Ísafold - 28.09.1912, Blaðsíða 1

Kemu út tvisvar l vibtt. Vort> árg. (80
arkir minat) 4 kr. erlendis B kx, ot)a l*/«
dollar; borgÍ3t fyrir mi&joa júli (erlendi*
f}rrir f'rara).
DnpsOen (akrifleg') bnudin vib Aramrtt, er
ÓElld nema komm sé tU útgsfanda fytir
1. okt. og aaapandi ttknidlaac vib blabib
AfKr«ib«la: Aaatnratmti 8.
XXXIX.
árg.
Reykjavík 28. sept. 1912.
65. tölublað
Hvetmask óítnn
verður seííur þriðjudaginn t. okfóber kí. Í2 d þádegi.
tngibjörg Tf. Bjarnason.
H var fyrir 6 árum byrjað á samskotum til að eignast björgunar-
bát handa höfuðstaðnum, eftir voðaslys, sem þá varð, er 20 manns druknuðu
J
í einu á Viðeyjarsundi.
Nú þótt slík stórslys séu fátíð hér á höfninni eða nærri henni, saman-
borið við land alt með þess nær 70 druknunum á ári að meðaltali um nær
30 ár hin siðustu, og sum árin (3) um og yfir 120, og þó að miklu meiri
mannhætta sé hér í útverum og við eyðisanda, þá eru samt mikil brögð að
sjóslysum hér í nágrenninu, með þvi að hér er svo margt um manninn, enda
lítt bærilegur vansi að gefast upp á miðri leið og ekki það, úr þvi byrjað
var á þessu.
Og höfum vér nú gengið í nefnd, til að reyna að hafa saman það sem
á vantar, um eða yfir 3000 kr., sem á ekki að vera höfuðstaðnum ofvaxið.
Að þvi búnu verður leitað fyrir sér um smíði eða útvegun á bátnum,
gerðar ráðstafanir til öruggs viðhalds á honum með góðri umsjón m. m.
Og er þetta samskotaáskorun.
Reykjavík 24. sept. 1912.
Pdll Halldórsson Björn Sigurðsson
stýrimannaskólastjóri bankastjóri
Jormaður. skriýari.
Asgeir Sigurðsson
kaupmaður.
Hannes Hafliðason Sighv. Bjarnason
skipstjóri. bankastjóri.
Arni Jóhannsson
bankaritari
ýékirðir.
Guðmundur Björnsson
landlæknir.
I. O. O. F. 938309
KB 13. 9. 9. 28. 9. G
Alþýðufól.bókasaín Pósthússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlœkning ókeypis í Lækjarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—o.
Bæ.jarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5-7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str.llA fid.2—S
íslandsbanki opinn 10—2 */a og 5Va—7.
K.F.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd,—10 sbd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* síðdegis.
Landakotskirkja. öubsþj- 9 og 8 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 10 */a—12 og 4—5
LancUbankinn H-21/*, 6^/8-6^/a. Bankastj. vih 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—3
Landsbúnaöarfólagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhiröir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka daga,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opiö í1/*—2x/a á sunnudögum
Samábyrgö Islands 10—12 og 4—6.
Stjórnarráössbrifstofurnar opnar 10—4 daglega
Talsimi Reykjavikur (Pósth. 8) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilsstaftahæliö. Heimsöknartimi 12—1.
Þjóðmenjasafnih opið á hverjum degi 12—2.
Hvort vér megum semja.
/«§ró//j~skrifaranum virðist nærri því
ótrúlega sýnt um það, um þessar
mundir, að fara með vitleysur. Venju-
lega er honum svo létt um það að
búa þær til sjálfur, að hann þarf ekki
að leita til annara um þær. En sjái
hann reglulega pólitiska stórvitleysu
hjá öðrum, þá neitar hann sér þó ekki
heldur um það, að taka hana til fósturs.
Þá hossar hann henni á handleggn-
um og gerir gælur við hana, eins og
kona, sem hefir tekið sér fósturbarn.
Hann segir frá því sjálfur, Ingólfs-
skrifarinn, að hann hafi nýlega fundið
í einhverri aðsendri ^Austra-grein setn-
ingu, sem glætt hefir hjá honurn þessa
móðuriegu tilfinningu, og strax fer
hann að hampa henni og gera við
hana fleðulæti frammi fyrir þjóðinni.
Þessi setning, slitin út úr sambandi
við aðrar setningar í Austra-greininni,
er í augum Ingólfs-skrifarans eins og
gott barn, innan um marga óþekka
krakka, því greinin segir hann sé
lofgerðarbull um innlimunarviðleitnina,
og þykir honum sennilegt, að hún sé
rituð af (dönskum) hundi.
Setningin, sem Ingólfs-skrifarinn
hefir svo miklar mætur á, er á þessa
leið:
»Eigi er pví að neita, að samningar
við Dani um rétt vorn og sjálýstæði eru
í eðli sínu ranglátir og hljóta að satra
pjóðernistilfinningn og pjóðernismetnað
hvers góðs Islendings«.
Þótt Ingólfs-skrifarinn haldi, að í
þessari grein felist einhver háleit speki,
þá er óhætt að segja, að hún er í
meira lagi varhugaverð.
Væri þetta skoðun íslenzku þjóðar-
innar, þá væri það afturfarar og hnign-
unar merki. Þá værum vér að verða
kærulausari um þjóðarrétt vorn, en
vér höfum verið um 100 ár undan-
farið, þá værum vér að verða heimsk-
ari en vér höfum verið í heila öld.
Sú var tíðin, að íslendingum kom
ekki til hugar að semja við Dani um
réttindi sin. Það kom ekki til neinna
mála f þeirra augum. Helztu og ment-
uðustu íslendingarnir litu þá á Dan-
mörku ekki að eins sem annað föður-
land sitt, heldur sem hún væri sjálft
föðurlandið. Að dependera af ýöður-
landinu í öllum greinum var hæsti
metnaður þeirra. Af þeim ástæðum
gat þeim með engu móti til hugar
komið að fara að semja um sjálfstæði
landsins.
En síðan þjóðernistilfinning íslend-
inga vaknaði, hafa þeir einlægt verið
að semja um sjálfstæði landsins. Kröf-
urnar hafa verið breytilegar, alls ekki
ætíð þær sömu, sumpart af stjórnar-
farslegum ástæðum, en sumpart af
því, að þjóðin hefir verið á mismun-
andi þroskastigum, þenna langa samn-
ingatima. En samt hefir hún ávalt
verið að semja, semja við Dani um
rétt sinn og sjálfstæði. Það hefir
verið þjóðernismetnaður íslendinga,
að komast að æ betri og betri samn-
ingum. Hvað annað átti þjóðin líka
að gera ? Hvað annað gat nún gert ?
Með valdi gat hún ekki tekið þann
rétt, sem hún vildi öðlast. Annað-
hvort var að uppgefast, haga sér eins
og íslendingar gerðu fyrir heilli öld,
eða þá að hafa þol og þrek til þess
að smáfæra sig upp á skaftið, til þess
að semja, vera óaflátanlega að semja.
Allir, sem vilja öðlast einhvern rétt,
eðá telja til einhvers réttar, sem þeir
vilja ekki eða geta ekki tekið með
valdi, verða að semja. Það er lög-
mál alls lífsins, allra viðskifta ein-
staklinganna og þjóðanna. Jafnvel
stórveldin láta sér ekki lægingu þykja
að því, að vera að semja, bæði hvort
við annað og við smærri þjóðir. Það
virðist ekki særa lifandi vitund þjóð-
ernistilfinningu þeirra, að leita sér betri
kosta en þau eiga við að búa.
En Ingólfs-skrifarinn flytur þjóðinni
þann boðskap, að eina ráðið til þess
að ná rétti sinum og sjálfstæði, sé að
semja ekki neitt. Renna menn grun
í sinnuleysið og dáðleysið, sem af
því leiddi að farið væri eftir þessari
kenningu ?
Ef þetta er hið nýja fagnaðarerindi,
sem ungir skilnaðarmenn hafa að flytja
þjóðinni, þá eru þeir víst ennþá of
ungir í anda til þess að gefa sig við
stjórnmál-um.
Þeir eru víst einkennilegustu skiln-
aðarmennirnir, sem verið hafa á þess-
ari jörð, vitandi ekkert annað ráð til
þess að skilja, en að sitja með hend-
urnar í vösunum og taka í nefið þess
í milli.
Og ekki eru þessar nýmóðins kenn-
ingar skilnaðarpostulanna í samræmi
við kenningar og stjórnmálaathafnir
þeirra manna, er áður hafa við stjórn-
mál fengist í þessu landi, og allra sizt
í samræmi við kenningar landvarnar-
mannanna, þær er þeir héldu fram til
skamms tíma. Því fer svo fjarri, að
samningar við Dani hafi sært þjóð-
ernistilfinningu þeirra og þjóðernis-
metnað, að þeir voru fyrir fáum ár-
um, þegar síðustu samningarnir hófust
við Dani, allra manna óðfúsastir til
þess að semja.
Þá viidu mikilsmetnir og mikils-
megandi stjórnmálamenn úr flokki
andstæðinga þeirrar stjórnar, er þá
var, binda þátttöku stjórnarandstæð-
inga í samningunum því skilyrði, að
nýjar kosningar færu fram, svo betur
væri sýnt um hugi þjóðarinnar í sam-
bandsmálinu og vissa væri fyrir, að
meirihluti þeirra manna, er áttu að
fjalla um málið við Dani, væru ekki
þar fulltrúar minnihlutans i landinu.
Lítill vafi er á, að ef stjórnarand-
stæðingar, þeir er þá voru, hefðu
haldið allir saman um þetta, þá hefðu
þeir haft sitt mál fram, eða samning-
arnir hefðu þá farist fyrir að því sinni.
Dönum hefði ekki komið til hugar
að líta við því að semja við nokkurn
hluta þjóðarinnar — ef til vill minni
hluta hennar — um málið.
En þótt mikið virtist mæla með
því, að þjóðinni hefði verið veittur
kostar til þess að íhuga málið við
nýjar kosningar, áður en samningarnir
hófust, og þótt þá hefði ef til vill
tekist betur til um samningana af vorri
hálfu, þá voru það landvarnar-skiln-
aðarmennirnir hér í Reykjavik, sem
ónýttu þessa kröfu stjórnarandstæð-
inga þá, með því að skerast úr leik
við félaga sína. Þá særði það ekki
þjóðernistilfinningu þeirra að semja,
þá særði það ekki einu sinni þjóðar-
metnað þeirra, að þeir menn semdu
fyrir þá, er þeir töldu sjálfir fulltrua
minnihlutans í landinu.
Svona er hún, samkvœmnin þessara
manna, sem nú gala hæst í landinu
eggn allri samningaviðleitni, sem lát-
laust eru að svívirða þá menn, er
reynt hafa að glæða með þjóðinni
þrek og vilja til þess að uppgefast
ekki, til þess að skipa sér þéttara
saman og leita nýrra samningskosta.
Gegn viðleitni þessara manna berjast
skilnaðarpostularnir með stöðulögun-
um, er þeir telja uppfyllingu á flest-
um kröfum þjóðarinnar. Með það
frelsisskjal upp á vasann og hendurnar
í vösunum ætlar Ingólfs-skrifarinn og
aðrar þær stjórnmálaverur, er honum
fylgja, að segja skilið við Dani.
Samkvæmnin og ráðsnildin eru
hvort öðru samboðin.
Afrek
Vilhjálms Stefánssonar.
Nýr þjóðflokkur fundinn.
Landi vor, Vestur-íslendingurinn
Vilhjálmur Steýánsson, er nýlega kom-
inn úr 4 ára leiðangri, lengst norðan
úr Ameríku, frá íshafsströndum. Fyrir
leiðangri þessum var með honum
brezkur maður, dr. ^Anderson frá
Harwardháskóla og voru þeir gerðir
út af félagi einu í New-York: The
^American Society ýor Natural History.
Hið merkasta, er gerst hefir í för-
inni er, að Vilhjálmur hefir fundið
Vilhjálmur Stefánsson.
nýjan Lskimóapjóðflokk, sem hann telur
vera aý norskum kynstoýni.
Þessi nýfundni Eskimóaþjóðflokkur
býr við Coronationflóann, og lifir á
selaveiðum á vetrum, en hreindýra-
veiðum á sumrin.
Vilhjálmur segir, að margir þessara
Eskimóa séu ljóshærðir og bláeygir
en mongólskur svipur enginn, haus-
kúpulagið ekki heldur mongólskt.
Getur hann þess til, að Eskimóar
þessir sé komnir af norskum land-
námsmönnum, er ætluðu sér að setjast
að á Grænlandi skömmu eftir að það
fanst, en komust eigi þangað, heldur
lentu á Nýfundnalandi. Þar reistu
þessir norsku landnámsmenn kirkjpr
og klaustur. Má enn sjá merki þeirra.
Eftir Svartadauða er haldið, að norsku
landnámsmennirnir hafi fluzt út á
eyju eina, þar sem fyrir voru Eski-
móar og runnið saman við þá.
Tvö þúsund manns gizkar Vil-
hjálmur á, að þjóðflokkur þessi nemi.
í máli þeirra þóttist hann verða var við
einstaka norsk orð og styrkir það
vitaskuld tilgátur hans um upprunann.
Leiðangur Vilhjálms hefir vakið
alheimsathygli og gert nafn þessa landa
vors kunnugt um víða veröld.
Um Dcsjiirmýrarprestaka 11
sækir kandídat Vigfús Ingvar Sig-
urðsson, og aðrir ekki.
Frá furðuströndum.
1.
Frakknesku vögguljóðin.
Lesendur ísafoldar hafa ekki gengið
þess duldir, að út um heiminn er fjöldi
manna sannfærður um, að hægt só að
ná sambandi við annan heim. En hitt
grunar víst fæsta, að margir menn í
öllum löndum, b.alda því fram og þykj-
ast geta fært sterkar líkur til þess, að
sumir fæðist oftar en einu sinni, jafn-
vel margoft, til þessa jarðneska lífs.
Aðallega eru það samt suðrænar þjóðir,
svo sem Frakkar og ítalir, sem halda
þessari skoðun fram og ýmsar Austur-
landaþjóðir sömuleiðis. Margir eru þó
harla vantrúaðir á þessa kenningu, sem
líka er von, en ekki er því að neita, að
mörgu skrítuu hafa þeir menn frá að
segja, sem þessu halda fram. Til dæmis
skal hór sögð eftirfarardi saga:
Hjón nokkur í Ítalíu, að nafni B a t-
t i s t a, áttu stúlkubarn, sem þeim þótti
afar-vænt um. Fengu þau stúlku frá
Svisslandi til að vera með barninu.
Þegar svissneska stúlkan svæfði barnið
á kvöldin, var hún vön að raula við það
franskt vöggukvæði, undur fagurt og
svo svæfandi, að þau höfðu ekki slíkt
heyrt áður. Barnið veiktist þegar það
var nokkura ára gamalt og dó skömmu
síðar. Foreldrarnir voru óhuggandi af
harmi. Nokkuru síðar fór sviesneska
stúlkan frá þeim, og foreldrunum kom
ásamt um, að fara aldrei með vöggu-
kvæðið hennar, þótti það minna sig um
of á dótturmissinn.
Þremur árum eftir dauða barnsins lá
konan eina nótt vakandi í rúmi sínu.
Þá birtist henni dóttirin látna, brosandi
út undir eyru og segir við hana:
Masama, eg kem aftur. Og í
sömu Bvipan hvarf synin.
Þegar þetta gerðíst var konan með
barni. Hún trúði þessu bókstaflega, að
hún ætti að eignast sömu dótturina aftur
og segir manni sínum frá, en hann sagði
henni að það mundi ekki vera annað
en skynvillur, sem borið hefði fyrir hana.
Nú líður og bíður. Konan verður
lóttari og fæðir meybarn, afarlíkt látnu
stúlkunni.
Barnið vex upp þar til það er sex
ára.
Þá er það eitt sinn, að stúlkan lá í
barnaherberginu í rúmi sínu, en foreldr-
ar hennar sátu í næsta herbergi við
hana. Alt í einu heyra þau söng í
herberginu, þar sem telpan lá. Þau
þjéta inn og þá situr barnið upprótt í
rúmi sínu og syngur fullum rómi vöggu-
kvæðið fagra, með ágætum frönskum
framburði. Foreldrarnir urðu heldur en
ekki forviða, því þeim vitanlega hafði
stúlkan aldrei heyrt lagið og kunni ekki
orð í frönsku. Og móðir hennar spyr
hana, hver hafi kent henni kvæðið.
IÞað hefir enginn gert, segir
j hún í mesta sakleysi, eg kann það
svona af gjálfri mór!
Saga þessi hefir staðið í mörgum út-
lendum blöðum og címaritum í sumar
og er fullyrt að hún só sönn.
Eius og áður er sagt, skýra margir,
og foreldrarnir meðal þeirra, þetta á þá
leið, að dána barnið hafi í raun og veru
fæðst aftur til þessa lífs. En fjarri só
það Isafold að halda neinu að lesendum
sínum um það. Aðeins skal þess getið,
að aðrir skýra það á þann hátt, að
stúikan, sem dáin var, hafi notað yngri
systur sína sem miðil og í raun og veru
hafi það verið hún, sem söng, að eins
notað málfæri hinuar, og virðist sú skýr-
ingin öllu eðlilegri.
-----1-----
Sektir fyrir áfengissölu
og óhemjulegt fyllirí.
Brytinn á Austra hafði verið kærð-
ur fyrir óleyfilega áfengissölu, er skipið
kom hingað suður frá Austf)örðum í
síðustu strandferð og fengið 250 kr.
sekt.
Einn af farþegunum á skipinu seg-
ir í Lögréttu frá fylliríinu á skipinu
og er það ófögur lýsing.
Fjöldi sjómanna var á skipinu og
getur sögumaður þess, að þeir hafi
eigi verið allfáir, sem lítið eða ekki
neyttu víns. Þó er svo að sjá, sem
þetta hafi fremur verið undantekning.
Frá Seyðisfirði til Reykjavíkur hafði
brytinn selt hátt á 4. hundrað flöskur
af brennivíni og öðrum sterkum
drykkjum, auk öldrykkja.
Afleiðingunum af þessu er svo lýst
með þessum orðum meðal annara:
>Algáðir menn urðu að gæta sin,
ef þeir gengu um skipið, að ekki
lentu þeir í áflogum. Á 2. faraými
var ekki að tala um svefn né ró, nema
yfirmenn skipsins skærust í leikinn.
Oft var barist á fjórum til fimm stöð-
um á skipinu í senn, enda voru 6
menn handjárnaðir á hálfum þriðja
sólarhring.
. Svo var 2. farrými orðið til reika
að sæmilega þrifalegum hundi hefði
verið misboðið með þvi að bjóða hon-
um þar niður«.
Það lakasta við þessa sögu er það,
að hún er eflaust sönn.
En lakast af öllu er þó það, að á-