Ísafold - 23.10.1912, Page 1

Kemu út fcvisvar i viku. Verö Arg. (80
arkir minst) l kr. erlendts S ki. eöa l1/*
dollar; horgist fyrir roiöjan jáll (erlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
Onnsðcn (akrifleg) bandin viö iramót, ei
ógild nema komin aé til útgefanda fyrir
1. okt. eg kaapandi akulálaua viíi blabiö
Afgreiöala: Ánsíaistreati 8,
arg.
Beykjavík 23. okt. 1912.
I. O. O. F. 938309
KB 13. 13. 9. 10. 26. 9. G
Alþýðufél.bókasaín Templaras. 3 kl. 7-9.
Augr\lækning ókeypis í Læk.jarg. 2 mvd. 2—3
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 10—3.
Bæiarfógetaskrit'stofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Laugav. 11 kl. 12—8 og 6—7
Eyrna-,nef-og hAlalækD. ók. P0sth.str.14A fid.2—3
íslandsbanki opinn 10—2 .*/a og 5ll»—7.
K.P.U.M. Lestrar- og akrifðtofa 8 árd.—10 sód.
Alm. fundir fii. og ad. 84/« síbdogia.
LandakotRkirk,ia. öuhsþj 9 og 8 á holgum
Landakotaspít-ali f. sjúkr9.vitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn lÍ-2*/a, 51/ii-61/a. Bnnkastj. viM2-2
Landflbókasatn 12—8 og 5—8. Útlán 1—3
Landsbúnaóarfélagsskrifetofan opin trá 12—2
Landsfóhiröir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnib hvorn virkan dag 12-2
Landsiminn opinn daglangt [8—9] virka dagt*,.
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypis I>ingh.str. 23 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasftfc opih ' l/a—2lf« á sannudögun;
Samábyrgð Islands 10—12 og 4—6.
StjórnarrAÓsakrifstofurnar opnar 10—4 dagloga
Talsimi Reykjavíkur (Pósth. 3) opinn daglangt
(8—10) virka daga; helga daga *0—9.
Tannlækning ókeypis Pósth.str. 14B md. 11—12
Vifilsstabahæliö. Heimsóknartimi 12—1.
Þjóhmenjasafnib opih þd., fmd. og sd. 12—2.
ísafold.
Til nýárs kemur Isajold jafnaðar-
lega út tvisvar í viku, miðvikudaga
og laugardaga.
Vegna óska margra kaupenda hér í
bæ og auglýsenda er meiningin að
reyna að koma á þeirri reglu, að blað-
ið jafnan komi út um hádegisbilið.
Því eru auglýsendur vinsamlega
beðnir að skila auglýsingum kvöldinu
áður en pœr eiga að koma i blaðið.
Framvegis verður Isajold og seld í
lausasölu, 5 aura blaðið.
Þeir drengir, sem kynnu að vilja fá
atvinnu við að selja Isafold, snúi sér
til afgreiðslunnar sem fyrst.
ÍJtgeJ.
Tíðindi frá Balkanskaga.
Lævísi Itala.
Nýkomin erlend blöð, til 12. þ. m.,
staðfesta þann grun, sem vikið var að
hér í síðasta blaði, að það voru ítalir,
sem ófriðarbálið kveiktu á Balkanskaga.
Þeir voru þess ekki um komnir að
leggja Tripolis undir sig, höfðu að
eins náð höfuðborginni á sitt vald og
landskika nokkrum þar norðan til á
Afríku, en sjálft landið gátu þeir ekki
unnið og því síður friðað. En þeim
tókst að koma þeirri flugu í munn
mikilsráðandi manna meðal smáþjóð-
anna á Balkanskaga, að nú væri hið
álitlegasta færi fyrir þær, að ná sér
niðri á Tyrkjum. Stjórnir allra smá-
þjóðanna virðast í fyrstu hafa runnið
á agnið, án þess að tryggja sig nægi-
lega gegn lævísi Itala, en séð eftir
öllu saman, er ítalir notuðu nýju
ófriðarhorfurnar til þess að ná samn-
ingum við Tyrki. En þá var ófriðar-
aldan orðin svo þung, að engri stjórn
var stætt, nema með því að láta ber-
ast fyrir þeim straumi. Ófriðarhorf-
urnar á Balkanskaga voru líka
alt aðrar, ef ítalir hefðu haldið áfram
ófriðnum. Tyrkir höfðu mikið herlið
bundið í Afríku og herskip ítala
réðu yfir hafinu, svo að Tyrkir gátu
þar enga rönd við reist. Hins vegar
eiga smáþjóðirnar miklu minni skips-
kost en Tyrkir, svo bætt er við að
Tyrkir geti bannað aðflutning til þeirra
á sjó. Einkum höfðu vonbrigðin orð-
ið mikil á Grikklandi, enda er landið
umflotið af sjó á þrjá vegu. Grikkir
eiga þó beztan skipakost af smáþjóð-
unum og nýlega hafa þeir keypt 4
tundurbáta frá Argentínu. Herskip
Búlgara eru talin óbrúkleg með öllu
til hernaðar, en Serbar og Svartfelling-
ar eiga ekki herskip. Herlið Grikkja
var lika komið af stað norður í Balk-
anfjöll, en landið varnarlítið heima
fyrir gegn Tyrkjum. En Grikkir þótt-
ust eiga þar hauk í horni, er herskip
ítala voru.
Ofriðaræsingin.
Hún virðist hafa verið feikna mikil,
orðin að fullu æði, um allan Balkan-
skaga, jafnt með smáþjóðunum sem
með Tyrkjum. Öll alþýða manna
svo æst og trylt, að hún vildi um
ekkert annað heyra en berjast. Nikita
Svartfellingakonungur hafði verið kúg-
aður tit þess að segja Tyrkjum stríð
á hendur. í ræðu, sem Venizelos
hélt til lýðsins í Aþenu, talaði hann
um að ekki væri vonhust um friðinn
enn þá, en múgurinn æpti við því og
heimtaði ófrið. íbúarnir í Belgrad
létu sem hamstola væru, en Búlgarar
sýnast þó hafa verið einna stiltastir.
í Konstantinopel var æsingin engu
minni en í höfuðborgum hinna ríkj-
anna. Ófriðurinn talinn trúarstríð og
hverjum manni vís Paradísarvist, er
félli í ófriði gegn kristnu hundunum.
Millíganga stórveldanna.
Stórveldin voru, meðan á þessum
æsingum stóð, að þæfa um málin
fram og aftur og gátu ekki orðið fylli-
tega sammála, þó hið bezta færi á
með þeim á yfirborði. Frakkastjórn
virtist einna helzt sýnaskörungsskap til
verndar friðinum, en Frakkar áttu lika
minstra hagsmuna að gæta þar suður
frá. Þjóðverjar tóku og fyllilega í
streng með Frökkum og gerðust af
vináttumál milli þjóðanna. Einna lengst
stóð á Englendingum. Þeir ráða yfir
fleiriMúhamedstrúarmönnum en nokk-
ur önnur þjóð í heimi og fyrir margra
hluta sakir er þeim ant um vináttu
Tyrkja. Stjórn Engla hafði enga trú
á að friðurinn gæti haldist, en vinir
þeirra, Tyrkir, voru ekki albúnir til
ófriðarins. Þeir þurftu að fá tíma til
þess að draga að sér hersveitirnar
sunnan úr Afriku og þess tíma vildi
stjórn Englendinga unna þeim. Engl-
ar urðu síðastir stórveldanna til þess
að rita undir ávarp til Balkanríkjanna.
Loksins var þó ávarp stórveldanna
sent til allra Balkanríkjanna, en sér-
stakt ávarp samið til Tyrkjastjórnar.
Merkilegasta atriði þess er það, að
stórveldin taka þar þvert fyrir, að
nokkru ríkjanna verði liðið að færa
út lönd sín að loknum ófriði.
En þegar hér var loks komið sög-
unni svöruðu Svartfellingar því fyrir
sitt leyti með því, að tilkynna stór-
veldunum, að þeir hefðu þegar sagt
Tyrkjum stríð á hendur. Var þá sýnt
hvert stefndi og við það virðist hinni
frækilegu milligöngu stórveldanna hafa
verið lokið að mestu.
Rúmenar hervæðast.
Stjórn Rúmena í Bukarest hefir
skorið herör um alt landið. Hvað
þar býr undir vita menn ekki með
neinni vissu, en Rúmenar hafa verið
taldir vinveittir Tyrkjum. Stjórnin í
Austurríki ætlar að heimta af þinginu
nýja fjárveitingu, 400 miljónir króna,
til að búa her og flota, og Rússar
hafa búið sig undir að senda her
manns suður á Balkanskaga, svo ekki
virðast stórveldin hafa neina tröllatrú
á því að hægt sé að takmarka ófrið-
inn.
Frá viðburðum.
Enn þá er fátt um þá að segja,
umfram það sem símskeyti hafa sagt
frá. Búlgarar blása að uppreistarkol-
unum í Makedoniu og hafa laumað
þar inn í landið 30 þúsund byssum,
til að vopna með landsbúa gegn
Tyrkjum, en 42 herforingjar úr Búl-
gariu eiga að stýra uppreistarliðinu.
Einn af þessum uppreistarforingjum
ræður að sögn yfir éooo vígbúinna
manna. Serbar aðhafast hið sama
sem Búlgarar í þeim löndum Tyrkja,
sem Serbar búa í. A takmörkum
Sandschaks og Novibazars lenti her-
deildum Tyrkja og Serba saman. Þar
höfðu Serbar launsát fyrir Tyrkjum
og feldu þar og særðu 200 manna.
Aftur féllu 100 Svartfellingar fyrir
Tyrkjum á landamærum þeirra.
Á Samos hefir verið gerð uppreist
gegn Tyrkjum, eftir að stórveldin og
Tyrkir höfðu dregið lið sitt á burt
þaðan. Lýstu eyjarskeggjar eyjuna
lýðveldi og settu sér stjórn til bráða-
birgða.
í bænum Turtukai á landamærum
Búlgara og Tyrkja hafði skríllinn orð-
ið tryltur við æsingar Búlgara og ráð-
ist á Tyrki og drepið fjölda þeirra,
ekki aðeins karlmenn, heldur konur
og börn. Tyrkneskar konur voru
svivirtar og likin láu hundruðum sam-
an á götunum.
Af orustum Svartfellinga og Tyrkja
eru ekki aðrar fréttir komnar en þær,
sem símfréttir hafa skýrt frá.
Banatilræðið
við Roosevelt.
Harka hans.
Um kvöldið þ. 14 október átti
Roosevelt að tala í borginni Milwaukee
í Wisconsin.
Hann ók í bifreið til samkomuhúss-
ins. Lýðurinn tók honum með fagn-
aðarópum. Roosevelt reis upp í vagn-
inum til þess að þakka fyrir sig.
Þá reið af skot — i brjóst Roose-
velt. —
Sá er skaut var jafnaðarmaður að
nafni John Schrank. Kúlan fór inn
úr þykkum frakka, gegnum handrits-
stranga, handritið að ræðu þeirri, sem
Roosevelt átti að flytja, og inn í
brjóstið. Er svo talið, að ræðuhand-
ritið hafi borgið lífi hans.
Sjálfur hélt hann, að sig hefði eigi
sakað og lét koma með Schrank til
sín, til þess að spyrja hann, hví hann
hefði reynt að myrða sig. Schrank
svaraði engu. En múgurinn á göt-
unni varð svo hamslaus, að hann vildi
friðlaust fá að drepa Schrank þegar í
stað. Þó varð honum komið undan
af lögreglumönnum.
Læknir, sem bar að, bannaði
Roosevelt harðlega að fara á hinn
fyrirhugaða þingmálafund, en því tók
Roosevelt fjarri, hélt áfram i bifreið-
inni og talaði i striklotu nærri kl.st.
En þá mæddi hann svo blóðrás úr
sárinu, að hann varð að hætta.
í ræðunni sagði Roosevelt meðal
annars:
»Mér væri svo hjartanlega sama um,
þótt eg væri skotinn. En það þarf
meira til að drepa elgnautl — Og
til allrar hamingju hafði eg ræðuhand-
ritið i vasa mínum. (Um leið sýndi
Roosevelt handritið blóði drifið og
benti á gat á þvi). Hér er gatið eftir
kúluna. Ef handritastranginn hefði
ekki verið, mundi kúlan hafa nist
hjartað sundur. — Eg ætla að nota
þetta tækifæri til þess að segja Banda-
ríkjamönnum nokkur hátíðleg viðvör-
unarorð. Eg hefi meira um að hugsa
en svo, að eg sé nokkuð að fást um
dauða minn. Eg legst allur á þá
sveifina að bæta kjör mannkynsins,
létta byrðunum af öðrum. Eg segi
yður það satt: eg er ekki að vinna
fyrir eigin upphefð I
Eg veit eigi hver það var, sem
skaut á mig. En raggeit var hann.
Hann stóð úti í myrkrinu og notaði
færið þegar eg stóð upp til þess að
þakka hinar ágætu viðtökur. En hvers
er annars að vænta en að veiklyndar
sálir æsist upp til hryðjuverka, þegar
blaðabardaginn er háður eins og Tafts-
og Wilsons-fylgisblöðin gera. Hvers
er að vænta er blöðin hugsa eigi um
annað, nótt og nýtan dag, en að æsa,
vekja tortrygni og fylla sig haturs-
fullum árásum. Það sýkir út frá séu.
Roosevelt vissi eigi hve mikið sárið
var, er hann hélt áfram í bifreiðinni.
Það var fyrst er hann var kominn
upp á ræðupallinn, að hann stakk
hendinni í barm sér og varð hún
öll blóði drifin. En er áheyrendur
sáu, að hann var særður, óx viðtöku-
fögnuðurinn um helming. Og eftir
70. tölublað
Oetinje, höfuðborg Svartfellinga.
íbúar eru aðeins 3—4000, bærinn því 3—4 sinnum minni enReykjavík;
liggur i mjóum dal með hamraveggjum á báða bóga.]
Kommgshöll Svartfellinga.
Hún er eigi stórfengleg, svo sem á myndinni sést. Á svölunum sjást
konungshjónin, Nikulás I. og drotning hans, er náð hafa hinni mestu lýð*
hylli meðal Svartfellinga.
ræðuna ætlaði árnaðaróskum eigi að
linna.
Læknar skipuðu Roosevelt að liggja
í rúminu 10 daga minsta kosti og
bönnuðu honum með öllu að tala eða
taka móti heimsóknum.
Wilson keppinautur hans ákvað
þegar að halda enga þingmálafundi
fyr en Roosevelt væri frískur orðinn,
og báðir sendu þeir Taft og Wilson
honum samúðarskeyti. Taft símaði:
»Það hefir tekið mikíllega á mig að
heyra um hið svívirðilega og hörmu-
lega tilræði við yður. Það er von
mín og um það geri eg bæn mína,
að þér fáið fljótan og góðan bata«.
Wilsons skeyti hljóðaði svo: »Eg
sendi yður hjartanlegar samfagnaðaróskir
yfir þvi, að sárið er eigi alvarlegt, og
læt í ljósi innilega samúð með yður«.
John Schrank, tilræðismaðurinn, er
talinn eigi með öllum mjalla. í vös-
um hans fanst meðal annars bréf, um
að hann hefði dreymt, að fyrirrennari
Roosevelts Mac-Kinley, seni var myrt*
ur árið 1900, hafi komið til sín og
sagt við sig: Það var Roosevelt seni
myrti rnig.
Búist er við, að þetta banatilræði
við Roosevelt verði til að auka hon-
um fylgi, svo að um muni, úr þvi,
að sárið varnar honum eigi máls leng-
ur en þetta (10 daga eða svo).
Hafnargerðin
hefst í nóvember.
Borgarstjóri hefir fengið bréf frá
Monberg mannvirkjafræðingi, þeim
er hafnarsmíðin er falin, um að hann
hugsi til að láta byrja á hafnargerð-
inni í næsta mánuði.
Petersen mannvirkjafræðingur, sá
er hingað kom í vor af hendi Mon-
bergs, kemur líkl. hingað ix. n. m.
og á hann að koma öllu á stað.
Ennfretnur kemur þá annar verkfræð-
ingur, sem dagleg stjórn verður falin.