Ísafold - 25.09.1912, Blaðsíða 3

ISAFOLD
233
IŒ1IE
□l[=]IG
□IE=]|
fíaust- útsalan
t)já flma Eiríkssyni
tjeldur enn áfram!

3IC=jlí
t Lúðrafélag Heykjavíkur. %
Jtlutavelfa
félagsins verður haldin næstkomandi laugardag 28. og sunnudag 29. þ. mán.
Iðnaðarmannahúsinu. Þeir bæjarbúar, sem unna félaginu framtiðar og fram-
:’ara eru vinsamlegast beðnir að styrkja hlutaveltuna með gjöfum og návist
sinni. Gjafir eru sóttar ef þær eru tilkyntar í síma nr. 168 (Breiðablik).
Minnist skemtistundanna sem félagið veitir yður.
Nýtt landbúnaðarfélag
í Danmörku.
Danir hafa nýlega stofnað nýtt land-
búnaðarfélag, er nefnist Dunsk Land.
Vilja stofnendurnið fá 30,000 félaga.
Arstillag félagsmanna á að vera 6 kr.
Árstekjur félagsins eiga þá að verða
180,000 kr. og má mikið gera árlega
fyrir svo mikið fé.
Danskur stórkaupmaður Dethlev
Jurgensen var frumkvöðull þessa fé-
lagsskapar. Hann hafði veitt því
eftirtekt að frá því 1890 hafði gripa-
fóður, olíukökur og annað skepnu-
fóður hækkað í verði um 75°/0. Smá-
lestin r.f þessu fóðri, sem kostaði 73
kr., kostar nú 145 kr. Þrátt fyrir
þetta hefir smjörið ekki hækkað í
verði. Danir flytja inn gripafóður
árlega fyrir 60 miljónir kr. og af
þessum og fleiri likum ályktaði hann,
að Danir töpuðu á smjörgerðinni, eða
þá græddu miklu minna á henni en
áður.
Hann leit svo á að landbúnaður
Dana væri í hættu staddur og ritaði
um þetta bækling, þrunginn af áhuga.
Landbúnaðarblöðin andmæltu honum
fastlega og landbúnaðarráðunautunum
þótti þessi kaupmaður gerast furðu
djarfur, að fara að rökræða það, sem
þeir einir hefðu vit á.
Jilrgensen lét þetta þó ekki á sig
fá, en flutti um þetta fyrirlestra fyrir
bændunum og þeim þótti hann hafa
nokkuð til síns máls.
En þegar nákvæmar átti að kryfja
málið til mergjar, komust allir að
þeirri niðurstöðu, að ómögulegt væri
að segja af eða á um það, af því
undirstöðuna vantaði. Danskir bænd-
ur halda ekki búreikninga og án þeirra
er ekki hægt að segja á hverju bænd-
urnir hafa hagnað og á hverju þeir
óhagnast. Fyrirhafnarlítið var að vita
hve mikið fé þeir gáfu út fyrir útlent
gripafóður. En hvað kostaði þá hey*
ið, sem þeir gáfu kúnum ? Það vissu
þeir ekki og það vissi enginn, jafn-
vel ekki hvort það mundi fremur
kosta bændurna 2 aura pundið eða
5V2 eyri.
Félagið hefir ákveðið að byrja á
því, að kenna bændunum að halda
reikninga yfir landbúnað sinn. í því
skyni er verið að semja leiðarvísi og
skýrsluform. Jafnframt á að heita
bændunum verðlaunum, 2000 kr.,
1000 kr. og 500 kr., fyrir bezt samda
reikninga.
Úr þessum skýrslum er svo vísinda-
mönnum ætlað að vinna, reikna út
hvað hver tegund landbúnaðarafurð-
anna hafi kostað bóndann og þá jafn-
framt hver hagnaðurinn hafi verið,
hver tegund landbúnaðarins borgi sig
bezt og hver gróði verði á landbún-
aðinum í heild sinni.
Félagsmenn eiga að fá sérstakt
tímarit ókeypis. Einn aðalstarfsmanna
félagsins er Oppermann, prófessor við
landbúnaðarháskóla Dana.
En hvernig borgar hann sig, íslenzki
landbúnaðurinn ? Er ekki kominn
tími til að leita að svörum við þeirri
spurningu?
Björgunarbát
er verið að reyna að koma upp handa
höfuðstaðnum með samskotum þessa
dagn, er þeir gangast fyrir sýrimanna-
skólastjórinn, landlæknir, sem vakti
máls á nauðsyn slíks áhalds fyrir missiri,
2 bankastjórar (B. S. og S. B.) og
3 borgarar aðrir, með þessum formála.
Hér var fyrir 6 árum byrjað á sam-
skotum til að eignast björgunarbát
handa höfuðstaðnum, eftir voðaslys,
er þá varð, er 20 manns drukknuðu
í einu á Viðeyjarsundi.
Nú þótt slík stórslys séu fátíð hér
á höfninni eða nærri henni, saman-
borið við land alt með þess nær 70
druknunum á ári að meðaltali um
nær 30 ár hin síðustu, og sum árin
(3) um og yfir 120, og þó að miklu
meiri mannhætta sé hér í útverum
og við eyðisanda, þá eru samt mikil
brögð að sjóslysum hér í nágrenninu,
með því að hér er svo margt um
manninn, enda lítt bærilegur vansi að
gejast upp á miðri leið og ekki það,
úr því byrjað var á þessu.
Og höfum vér nú gengið í nefnd,
til að reyna að hafa saman það sem
á vantar, um eða yfir 3000 kr., sem
á ekki að vera höfuðstaðnum ofvaxið.
Að því búnu verður leitað fyrir sér
með smíði eða útvegun á bátnum,
gerðar ráðstafanir til öruggs viðhalds
á honum með góðri umsjón m. m.
----------------
Pistlar úr sveit.
Vestur-ísafjarðarsýsla.
Súgandafirði 29i ág. 1912.
Sjávarútvegur. Aflabrögð yfirleitt
slæm á vorvertíöinni hór sem anuars-
staðar á Vesturlandi. Kent um beitu-
leysi. Sjaldan þessu vant lót síldin
standa á sór. Þegar þetta er ritað er
útlit betra til sjávarins. Reknetasíld
veiðist vel, íshús fylt af henni til seinna
brúks.
Tíðarfar. Tíðin befir verið óvenju
góð í vor og það sem af er sumrinu,
en snjóasamt með köflum; 2. f. m.
snjóaði ofan í miðjar fjallablfðar og 5.
s. m. var frostnótt, enda sást til ferða
hafíssins, þótt hann hyrfi fljótt aftur.
Slysfárir. Um það leyti mun »Síld-
in«, fiskiskip Á. Ásgeirssonar á ísafirði,
hafa farist með átta manns innanborðs.
Hóðan úr firði var einn á því skipi,
Jón Friðriksson, ógiftur maður, bróðir
Þorbjargar Friðriksdóttur kenslukonu í
Reykjavík. Hann var góður drengur
og reglusamur. Hinir sjö á skipinu
voru allir úr D/rafirði.
Þetta mun í fyrsta sinn að maður
hefir farist af sjó-slysförum á skipastól
Ásgeirssonar verzlunar, sem mikla sjávar-
útgerð hefir haft um langt tímabil.
Og 16. s. m. (júlí) átti hitt sjóhörm-
unga-slysið sór 'stað á Vesturlandi, að
þrír fórust á bát frá prestsheimilinu
Stað í Aðalvík. Engin furða þó mörg-
um só kalt innan rifja til sjávarins á
þessu sjáofsaári-
Ileyskapur. Heyskapar árgæzku tíð
á Vesturlandi, svo menn. þótt komnir
sóu hátt til aldurs, muna ekki betri,
því saman fer mikil hey og góð hirðing.
Kolanáma enn. Þrír útlendingar
(sinn úr hveari álfu, Ástralíu, Ameríku
og Norðálfu) voru á ferð á þessu sumri
að skoða kolategundina í Botni hór í firði
(Súgandafirði). Fengu þeir leyfi hjá
jarðeigendunum að gera þar meiri rann-
sókn síðar, því tilraunaverðan álitu þeir
staðinn, svo vel leyst þeím þar á, hvað
sem svo úr þeirri ráðagerð verður.
Sólbakki endurreistnr. Mikið er
gert af nývirkinu, verksmiðjunni á Sól-
bakka í Önundarfirði, sem u/komin er
á laggirnar og þegar er farin að starfa
á stöðvum hvslveiðarinnar norsku.
Svo þurftarfrek er hún að starfsefni, að
sagt er að hún geti unnið úr 50 smál.
á sólarhring. Hún kaupir af sjómönn-
um hausarusl og annan einkisnytan
fiskiafgang, sem þeim verða nú pening-
ar úr. Fái þessi verksmiðja staðist og
þrífist hún til lengdar, verður hún mörg-
um til gagns og góða og líklega mun-
ar landssjóðspyngjuna um útflutnings-
gjaldið af afurðum þeim, sem hún vinn-
ur.
Hvatamaður þessa tröllvirkis, Kristján
borgari Torfason, á sannarlega lof skilið
fyrir að það komst i framkvæmd,
Þingmannssetan. Matthías Ólafsson
átti fleirbrotnu seðluuum það að þakka
að hann sat á þingi í sumar, er hann
sem yfirkjörstjórnarmaður dæmdi ómerka
með atkvæði sínu og alþingi svo síðan
fanst ástæða til að fallast á, en við
meðferð málsins á þinginu hefir sú seðla-
tala úr Suðureyrarhrepp verið ýkt, hefir
alls ekki farið fram úr 8. — Bráðum
kemur í ljós hvort þingmaðurinn hefir
beitt sór svo öfluglega fyrir áhugamál-
um kjördæmisins, að hann öðlist traust
þess.
Hafnarmæling. Þorvaldur Krabbe
verkfræðingur kom 24. þ. m. að Suður-
eyri til þesB að rannsaka höfnina þar.
Fróðlegt að vita að hvaða niðurstöðu
hann kemst.
Þ
Eftirmæli.
Merkisbóndinn Sæmnndur hreppstjóri
J ó n s s o n andaðist á heimili sinu Borgar-
felli i Skaftártungu, i júnimánuði 1912, átt-
ræður að aldri.
Sæmundur sál. var fæddur á Búlandi 24.
janúar 1832. Hann var sonur merkisbóndans
Jóns Björnssonar sáttasemjara á Búlandi.
Sæmundur sál. ólst upp hjá föður sinum
þangað til hann kvæntist fyrri konu sinni,
Vigdisi Pálsdóttur frá Húnkkubökkum á
Síðu, 23. októher 1857, og reisti um það
leyti bú á Ljótarstöðum. Samfarir Sæ-
mundar og Vigdisar urðu ekki langar, þvi
hann misti hana 1865, og hjó Sæmundur
þá nokkur ár ókvæntur, þar til 1870 að
hann gekk að eiga ekkjuna Kristínu Vig-
fúsdóttur bónda Bótólfssonar frá Flögu, er
var ágætismaður í mörgu 0g skynsamur
vel. Kristin iifir nú mann sinn, skynsöm
og góð kona. Þeim hjónum varð als niu
barna auðið, þar af eru sex á lifi. Eitt
þeirra er Vigdís kona Björns óðalsbónda
Eirikssonar á Svínadal, en hin fimm, þrir
synir og tvær dætur, búa með móður sinni
á Borgarfelli; þau eru: Jón, Vigfús, Gunn-
ar, Sigriður og Sigurbjörg, öll uppkomin,
efnileg og vel látin, þrjú dóu ung.
Með fyrri konu sinni varð Sæmundi sál.
fimm barna auðið, og eru tvö af þeim á
lífi; Oddný kona Sigurðar Jónssonar bónda
á Búlandi, og Sigríður kona Eiríks bónda
Runólfssonar á Berghyl í Árnessýslu. Eitt
af þeim var ágætismaðurinn Sumarliði, er
finttist til Vesturheims, giftist þar og er
dáinn fyrir nokkrum árum; tvó dóu ung.
Nokkru áður en Sæmundur sál. kvæntist
slðari konu sinni, Kristinu, fluttist hann að
Borgarfelli, og bjó þar ætíð siðan sómabúi.
Sæmundur sál. var búhöidur hinn be.zti,
reglusamur,þrifnaðarmaðuri allri umgengni,
stiltur og háttprúður, og höfðinglegur i
framgöngu, valirlkunnur sæmdarmaður.
Hreppstjóri Skaptártungnmanna var hann
milli 30 og 40 ár, og var mjög vel látinn
i þeirri stöðu, sem öðru, af sveitungum
sinum. Hann var gætinn i öllu og vand-
vírknr sem bezt má vera, forsjáll og göfug-
lyndur.
Sæmundnr hreppstjóri dó heiðraður og
virtur af öllum, er hann þektu, og mun
minning hans lengi i heiðri höfð meðal
Skaftártungumanna, og annara er honum
kyntust.
J. E.
----------
Sjátfsmorð
Jloqi t)erst)öfðingja.
í næstsíðasta blaði var simfregn um
hið einkennilega sjálfsmorð Nogi hers-
höfðingja hins japanska og konu hans.
Nánari atvik að því eru þessi:
Þ. 14. sept. var gerð útför Japans-
keisara. Nogi hershöfðingi var við
greftrunarathöfnina heima í höllinni,
en hélt þá heim til sín og kona hans
með honum.
Þau hjuggu sig því næst gömlum
þjóðbúningi japönskum, drukku te úr
bollum, sem voru gjöf frá Mutsu-
hito og biðu nú þess, að fallbyssu-
skotin tilkyntu, að lik keisarans væri
lagt í jörð:
Þegar skotin riðu gerði Nogi ristu
á barka sér, en kona hans risti á kvið-
inn — og varð það beggja bani.
Um þetta »afrek» Nogi verður heimi
öllurn afartíðrætt.
í Japan hefir sjálfsmorðið vakið
óhemju eftirtekt og aðdáun allrar
þjóðarinnar. Þykir það vottur um
framúrskarandi konunghollustu og
föðurlandsást.
Mun nánara af því sagt i næsta
blaði.
-----4.------
Bækur
W 1 a d i m i r Korolenko:
Blindi tónsnillingurinn.
Þýtt af Guðm. Guðmunds-
syni oand. phil. Útgefandi:
G. Jóhannesson. Prent
smiðja Odds Björnssonar.
Akureyri 1912.
Höfundur bókar þessarar, Korolenko,
er rússneskur í föðurætt, en pólskur að
móðurkyni. þegar á unga aldri tók
hann allmikinn þátt í stjórnmálum, en
Rússastjórn var eigi meira um það gef-
ið en svo, að húu gerði hann útlægan
til Siberíu um nokkurra ára skeið.
Um dvöl síua þar og kynni ritaði
hann síðar ýmislegt, þar á meðal S ö g-
ur frá Sfberíu.
Korolenko er talinn í fremri röð rúss-
neskra skálda, segir skemtilega og fjör-
lega frá, þykir vera djúpvitur og göf-
ugmenskan og trúin á sigur hins góða
1 framþróun mannkynsins skín hvervetna
úr ritum hans. —
»Blindi tónsnillingurinn« er talinn
ein af beztu sögum Korolenkos; skal
hór eigi farið út í efni bókarinnar, það
verður hverjum einum kunnast af að
lesa bana sjálfa, og ættu sem flestir að
gera það. Þýðing Guðmundar er yfir-
leitt góð, sumstaðar ágæt, og eru þó
ýmsir kaflar vandþýddir svo að í lagi
só. Prentvillur fáar og eugar meinleg-
ar og allur frágangur bókarinnar í bezta
lagi.
Höfn f ágúst 1912.
B. Ö.
Wilh. Hauff: Æfin-
týri. Alexander Jóhannes-
son þýddi. Akureyri 1912
(Kostnaðarm. G. Jóhannes-
son.)
W. Hauff var aðeins 25 ára, er hann
lózt (árið 1827); hafði hann þá getið
sór ódauðlegan orðstír fyrir skáldskap
sinn; einkum þykja æfintýri hans hug
næm mjög og þykja sð ýmsu leyti taka
fram »þúsund og einni nótt«, sem þau
líkjast f mörgu. Hafa æfintýri Hauffs
verið þýdd á flest Evrópu-mál og hvar-
vetna þótt mikið til þeirra koma. Á
íslenzku birtist fyrir 3 árum síðan
»Kalda hjartað«; annars mun Iftið ann-
að hafa verið þýtt eftir Hauff á íslenzku
þar til nú, að æfiutýri þessi birtast.
Er margvísleg lífsspeki fólgin í þeim og
er bæði gagn og gaman að lesa þau.
Þýðingin er lótt og lipur og virðist hafa
hepnast vel.
X
-----.f-----
Reykjavikur-annáll.
Bæjarverkfræðingurinn hefir nýlega sent
bæjarstjórn erindi nm að fá aðstoð við störf
sin, með þvi að þau sé orðin einum manni
mikils til ofvaxin.
Brunabótavirðingar samþ. á siðasta fnndi
bæjarstjórnar:
Hús Guðm. Egibsonar Laugav. 42 kr. 101064
Vélaskúr Th. Thorsteinsson
Kirkjusandi .................— 2930
Viðbygging við húsið nr. 3
á Baldursgötu. . . . *. . — 3510
Hús nr. 10 B við Vesturgötu . — 12472
Hús nr. 14 við Tjarnargötu . — 16186
Fisksalan til Englands: Baldur hefir
nýverið selt afla sinn fyrir 504 pd. st.
Marz fyrir 630 pd. st. SIcúli fógeti fyrir
770 pd. st.
íþróttafélag Reykjavíkur gerir sér mikið
far um að vinna að viðgangi leikfimi í
höfuðstaðnum. Nýlega hefir félagið stofn-
að tii leikfimiskenslu fyrir unglinga frá
fermingaraldri til 18 ára aldurs. Gjaldið
er að eins 50 aurar á mánuði, sbr. augl.
hér i bl. — Þá eru æskumenn þessa bæjar
heillum horfnir, ef þeir rífast ekki um að
komast að.
Strætagerð. Austurstrætisviðgerðin er
nú langt komin, vantar að eins nokkura
sólskinsdaga til þess að ljúka við maca-
demiseringuna. Sú viðgerð talin muni eigi
fara fram úr 10000 kr.
Lækjarholræsið er nú fullgert alla leið
suður að Tjörn, og var Tjörnin tæmd í gær
að svo miklu leyti, sem unt er. Síðan til-
ætlunin að hleypa í hana sjó.
Lækjargatan verður breikkuð að miklum
mun — upp á blettina austanmegin lækjar
og verður strætið 20 álna breitt, þegar
breytingin er komin i kring.
Skipafregn. Austri kom úr strandferð á
sunnudag með eitthvað 4—500 farþega.
Hingað til bæjarins komu m. a. Hermaun
Þorsteinsson kaupm. frá Seyðisfirði, Ingi-
björg Brands leikfimiskennari. Austri fór
aftur austur og norður í fyrrakvöld.
Manna- Hestakynbætur, fjárkyn-
kynbætur. bætur, kúakýnbætur og
aðrar dýrakynbætur eru
almennar orðnar í heiminum.
En að bæta kyn fyrstu skepnu sköp-
unarverksins: mannsins — það hefir eng-
inn látið sór detta í hug að framkvæma
fyr en á nýjungaöld þeirri er nú lifum
vór — 20. öldinni.
Nú er að myndast sórstök vísinda-
grein um þessi efni.
E v g e n i c heita hin uýju vísindi og
er nafnið myndað úr grísku orðunum
ev sem þýðir vel og genos sem þýðir
kyn.
Þessi hin nýju vísindi eru bygð á
Darwínskenningunni, enda sonur Dar-
wfns, majór í brezka hernum, sem er
einn af aðalmönnunum.
Evgenistarnir hóldu nýlega þing með
sór í Lundúnum og hafði Darwín majór
þar forsæti. Einn Dani sótti þingið,
Sören Hansen lögregluiæknir.
Heldur eru menn tortrygnir á þessi
nýju vísindi — telja eina ráðið til að
bæta kynið að fara að á Spartverja vísu:
að einangra öll veikluð börn, skjóta tær-
ingarsjúklinga, glæpamenn, geðveika
menn o. s. frv. — og að hafa hið skarp-
asta eftirlit meö öllum giftingum.
Heldur ólfklegt að mikið verði um
framkvæmdir í þessum efnum.
Bær sem gott Suður í Bæheimi er
er að búa í. bærinn Klingenberg
— samnefndur norska
konsúlnum hjá okkar —. Sá bær er
svo ríkur sjálfur, að borgararnir sleppa
eigi einungis við að borga einn eyri í
skatt — heldur þurfa þeir ekki að gera
nokkurn skapaðan hlut til þess að hafa
í sig og á, því að bæjarsjóður greiðir
hverjum borgara árlega fjárhæð, sem
hann getur lifað af!
Svo stendur á auðæfum bæjarins, að
árið 1693 brendu Ftakkar bæinn, höll-
ina og hús öll — og drukku alt vínið
— hið nafnkunna Klingenbergvín, úr
kjöllurunum, en bæjarbúar ýmist flýðu
eða voru drepnir.
Þetta áfall bæjarins hefir orðið orsök
auðæfanna, því að bæjarfólagið eignaðist
fyrir bragðíð landeign afarmikla, skóga
og vínekrur.
Af þessum hlunnindum hefir bærinn
svo miklar tekjur, að þegar húið er að
greiða öll gjöld til skóla, sjúkrahúsa,
lýsingar, skolpræsa, vegagerða o. s. frv.
— verða eftir á ári hverju 5 0 0,000
m ö r k.
Þessarri fjárhæð er skift miili fjölskylda
bæjarins. íbúar bæjarins eru 1500 alls,
en fullorðuir karlmenn nál. 400. Fá
þeir því rúm 1200 mörk árlega.
Geta má nærri hvort fólkið er að slíta
sór út við vinnu, þegar það hefir sín 100
mörk á mánuði án þess! Það er meira
fó en margur góður drengur vinnur sér
inn með því að erfiða frá morgni til
kvölds.
Auðvitað laugar hvern mann, sem heyr-
ir af Klingenberg, þessum dásamlega bæ
sagt, þangað að fara, en tii þess að skjóta
loku fyrir of öran innflutuing hefir bæjar-
stjórnin í Klingenberg ákveðið, að hlut-
deild í tekjuafgang bæjarins fá þeir einir
er dvalist hafa í bænum full 9 ár!
Þetta ákvæði hefir haldið innflytjenda-
straumnum allvel í skefjum, því að flest-
um mönnum óar við að eiga að púla 9
ár á stað, þar sem menn annars gera
ekki neitt!
Firðtal Kona ein uppi í sveit heyrði
fyrsta sinni gramofón, heyrði
meira að segja íslending syngja upp-
áhaldssöngva sína.
Hún sagði fortakslaust, að hór væru
g a 1 d r a r á ferðinni.
Hvað mundi gamla konan hafa sagt,
ef hún hefði átt kost á því að tala við
vinkonu sína í margra mílna fjarlægð
án þess að hafa svo mikið sem s í m a
milli þeirra?
Ætli henni hefði eigi þótt það galdra-
kent.
En sá galdur er nú eigi að síður al-
mennur.
Það eru aðallega 2 hugvitsmenn, sem
feður mega heita f i r ð t a 1 s i n s. Það
eru Daninn Yaldemar Poulsen
og Bretinn Matthews.
Matthews hefir talað úr bifreiðum og
flugvólum á ferð með áhöldum sínum,
eins og að drekka.
Verði skriðið á umbótum loftskeyta-
og firðtals-áhaldanna hið sama og verið
hefir undanfarið mun eigi á löngu líða,
að vasafirðtalsáhöld verði al-
menn.
Þá getum vér íslendingar t. d. riðið
hvert á land sem vór viljum, upp í öræfi
og auðnir — og þegar við áum — tökum
við firðtalsáhaldið upp úr vasa okkar
og röbbum við heimili okkar og góð-
kunningja — hvar sem er á landinu.
Þá verður gaman að lifa! Yfirleitt
er uppgötvun þráðlausa sam-
bandíins einhver dásamlegasta upp-
götvun nútímans.
Með fulltingi hennar á að vera hægt
að firrast margan sjávarháskann, járn-
brautarslys og þess konar, og að hinu
leytinu getur þessi uppgötvun haft þa«.
úrslitahrif á hernað allan, að ómetanlegt
er. Með þráðlausum áhöldum á t. d. að
vera nægt að skjóta torpedóbátum til
eyðiugar heilum flotum, án þess nokkur
maður só nálægur, er þurfi að missa lífið.
■ . .................... ' - ==
FÆÐI, kaffi og húsnæði
selur LiJJa Ólafsdóttir,
Laugaveg 23.
Peningabudcla tapabist milli
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar. Skilist
gegn fundarlaunum Þorsteini Jónssyni
á pósthúsinu.