gera hér
vel viðunanlega höfn fyrir um 1600,
000 kr. og með þvi að áætlun hans
hefir að mestu verið fylgt fram á
þenna dag, að eins með litlum
breytingum, þykir rétt að skýra hér
frá hafnarfyrirkomulaginu eins og hann
gerði ráð fyrir þvi.
Áætlun hans er á þessa leið:
Skjólgarður skal reistur á grandan-
um frá landi og út að Örfirisey (700
stikur á lengd). Hann kostar 257000
kr. Annar skjólgarður skal gerður
suðaustur af Örfirisey (480 stikur á
lengd). Hann kostar 630000 kr.
Þriðji skjólgarðurinn loks út frá Batt-
aríinu, austan við vörina fyrir austan
skansinn, í norðvestur, (265 stikur á
lengd) og kostar 315000 kr. — Þessir
skjólgarðar eiga að geta varið höfnina
fyrir öllum vindnm.
Þegar búið er að reisa þessa skjól-
garða verður opið inn á höfnina 180
stikur.
Þá gerir Smith ráð fyrir að reist
verði hafskipabryggja úr timbri, vestan-
vert við steinbryggjuna, sem 4 gufu-
skip geti legið við í einu, 150 stikur
á lengd, 15 á breidd og kostar 128
000 kr. alls.
Ennfremur skal grafinn áll inn að
bryggjunni, frá hafnaropinu, sem verð-
ur hvergi grynnri en 5 stikur. Það
áætlar hann, að muni kosta rúm 200
þúsund kr., en í þeirri fjárhæð er
fólgið verðið á leðjuvél (mudrings-
maskine), sem bærinn framvegis getur
haft mikilsverð not af, þegar hann
vex og þarf að stækka höfnina. Þessi
vél er afardýr (140000 kr.), en Smith
telur ekki umtalsmál, að það borgi
sig miklu betur fyrir bæinn að kaupa
hana en leigja.
Vestast í höfn þessari, í horninu
milli grandans og lands, ætlast hann
til, að gert verði báta- og þilskipalægi,
sem muni kosta 45000 kr. — og enn-
fremur bryggja fyrir þilskip, 104 stik-
ur á lengd, en 3 á breidd, er kostar
alls 21000 kr.
Kostnaðurinn við hafnargerðina í
heild sinni verður þá þessi, eftir áætl-
un Smiths:
Skjólgarður á grandanum kr. 257,000
do. út frá Örfirisey— 650,000
do.------Battaríinu— 315,000
Dýpkunin út frá hafskipa-
bryggjunni ... — 206,000
Hafskipabryggja fyrir 4
gufuskip .... — 128,000
Báta- og þilskipalægi . — 45,000
Þilskipabryggja ... — 21,000
Alls kr. 1602,000
Eftir því sem þörf krefur, á síðar
að vera hægt að hlaða upp skipaklöpp
fram með öllum grandagarðinum og
dýpka höfnina áfram eins og vill.
Þessa áætlnn Smiths hafði hafnar-
nefnd bæjarins milli handa síðari hluta
árs 1910. Hún réð bæjarstjórn til að
fylgja henni. í jan. 19TI var samþ.
í bæjarstjórninni að snúa sér til al-
þingis um styrk til hafnargerðarinnar,
helming af kostnaði eða 800.000 kr.
Alþingi taldi landssjóði ókleift að leggja
fram meiri styrk en 400.000, en setti
jafnframt lög um, að landssjóður mætti
ábyrgjast lán til hafnargerðarinnar alt
að 1200.000 kr.
Þetta var málinu komið í fyrra haust,
er bæjarstjórn fekk það til meðferðar
af nýju.
Tókust nú allmiklar umræður um
það, hvort fela ætti einni ákveðinni
verksmiðju hafnargerðina, eða láta gera
í hana tilboð.
Á fundi milli jóla og nýárs var á-
kveðið, að bjóða hafnargerðina út og
Þorv. Krabbe verkfr. fenginn til þess
að ganga frá útboðinu.
Tilboðsfresturinn var á enda þ. 31.
ág. og voru þá komin 3 tilboð, svo
sem getið var í síðasta blaði.
Af þessum tilboðum hefir Monbergs-
tilboðið þótt lang-aðgengilegast meðal
þeirra, sem kynt hafa sér og eru því
allar líkur til þess, að ofan á verði
að taka þvi.
Þetta hafnargerðartilboð Monbergs
er bygt á grundvelli Smiths-áætlunar-
innar .— þræðir hana að miklu leyti.
Nokkurar breytingar hefir hann þó
gert og eru þessar hinar helztu:
Grandaskjólqarðurinn þræðir eigi
grandann nema hálfa leið til lands,
en beygist þá vestur á við all-langt.
Báran leiðist með því lagi lengri leið
og rúm verður meira inni á höfn-
inni. Á skjólgarðinum er gert ráð
fyrir járnbrautarteinum til lands.
Örfiriseyjargarðurinn er einnig gerð-
ur nokkuð íbjúgur og ekki alveg eins
langur og Smith gerði ráð fyrir.
Battaríisgarðurinn verður eins og
Smith gerði ráð fyrir.
En þá breytingu hefir Monberg
gert á görðunum, að þeir eru eigi
hlaðnir alla leið upp úr, heldur steyptir
úr því kemur nokkuð fyrir ofan sjáv-
armál.
Hajskipabryggjurnar eru í Monbergs
tilboði tvær, önnur vestanvert við
bæjarbryggju, hin út frá Battaríisgarði
80 st. á lengd, en 8 á breidd. Á
þessari bryggju verða nýtizku-kolaupp-
skipunartæki. Báðar verða bryggj-
urnar úr járni og sementi, en eigi
tré, eins og ráð var fyrir gert i áaetl-
un Smiths.
Enn má geta þess, að skjólgarðarnir
eru í Monbergstilbogi lóðréttir niður
i sjó á endunum með 7 stiku háum
vitum.
Svona höjn býðst Mouberg til að gera
Jyrir 1510,000 kr.
En fyrir 100.000 kr. aukaþóknun
býðst hann til að gera innri höfn fyr-
ir báta og smærri skip við austurend-
ann á Örfirisey. Stærð hennar er
275X27? stikur. Eru garðar gerð-
ir frá Grandagarðinum í norðaustur
og frá Örfiriseyjargarðinum í suðvest-
ur til þess að lykja um hana. Þessi
höfn ætlast hann til að komi í stað-
inn fyrir þilskipalægið í suðvesturkrika
hafnarinnar í áætlun Smiths.
Bæjarstjórn fjallar um hafnartilboð-
in og tekur væntanlega um þau álykt-
un á næsta fundi, sem líklega verður
eigi haldinn fyr en í næstu viku.
t
Sira Jóh. L. Sveinbjarnarson
prófastur á Hólmum i Reyðarfirði lézt
i morgun, að því er símfregn til bisk-
ups hermir.
Ekki getið um banameinið, en síra
Jóhann hafði áður haft aðkenningu af
heilablóðfalli og eigi ólíklegt, að það
hafi dauða hans valdið.
----4-----
Frá Koch
Grænlandsfara bárust þær fréttir
með Grænlandsfarinu Godthaab, að
íslenzku hestarnir dugðu honum ekki
og varð að skjóta þá.
Slysíarir.
Hinn 17. f. m. hrökk út af mótor-
bát á Norðfirði 17 ára gamall piltur,
Salómon, sonur Páls Magnússonar
bónda á Hvalsnesi í Miðneshreppi.
Mesti efnispiltur og harmdauði allra
sem þektu hann.
Nýr botnvörpungur íslonzk-
ur er í smíðum í Englandi um
þessar muudir. Er það nýtt útgerð-
arfélag Haukur, sem hann á, og aðal-
maðurinn í félaginu Pétur I. Ihor-
steinsson. Þessi bötnvörpungur á að
heita Ingólfur Arnarson. Hann verð-
ur á líkri stærð og Baldur og Bragi,
raflýstur og með öllum uýtízkutækjum.
Brl. símíreg’nir.
Khöfn 10/9 '12.
Ófriður á Balkanskaga?
Ójriðarhorjur milli Búlqara og Tyrkja
aukast daglega.
Mannskaðaveður í Kína.
Öveður hefir geisað í Kína og orðið
50,000 manns að bana.
Loftskeyti milli New-York
og Chria.
Marconilojtskeytasamband milli New-
York og Kristjaniu hejir verið dkveðið
með samningum.
Svissneskir Grænlandsfarar.
Fjórir svissneskir Grænlandsfarar eru
staddir hér í bænum nú — komu
hingað síðast í vikunni sem leið á
danska Grænlandsskipinu Godthaab.
Þeir hafa farið frækilega för þvert
yfir Grænland, norðar en nokknrir haja
áður gert, norðar en sjálfur Nansen.
Þeir eru enn eigi búnir að mæla út
breiddarstigið, en gizka á 70. st. norð-
urbreiddar.
Þeir eru 4 félagar, formaður farar-
innar dr. de Quervain, dr. Hössly og
tveir verkfræðingar, Gaul og Fich.
Fjórar vikur voru þeir á ferðinni
yfir Grænlandsísauðnina. Höfðu með
sér 3 sleða. Vegarlengdin, sem þeir
hafa farið er nál. 700 rastir.
ísauðnin reyndist nál. 8000 fetum
fyrir ofan sjávarmál, eða 1500 fetum
hærri en Öræfajökull, þar sem hún er
hæst, en það er að austanverðu; svo
hallast hún vestur á við. Fjallgarð
mikinn fundu þeir í Kristjáns 9. landi,
er stendur upp úr þessum 8000 feta
háa jökli og liggur samhliða austur-
strönd Grænlands.
Godthaab lagði á stað frá Angmag-
salik á austurströnd Grænlands þ. 2.
september.
Samgönguleysi.
Út af þingsályktun alþingis um
strandferðirnar, langar mig til að biðja
ísafold fyrir eftirfylgjandi línur:
í skilyrðum þeim, sem þingið setti
stjórninni, að því er uppgjöf Thore-
félagssamningsins snertir, er tiltekið
undir staflið 1 a. »að félagið hafi við-
komustaði í nokkrum millilandaferð-
um i hafnarstað í Norður-Þýzkalandi
(t. d. Ltibeck)*. Að tiltaka þannig
settan viðkomustað gengur næst því
sem alþingi hefði lýst vanþóknun sinni
á því, að íslendingar hefðu nokkur
bein verzlunarviðskifti við Þýzkaland.
Ltibeck er lítill bær og þar svo óhægt
aðsóknar, að íslenzkum kaupmönnum
mundi reynast það kostnaðarminna
að fá t. d. vörur sínar frá Hamborg
yfir Kaupmannahöfn, en það að flytja
þær fyrst með járnbrautum til Liibeck.
Áður hefir verið skrifað um það
hér í blaðinu hver nauðsyn er á þvi
fyrir ísland, að halda uppi góðum
samböndum við Þýzkaland og voru
þá jafnframt tilfærð nokkur dæmi, sem
bera þess Ijósan vott hver ábati það
er fyrir íslenzka verzlun og þá þjóð-
ina í heild sinni, að kaupa hinar út-
lendu vörur, þar sem þær eru fram-
leiddar, í stað þess að kaupa sömu
vörur með milligöngu dansk-íslenzkra
umboðsmanna, eður danskra heildsala.
Það gegnir þvi furðu, að þing það, sem
nú er nýslitið, sknli ekki betur hafa
skilið nauðsynina á bættum samgöng-
um við eitt hið mesta vetzlunarlanc
heimsins (Þýzkaland), en það, að hætta
við hinar nýbyrjuðu Hamborgarferðir
og verzlun landsins þannig rígbundin
í hina aldagömlu einokunarfjötra,
sem þó einmitt var verið að reyna að
eysa, er stofnað var til Hamborgar-
terðanna. Þetta ráðlag ber því miður
>ess ljósan vott hve stjórn og þing,
sem þó árlega er að demba á þjóð-
ina nýjum tollum og sköttum, er
dauðans ósýnt um að koma auga á
nokkuð það, sem gert gæti þjóðina
tærari um að bera aukna skatta og
skyldur. — Ekki þarf þó nema með-
al-búmannsvit til að sjá það, að sá
maður sem t. d. með góðum sam-
göngufærum kaupir nauðsynjar sínar
20—3 o °/0 ódýrari en annar, er betur
lær um að bera auknar álögur en sá,
sem verður að lifa og deyja á gamla
einokunarklafanum.
ísland er látið tapa þús. kr. við að
missa Hamborgarferðirnar, sem þó lík-
ega hefði verið hægt að halda áfram,
fyrir viðlíka árlega upphæð, sem þá,
er aukaþingið varði til hækkunar á
dagpeningum þingmanna. Þess var öll
)örf, ef þingið hefði látið sér hugsast
)að jafnframt, að með auknurn út-
gjöldum er brýn nauðsyn að reyna
að bæta gjaldþol landsmanna, ef ekki
alt á að euda með einu allsherjar
gjaldþroti, sem því miður lítur út fyrir
að muni verða endirinn, ef fjármála-
stefna þings og þjóðar heldur áfram
að keyra þá hættulegu braut, sem
íafin hefir verið.
Komist verzlun og atvinnuvegir
andsins í gott horf, þá er enginn
vafi á því, að þjóðin gæti grætt nokk-
ur hundruð þús. árlega umfram það
sem nú er, borið sæmilega og vitur-
egar fjárkröfur þings og stjórnar og
jar að auki safnað nokkurri arfleifð
til handa næstu kynslóð. Mér finst
)ví að fyrsta boðorð þings og stjórn-
ar ætti að vera það, með öllu móti
að bæta verzlun og atvinnuvegi lands-
ins; væri það, þá mundi naumast
yurfa að óttast, að fyrir gæti komið
önnur eins víxl-spor og það, sem felst
þingsályktuninni, sem sé að fleygja
: rá sér nýuppteknu verzlunarsambandi
við eina af mestu verzlunarborgum
reimsins og taka 1 staðinn samband
við ómerkilegan og afskektan útkjálka-
bæ, sem lítið eður ekkert gang gæti
ílotist af fyrir verzlun íslands. Vænt-
anlega gerir þvi ráðherra vor sitt ýtr-
asta til þess að Hamborgarferðum verði
laldið áfram næsta ár, með líku fyrir-
komulagi og verið hefir og án þess
að flutningsgjöldin verði hærri en verið
hafa með skipum Thorefélagsins.
B. H. Bjarnason.
Kappleikar á íþróttavelli.
10 rasta hlaup.
U. M. F. R. gekst fyrir kapphlaup-
um sunnud. 1. þ. mán. og öðrum
íþróttum suður á leikvangi vorum.
Þetta var lengsta hlaup, sem enn hefir
verið þreytt hér; hófst kl. 3,45 við 5-
rasta steininn inni i Sogum, rétt við
við Elliðaárnar. — Undirbúningurinti
hefir verið töluverður undir þetta hlaup.
Þ. e. a. s. að langt er síðan að það
var auglýst og tíminn hefir verið góð-
ur til undirbúnings, en fáir eru fúsir
til að æfa hlaup, og er stór furða,
því það er ein af hollustu íþróttum,
sem enn kunnum við. En eru íþrótta-
menn að verða latari en þeir hafa
verið? Það væri synd ef svo væri!
íþróttir eru of heilbrigðar fyrir lífið,
og fyrir hvern, sem vill sjálfum sér og
þjóð sinni vel. Það er minkun að
lúra á hæfileikum sínum sem ormur
á gulli — þegar um líkamlegt atgervi
er að tefla; — við höfum alt oflítið
af því í íslenzku blóði.
Að fornu fari var það æðsta hug-
sjón æskumannsins að verða vel að sér
í íþróttum. En hvað gjörum viðnú?
Til þess að fylgjast vel með þenna
dag, hjólaði eg þangað sem hlaupar-
arnir fóru af stað. Þar stóð Magnús
með byssuna og skaut.
Þeir voru 4 — já, einir fjórir
— sem þorðu að leggja út i þetta
langa hlaup, 3 ungir (nál. 15 ára)
drengir, og að eins einn kring um
tvítugt. Það var Guðmundur Jónsson,
smiður í Vöiundi. Hann er einn af
okkar beztu hlaupamönnum og hefir