Ísafold - 19.10.1912, Síða 1
Kem;.i út tvisvar i viku. Verö árg. (80
arkir minst) á kr. eriendia 6 ki. ef>a 1 */*
Aollar; borgiiit fyrit miftjan júli (erlendia
fyrir fram).
ISAFOLD
GppbOeti (skrifleg) fcnndín vifc Aramót, e>
ójrUd nema komin sé tU Atgefnnda fj’rii
1, okt, o<( kaapandi ekoldlane vlð blafcifc
Afgrreifcda i Anatantr*ti 8.
XXXIX. árg.
Reykjavík 19. okt. 1912.
I, O. O. F. 938301
KB 13. 13. 9. 10. 26. 9. G
Alþýbufél.bókasafn Pósthússtr. 14 kl 6—8.
Angnlækning ókeypie i Lækjarg. 2 mvd. 2—8
BorgarstjóraHkrifstofan opin virka daga 10—8.
BeB.jarfógetaskriffltofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 5-7
Eyrna-,ueí>og hálslækn. ók, P0sth.str.14A fid.2—8
Ísland8banki opinn 10—2*/a og B*/a—'7.
K.P’.n.M Leshrar- og skrifstofa 8 árd.—10 shd.
Alm. fundir fil. og ad. 81/* siCdegis.
Landakotflkirkja. (Jnhs'þj. P og fi é. helgum
Landakot-flspitáli f. fljúkravitj. 101/*—12 og 4—6
Landgbankinn 11-2 */«, ö^/a-61/®. Bankaetj. vih 12-2
Landsbókasain 12—8 og 6—8 Útlán 1—8
Landqbúnaðarfélagsskrifstofan opin trA 12—2
Landsféhirhir 10—2 og 6—8.
Landsskjalasafni* hvern virkan dag 12—2
Landsiminn opinn daglaugt [8—9] virka dagt»,
helga daga 10—12 og 4—7.
Lreknir." ókeypis í»ingh str. 28 þd.og fnd. 12—1
NAttúrugripa8afr opih * ll»—2l/a A sannudögnm
Samábyrgh Islands 10—12 og 4—6.
StjórnarrA6sskrifstofurnar opnar 10—4 daglega
Talsimi Reykjavikur (Pósth. 8i opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga 10—9.
T»innirokning ókeypis Pósth.fltr. 14B rnd. 11—12
Vlfilssta^ahæli^. Hoimsóknartími 12—1.
ÞjóDmenjasaínið opih þd., fmd. og sd. 1 '—7.
Stórtiðindin
á Balkanskaga.
Eins og sjá má aí simfregn til ísa-
foldar, er hingað kom um miðja vik-
una, eru Svartfellingar ekki lengur ein-
ir um ófriðinn gegn Tyrkjum. Grikkir
hafa hafist handa og kastað eigu sinni
á Krít. Líklega er þetta að eins upp-
hafið að blóðugti styrjöld par syðra,
þó ekkert verði með vissu sagt hve
víðtæk hún kann að verða að þessn
sinni, eða hver eftirköstin kunna að
verða siðarmeir.
Á Balkanskaga eru mörg tíki, eins
og sjá má af uppdrætti þeim, sem
prentaður er hér í blaðinu. Norðan
til eru konungsrikin Rúmenia, Búl-
garía, S.rbía og Montenegro (Svart-
fjallaland). Þar fyrir sunnan er Tyrk-
land, en Grikkland syðst. Öll hafa
þessi nýju konungsriki lotið valdi
Tyrkja og ýms þeirra til skamms tíma.
Þau hafa brotist undan oki Tyrkja og
notið til þess aðstoðar voldugri ríkja
á ýmsan hátt. Sé að eins farið eftir
ríkjaskiftingu, verður uppdrátturinn af
Balkanskaga sæmilega greinilegur. En
til þess að skilja nokkuð í deilum þar
syðra, þarf jafnframt að gæta þess, að
uppdrátturinn yrði töluvert annar, ef
miðaður væri við þjóðerni, og enn
3rrði töluverð bre>Tting á honum, ef
miðaður væri við trúarbrögðin. Þarf
þá ekki að furða sig á þó margt verði
mönnum að deiluefnum þar suður frá.
T. d. eru Serbar þrefalt eða nær
fjórfalt fleiri en íbúarnir í konungs-
ríkinu Serbiu. Serbar búa í landi
Tyrkja, Gömlu Serbíu, sem sjá má á
uppdrættinum sunnan við konungs-
ríkið Serbíu, en auk þess allmargir í
Makedóníu. Enn fleiri Serbar lúta þó
Austurriki, á landskikanum milli Ser-
bíu og Svartfjallalands, og ennfremur
í Bosnín þar norður af. Serbar kenna
fullkomins vanmáttar til þess að eiga
í ófriði við Austurríki, en una því þó
hið versta, hvernig þeir eru afkróaðir;
telja þess þó heldur einhverja von að
vinna aftur lönd undan Tyrkjum, og
því hugsa þeir til að ná Gömlu Ser
bíu undir sig. — Búlgarar vilja færa
sig suður á bóginn og helzt sameina
Makedoniu ríki sfnu. — Svartfelling-
ar hugsa til sneiðar norðan af Albaníu
og Grikkir vilja ná eyjunni Krít og
helzt færa lönd sín til muna meira
út. — Um Rúmeni er það aftur að
segja, að þeir líta öfundaraugum til
uppgangs Búlgara á siðari timum og
unna þeim ekki þess að vinna fleiri
lönd undan Tyrkjum. Hin ríkin á
Balkanskaga, önnur en Tyrkland, sem
virðast hafa gert fullkomið bandalag
með sér, til sóknar og varnar gegn
Tyrkjum að þessu sinni, lita þvi horn-
auga til Rúmeníu. Er talið víst að
Búlgarar þori ekki að beita öllum her
sínum gegn Tyrkjum, ef til fulls fjand-
skapar dregur, heldur þurfi þar her á
að skipa til varnar gegn Rúmenum,
ef til þarf að taka.
Herafla hafaTþessar þjóðir þar suð-
ur frá rnikinn, tiltölulega við ibúatölu.
Búlgarar hafa á að skipi, ef i nauðir
rekur, um hálfri miljór hermanna, Ser-
bar um 170 þúsundum, Svartfellingar
um 50 þúsundum og Grikkir um 100
þúsundum. Rúmenir munu hafa hálfa
miljón og TjTrkir líklega um 1 miljón.
Tyrkir eru þeirra mestir hermenn, —
enda taldir beztir hermenn í Norður-
álfu. Á friðartímum er þá fastur her
þessara þjóða nær hálfu minni en hér
er talið. En verði barist um mest-
allan Balkanskaga, má búast við stór-
feldu mannfalli og grimmum orustum.
3g svo er vant að vita hvort stór-
veldin þar norður af, Austurríki og
Rússland, gætu ekki lent í ófriði þar
suður frá, ef öðrum hvorum veitti
stórkostlega betui. Rússar telja sig
verndarþjóð Slafanna á Balkanskaga,
og Austurríki mundi gjarnan vilja færa
út kviarnar suður og austur á bóginn.
í annan stað keppa Þjóðverjar og Eng-
lendingar um vináttu Tyrkja og hafa
lengi gert. Hefir lengi staðið ótti af
þvi, að ófriður á Balkanskaga yrði
upphaf til nær allsherjar ófriðar í
Norðurálfu.
Þjóðirnar, sem hefja herskjöld gegn
Tyrkjum, hafa áður litið hornauga hvor
til annarar. Það er hagsmunavonin
ein, sem hefir þokað þeim saman, -
ekki ýkjamörg ár siðan Serbar og
Búlgarar bárust á banaspjótum. Tyrk-
ir h fðu átt í höggi við þeim sterk-
ari þjóð og þá var helzt vonin að
þeir væru orðnir svo dasaðir á þeim
vopnaviðskiítum, að hægra veitti við
þá að etja á eftir. Bezt þó ef ófrið-
urinn héldi áfram miili ítala og Tyrkja.
En loks virðist þeim ófriði lokið. —
B ilkanþjóðirnar hafa rekið erindi ítala,
með því að hefja ófriðinn svo snemma.
Tyrkir hafa loks látið undan ítölum
og slept Trípolis við þá, til þess að
mega fremur um frjálst höfuð strjúka
heima fyrir. Símfrétt um að friðar-
samningur sé undirritaður er að visu
ókomin enn, en eftir síðustu horfum
virðist mega vænta hennar á hverri
stundu.
lausar til þessa, eins og smáríkin hafi að
eins espast við þær. Austurríki hefir
dregið saman mikinn her í Bosníu,
og orð hefir leikið á því, að Rússar
drægju lika her saman þar syðra i
löndum sínum.
Fyr8t.11 vopnaviðskiftin.
Svartfellingar urðu fyrstir til að hefja
vopnaviðskifti, eins og þeir lika urðu
fyrstir til að segja Tyrkjum strið á
hendur. Laust fyrir siðustu mánaða-
mót komu þeir á uppreist nokkurri
gegn Tyrkjum nyrzt i Albaníu og
tóku herforingjar frá Svartfjallalandi
að sé' yfirstjórn uppreistarmanna. Við
Skútarivatnið náðu þeir skipi með
tyrkneskum hermönnum. Þrjátíu manna
féll af Tyrkjum en 70 voru handteknir.
Skáru Svartfellingar nefin af líkum
tyrknesku hermannanna, erfallið höfðu.
Fleiri smáorustur urðu þar við vatnið
og fyrir viku síðan flutti ísafold sím-
fragn um nýafstaðna orustu þar syðra.
Veitti Svartfellingum betur og tóku
þeir vígi af Tyrkjum.
í sama mund sem ófriðurinn hófst
norðan til á Balkanskaga, var upp-
reist gerð á tyrknesku eyjunni Satnos.
Reru einkum Kríteyingar undir og
settu þar lið á land. Uppreistin var
þó bæld niður, enda skárust stórveld-
in i leikinn. Við bardaga þar skutu
Tyrkir á grískt skip, er þar var á
sveimi. Grikkir urðu ókvæða
kölluðu
við og
þegar
Viðsjár og vanmáttur stór-
vcldanna.
Frá því er ófriðarblikuna dró fyrst
upp á Balkanskaga, hafa stórveldin lát-
ist vera að stilla til friðar. Örðugt
að sjá að þeim hefði ekki veitt létt
að afstýra ófriði, ef þau hefðu verið
fullkomlega samtaka. Aldrei hefði til
ófriðar dregið, ef smáþjóðirnar hefðu
vitað það, að þær bökuðu sér reiði
allra stórveldanna með honum. Á
yfirborðinu er þó svo að sjá sem þau
hafi nokkuð aðhafst. Þan gefa í skyn,
að hverníg sem vopnaviðskifti fari, fái
engin þjóðin þar syðra að færa út
land sitt. Ekki árennilegt fyrir smá-
þjóðir að hefja ófrið til landvinninga
með fullri vissu um þetta. Samtök
eru lika talin um það meðal stórveld-
anna, að afstýra ófriðnum með því,
að varna þess að þjóðirnar, sem ber-
ast á banaspjótum, fáí nokkurt lán í
útlöndum.
Sjálfar eru smáþjóðirnar félitlar og
geta ekki haldið uppi ófriði, nema þær
fái fé áð láni. En þrátt fyrir þetta
halda þessi ríki öll áfram að hervæð-
ast sem hamstola væru, eins og þau
sjái hvorki né heyri hvað stórveldin
segja. Við það veikist trúin á alvöru
stórveldanna að afstýra ófriði, en grun-
ur eykst á þvf, að einhver þeirra eða
fleiri hafi undirmál við smáríkin og
talað sé við þau tveim tungum. Austur-
riki, Rússland, Þýzkaland og England
hafa öll mikilla hagsmuna að gæta þar
suður frá og hvert stórveldanna hugs-
ar fyrst og fremst um sinn hag. En
hvernig sem þessu kann að víkja við,
hafa allar sáttatilraunir orðið árangurs-
heim Georg konung
sinn, er var i kynnisför norður í
Kaupmannahöfn. Heimtuðu Grikkir
afsökun og skaðabætur. Sendiherra
Tyrkja í Aþenu færðist þó undan þeim
og eftir það tóku Tyrkir öli gtísk
skip i tyrkneskum höfnum og neituðu
að skila þeim aftur. Ætla þeir að
nota það af þeim, er þeir geta, til
flutninga, meðan á ófriðnum stendur.
Grikkir hafa svo svarað með því að
kasta eign sinni á Krít.
Hersveitum Serba og Búlgara ann-
ars vegar og Tyrkja hinsvegar hefir
enn ekki lostið saman svo teljandi sé.
Hafa þeir þó átt einhverjar smáorust-
ur og veitti Tyrkjum jafnan betur. í
eitt sinn er talið að fallið hafi um 400
Búlgarar.
Enn hafa Búlgarar og Serbar ekki
sagt Tyrkjum strið á hendur né kallað
heim sendiherra sína í Konstantinópel.
Þó segir símfregnin að telja megi að
ófriðurinn sé hafinn. Búlgarar höfðu
í byrjun mánaðarins 280 þúsundir
manna undir vopnum og mestur hluti
þess liðs mun vera kominn suður
að landamærunum. Serbar hafa og
mikið lið, en lakar búið og æft en
Búlgarar.
Orð leikur á, að stjórnirnar i Sojía
(höfuðstað Búlgara) og Belgrad (höfuð-
stað Serba) hafi helzt viljað hætta við
óíriðinn, þegar til kom, en æsingin
þá orðin svo mikil þar í höfuðborg-
unurn og víða í landinu, að stjórn-
irnar sáu sér ekki annars úrkost en
senda herinn af stað. Annars búist
við borgarastyrjöld og að konungun-
um yrði steypt af stóli. Að minsta
kosti Pétri Serbakonungi. Þykir Serb
um hann lítill skörungur og segja að
hann hugsi um það eitt að fá að
deyja á konungsstóli. Stingi þá að
vísu nokkuð i stúf um hann og fyrir-
rennara hans, því 6 hafa þeir, hver
fram af öðrum, annað hvort verið
reknir frá ríki eða þá myrtir.
Húsbruni á Sigluflrði.
Brauðgerðarhús Olgeirs Júlíussonar
bakara á Siglufirði brann til kaldra
kola aðfaranótt mánudagsins var. Hús-
ið var óvátrygt, en vörur í þvi vá-
trygðar.
69. tölublað
RUMÆNJEN
K0 NSTAPiJjR^Et
L1LLE
Svartfellingar hylla Nikulás konung.
Hæðarflug í flugvél.
Lengi vel var haldið, að eigi yrði
komist neitt að ráði í loft upp á flug-
vélum. Þær yrðu að halda sér sífelt
rétt í nánd við jörðu. Nú er þó ann-
að orðið uppi á teningnum. Ar frá
ári hafa fluggarparnir hækkað sig í
lofti. Allir muna flug Chavez yfir
Alpafjöll 1910 um haustið, er honum
varð að fjörtjóni. Það þótti þá hin
frækilegasta för, en fram úr honum
hefir hver flugmaðurinn á fætur öðr-
um skarað, og síðastur hefir frakk-
neski flugmaðurinn Lcgaqtieaux flogið
5700 stikur i loft upp, eða hátt upp
í prejalda hœð Örœjajökuls. Sýnir
myndin að ofan framsóknina, eða rétt-
ara sagt «£/>sóknina í hæðarflugi. Eru
þar ýms Norðurálfufjöll til saman*
burðar. Þar á meðal neðst til vinstri
Hekla og efst til vinstri Mont Blanc
í Alpafjöllum o. frv.
Þar er nú komið, að mennirnir eru
farnir að jljú°a í lojt upp þetta 3000
fetupp ynr hæsta fjalltind Norðurálful
Hver mundi trúað hafa þeim býsn-
um fyrir 10—20 árum?