Ísafold - 09.10.1912, Blaðsíða 1

Komu út tvisvtti' í viku. Verö árg. (80
arkir minstj 1 kr. erlendis B ki. efta 11/»
dollar; borgist fyrir mibjan júli (erlendia
fyrir fram).
AFOLD
Gppsðgn (skrifleg) bnndin vib dramót, ei
ógild nema koxnln si til útgefanda fyrir
i. okt. og aaapandi iknldiaai vib blabib
AfgreiBsla: Anstarstmti 6.
XXXIX. árg.
Reykjavík 9. okt. 1912.
67. tölublað
I. O. O. F. 938309
KB 13. 13. 9. 10. 26. 9. G
Alþýönfél.bókftsaín Póatliússtr. 14 kl. 6—8.
Augnlækning ókeypia i Læk.jarg. 2 myd. 2—3
Borgarfltjóraskrifatofan opin virka daga 10—3.
Bæiarfógotaskriífltofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæj .rgjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 6-7
Eyrna-,nef-og hálslækn. ók. Pósth.str.UA fid.2—ö
tslandsbanki opinn 10-*-2 l/a og 61/*—7.
K.F.U.M. Legtrar- og skrifstofa 8 árd.—10 sod.
Alm. fundir fid. <>g sd. 81/* sibdegis.
Landakotskirkja. Giubsþj. 9 og 8 á helgum
Landakotsspitali f. ojúkravitj. Í01/*—12 og 4—6
Landsbankinn 11-21/*, 5‘,'a-fiVs. Bankastj. vio 12-2
Landabókasafn 12—8 og 6—8. Útlán 1—3
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Lttndsíóhirbir 10—2 og 6—8.
Landsskjalasaínib hvern virkan dag 12—2
Landsíminn opinn daglangt [8—9] virka dagh,,
helga dagtt 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Þingh.str. 28 þd. og fsd. 12 —1
Náttúrugripasafn opib l lía—2*/s á sunnudögum
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
Stjómarráðsskrifstofurnar opnai 10—4 daglega
Talsími Reykjavikur (Pósth. 3) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilsstabahæliö. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóömen,jnBttfnib opib þd., fmd. og sd. 12—2.
ísafold
frá 1. okí. fif ársíoka kostar
aðeins í krónu.
Nýir kaupendur fá og í kaupbæti i af
neðantöldum 6 sögum eftir frjálsu vali
um leið og þeir borga:
1. Fórn Abrahams (6oo bls.)
eftir Gustaf fansson.
2. Herragarðssöguna eftir
Selmu Lagerlöf.
3. Davíð skygna eftir Jónas
Lie.
4. Fólkið við hafið eftir
Harry Söiberg.
5. EIsu eftir Alex. Kielland.
6. Mýrarkotsstelpuna eftir
Selmu Lagerlöf.
Davið skygni er heimsfrægasta
skáldsaga Jónasar Lie, Herragarðs-
sagan og Mýrarkotsstelpan einkend
sömusnildog önnurskáldrit S. Lagerlöf.
Fórn Abrahams einhver frægasta
skemtisaga, sem getur. E l s a er ein-
hver bezta snildarsaga Alex. Kiellands.
Hver einstök þessara bóka er í
raun og veru miklu meira virði en
verð */* árg. (J kr.) nemur.
Draumar
Hermanns Jónassonar.
Isafold er
ódýrasta biað Iandsins
útbreiddasta blað landsins
eigulegasta blað landsins.
Hver íslendingur, sem fylgjast vill
með i því, sem er að gerast utanlands
og innan, í stjórnmálum, atvinnumál-
um, bókmentum, listum o. s. frv.
verður að halda Isajold.
Kaupbætisins eru menn vin-
samlega beðnir að vitja i afgreiðslu
ísafoldar.
Símiö (Tals. 48) eða skrifið 0?
pantið Isajold peqar í stað — Jrestið
pvi ekki.
ÍSAF0LD er blaða bezt.
ÍSAF0LD er fréttaflest.
ÍSAF0LD er lesin mest.
Brl. símíregnir.
Balkanstríðið byrjað.
Khöfn 8/10 ’12.
Montenegrostjórn hefir i dag sagt Tyrk-
jum stríð á hendur.
Montenegro (Svartfjallaland) er svo
sem kunnugt er minsta ríkið á Balkan-
skaga (250,000 íbúar), en harðfylgi
þeirra Svartfellinga er við brugðið og
munu þeir reynast Tyrkjanum skeinu-
hættir, þótt eigi ráði þeir úrsfitum
neinum við svo miklu stærri þjóð.
Liklegast að þetta sé aðeins byrjun
grimms hildarleiks með Tyrkjum og
hinum Balkanþjóðunum öllum.
Hermann Jónasson: Draum-
ar. Erindi flutt í Reykjavik
i febr. 1912. Reykjavlk 1912.
Isafoldarprentsmiðja.
Höf. hefir dreymt stórmerkilega
drauma um langt skeið æfi sinnar —
drauma, sem sýna að minsta kosti
öntiur öfl sálarlífsins en að jafnaði eru
athuguð, — hverjar ályktanir aðrar
sem menn kunna að geta af þeim
draumum dregið.
Hanti hefir haldið þessu leyndu, far-
ið með það nærri því eins og manns-
morð, ekki trúað öðrum fyrir þvi en
trygðavinum sínum. Svo rammur hefir
verið ótti hans við hieypidómqpa og
heimskuna. Hleypidómar hrokans og
fáfræðinnar hafa orðið honum, eins og
svo mörgum öðrum, að nokkurs kon-
ar páfavaldi, sem lagt hefir bann á
frjálsar umræður.
Nú fyrst leggur hann út í það, rosk-
inn maður, þegar merkisdraumar hans
virðast vera þrotnir, að segja mönnum
ofurlítið frá þessum atriðum úr sálar-
lífi sínu. Hann veit, að nú er breyt-
ing orðin á hug manna til dularfullra
fyrirbrigða. ís vitleysunnar er orðinn
dálítið vökóttur. Menn eru hér og
þar farnir að skygnast ofan í lindir,
sem áður mátti ekki nefna.
Hann flutti erindi um drauma sína
siðastliðinn vetur hér í höfuðstaðnum.
Samkomurnar varð að endurtaka fyrir
þrábeiðni ýmsra, sem ekki höfðu getað
hlustað á hann fyrra skiftið — jafnvel
þótt bersýnilegt væri, að höf. væri því
óvanur að flytja erindi fyrir mannsöfn-
uði, og að honum léti það ekki verulega
vel. Það var ejnið, en ekki framburðar-
listin, sem dró menn. A eftir sam-
komunum rigndi fyrirspurnum yfir
höf., svo að fyr kveðst hann standa
málþrota, en hann fái svarað því
öllu, sem hann hafi verið spurður um.
Nú eru þessi erindi komin út á prenti
í laglegri bók. Helzti sálarfræðingur
þjóðarinnar, dr. phil. Guðm. Finnboga-
son, ritar eftirmála við bókina. Og
prófessor Haraldur Nielsson ritar inn-
gang að viðbœti við erindin, og hefir
að nokkuru séð um útgáfuna. Svo
að bókin er svo sem sungin sæmi-
lega úr hlaði af hálfu mentamann-
anna. Eg efast ekki um, að við-
tökurnar hjá almenningi verði ágætar
að þetta verði ein af þeim bókum,
sem allir lcsandi menn á landinu verða
að lesa.
Að minsta kosti á hún það skilið.
Höf. segir að öllum jafnaði prýðisvel
frá. Og hann hefir frá mörgu og
merkilegu að segja.
Hann hefir verið fjarsýnn í svefni.
Til dæmis að taka hefir hann séð í
svefni sauðfé, sem enginn hefir vitað
hvar var, og hefir mátt ganga að þvi
daginn eftir. Hann hefir séð í svefni
svipi dáinna manna, sem hann gat ekki
vitað að voru dánir, og jafnframt séð
öll atvik að andláti þeirra, þó að þau
væru um garð gengin.
Hann hefir í svefni séð jyrir óorðna
atburði, svo glögt, að hann hefir get
að reitt sig á það í mannhættum.
Hann hefir dreymt sæg af likinqar-
draumum, sem hann hefir þózt geta
ráðið með vissu — líkingarnar óskeik
ular.
Hann hefir jenqið vitranir í ástandi,
sem ekki er reglulegur svefn, og hann
nefnir leiðslu, en vitranirnar leiðslu-
drauma. Stundum hefir honum með
þeim hætti verið bjargað úr lífsháska.
Stundum hafa honum verið með þeim
hætti sagðir atburðir, sem hann
gat ekki með nokkuru móti vitað um.
Einna merkast dæmi þess er vitranin,
sem hann fekk á Hjaltabakka í júní-
mánuði 1910. Framliðin kerling segir
honum þar frá'skipstrandi, sem eng-
inn gat vitað um þar um slóðir, og
er að rekast í því, hvort dóttursonur
sinn hafi druknað þar. Sagan er að
mörga leyti afar-eftirtektarverð, meðal
annars fyrir þá sök, að Þórarinn al-
þingismaður Jónssou á Hjaltabakka ber
vitni um, að hún sé sönn, og að höf.
hafi sagt sér vitranina áður en nokk-
ur vitneskja fekst um það, að hana
væri nokkuð að marka.
Annars vil eg ekki segja hér sög-
urnar úr bókinni, hvorki Hjaltabakka-
söguna né aðrar. Eg mundi spilla
þeim með því að stytta þær. Menn
eiga að lesa þær í bókinni sjálfri.
A einn leiðsludrauminn verður að
minnast sérstaklega. Hann er megin-
þáttur bókarinnar. Höf. telur hann
merkastan allra sinna drauma. Svo er
að sjá, sem mikill undirbúningur hafi
verið gerður af einhverjum, annað-
hvort af undirvitund höfundarins sjálfs,
eða af einhverjum vitsmunaöflum ut-
an við hann, til þess að hann gæti
dreymt þennan draum og munað hann.
Og eftir að hann hefir dreymt draum-
inn, er eins og verið sé að skaka með
höfundinn mörg ár, til þess að fá hann
til að birta hann.
Draumurinn er leiðrétting á Njálu
þeim kafla hennar, sem mörgum
hefir fundist að hlyti að vera úr lagi
færður, sögu Höskulds Hvítauesgoða.
Og sögumaður höfundarins á að vera
Ketill úr Mörk.
Eg skal engan dóm á það leggja,
hvernig á þeim draum standi, enda
gerir höf. það ekki heldur — né held-
ur um aðra drauma sína. Hann er
jafnan einkar varkár í ályktunum sín-
nm, og það er mikill kostur á bók-
tnni. Eg get ekki neitað því, að mér
þykir það nokkuð ólíklegt, að Ketill
úr Mörk, eða aðrir Njálu-menn, hafi
verið við þann draum riðnir. Ekki
fyrir þá sök, sem eg hefi heyrt suma
menn hafa að mótmælum, að draum-
maðurinn hafi ekki talað eins og menn
töluðu hér á landi um árið 1000. Sú
mótbára stafar af fáfræði — vanþekk
mg á því, að ganga má að þvi visu,
að það sem sagt er fái að meira eða
minna leyti blæ af vitund viðtakanda
0: mannsins, sem dreymir. Mín efa-
ástæða er sú, að mér finst það frem-
ur ólíklegt, að Katli í Mörk og öðr-
um Njálu-mönnum þyki það skifta svo
miklu máli, hvort við höfum réttar
eða rangar hugmyndir um það, sem
ge*ðist með þeim hér á jörðunni fyrir
einum 900 árum. Mér finst sem þeir
ættu að geta unað því sæmilega vel,
þó að þeir eigi ekki kost á að leið
rétta þessar hugmyndir manna, fyr en
mennirnir koma yfir á það tilveru-
stigið, sem Njálu-mennirnir hafa nú
svo lengi verið á. Og mér finst svo
lítið fyrir þessu hafandi frá þeirra
sjónarmiði, þar sem þeir eiga þess eng-
an kost að sanna sitt mál, hljóta að
búast við þvi, ef þeir vita nokkuð inn
í þennan heim, að fáir taki þessa nýju
frásögn með öllu trúanlega, fáir kom-
ist lengra en að láta hana liggja milli
hluta og hugsa sem svo, að vel geti
verið, að hún sé rétt.
En að hinu leytinu kannast eg fús-
lega við það, að enginn getur neitt
um þetta vitað. Enginn veit, nema
Ketill í Mörk og jafnaldrar hans líti
á þetta mál frá einhverju þvi sjónar-
miði, sem við höfum enga hugmynd
um. Við vitum sannarlega minna
en það, hvernig þeir menn hugsa,
sem farnir eru af þessum heimi fyrir
einum 900 árum. Við vitum ekkert,
hvernig þeir hugsa að jafnaði. Og
við vitum ekkert, hverjum stundar-
breytingum hugsanir þeirra kynnu að
taka, ef þeir gætu við og við komist
í eitthvert vitundarsamband við jarð-
nesk efni.
Og hverjar hugmyndir sem menn
kunna að treysta sér, eða treysta
sér ekki til að gcra sér um þennan
draum, þá er skylt að geta þess, að
frásögnin í draumnum um aðdragand-
ann að vigi Höskulds Hvítanesgoða
er margfalt sennilegri en frásögnin í
Njálu.
Mikið ánægjuefni er það, að nú
skuli vera svo komið, að höf. getur
gefið þessa bók út, án þess að eiga
á hættu nokkurar ofsóknir eða ill-
mæli.
Mikið ánægjuefni er það, að er-
indum hans hetir verið svo vel tekið,
af því að áhuginn á dularfullum fyrir-
brigðum er að glæðast hér á landi,
eins og alstaðar annarstaðar — sem
aftur stendur í sambandi við það, að
efnishyggjan er um allan heim að
þokast úr öndveginu. En ekki getur
mér annað en runuið það til rifja,
hve lengi hann, sennilega með réttu,
hefir fundið sig nauðbeygðan til að
þegja.
Gerum ráð fyrir, að íslendingar hefðu
litið á þetta með skynsemd, siðan er
Hermann Jónasson tók fyrst að dreyma
sína einkennilegu drauma. Gerum ráð
fyrir, að menn hefðu haft vitsmuni
og stillingu til þess að ihuga það, að
hér voru að birtast nýjar hliðar á sálar-
lífi sjálfra þeirra, sem þeir höfðu enga
hugmynd um, að hér var að opnast
útsýni að uppgönguaugum andlegs hyl-
dýpis. Gerum ráð fyrir, að einhver
maður hefði verið svo viti borinn, að
láta sér hugkvæmast að vera í náinni
samvinnu við höfundinn, láta hann
segja alla sína drauma, áður en þeir
komu fram, skrifa þá og vottfesta, og
skrásetja jafnframt nákvæmlega, hvort
þeir rætast eða ekki, og hverniq þeir
rætast. Með því hefði að öllum lík-
indum fengist vísindalegt heimildar-
rit, sem frægt hefði orðið um allan
heim.
í stað þess verðum við að láta okkur
nægja að gleðjast af því, sem höf. hefir
getað látið okkur fá — fyrirtaks skemti-
legu alþýðuriti, með mikilsverðum bend-
lngum um ýms afar-hugnæm atriði
sálarlífsins — en því miður óhæfu til
að notast sem vísindaleg undirstaða.
Allir sjá muninn. Vitleysa mannanna
hefir þar, eins og oftar, orðið okkur
nokkuð dýr.
Menn kvarta undan tollum og öðr-
um álögum, sem löggjöfin leggur á
okkur. En þungbærastir eru samt toll-
ar vitleysunnar — þegar við förum að
koma auga á þá.
E. H.
Jód Jónsson frá Múla.

Húsbruni á Eskifirði.
Símfregn frá EskifirSi 7/
10
’12.
Schiöthshúsið, (íbúðarhús Guðm.
Eggerz sýslumanns), brann í nótt
Sýslumannshjónin voru ekki heima.
Talsverðu af innanstokksmunum og
öllum embættisskjölum og bókum varð
bjargað.
Dýrar heim- Nýlega var reiknað út
sóknir. hversu mikið konunga-
heimsóknir hafa kostað
frakkneska lýðveldið á síðari árum.
Þær voru flestar árið 1907 (sama ár-
ið og konungur vor kom hingað) og
kostuðu þá lýðveldið sem nú greinir:
Heimsókn Nikuláss Rússakeisara
1529,400 fr. eða rúmar 1100,000 kr.,
heimsókn Viktor Emanúels Ítalíukon-
ungs 320,000 fr., Alfons Spánarkonungs
775,000 fr., Manúels Portúgalskonungs
219,000 fr., Hákonar hins norska 318,000
fr., Friðriks VIII 301,000 fr. og Gústafs
Svíakonungs 280,000 fr.
Hann andaðist á Seyðisfirði á laugar-
daginn var úr meinsemd þeirri, er hann
kendi í byrjun sumarsins, sem nú er
að þrotum komið.
Gamall varð hann ekki, að eins 57
ára (f. 25. apr. 1855), en mikið og
fjölbreytt starf vann hann um sína
daga. Breytileikinn var sérstaklega ó-
venju-mikill, eftir því sem hér gerist,
eða hefir gerst. Hann skifti um heim-
ili 10 sinnum eða oftar og hafði auk
þess yfirsókn frá heimili sínu, árlega
og oft á ári, um minni eða stærri
hluta landsins. Hann markaði fjölda-
mörg för i þjóðlífinu. Um hitt er
örðugra að segja, hve djúp þau voru,
eða hve varanleg þau muni verða.
Jón fæddist á Grænavatni í Mý-
vatnssveit, og var elzti sonur gáfu- '
mannsins ogalþýðuskáldsins þingeyzka,
Jóns Hinrikssonar og fyrstu konu hans
Friðriku Helgadóttur. Þegar Jón var
tvævetur fluttist faðir hans að Stöng
á Mývatnsheiði og bjó þar 9 ár. —
Móðir Jóns andaðist á þeim árum.
Þá fluttist faðir hans búferium að Litlu-
strönd í Mývatnssveit og bjó þar 10
ár. En að þeim árum liðnum fluttist
Jón úr föðurgarði, fyrst að Hólum i
Eyjafirði og var þar 5 ár. Á þeim
árum kvongaðist hann eftirlifandi ekkju
sinni, Valgerði Jónsdóttur frá Reykja-
hlíð.
Svo byrja búskaparárin, fyrst á Arn-
arvatni í Mývatnssveit 8 ár, þá áSkútu-
stöðrum 1 ár, þá á Reykjum í Reykja-
hverfi 4 ár og loks í Múla, unz hann
brá búi árið 1899 og fluttist til Seyð-
isfjarðar.
Áður en hér er komið sögunni var
hann fyrir löngu orðinn þjóðkunnur
maður. Margt var honum líka vel
gefið til þess að hafa forustu fyrir al-
þýðu manna. Hávaxni, stórskorni,
dökkhærði maðurinn var flestum mönn-
um auðkennilegri. Líkamsfjörið mikið.
Svipurinn gáfulegur, augun óvenjulega
hvöss, snör og harðleg. Manna fljót-
astur til að átta sig á viðfangsefnum,
áhlaupamaður til starfa og kappsfullur.
Hann var bezt máli farinn allra stéttar-
bræðra sinna og líka framgjarnastur
þeirra flestra eða allra og mcð brennandi
áhuga á þeim málum, er snertu hag
og heill héraðsins og landsins. Þrátt
fyrir fremur lítil efni var hann orðinn
héraðshöfðingi og gegndi margháttuð-
um trúnaðarstörfum í þarfir þjófélags-
ins og héraðsins, umboðsmaður og al-
þingismaður, auk margháttaðra starfa
við verzlunarrekstur.
Skömmu eftir 1880 hófst kaupfé-
lagsstefnan í Þingeyjarsýslu og henni
tók Jón með öllu þvi kappi og öllu
því trausti, sem mikill starfsþróttur
og fjörmikið hugsjónaflug veitir ung-
um mönnum, áður en þeir fara fyrir
alvöru að reka sig á skerin, bæði
blindboðana og þau skerin, sem upp
úr standa. Mikinn kunnugleika þarf
til þess að dæma og meta rétt alt
það starf, sem þá var unnið í Þing-
eyj^rsýslu og reyndar víðar á landinu.
Enn þá stendur Kaupfélag Þingeyinga
uppi og vist á fastari fótum en oft
áður. Verkið, sem bændurnir unnu
þar, var að mörgu leyti þrekvirki, ó-
metanlegt en örðugt frumspor til þess
að laða saman hugi manna í strjál-
bygðum héruðum til samvinnu og
samtaks um atvinnumálin. Jón átti
mikinn og góðan þátt í því starfi, þó
hann væri þar alls ekki einn um for-
ustuna og aðrir kunni að eiga skilið
meira af heiðrinum fyrir hana en hann.
Frá því um 1889 er Jón að öðrum
þræði starfsmaður umboðsmanna kaup-
félaganna og árið 1899 flyzt hann
búferlum til Seyðisfjarðar, til þess að
reyna að koma skipulagi á i Pöntun-
unarfélagi Fljótsdalshéraðs og nokkru
siðar verður hann aðalumboðsmaður
fyrir verzlanir Zöllners hér á landi.