Ísafold - 12.10.1912, Blaðsíða 1

KemiLi út tvisvur l viku. Yerö árg. (80
arkir minst) 4 kr. erlenái* 5 kx, eöa 1 */•
dollar; borgist fyrir mibjan júli (orlondie
fyrir fram).
ISAFOLD
UppbOeh (akrifleg) bnndin viB dramót, n
ÓEÍld nema komln sé til útgefanda fyiii
1. okt. og aaapanái iknldlaai viö blaMB
AfgreiBsla: Anatnratrntl 8,
XXXIX. árg.
Reykjavík 12. okt. 1912.
6$ tölublað
I. O. O. P. 938309
KB 13. 13. 9. 10. 26. 9. G
Alþýbufól.bókaaafn Póafchússtr. 14 kl. 5—8.
Augnlækning ókeypis i Læk.jarg. 2 mvd. 2—8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—8.
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæiargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5-7
Eyrna-.nef-os; hálslækn. ók. Pósth.strJ4A fid 2—8
ilandsbanki opinn 10—2 */* og 5*/a—7.
K.P.U.M. Legtrar- og skrifstofa 8 árd.—10 &<jd,
Alm. fundir fid. og nd. 8 l/« si^degis.
Landakotskirkja. (ju&sþj. 2 og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. ÍCJ/a—12 og 4—5
Landsbankinn 11 -2*/*, öVs-B1/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasafr 12—3 og 5—8. Útl&n 1—3
Landsbúnaðarfólagsskrifstofan opin fra 12 —2
Landsféhi.rbir 10—2 og 5—3.
Lands«»kjalasafnib hvern virkan dag 12—2
Land8Íminn opinn daglangt [8—9] virka daga,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis Lingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafn opih i ‘ís—2s/« á sunnudögum
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
8tjórnarráÖ88krifstofurnar opnar 10—4 daglega
Talsími Reykjavikur (Pósth. 8) opinn daglaugfc
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
Tannlrakning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vífilssta^ahælið. Heimsóknartími 12—1.
Þjóömenjasafnih opiö þd., fmd. og sd. 12—•?.
Hvort vór megum semja.
N Ofurlítil ádi*epa.
Hann er kominn í bobba, Ingólfs-
skrifarinn, með kenningu sína um
f>að, að ráðið til þess að afla landinu
rikisréttinda, þess réttar, er vér þykj-
umst eiga tilkall til, sé að fást ekkcrt
við það að semja um þenna rétt. Þeg-
ar leitað er á hann um það, hvernig
vér eigum að ná réttinum án samninga,
þá getur hann ekki svarað því af neinu
viti, hann tútnar bara út og ryður út
sér skammaryrðum: Svikarar, lygarar,
leigulygarar, h'ófundur lyginnar, beinar
lygar, lygablekkingar, ósvífin visvitandi
lygabkkking. Þetta er orðbragðið hjá
þessum háttprúða stjórnmálamanni og
annað af sama tægi. Og jafnframt eru
þetta einu röksemdirnar, sem hann
hefir upp á að bjóða fyrir því, að
rangt sé að reyna til að fá löggjafar-
þingið og þjóðina til þess að þoka
sér fastar saman um réttarkröfurnar
og spyrja Dani jafnframt hverra samn-
inga þeir nú vilja unna oss. Helzta
ljósglætan í höfðinu á honum virðist
stafa frá stöðulögunum, þessu nýja
frelsisskjali skilnaðarpostulanna og þó
er hann auðsjáanlega feiminn við að
halda því á lofti.
Það bætir ekki í honum skapíð að
heyra þau ómótmælanlegu sannindi,
að síðan þjóðin fór að ranka við sét
og skilja það, að hún átti tilkall til
einhvers réttar, hafa beztu menn
hennar verið að semja um þenna rétt,
verið að stríða við það, áratug eftir
áratug, að semja hann aftur í hendur
þjóðarinnar. Þeir skeyttu því ekkett
þótt einstaka hérvillingar, sem öllu
vildu halda í sama horfinu, væru að
banna þeim að semja. — En lakast
af öllu þykir honum að heyra það,
að landvarnarmernirnir gömlu, sem
hann er að mælast til forustu hjá, hafi
verið mjög fúsir til samninga, áður
en mitfilandanefndin var skipuð. Þann
sannleika verður hann líka að gjöra sér
að góðu, þó það komi illa heim við
þá fákænlegu stefnu, sem hann er að
verja.
Ef til vill mætti minna Ingólfsskrif-
arann á það, hve vinsamlega og glað-
lega foringjar landvarnarmanna tóku
heimboðinu íil Danmerkur árið 1906.
Það var siður en svo að allir stjórn
arandstæðingar þá tækju þessu boði
eins líklega. Málgagn flokksins lét
vel yfir boðinu, af því að þá gæfist
kostur á að leita betri samninga um
réttindi landsins. Og allir íslendingar
vita að þetta heimboð varð upphafið
til nýrrar samningaviðleitni um sam
band íslands og Danmerkur.
Fúsleikinn til þess að reyna samn
inga einkendi líka framkomu land-
varnarmanna alt til þess tíma að milli-
landanefndin var skipuð og er þetta
ekki sagt í þvi skyni að niðra þeim
á nokkurn hátt fyrir það. Þeir vissu
það þá og vita það víst allir enn,' að
það er sitt hvað að semja, leita samn
inga eða að gera sdttmdla, þó þessi
pólitíski afglapi, sem hefir orð fyrir
skilnaðarliðinu í Ingólfi, grauti þessu
tvennu saman, annaðhvort af flasfengni
eða í ósæmilegum tilgangi.
Enginn veit hvort Danir vilja semja
nú. Því síður vita menn hvort þeir
vilji bjóða þá kosti, sem að sé gang-
andi. Þó vér viljum leita samnings-
costa, þó vér viljum semja, er ekkert
íægt um það að segja að svo stöddu’
ivort samningarnir geti leitt til sátt-
mála. Það eru orð Ingólfsskrifarans
að Isafold vilji gera sáttmála við Dani
um hverja þá kosti, sem þeir vilja
bjóða. En þetta eru tilefnislaus ósann-
indi. Sé maðurinn með öllu viti þeg-
ar hann er að skrifa greinar sínar, þá
veit hann líka, að þegar hann segir
þetta, er hann að fara með róg og
ósannindi. Og hann veit það víst
líka hvað þeir menn heita, sem þetta
gera.
Ingólfsskrifarinn heldur að hann
sanni eitthvað um samninga ófúsleik
landvarnarmanna með því að benda
á það, að Ingólfur hafi á árunum 1906
og 1907 krafist þess með mjög ákveðn-
um orðum, að nýjar kosningar færu
fram, áður en millilandanefndin væri
skipuð. Það er alveg rétt að Ingólf-
ur sagði, að pað mundi dœmalaust um
allan heim að ekki væri rofið ping og
efnt til njrra kosninga pegar eins stæði
á og þá, og fór um þetta enn sterk-
ari orðum. Enginn ástæða er heldur
til þess að efast um það, að Ingólfur
hafi æskt eftir nýjum kosningum. En
alvfruþunginn sézt þó vanalega enn
þá betur af verkunum en af orðunum,
jafnvel þó þau séu mjög íburðarmikil.
A undirbúningsfundi, sem haldinn var
hér í Reykjavík, af fuiltrúum, er kosnir
höfðu verið til Þingvallafundarins, var
því haldið fram af nokkrum mikils-
megandi stjórnarandstæðingum, að
Þingvallafundurinn ætti að mótmæla
allri þátttöku stjórnarandstæðinga í
nefndarmannavali, fyr en kosningar
hefðu farið fram. Enginn vafi er á
þvi að ef landvarnarmenn hefðu þá
horfið að þessu ráði, þá hefði þetta
verið samþykt á Þingvallafundinum og
þá má telja víst, að það hefði leitt til
þess að þingrof hefði orðið, eða málið
hefði ónýzt að því sinni. En land-
varnarmennirnir vildu ekki eiga á hættu
að málið ónýttist, af því þeir töldu
von um að gagn gæti að því orðið, að
samningar væru reyndir, af því þeir
vildu semja. Þessi var ástæðan til
þess að Þingvallafundurinn mótmælti
ekki samningatilrauninni án þingrofs,
en lét sér nægja að skora á þing og
stjórn, að sjá til að þing væri rofið
áður en nefndarmenn væru tilnefndir
af vorri hálfu. Höggið sem átti að
hrífa, og hefði líka gert það, varð að
selbita.
Hér er frá þessu skýrt án þess að
leggja á þetta nokkurn dóm að öðru
leyti. En þetta ætti að nægja til þess
að sýna það, að það er Ingólfsskrif-
arinn en ekki Isafold, sem hér er að
umhverfa sógulegum viðburðum, ann-
aðhvort af vanþekkingu eða öðru lakara.
Loks skal á það minst, að Ingólfs-
skrifarinn er með ósanninda-dylgjur
um, að ritstjórar ísafoldar hafi farið í
smiðju með greinina Hvort vér meg-
um semja, og notar hann tækifærið til
þess að ausa fúkyrðum yfir þann, er
hann heldur að sé höfundur greinar-
innar. Ekkert orð í greininni er þó
eftir þann mann.
Alt sýnist nokkurn veginn jafndá-
samlegt hjá Ingólfsskrifaranum, glögg-
leikinn á rithátt, skýrleikinn á stjórn-
málin, þekkingin á atburðunum,kurteis-
in í viðræðum og sannleiksástin við
meðferð málanna.
=®=r‘
Mesti stjórnmálamaður
Þjóðverja látinn.
Þ. 24. september lézt sendiherra
Þjóðverja í Lundúnum, Marschall v.
Bieberstein barón — varð bráðkvaddur.
Hann var talinn langmerkastur
stjórnmálamaður Þjóðverja siðanBis-
marck leið — jafnvel gefið viður-
nefnið: Bismarck II.
Marschall barón var til skamms
tíma sendiherra Þjóðverja í Miklagarði,
en var þaðan kvaddur nú snemma
sumars og sendur til Lundúna í stað
Metternichs fursta, er þar var áður
af hendi Þjóðverja.
Þessi sendiherraskifti þóttu miklum
tíðindum sæta og voru talin vita á
auknar samdráttartilraunir með Bret-
um og Þjóðverjum.
En í hinu nýja embætti naut Mar-
schalls eigi lengur en misseri og fekk
I loftinu
milli Hamborgar og Khafnar.
Fyrir tveim árum var farið að ráð-
gera loftferðalag milli Hamborgar og
Khafnar á 1 af loftskipum hins heims-
fræga þýzka hugvitsmanns Zeppelins
greifa.
En við ráðagerðina tóma hefir það
lent þangað til fyrir þrem vikum.
Þá tókst það.
Loftskipið, sem notað var til ferða-
lagsins heitir Hansa og lagði það upp
frá Hamborg aðfaranótt 19. sept. kl. 4.
Zeppelin greifi var sjálfur með og alls
voru farþegar 14. Skipið hrepti and-
byr og var því lengur á leiðinni en
ella, en þó miklu hraðara en eim-
lestin, sem sé 6 tíma.
Kviknar í húsi (simfr.).
Fyrir nokkrum dögum síðan kvikn-
aði í húsi á Húsavík, er Kaupfélag
Þingeyinga á. í húsinu bjó Benedikt
kennari Bjarnarson. Húsið skemdist
til mikilla muna og auk þess brann
eitthvað af bókum og öðrum munum,
er Benedikt átti. Metur hann skaða
sinn á 1200 kr. Bæði hús og munir
voru vátrygðir.

Marschall v. Bieberstein.
á þeim tíma lítt sýnt, yfir hverju hann
bjó í þeim efnum.
Marschall var upphaLega málflutn-
ingsmaður, en kjörinn á þing 1878.
Verulega fór eigi að bera á honum í
stjórnmáium fyr en eftir fall Bismarcks.
Þá var hann gerður utanríkisráðherra
Þjóðverja.
Honum var á sínum tíma eignuð
mest hlutdeild í hinu alkunna Krúger-
símskeyti Þýzkalandskeisara, er fekk
Bretum svo mikillar gremju. Upp
úr því var Marschall sendur til Mikla-
garðs í »útlegð«, að því er sagt var.
En þar tókst honum að koma ár sinni
svo vel fyrir borð, að hann átti lang
mest undir sér allra sendiherranna þar
og varð nú vegur hans æ meiri
með ári hverju. —
Svo var talið, að Marschall mundi
næstur standa kanzlaratign þýzka rík-
isins eftir Bethmann-Hollweg, ef enzt
hefði aldur til.
Marschall sendiherra varð sjötugur.
Líklegur eftirmaður hans i sendiherra-
embættinu í Lundúnum er talinn
Kiderlen-Wachter, sem nú er utanríkis-
ráðherra, eða Bernstorf greifi, sendi-
herra Þjóðverja í Washington.
Myndugleiki prót Kn. Berlins.
Prófessor Kn. Berlm, ritar í Poli-
tiken 16. f. m., grein um væntanlega
nýja millilandanefnd. Greinin er þó
að minstu leyti um þessa nefnd, að
eins lætur hann þess getið, að rangt
væri að skipa eingöngu þingmenn í
hana. Þeir menn, sem þekkingu hafi á
málum íslands, þurfi að fá sæti i henni
og fremur fáir Danir séu gæddir þeirri
þekkingu. Prófessorinn er ekki þing-
maður sjálfur og er þá ekki örðugt
að skilja hvert hann stefnir.
Annars er greinin eftirtektaverð fyrir
myndugleika þann, er prófessorinn
talar með um íslands málin. Greinin
er nokkurs konar viðvörunar-bréf, þótt
grímuklætt sé, til konungsins Krist-
jáns X., um að haga sér ekki eins
ógætilega og faðir hans, Friðrik kon-
ung VIII., hafi gert, um að gerast
ekki talsmaður íslendinga á móti Dön-
um. Því fremur beri hinum nýja
konungi að forðast víti föður síns, er
íslendingar hafi launað velvild Frið-
riks VIII. með vanþakklæti.
Það dylst ekki að prófessorinn þyk-
ist eiga mikið undir sér.
Frá fiugsvæði Khafnar, pegar Hansa
lenti.
Þegar til Khafnar kom kl. 10 um
morguninn, var þar fyrir múgur og
margmenni að fagna þessu nýtízku
farartæki og föður þess. Eftir x x/2
klst. viðstöðu hélt Zeppelin aftur suður
til Hamborgar og lagði þá leiðina um
Málmhauga í Svíþjóð. Þá leiðina fór
Hansa á rúmum 4 klst.
hernaðurinn færist upp í loftið —
eða hverfur úr sögunni, spá sumir.
Hve mikilsverð þessi nútímans ný-
justu farartæki geti orðið oss íslend-
ingum þegar fullkomin verða, má af
því marka, að svo er mikill hraði
þeirra í hagstæðu veðri, að þau
munu fara 4 sinnum hraðara en milli-
landaskipin nú. Það samsvarar því að
fara á sólarhring til Leith, 1 x/2 sólar-
hring til Khafnar, o. s. frv.
Ef líkt verður framsóknarflugið um
endurbætur á loftskipunum og verið
hefir á síðari árum, á ekki að líða
langt um, að loftskipin fari að verða
allalmenn farar- og flutninga-tæki.
Enn eru þau um of háð veðuráttinni
- líkt og seglskipin. Þeir tímar munu
þó vafalaust í nánd, að sigrast verði
á þeirri tálmun.
Bylting sú, er þá verður i heim-
inum, er svo víðfeðma, að erfitt er
að gera sér grein fyrir. M. a. verða
þá öll hin miklu og óhemjudýru her-
skipabákn engisnýt til varnar þjóðunum
Ritfregn.
Brl. símtregnir.
Ófrlðarbálið á Balkanskaga.
Khöfn 1 a/10 ’12.
Harðar orustur orðið kringum Sku-
tarívatnið. Svartfellingar unnið tyrk-
neskar víggirðingar. — Búist við að
aðrar Balkanþjóðir segi Tyrkjum bráö-
lega strið á hendur. Miðlunartilraunir
stórvelda árangurslausar.
Skutarivatnið er stærsta stöðuvatn-
ið á Balkanskaga, 350 ferrastir, og er
á landamærum Tyrklands og Mon-
tenegro; eigaTyrkir og Svartfellingar
sinn helminginn hvorir af vatninu. —
Vatnið er skipgengt.
=í=
Ýms erlend tíðindi.
Símtal án aðstoðar. Nokkurs vert
þykir það að geta átt simtal við menn,
án þess að þurfa annara hjálp til þess.
Við það verður leyndin við viðtalið
tiyggari, en vinna sparast.
Hugvitsmennirnir hafa því spreytt
sig á því, meðal annars, að búa tal-
færið svo út, að enga miðstöð þurfi.
Einkum hefir þetta verið reynt í Vest-
urheimi. í Chicago er sagt að sé
talþráðakerfi með 10,000 talfærum, ei
enga miðstöð þurfi.
Gallar hafa þó þótt vera á þessu
fyrirkomulagi og aðferðin ekki notuð
við fleiri en 2 af hundraði af talfær-
um í Vesturheimi.
En nýlega hefir sænskum verkfræð-
ingi, er heitir Butulander, tekist að
endurbæta þessi nýtízku talfæri og
þykir uppfunding hans allmerkileg.
Hefir hann unnið að þessu í 15 ár,
en nú fyrst þykist hann hafa leyst
vandann.
C. Wagner: Einfalt lif.
Þýtt hefir Jón Jakohsson.
Reykjavik 1912 (Sigurður
Kristjánsson).
Lífið gerist offlókið, ofmargbrotið I
Mennirnir eyða orku sinni í fánýta
smámuni, tildur og tilgerð. Einhver
höfðinginn efnir til brullaups dóttur
sinnar. Alt fer í uppnám og á fleygi-
ferð. Alt er í óðustu önnum og hend-
ingskasti, vinnufólkið ekki síður en
hjónaefnin. Það þarf að finna svo marga,
skraddara, hattasala, gimsteinasala og
fjölda annarra sala. Og þá er þessu er
lokið eftir langa mæðu, þarf að hraðasér
í öll boðin, dansleikana og heimsókn-
irnar. Hjónaefnin eru orðin dauð-
þreytt á öllu erfiðinu og umstang-
inu. Ástin sjálf verður að »lúta í
lægra haldi fyrir alls konar fánýtum
siðvenjum«. »Kæru börn«, segir
amma gamla, áttræð kerlingin, »ver-
öldin er áreiðanlega að verða offlók-
in — og menn verða ekki sælli fyrir
það — þvert á móti«. Þessi smá-
munaflækja þvælist fyrir oss við hvert
fótmál, svo að vér fáum ekki þver-
fótað fyrir henni. Fæturnir verða
fastir í henni. Þótt framfærslu- og
menningarfæri vorra tima séu miklu
fullkomnari en á dögum áa vorra og
afa, vaxa farsæld og ánægja ekki að
sama skapi, eins og amma gamla pré-
dikaði. Öðru nær. Þeir berja sér
mest og barma sér hæst, er ættu að
eiga beztan kost ánægju og auðnu.
»Þá vantar miljónir sem eiga miljónir,
þá vantar þúsundir, sem eiga þúsund-
ir«. Gleðin býr sem sé ekki i hlut-
unum, heldur hið innra í oss. Þeir
sem gæddir eru gleðigáfunni, þurfa
ekki að verja miklu fé til skemtana.
Drottinvald fýstnanna svæfir sælu
og göfgi hjartans. Það er einhver
háskalegasta heimska samtímans að
ætla, að manngæði og hamingja aukist
að sama skapi sem ytri lifsþægindi. Það
er meinið mikla á þessum tímum, áð
verulegu og óverulegu, aðalatriðum og
aukaatriðum, er blandað saman. Mann-
gildi vort fer ekki eftir þeim lífsgæð-
um og skemtunum, er vér njótum, né
metorðum og efnahag, er oss hlotn-
ast. Leggjum rækt við anda einfeldn-
innar í hugskoti vorul Og »maður
er einfaldur, þegar honum er framar
öllu um það hugað að vilja vera það,
sem hann á að vera, það er að segja
sannur, hreinn og beinn rnaður*. Burt
með alla þessa smámuni og veraldar-
hégóma, er glepja oss og soga siðferð-
isöfl vor, gáfur og sálarró ofan i iðu
sína! Munum það alt af og alstaðar
að vera menn I
Þetta er aðalefnið i frakkneskri bók
um einfalt líí, er Jón Jakobsson hefir
þýtt á islenzku. Út um heim hefir
hún átt hinu mesta hyili að fagna.
Roosevelt las hana og fanst mikið til
um ágætihennar oghvatti Vesturheims-